İyi veya kötü, yararlı veya zararlı, her türlü sevginin birtakım etkileri, meyvaları, sonuçları ve hükümleri vardır:

Vecd, zevk, haz alma, iştiyak duyma, ünsiyet duyma, sevgiliyle irtibat kurup ona yaklaşma, ondan ayrılma, uzaklaşma, onu terketme, sevinme, coşma, ağlama ve üzülme... gibi.

İyi sevgi sahibine dünya ve ahiretinde yarar getiren "faydalı sevgi" dir. Mutluluğun adresi bu sevgidir.

Kötü sevgi ise dünya ve ahiretinde sahibine zarar getiren sevgidir, bedbahtlığın adresi de bu sevgidir.

Bilindiği gibi akıllı kimse kendisine zarar verecek, mutsuzluk getirecek sevgiyi tercih etmez; bu ondan ancak cehalet ve zulümden neş'et eder.

Çünkü nefis bazen kendisine fayda vermeyen, zarar getiren şeye yaklaşır. Bu, insanın kendisine zulmünden kaynaklanır.

Bazen sevgisinin ona getireceği zarardan habersiz olarak ona meyledip sever. Bu, bilgisizce hevâsına uyan kimsenin halidir.

Bazen de ona beslediği sevginin kendisine getireceği zarardan haberdardır, ama hevâ ve arzusunu bilgisine tercih eder.

Bazen de sevgisi başka bir şeyi içerir: Bozuk inanç; Bu zanlarına tabi olan ve hevasına uyan kimsenin halidir.

Özetle; "kötü sevgi" ancak;

1 - Cehaletten veya

2 - Bozuk inançtan, ya da

3 - İnsana galebe çalan hevâdan

Veyahut bunların hepsinden doğar.

Bunlar insanda şüphe ve şehvet doğurur. Hak ile batılı birbirine karıştırmaya sebep olan ve sevileni sevimli gösteren şüphe ile sevgiliyi elde etmeye çağıran şehvet. Şüphe ordusu ile şehvet ordusu akıl ve iman ordularına karşı birbiriyle yardımlaşır.

Bunlar bilindikten sonra şunu ifade edelim ki:

Her türlü sevginin sonucu onun hükmünü alır. O yüzden kulun mutluluğunun adresi olan iyi ve faydalı sevginin ve bunun yol açtıklarının hepsi kul için yararlıdır, dolayısıyla yol açtıkları şeyler o sevginin hükmündedir.

Ağlasa ona fayda verir, üzülse fayda verir, sevinse fayda verir, sıkılsa fayda verir, coşsa fayda verir. Kişi sevgi basamaklarında sürekli bir artış, kazanç ve güç kazanarak dönüp dolaşır.

Bunun gibi zararlı ve yerilen sevgi ve bu sevginin doğurdukları, neticeleri...

Tüm bunlar da sahibi için zararlı, onu Rabbinden uzaklaştırıcı şeylerdir. Kul onun basamaklarında yürüdüğü, sonuçlarında dönüp dolaştığı sürece zarardadır, Rabbinden uzaklaşma halindedir.

Bu husus itaatten ve isyandan doğan her fiil için de geçerlidir.

İtaatten doğan her şey sahibi için bir kazanç ve Rabben yakınlık iken isyandan neş'et eden her şey sahibi için bir zarar, Rabbinden uzaklaşmadır.

Yüce Allah şöyle buyurur:

"Böyledir, çünkü Allah yolunda uğrayacakları hiçbir susuzluk, yorgunluk, açlık; kâfirleri öfkelendirecek bir yeri çiğne (yip zaptet) meleri ve düşmana karşı bir başarı kazanmaları yoktur ki mutlaka bunlarla kendilerine iyi bir amel yazılmış olmasın. Allah güzel davrananların ecrini zayi etmez." (Tevbe, 120) (Birinci ayet)

"Küçük - büyük bir masraf yapmaları, bir vadiyi geçmeleri, mutlaka onların lehine yazılır ki Allah onları, yaptıklarının en güzeliyle mükafatlandırsın" (Tevbe, 121) (İkinci ayet)

İşte yüce Allah ilk ayette itaatlerinden ve eylemlerinden neş'et eden şeylerden dolayı onlara salih amel sevabı yazılacağını,

İkinci âyette yaptıkları salih amelden dolayı onlara en güzel sevabın verileceğini haber buyurmuştur. İkisi arasındaki fark şudur:

Birincisi kendi eylemlerinden değildir, bilakis eylemlerinden doğmuş şeylerdir, bu yüzden onlara salih amel sevabı yazılmıştır.

İkincisi ise kendi eylemleridir, dolayısıyla sevabı onların defterlerine kaydedilmiştir.

Öyleyse sevgi kurbanı bunu hakkiyle düşünsün de sevgisinin kendisine yarar ve zararlarını öğrensin.

Ameller sunulduğunda bilecek neleri kaybettiğini,

Tartılırken de anlayacak; neler elde ettiğini.