|
Celal ve Cemal sıfatları "Allah" ismine hassdır.
Fiil ve kudret sıfatları, zarar ve fayda vermede
yalnız olmak, vermek ve vermemek, iradenin gerçekleşmesi, kudretin kemali,
yaratıkların işlerinin yürütülmesi ve düzenlenmesi gibi sıfatlar “Rabb” ismine
aittir.
İhsan, Cud, Birr, Hannan, Minnet, Refet, Lutf gibi
sıfatlar "Rahman" ismine hasdır.
Bunlar, sıfatın sübutunu, eserinin husulünü, taalluk
ettiği şeylerle ilgisini açıklamak ve ilan etmek için tekrar edilmişlerdir.
Rahman, Rahmet vasfı olandır.
Rahim, kullarına merhamet edendir. Bundan dolayı Allah Teala:
“O müminlere
Rahimdir” (Ahzab, 43) der.
Diğer bir
başka ayette:
“Şüphesiz Allah, onlara Rauf ve Rahimdir.”
(Tevbe, 17) buyurulur.
Fa’lan veznindeki
Rahman ismi de olmakla beraber, rahman ismi, rahmetin genişliğinden bütün
rahmetle vasıflanan manaların sübutundan dolayı bu ayetlerde müminlere ve
kullarına rahmandır şeklinde gelmedi. (Bu ayetlerde
vasıflandığı manaların hepsi bulunmak ve rahmet vasfı da içermekle birlikte
fa’lan veznindeki Rahman ismi, kullarına “Rahman” ya da “müminlere Rahman”
şeklinde geçmemiştir.)
Bilmiyor musun ki, Araplar aynı
şekilde her biriyle dolup taşana, gadabla dolup köpürene Gadban, Nedman, Hayran,
taşana Sekran, Lehfan derler. Fa’lan kalıbının binası, genişlik ve şümul
içindir. İşte bundan dolayı çoğu kez Allah’ın arşa istivası bu isimle beraber
gelmiştir.
“Rahman Arşa istiva etti”
(Taha,
5)
“Sonra arşa Rahman istiva etti” (Şuara,
59) ayetlerinde olduğu gibi-Allah Teala Rahman ismiyle Arşına istiva
etti. Çünkü arş bütün yaratıkları kuşatıcıdır ve içine alacak kadar geniştir.
Rahman da mahlukatı kuşatıcı ve kapsayıcıdır. Nitekim ayette:
“Rahmetim her
şeyi kuşatmıştır” (Araf, 156) dediği
buyurulmuştur.
Allah en geniş yaratıkları en geniş sıfatlarla
istiva eder. İşte bundan dolayı Allah’ın rahmeti herşeyi içine almıştır. Nitekim
Sahih-i Buhari’de Ebu Hureyre’den gelen bir rivayete göre Peygamber (s.a.v) şöyle
buyurmuştur:
“Allah Teala mahlukatı yarattığı
zaman bir kitaba rahmetim gazabımı geçer diye yazdı, bu kitab, Allah’ın nezdinde
ve arşın üzerine konmuştur.”
Diğer bir rivayette:
“ bu Allah’ın yanında arşın üstündedir” şeklindedir. (Buhari, Bed’u’l- halk, 1; Müsned, II,
258)
Bu kitabın rahmete tahsis edilmesi Allah’ın yanına
arşın üzerine konuluşunu düşün, bununla
“Rahman Arşa istiva etti” ve
“Sonra Arş üstüne Rahman istiva etti, Arşla bilgi iste”
(Furkan, 59) ayetleri arasındaki uygunluğu gör.
Sana Rabbinin
marifetinden büyük bir kapı açılacak (Bilgi verilir); Şayet Ta’til (Mutezile) ve
Cehmilik bu kapıyı sana kapatmamışsa.
Adl, Kabz, Bast, Hafd, Refi, Ata, Mena, İzaz, Izlal,
Kahr, Hükm ve benzeri sıfatları Allah, "Melik" isimine has kılmıştır.
Melik ismini
de “din gününe” tahsis etmiştir. Bu da O’nun o gün yalnızca kendisi
hükmedeceği için ceza vermesidir. Çünkü o gün gerçektir ve ondan önceki zamanlar
sanki bir andan ibarettir. Kıyamet gününden gaye, dünya günlerinin ona doğru
giden merhaleler, aşamalar olmasıdır.
|