|
Günahlar; Kur’an, sünnet, önceki alimlerin sözleri
ve kıyas itibarıyla “küçük” ve “büyük” olmak üzere iki kısma
ayrılır.
Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:
“Size yasak edilen büyük günahlardan kaçınırsanız
günahlarınızı örteriz.” (Nisa, 31)
Yine Allah Teala,:
“Ufak kabahatlar dışında büyük günahlardan ve
hayasızlıklardan kaçınanlar” (Necm, 32)
buyurur.
Peygamberimiz (s.a.v) de sahih olarak nakledildiğine
göre şöyle buyurmaktadır:
“Beş vakit namaz ile
cuma, diğer cumaya, Ramazan da diğer Ramazan’a kadar arada işlenenleri - büyük
günahlardan kaçınıldığı takdirde siler.”
(Müslim, Tahare, 14; Tirmizi, Salat, 160; Müsned, II, 400, 414,484)
Ebu İshak el- İsferaini’nin
“Günahların hepsi büyüktür; içlerinde küçük yoktur”
sözünden maksadı:
“derece itibarıyla bütün
günahlar birdir, dolayısıyla nazarın günah derecesi ile zinanın günah derecesi
aynıdır” demek değildir.
İsyana sebep olmaları açısından hepsi büyüktür. Fakat
bununla beraber bir kısmı diğerinden daha büyüktür. Ancak bu konudaki ihtilaf lafzîdir, manaya yönelik değildir.
Peygamberimizin
“küçük günahlardan sakının” (Müsned, V,
331) şeklindeki hadisinde geçen “muhakkarat” ile ayette geçen
“lemem” tabirlerine gelince, bir görüşe göre ayette geçen “lemem”
büyük günahtır. Bu görüşü Begavi ve değerleri nakletmiştir.
Bunlar ayetteki istisna için, “büyük günahı işleyip
ondan tevbe etmek, günaha girip ardından son vermek, sürekli yapmamak demektir”
demişlerdir. Buna göre “lemem” in istisna edilmesi, “kaçınma”
açısındâdır. O zaman ayetin anlamı, “onlardan büyük günah sadır olmaz, ancak
geçici şeyler vuku bulur” tarzında olur.
Cumhura göre büyük günahlardan istisna yapılması,
“istisna-i munkatı” dır (farklı cinsten istisna). Yani, onlardan büyük günah
değil, küçük günah sadır olur.
Cumhur, genellikle aksi olduğu halde istisnanın
olumlu bir cümleden sonra istisna olarak getirilmesini güzel bulmuş, bunu
“müferrağ istisna” (istisna edilen şeyin hazfedildiği istisna) mevkiinde kabul
etmiştir. Çünkü buradaki olumlu cümlede aslında bir olumsuzluk gizlidir. Buna
göre mana şöyledir: “Onlar büyük günah ve kötülükleri yapmaya teşebbüs etmezler,
işlemezler. Burada “lemem” in istisna edilmesi güzel bir şeydir.
Ebu İshak’ın söylemeye cesaret ettiği, “Günahların
hepsi büyüktür” sözü, muhtemelen bu sebeptendir. Çünkü istisnada aslolan
muttasıl (aynı cinsten) olması, özellikle olumlu cümle bulunmasıdır.
Bununla beraber, nasslar ve selefin icmaı,
günahların küçük ve büyük diye ikiye ayrılması yönündedir. Ancak alimler iki
konuda ihtilaf etmişlerdir:
Birincisi “lemem”in ne olduğu, ikincisi “kebair”in
belli sayı ve tarifinin bulunup bulunmadığı meseleleridir. İki konu ile ilgili
bazı bilgileri aşağıda zikredeceğiz.
|