|
Farz olan bakış:
- Mushafa, farz olan şeyleri
öğrenmek için ilim kitablarına bakmak,
- Yenecek, harcanacak, infak edilecek veya
faydalanılacak şeylerin helalini haramından ayırd etmek için bakmak,
- Erbabına verilecek emanetlerin arasını temyiz
etmek için bakmak vb. gibi şeylerdir.
Haram olan bakış:
Bir ihtiyaç olmaksızın mutlak olarak şehvetle
yabancı kadınlara bakmaktır.
Bunun istisnaları ise şunlardır: Nişanlının
evleneceği kıza bakması, alış veriş eden (sosyal ilişkilerde bulunanların),
şahidin, hakimin, tabibin, mahrem sahibinin bakması.
Müstahab olan bakış:
- Kişinin İmanını ve İslamını arttıracak din ve ilim kitablarına bakmasıdır.
- Mushafa, salih alimlerin ve ana - babanın yüzüne
bakmak,
- Allah’ın birliğine, marifetine ve hikmetine
istidlalde bulunmak için dış dünyada gözlenebilen ayetlerine bakmak da böyledir.
Mekruh olan bakış:
Faydasız şeylere fuzuli
bakmaktır. Dilin fuzuli şeyleri olduğu gibi bakmanın da fuzulisi vardır.
Bakmanın nice fuzuli olanları vardırki kurtulması ve çaresi mümkün olmayan öteki
fuzuli şeylere götürür. Selef alimlerinden biri:
“Onlar lüzumsuz konuşmayı
çirkin buldukları gibi fuzuli bakışları da çirkin karşılarlardı” der.
Mubah olan bakış:
Dünyada ve ahirette zararı
ve faydası olmayan bakıştır.
Avret olan şeylere bakmak da haram olan
bakışlardandır. Bu da elbisenin altındaki avret ile, kapıların arkasındaki avret
olmak üzere ikiye ayrılır.
Eğer birisi kapıların arkasından avrete baksa avret
sahibi de ona ok atıp gözünü çıkarsa avret sahibine hiç bir ceza gerekmez ve
bakanın gözü heder olur gider. Nitekim Nebi (sav)’in, sıhhatinde ittifak edilen
hadisinde böyle geçmiştir:
“Kim izinsiz olarak
insanların evinden içeri bakarsa, şüphesiz onların o adamın gözünü çıkarması
günah olmaz.” (Buhari, Diyat, 23; Müslim,
Adab,43)
Ebu Davud’da:
“Nitekim adamın
gözünü çıkardılar ve gözü heder olup gitti” ilavesi vardır.
(Ebu Davud, Edeb, 136; Müsned II, 266)
Ne var
ki bazı fıkıhcılar bunu diğer nassların desteklemediğini söyleyerek bu hadisi
zayıf kabul etmişler veya tevil cihetine gitmişlerdir.
Bu durum bakanın, bakmasını mubah kılacak bir sebeb
olmadığı zaman içindir. İçerde kendine ait bir avretin bulunması, veya oraya
bakmak üzere emredilmemiş veya izin verilmiş olması halinde durum böyledir.
|