SAHİH-İ BUHARİ

Bablar - Konular - Numaralar

KİTABU’L İLİM

<< 56 >>

باب: قول المحدث حدثنا أو أخبرنا وأنبأنا.

4. Muhaddisin Haddesenâ (Bize Tahdis Etti) , Ahbaranâ (Bize Haber Verdi",  Enbeenâ (Bize Bildirdi)  Demesi

 

-وقال لنا الحميدي: كان عند ابن عيينة حدثنا وأخبرنا وأنبأنا وسمعت واحدا. وقال ابن مسعود: حدثنا رسول الله صلى الله عليه وسلم وهو الصادق المصدوق. وقال شقيق عن عبد الله: سمعت النبي صلى الله عليه وسلم كلمة. وقال حذيفة: حدثنا رسول الله صلى الله عليه وسلم حديثين. وقال أبو العالية: عن ابن عباس، عن النبي صلى الله عليه وسلم: فيما يروي عن ربه. وقال أنس: عن النبي صلى الله عليه وسلم: يرويه عن ربه عز وجل. وقال أبو هريرة: عن النبي صلى الله عليه وسلم: يرويه عن ربكم عز وجل.

Humeydî bize şöyle dedi: İbn Uyeyne'ye "haddesenâ (bize tahdis etti)", "ahbaranâ (bize haber verdi) "enbeenâ (bize bildirdi)" ve "semi'tu (işittim)" ifadeleri aynı anlama gelir.   İbn Mes'ud "Allah Rasulü buyurdu (haddesenâ) ki o doğru söyleyen ve sözü doğrulanandır demiştir.   Şakîk, Abdullah'tan şunu rivayet etmiştir: "Nebi s.a.v.'den bir söz işittim.   Huzeyfe de "Allah Rasulü bize iki hadis buyurdu (Haddesenâ)" demiştir. Ebu'l-AIiye şöyle demiştir: İbn Abbas'tan, o da Nebi'den Rabbi'nin şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir.   Enes şöyle demiştir: "Nebi s.a.v. Rabbi'nden şunu rivayet etmiştir.   Ebu Hureyre şöyle demiştir: "Nebi s.a.v.'in Rabbi'nden rivayet ettiğine göre.

 

حدثنا قتيبة: حدثنا إسماعيل بن جعفر، عن عبد الله بن دينار، عن ابن عمر قال:

 قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: (إن من الشجر شجرة لا يسقط ورقها، وإنها مثل المسلم، فحدثوني ما هي). فوقع الناس في شجر البوادي، قال عبد الله: ووقع في نفسي أنها النخلة، فاستحييت، ثم قالوا: حدثنا ما هي يا رسول الله؟ قال: (هي النخلة).

 

[-61-] İbn Ömer'den rivayet edildiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur. "Ağaçlar arasında bir ağaç vardır ki yaprağı düşmez. Bu ağaç müslümana benzer. Bana bu ağacın ne olduğunu söyleyiniz".

 

İnsanlar çöl ağaçlarını saymaya başladılar. (Abdullah b. Ömer diyor ki:) Aklıma onun hurma ağacı olduğu geldi. Ancak utandığımdan bunu söylemedim. Daha sonra ashab-ı kiram: "Ey Allah'ın Resulü onun ne olduğunu bize bildir" dediler. Bunun üzerine Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem): O hurma ağacıdır" buyurdu.

 

Tekrar: 62, 72, 131, 2209, 4698, 5444, 5448, 6122, 6144.

 

AÇIKLAMA:     Hurma ağacı ile Müslümanın benzeştiği yön, ağacın yaprağının düşmeme­sidir. Bunu Haris İbn Ebu Usâme'nin İbn Ömer'den diğer bir yolla yaptığı rivayet göstermektedir. O rivayet şöyledir: İbn Ömer şöyle demiştir: Birgün Resulullah'ın yanında iken o şöyle buyurdu: "Mu'min, yaprakları dökül­meyen bir ağaca benzer. Bu ağacın ne olduğunu biliyor musunuz?" Ashab-ı kiram "Hayır" deyince Nebi s.a.v. O hurma ağacıdır. Onun yaprağı dökülmez. Mu'minin de duası dökülmez (geri çevrilmez)".

 

Buhârî Et'ime (Yiyecek) bölümünde A'meş'ten şunu rivayet etmiştir: Bana Mücâhid, İbn Ömer'in şöyle dediğini aktardı: Biz Nebi s.a.v.'in yanında iken ona cummâr/hurma göbeği getirildi. Bunun üzerine o "Gerçekten ağaçlar içinden bereketi Müslüman'ın bereketi gibi olanı vardır" buyurdu. Bu, öncekinden daha genel bir ifadedir.

 

Hurmanın bereketi bütün parçalarında mevcut, bütün hallerinde devamlı­dır. Çıktığı andan kuruduğu ana kadar türlü hallerde yenilir. Daha sonra da bütün parçalarından yararlanılır. Örneğin çekirdekleri hayvanlara yem olarak verilir, liflerinden urgan yapılır. Bunun gibi pek çok yararı vardır. İşte aynı şe­kilde müslümanın bereketi de tüm durumlarda geneldir. Onun yararı hem ken­disi hem de başkaları için ölümünden sonra bile devam eder.

 

Burada Nebi s.a.v.'in sorusu üzerine sahabe-i kiram hurma ağacını düşünmeyerek, göllerdeki ağaçların isimlerini hatırlamaya ve soruya bu şekilde cevap vermeye çalışmışlardır.

 

"Aklıma bunun hurma ağacı olduğu geldi. Ancak utandığımdan bunu söyle-yemedim": Yani "bunun hurma ağacı olduğunu söylemek istedim ancak bir de baktım ki oradakilerin en küçüğü benim". Nâfi'in rivayetine göre İbn Ömer şöyle demiştir: Baktım ki Ebu Bekir ile Ömer konuşmuyor ben konuşmayı hoş görme­dim. Oradan kalkınca Ömer'e "baba..." dedim. Mâlik'in rivayetine göre İbn Ömer şöyle demiştir: Babama aklımdan geçeni söyledim. Bana; "Onu söylemiş olmanı şunun şunun...benim olmasından daha çok isterdim" dedi.

 

Hadisten Çıkan Bazı Sonuçlar

 

Bu hadiste yukarıda açıklananlar dışında da bazı sonuçlar yer almaktadır:

 

Alimin (hocanın) öğrencilerin zihnini imtihan etmesi, anlamadıkları noktayı açıklaması. Ebu Davud'un Muâviye aracılığı ile Nebi s.a.v.'den rivayet ettiği "Nebi s.a.v. çetrefil şeyleri sormayı yasakladı" hadi­sine gelince bu hadisi rivayet edenlerden biri olan Evzâî burada kasdedilenin zor sorular olduğunu söylemiştir. Bu, yararı olmayan sorulara yahut da soru sorulan kişiyi sıkıntıya sokmak ve zora düşürmek için sorulan sorulara bağlanır.

 

Yine bu hadis, ilimde anlayış sahibi olmaya teşvik etmektedir.

 

Utangaçlık, bir yararı elden kaçırmaya yol açmadığı sürece müstehaptir. Bu sebeple Hz. Ömer oğlunun soru karşısında susmamış olmasını temenni et­miştir.

 

Hurma ağacı ve meyvesinin bereketine işaret vardır.

 

Hurma göbeğinin alım-satımı caizdir. Çünkü yenmesi helal olan şeyin alım-satımı da helaldir. Bu yüzden Buhârî alım-satımlar bölümüne de bununla ilgili başlık koymuştur.

 

Hurma göbeği cummar toplamak caizdir.

 

Buhârî bu hadisi Tefsir bölümünde "Görmedin mi Allah nasıl bir misal ge­tirdi: Güzel bir sözü, kökü (yerde) sabit, dalları gökte olan güzel bir ağaca (benzetti) [İbrahim 24] âyetinin tefsirinde de zikretmiş ve burada kasdedilen ağacın hurma olduğuna işaret etmiştir. Bu el-Bezzâr'ın; Musa İbn Ukbe, Nâfi', îbn Ömer yo­luyla rivayet ettiği-şu hadiste açık olarak İfade edilmiştir: Nebi s.a.v. bu ayeti okuyarak "Bu ağacın hangi ağaç olduğunu biliyor mu­sunuz?" diye sordu. İbn Ömer diyor kî: "Ben bunun hurma ağacı olduğunu anladım. Ancak yaşım ufak olduğu için bunu söylemedim. Daha sonra Hz. Pey­gamber Bu hurma ağacıdır" dedi.

 

Bu hadisle yukarıdakinin arası şöyle bulunur: Nebi s.a.v.'e hurma göbeği getirildi. O yukarıdaki âyeti okuyarak hurmayı yemeye baş­ladı. Sonra da "Ağaçlardan öylesi vardır ki yaprağı dökülmez. buyurdu.

 

İbn Hibban'ın; Abdülaziz İbn Müslim, Abdullah İbn Dinar, İbn Ömer aracılı­ğıyla rivayetine göre Nebi s.a.v. şöyle buyurmuştur: "Ba­na Mu'mine benzeyen ağacı kim söyleyecek?".

 

Bu hadis, birbirine benzetilen şeylerin her açıdan benzer olmasının gerek­mediğini göstermektedir. Çünkü cansızlardan hiçbir şey mü'mine benzemez ve denk olamaz.

 

Bu hadis büyüğe saygı duyma ve küçüğün konuşma konusunda babasına öncelik verip, doğru olduğunu düşünse bile aklına gelen şeyi hemen söyleme­mesi gerektiği konusunu da içermektedir.

 

Yine bu hadis bazen büyük bir âlimin kendisinden alt seviyede olan kim­senin idrak ettiği bir şeyi idrak edemeye bileceğini göstermektedir. Çünkü ilim Allah vergisidir. Ailah lütfunu dilediğine verir.

 

İmam Mâlik bu hadisi şunun için delil getirmiştir: Kişi aslen Allah için bir iyilik yapsa, sonra da kalbine yaptığı bu iyilikten dolayı övülme isteği gelse, bu durum o iyiliği zedelemez. Bu, Hz. Ömer'in temennisinden anlaşılmaktadır. İn­sanın doğasında kendisi ve çocuğu için iyiliği isteme özelliği vardır. Yine Hz. Ömer'in temennisi, küçüklüğüne rağmen çocuğunun üstünlüğünün ortaya çık­ması, Nebi s.a.v.in ona karşı ilgisinin artması, Nebi s.a.v.'in ona anlayış sahibi olması için dua etmesidir.

 

Bu hadis dünyanın Hz. Ömer gözünde ne Ölçüde değersiz olduğunu da göstermektedir. Çünkü o, oğlunun tek bir meseleyi anlamasını, miktarının çoklu­ğu ve fiyatının yüksekliğine rağmen kızıl tüylü develere sahip olmaya yeğlemiştir.

 

باب: طرح الإمام المسألة على أصحابه ليختبر ما عندهم من العلم.

5. İmam'ın, Bilgilerini Ölçmek Üzere Arkadaşlarına Bir Soru Sorması

 

62 - حدثنا خالد بن مخلد: حدثنا سليمان: حدثنا عبد الله بن دينار، عن ابن عمر،  عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: (إن من الشجر شجرة لا يسقط ورقها، وإنها مثل المسلم، حدثوني ما هي). قال: فوقع الناس في شجر البوادي، قال عبد الله: فوقع في نفسي أنها النخلة، ثم قالوا: حدثنا ما هي يا رسول الله؟ قال: (هي النخلة).

 

[-62-] İbn Ömer şunu rivayet etmiştir: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: Ağaçlardan bir ağaç vardır ki yaprağı dökülmez. Bu ağaç Müslümana benzer. Bana onun ne olduğunu söyleyiniz"

 

Bunun üzerine insanlar çöllerdeki ağaçları saymaya başladılar. (Abdullah diyor ki) "Benim aklıma hurma ağacı geldi." Daha sonra oradaki ashab: "Ey Allah'ın Resulü bize o ağaç hangi ağaçtır, anlatır mısın?" dediler. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) de: "O, hurma ağacıdır" buyurdu.