باب: إتمام
التكبير في
الركوع.
115. Tekbirin Rükuda Tamamlanması
-قال
ابن عباس، عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم.
Abdullah İbn Abbas Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in bu
şekilde tekbir getirdiğini söylemiştir. Mâlik İbn Hüveyris'in naklettiği hadis
de bu bâb kapsamına girmektedir.
حدثنا
إسحاق
الواسطي قال:
حدثنا خالد،
عن الجريري،
عن أبي
العلاء، عن
مطرف، عن
عمران بن حصين
قال: صلى
مع علي رضي
الله عنه في
البصرة، فقال:
ذكرنا هذا
الرجل صلاة،
كنا نصليها مع
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم، فذكر
أنه كان يكبر
كلما رفع
وكلما وضع.
[-784-] İmrân İbn Husayn'dan nakledilmiştir: "İmrân İbn Husayn Ali
(r.a.)'nin arkasında Basra'da bir namaz kıldığını belirttikten sonra: "Bu
zât, bize Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birlikte kıldığımız
namazları hatırlattı" demiş ve şunları eklemiştir: "O namaz
kıldırırken namaz içindeki her intikalde / her pozisyon değişikliğinde tekbir
getirirdi.
Tekrar:786, 826.
حدثنا
عبد الله بن
يوسف قال:
أخبرنا مالك،
عن ابن شهاب، عن
أبي سلمة،
عن
أبي هريرة:
أنه كان يصلي
بهم، فيكبر
كلما خفض
ورفع، فاذا
انصرف قال:
إني لأشبهكم
صلاة برسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
[-785-] Ebu Seleme (r.a.)'den nakledilmiştir: "Ebu Seleme, Ebu
Hureyre'nin cemaate namaz kıldırırken her pozisyon değişikliğinde her eğiliş ve
kalkışında tekbir getirdiğini belirtmiştir. Bir defasında Ebu Hureyre yine bu
şekilde namaz kıldırmış ve namaz'dan çıktıktan sonra şöyle demişti:
"Kesinlikle ben, aranızda kıldığı namaz Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'in namazına en çok benzeyen kişiyim.
Tekrar: 789, 795, 803.
AÇIKLAMA: İmam Buhari'nin "Mâlik İbn Hüueyris'in
naklettiği hadis de bu bâb kapsamına girmektedif derken işaret ettiği hadis
140. başlığı altında ele alınmıştır.
"Tekbirin rükuda tamamlanması" şeklinde verilen konu
başlığı şu anlama gelir: Kıyamdan rükua giderken söylenen intikal tekbirinin
rükua varıldığı anda tamamlanması
İmrân İbn Husayn'in Cemel olayından sonra olması muhtemel olan
bir namazı Ali İbn Ebu Talib'in arkasında kılarlarken, "Resulullah ile
birlikte kıldığımız namazları hatırlattı" şeklindeki ifadesi bu
tekbirlerin o dönemde terk edilmiş olduğunu göstermektedir. Nitekim Ahmed İbn
Hanbel ve Tahâvî sahih bir senedle Ebu Musâ el-Eş'arî'nin şöyle dediğini
nakletmişlerdir: "Âli İbn Ebu Talib bize Resulullah ile birlikte
kıldığımız namazları hatırlattı. Kimimiz (bu tekbirleri) unutmuştu, kimimiz de
kasıtlı olarak terk etmişti." Ahmed İbn Hanbel konuyla ilgili olarak
Mutarriften farklı bir rivayet daha nakletmıştir. Bu rivayet şöyledir:
"Biz imrân İbn Husayn'a, 'Ey Ebu Nüceyd tekbiri ilk olarak kim terk etti?'
diye sorduğumuzda şu cevabı verdi; Tekbiri ilk terk eden Osman İbn Affân idi;
İyice yaşlanıp sesi kısıldığında tekbiri terk etmek durumunda kalmıştı. Fakat
bu rivayet Hz. Osman'ın tekbirleri tamamen terk etmeyip, açıktan tekbir
getirmediğini anlatıyor da olabilir.
Taberânî tekbiri ilk olarak terk eden kişinin Muavİye olduğunu
Ebu Hurey-re'den nakletmıştir. Fakat âlimler bu rivayetlerde anlatılan durumun
tekbirleri tamamen terk etmek değil, tekbirleri açıktan söylemek olduğuna
işaret etmişlerdir. Zaten uygulama, tekbirlerin namaz içindeki her pozisyon
değişikliğinde/her eğilme ve kalkma sırasında getirilmesi şeklinde'
yerleşmiştir. Alimlerin çoğunluğuna göre namaza başlama tekbiri dışındaki
tekbirlerin getirilmesi menduptur. Ahmed İbn Hanbel ve bazı âlimler ise
rivayetlerin zahirine bakarak bu tekbirlerin getirilmesinin vacib olduğunu
söylemişlerdir.
(Nâsırüddîn İbnü'l-Müneyyir intikal tekbirlerini getirmenin
hikmeti hakkında şu açıklamada bulunmuştur: "Namaz kılacak olan mükellefe
namaza başlarken niyetinin tekbirle birlikte olması emredilmiştir.) Aslında
mükellefin bu niyetini namazın sonuna kadar muhafaza etmesi gerekir. İşte
niyetin bir göstergesi ve alâmeti olan tekbirler namaz içindeki her harekette
tekrarlanır ki, kişiye niyetini ve ahdini hatırlatsın."
Namaz içindeki her intikalde tekbir getirilmesi gerektiğini
ifade eden bu rivayette genelleme söz konusudur. Rükudan doğrulurken tekbir
getirilmemesi hükmü bunun istisnasıdır. Zira rükudan doğrulurken Allah'a
hamdetmek gerektiği konusunda görüş birliği (icma) vardır.
116. Tekbirin Secdede Tamamlanması
حدثنا
أبو النعمان
قال: حدثنا
حماد، عن
غيلان بن
جرير، عن مطرف
بن عبد الله
قال: صليت خلف
علي بن أبي
طالب رضي الله
عنه، أنا
وعمران بن
حصين، فكان
إذا سجد كبر،
وإذا رفع رأسه
كبر، وإذا نهض
من الركعتين
كبر، فلما قضى
الصلاة، أخذ
بيدي عمران بن
حصين فقال: قد
ذكرني هذا صلاة
محمد صلى الله
عليه وسلم،
قال: لقد صلى
بنا صلاة محمد
صلى الله عليه
وسلم.
[-786-] Mutarrif İbn Abdullah (r.a.) şöyle demiştir: "İmrân İbn
Husayn (r.a.) ile birlikte Ali (r.a.)'in arkasında namaz kılmıştık; secde
ettiğinde, secdeden doğrulduğunda ve kıldığı rekatlardan kalktığında tekbir
getiriyordu. Namazı bitirdiğinde İmrân İbn Husayn (r.a.) elimi tutarak bana şöyle
dedi: Ali (r.a.) bana Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in kıldırdığı namazları hatırlattı -başka bir rivayete göre-
Ali (r.a.) bize aynen Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in namazını
kıldırdı."
754 - حدثنا
عمرو بن عون
قال: حدثنا
هشيم، عن أبي
بشر، عن عكرمة
قال:
رأيت
رجلا عند
المقام، يكبر
في خفض ورفع،
وإذا قام وإذا
وضع، فأخبرت
ابن عباس رضي
الله عنه،
قال: أوليس
تلك صلاة
النبي صلى
الله عليه وسلم،
لا أم لك.
[-787-] İkrime (r.a.) şöyle demiştir: İmamlık makamına geçip namaz
kıldırmakta olan birisini görmüştüm; namazdaki her hareket değişikliğinde,
yatış ve kalkışlarında tekbir getiriyordu. Bunu garipseyerek Abdullah İbn
Abbâs'a anlattığımda bana şöyle dedi; Hay anasız kalasın sen bunun Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in namazı olduğunu bilmiyor musun?
AÇIKLAMA: İbn Abbâs'ın "hay anasız kalasın"
şeklindeki sözü Araplar arasında yaygın olan bir azarlama ifadesidir. İkrîme
namaz kıldırmakta olan kişiyi aptallıkla ve dolayısıyla bilgisizlikle suçladığı
İçin Abdullah İbn Abbas onu bu şekilde kınamıştır. Zira namaz kıldıran kişi
İkrime'nin bu suçlamalarını hak etmiyordu.