باب:
النهي للبائع
أن لا يحفل
الإبل والبقر
والغنم وكل
محفلة.
64. SATICININ; DEVE, SlĞIR VE DAVAR'IN
SÜTÜNÜ MEMESİNDE BİRİKTİREREK SATMASININ YASAKLANMASI
حدثنا
ابن بكير:
حدثنا الليث،
عن جعفر بن ربيعة،
عن الأعرج:
قال أبو هريرة
رضي الله عنه،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (لا
تصروا الإبل والغنم،
فمن ابتاعها
بعد فإنه بخير
النظرين بعد
أن يحتلبها:
إن شاء أمسك،
وإن شاء ردها
وصاع تمر).
ويذكر
عن أبي صالح
ومجاهد
والوليد بن
رباح وموسى بن
يسار، عن أبي
هريرة عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (صاع تمر).
وقال بعضهم:
عن ابن سيرين:
(صاعا من
طعام، وهو
بالخيار ثلاثا).
وقال بعضهم،
عن ابن سيرين:
(صاعا من تمر). ولم
يذكر ثلاثا.
والتمر أكثر.
[-2148-] Ebu Hureyre r.a.,Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den şunu rivayet etmiştir: "Deve ve davarların
memelerinde süt biriktirmeyin. Kim bu şekildeki bir deve veya koyunu satın
alırsa, hayvanı sağdıktan sonra şu ikisinden birini seçme hakkına sahip olur: Dilerse
hayvanı elinde tutar, dilerse hayvanı bir sa' hurma
ile birlikte geri verir."
حدثنا
مسدد: حدثنا
معتمر قال:
سمعت أبي
يقول: حدثنا
أبو عثمان، عن
عبد الله بن
مسعود رضي الله
عنه قال: من
اشترى محفلة
فردها فليرد
معها صاعا من
تمر، ونهى
النبي صلىالله
عليه وسلم أن
تلقى البيوع.
[-2149-] Abdullah İbn Mes'ud
r.a. şöyle demiştir: Memesinde süt biriktirilmiş bir koyun satın alan kimse
bunu geri vermek istediğinde bir sa' hurma ile
birlikte geri versin. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem satıcıların elindeki malları pazara getirmeden önce
onların yoluna çıkıp onlardan mal satın almayı yasakladı.
Tekrar: 2164
حدثنا
عبد الله بن
يوسف: أخبرنا
مالك، عن أبي الزناد،
عن الأعرج، عن
أبي هريرة رضي
الله عنه: أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال: (لا
تلقوا
الركبان، ولا
يبع بعضكم على
بيع بعض، ولا
تناجشوا، ولا
يبع حاضر
لباد، ولا
تصروا الغنم،
ومن ابتاعها
فهو بخير النظرين
بعد أن
يحتلبها: إن
رضيها
أمسكها، وإن
سخطها ردها
وصاعا من تمر).
[-2150-] Ebu Hureyre r.a. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in şöyle dediğini söylemiştir: "Kervanları
(pazarın dışında) karşılamayın, Birbirinizin satımı üzerine satım yapmayın.
Neceş yapmayın (satın alma niyetiniz bulunmadığı halde malın fiyatını
arttırmayın). Şehirli kimse köylü adına satış yapmasın, Davarları, sütlü
görünsün diye sağmaksızın bırakmayın, Kim böyle bir hayvan satın alırsa,
hayvanı sağdıktan sonra şu ikisinden birini seçer: Razı olursa hayvanı elinde
tutar, istemezse hayvanı, bir sa' hurma ile birlikte
geri verir,"
AÇIKLAMA: Hanbeliler ile Şafii’lerin
bir kısmı, hayvanı sütlü göstermek için sağmama yasağının yalnızca eti yenen
hayvanlar için söz konusu olduğunu, eti yenmeyen hayvanlardan eşek için ve
cariye için bunun söz konusu olmadığını söylemişlerdir.
Şafii, hadisin Arapçasında yer alan "tasriye"
(süt biriktirme) işleminin şöyle gerçekleştiğini söylemiştir: Hayvan,
memelerinin bağlanmasından sonra bir süre sağılmaz, bu sayede süt birikir ve
hayvan sütlü görünür. Müşteri hayvanı hep bu şekilde sütlü zanneder, bu şekilde
hayvanın fiyatı artar.
Muhayyerliğin Süresi
Ubeydullah bin Ömer'in, Zinad aracılığı ile
yaptığı rivayette şu fazlalık vardır: "Bu şekilde hayvanı satın alan kişi,
hayvanı sağdıktan sonra üç gün muhayyerdir", Bu muhayyerliğin başlangıç
süresi, hayvanın memesinde sütün biriktirilmiş olduğunun anlaşılması anından
başlar. Bu, Hanbeli'lerin görüşüdür. Şafiilere göre
akit anından başlar. Bir başka görüşe göre ise tarafların birbirinden ayrılması
ile başlar. Bazı durumlarda aldanmanın üç günden fazla sürdüğü esas alındığında
bu görüş itiraza açık hale gelir.
Hadisten ilk anda anlaşıldığına göre muhayyerlik hayvanın
sağılmasından sonra başlar. Alimlerin çoğunluğuna göre
kişi, süt biriktirmenin yapıldığını anladığı anda, hayvanı sağmamış olsa bile
muhayyerliği başlar. Ancak süt biriktirmenin yapıldığı genelde sağma sonrasında
anlaşıldığı için, muhayyerliğin başlama kaydı olarak hadiste hayvanın sağılması
zikredilmiştir. Biriktirmenin yapıldığı sağma dışında bir yolla anlaşılırsa
muhayyerlik sabit olur.
"Kişi dilerse hayvanı elinde tutar": Bu ifade, satım
akdinin geçerli olmasını ve alıcı için muhayyerlik hakkının sabit olmasını
gerektirir. Müşteri, süt biriktirilmesine razı olduktan sonra hayvanda başka
bir kusurun bulunduğunu görse ve hayvanı geri verse yine bir sa' hurma vermesi gerekir mi? Bu konuda görüş ayrılığı
vardır. Şafiilerdeki en sahih görüşe göre vermesi gerekir.
"Dilerse (veya öfkelenirse) hayvanı 'geri verir": Bu
ifadenin zahiri ve diğer Kusurlara yapılan kıyas dikkate alındığında, geri
vermenin derhal yapılması gerektiği anlaşılır. Ancak muhayyerliğin üç gün
olduğu konusundaki rivayet bu mutlak ifadeden önce gelir.
Satış Akdinin Bozulması Halinde Verilmesi Gereken Bir Sa' Hurma
Alimlerin çoğunluğu hadisin ilk anlamını esas almıştır. İbn Mes'ud ve Ebu
Hureyre de buna göre fetva vermiş, sahabe'den bu
ikisine muhalif görüş belirten bulunmamıştır. Tabiinden ve sonrakilerden de
sayısı belirtilemeyecek kadar çok kimse bu görüşü benimsemiştir. Bu görüşte
olanlar; sağılan sütün miktarının az veya çok olmasını yahut hurmanın o belde
hurması olup olmamasını dikkate almamışlardır. Hanefilerin çoğunluğu ise bu
meselede temel'den farklı görüş belirtmişlerdir.
İbn Abdil Berr şöyle demiştir: Bu
hadis, aldatmanın yasak olması, aldatılarak Kendisine kusurlu bir mal satılan
kimsenin muhayyer olması, bu kusurun satış akdini aslen bozmayacağı,
muhayyerlik süresinin üç gün olduğu, hayvanı sütlü göstermek için memesinde süt
biriktirmenin haram olduğu ve böyle yapılması halinde müşterinin muhayyer
olduğu konularında temel bir hadistir.
Bu hadisi kabul edenler şu hususta farklı görüş belirtmişlerdir:
Kişi, hayvanın memesinde süt biriktirildiğini bilerek satın almış olsa onun
için muhayyerlik hakkı sabit olur mu? Şafiilerin farklı görüşlerinden biri bu
yöndedir. Bu görüşün tercih edilmesinin sebebi, Tahavi'de
yer alan, İkrime'nin Ebu Hureyre'den rivayet ettiği şu hadisin sahih olmamasıdır:
"Sütü biriktirilmiş bir hayvan satın alan ve hayvanın sütünün
biriktirildiğini bilmeyen kimse, .. "
باب: إن
شاء رد
المصراة وفي
حلبتها صاع من
تمر.
65. SÜTLÜ GÖRÜNSÜN DİYE SAĞILMAYARAK SÜT'Ü BİRİKTİRİLMİŞ HAYYAN’I
SATIN ALAN KİŞİ DİLERSE HAYVANI GERİ VERİR. SAĞDIĞI SÜT KARŞILIĞINDA DA BİR SA'
HURMA VERİR.
حدثنا
محمد بن عمرو:
حدثنا المكي:
أخبرنا ابن جريج
قال: أخبرني
زياد: أن
ثابتا مولى
عبد الرحمن بن
زيد أخبره:
أنه سمع أبا
هريرة رضي
الله عنه يقول:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (من
اشترى غنما
مصراة
فاحتلبها،
فإن رضيها
أمسكها، وإن سخطها
ففي حلبتها
صاع من تمر).
[-2151-] Ebu Hureyre r.a. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in
şöyle dediğini belirtmiştir: "Sütlü görünsün diye sütü sağılmamış bir
koyun satın alan ve onu sağan kimse (durumu anladıktan sonra), razı olursa
hayvanı elinde tutar. Razı olmazsa sağması karşılığında bir sa'
hurma verir,"
AÇIKLAMA: Hadisten ilk anda anlaşıldığı kadarıyla bir sa' hurma, sütlü hayvana karşılıktır. Hz. Nebi "bir
kimse.,. davar satın
alırsa" demiş daha sonra da "sağılması karşılığında bir sa' hurma vardır" buyurmuştur. Bu sebeple hayvanın
sayısının bir tane veya daha fazla olması arasında bir fark yoktur. İbn Abdilber bu görüşü hadis ile
amel eden kimselerden, İbn Battal alimlerin
çoğundan, İbn Kudame ise
Şafiilerin ve Hanbelilerin çoğundan aktarmıştır. Malikilerden aktarılan görüşe
göre kişi her bir hayvan için bir sa' hurma geri
verir. Maziri şöyle demiştir: ''Bin koyunun sütünü
itlaf eden kimsenin, yalnızca bir koyunun sütünü tazmin etmesi çok garipsenecek
bir durumdur. "Bu görüşe şöyle cevap verilmiştir: Geçen duruma göre bu
bağışlanabilecek bir husustur. Bir sa' ın belirlenmesinin hikmeti anlaşmazlığı ortadan kaldırmak
olduğundan anlaşmazlık durumunda esas alınacak bir sınır belirlenmiştir.
Hayvanın çoğu ile azı bunda eşittir. Bilindiği gibi koyun ile devenin sütü
miktar olarak birbirinden çok farklıdır. Buna rağmen süt az olsun çok olsun bir
sa' verilmesi söylenmiştir. Aynı şekilde hayvanların
sayısının az veya çok olmasında da yine bir sa' esas
alınır.