باب: ما
قيل في الجرس
ونحوه في
أعناق الإبل.
139. DEVELERİN BOYNUNA ÇiNGIRAK, ZİL VS. TAKMAK
حدثنا
عبد الله بن
يوسف: أخبرنا
مالك، عن عبد الله
بن أبي بكر،
عن عباد بن
تميم: أن أبا
بشير الأنصاري
رضي الله عنه
أخبره: أنه
كان مع رسول
الله صلى الله
عليه وسلم في
بعض أسفاره،
قال عبد الله:
حسبت أنه قال:
والناس في
مبيتهم،
فأرسل رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
رسولا: (أن لا
يبقين في رقبة
بعير قلادة من
وتر - أو قلادة -
إلا قطعت).
[-3005-] Abbad İbn Temim, Ebu Beşir'in kendisine şunu anlattığını
nakletmiştir: "Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birlikte bir
yolculukta bulunmuştum. - Ravilerden Abdullah İbn Ebi Bekir şöyle demiştir:
Sanırım Abbad İbn Temim; "İnsanlar gece uykuya dalmıştı" demişti. -
Resul-i Ekrem Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir elçi göndererek şu talimatı
verdi: "Develerden hiçbirinin boynunda yay kirişinden yapılmış tasma
bırakmayın! Veya develerin boynunda kesilmedik tek bir tasma bile
kalmasın!"
AÇIKLAMA: Bu başlık altında
develerin boynuna çıngırak, zil vs. takmanın mekruh olduğu açıklanmaktadır.
Başlıkta develerin zikredilmesinin sebebi ise konuyla ilgili rivayetin develer
hakkında olmasıdır.
İbnü'l-Cevzi konuyla ilgili olarak şunları söylemiştir:
"Develerin boynuna takılan tasma hakkında üç farklı açıklama yapılmıştır:
1. O dönemde insanlar kendi düşünce ve inançlarına göre göz
değmesinden korunması için develerin boynuna yay kirişi takarlardı. İşte
Resulullah (s.a.v.) bu yay kirişlerinin hiçbir şekilde Allah’ın takdirini
değiştirmeyeceğini insanlara bildirmek için koparılmasını emretmiştir. İmam
Malik'in görüşü bu yöndedir. Ona ait ifade şöyledir: "Bana göre onlar göz
değmesinden korumak maksadıyla develerin boynuna bu tasmaları takarlardı."
Ebu Davud'un Ukbe İbn Amir'den merfu olarak naklettiği: "Allah, nazarlık
taka(rak işlerinin tam olacağını sana)nın işlerini tamamına erdirmesin!"
hadisi de bu açıklamayı desteklemektedir. İbn Abdilberr şöyle demiştir:
"Göz değmesinden koruduğuna inanarak nazarlık takan kimseler bunun kaderi
engelleyeceğine de inanmış olurlar. Fakat böyle bir inanca kapılmak asla caiz
değildir."
2. Tasmaların kesilmesi doğrultusundaki emrin sebebi hızlı
yolculuk sırasında develerin boyunlarının sıkılmasını önlemektir. Hanefilerden
İmam Muhammed İbn Hasan eş-Şeybani'nin bu görüşte olduğu naklediimiştir. Ebu
Ubeydlin şu açıklamaları da bu görüşü desteklemektedir: "Resulullah
sallallahu aleyhi ve sellem develerin boynuna böyle sert tasmaların
bağlanmasını yasaklamıştır. Çünkü bu şekilde bağlanan hayvanların canları
yanmakta, boğazları sıkışmakta ve nefes alıp vermeleri, otlamaları iyice
zorlaşmaktadır. Hatta tasma ağaca takıldığı zaman hayvanın boğulmasına veya
yoldan geri kalmasına bile sebep olabilmektedir."
3. Hattabi'nin naklettiğine göre o dönemde develerin boyunlarına
çıngırak, zil vs. takarlardı. İmam Buhari'nin başlıkta kullandığı ifade de bu
açıklamayı desteklemektedir. Ebu Davud ve Nesai'nin müminlerin annesi Ümmü
Habibe'den merfu olarak naklettikleri bir hadiste şöyle buyurulmuştur:
"Melekler, yanlarında çıngırak / zil bulunan topluluklara eşlik
etmez." Nesai bu rivayeti Ümmü Seleme'den de nakletmiştir. Öyle
anlaşılıyor ki İmam Buhari kullandığı başlıkta bu rivayetin bazı yollarında
zikredilen ayrıntılara işaret etmiştir. Nitekim Darakutni, Osman İbn Ömer
yoluyla bu rivayeti şöyle nakletmiştir: "Develerden hiçbirinin boynunda
yay kirişinden yapılma tasmalar ve çıngıraklar bırakmayın, hepsini kesin!"
Bana göre bu yasak açısından deve ile diğer hayvanlar arasında
herhangi bir fark yoktur. Ancak üçüncü açıklama esas alındığında at bu kapsam
dışında kalacaktır. Çünkü atların boyunlarına çıngırak asma gibi bir uygulama
hiçbir zaman olmamıştır.
İmam Nevevi ve diğer bazı alimler şöyle demiştir:
"Alimlerin çoğunluğuna göre bu yasak haram anlamında değildir; hayvanların
boyunlarına bunları asmak tenzihen mekruhtur. Bu uygulamanın haram olduğu da
söylenmiştir. Bir başka görüş de ihtiyaç yoksa tasma bağlanamayacağı, ihtiyaç
varsa bağlanabileceği yönündedir. İmam Malik'ten nakledilen bir görüş de
şöyledir: Develerin boyunlarına tasma takmanın mekruh oluşu sadece yay
kirişleriyle ilgilidir. Bu bakımdan göz değmesinden korunma amacı bulunmadığı
sürece yay kirişi dışındaki malzemelerden yapılan tasmalar
kullanılabilir."