باب: قول
النبي صلى
الله عليه
وسلم:(من ترك
مالاً فلأهله).
4. NEBİ S.A.V.'İN "HER KİM BİR MAL BIRAKIRSA, O KENDİ
AİLESİNE AİTIİR" SÖZÜ
حدثنا عبدان:
أخبرنا عبد
الله: أخبرنا
يونس، عن ابن
شهاب: حدثني
أبو سلمة، عن
أبي هريرة رضي
الله عنه،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: (أنا
أولى بالمؤمنين
من أنفسهم،
فمن مات وعليه
دين ولم يترك
وفاء فعلينا
قضاؤه، ومن
ترك مالاً
فلورثته).
[-6731-] Ebu Hureyre r.a.'in nakline göre Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur:
"Ben mu'minlere kendi öz nefislerinden daha yakımmdır. Her
kim üzerinde borç olduğu halde ölür ve o borcu ödeyecek bir şey bırakmazsa onu
ödemek bize aittir. Her kim de bir mal bırakırsa o da kendi mirasçılarına
aittir."
Fethu'l-Bari Açıklaması:
İbn Battal şöyle demiştir: Devlet başkanı o kişinin borcunu
beytü'l-malden ödemeyecek olursa, cennete girmesine engel olunmaz. Çünkü o
kişi, beytü'lmaldeki paradan borcu kadar miktara hak sahibidir. Yeter ki borcu
beytü'lmaldeki hakkından daha fazla olmasın. Bizim kanaatimiz ise şudur:
Anlaşılan bu karşılıklı ödeşmeye girer. Borçlu olan kişi alacağı ve borcu olan
şahıs gibidir. Daha önce ifade ettik ki onlar sırattan geçince cennetle
cehennem arasında kurulu bir köprüde durdurulup, yaptıkları haksızlık dolayısıyla
birbirleriyle ödeşirier. Karşılıklı olarak arınıp, borçlarını ödediklerinde
cennete girmelerine izin verilir. İbn Battal'ın "Cennete girmesine engel
olunmaz" şeklindeki ifadesi, mesela azap görerek durdurulmaz demektir.
Doğruyu en iyi Allah Teala bilir.
"Her kim de bir mal bırakırsa, o da kendi mirasçılarına
aittir." Yani bıraktığı mal varislerine aittir. Abdurrahman b. Ebu
Umre'nin nakline göre Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem
"Her kim de bir mal bırakırsa, mevcut olan asabeleri ona
mirasçı olur" buyurmuştur. Müslim'de el-A'rac vasıtasıyla Ebu Hureyre'nin
nakline göre ise "Bıraktığı ma/ mevcut o/an asabesine aittir"
buyurmuştur (Müslim, Feraiz).
Davudi' şöyle demiştir: Hadiste geçen "asabe" den
maksat feraiz ilminde asabe yoluyla mirasçı olanlar değil, normal varislerdir.
Çünkü feraiz ilminde bir terim olarak asabe, mirasçı oldukları ittifakla kabul
edilenlerden belli bir hisseye sahip olan varislerdir. Bunlar tek başına
kaldıklarında bütün mala mirasçı olurlar ve ashab-ı feraiz hisselerini aldıktan
sonra geriye artan malı asabe yoluyla alırlar. Bazı bilginlere göre
"asabe"den maksad, erkeğin akrabalarıdır. Bunlar ölüye bir babayla
-baba, babanın babası, babanın babasının babası... şeklinde de olabilir-
bağlanan kişilerdir. Kirmani"nin görüşüne göre "asabe"den
maksat, ashab-ı feraiz'den sonra miras alan akrabalardır.