NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
الْقَعْنَبِيُّ
حَدَّثَنَا عَبْدُ
الْعَزِيزِ
يَعْنِي
الدَّرَاوَرْدِيَّ
عَنْ عَبْدِ
الرَّحْمَنِ
بْنِ حُمَيْدٍ
أَنَّهُ
سَمِعَ
عُمَرَ بْنَ
عَبْدِ
الْعَزِيزِ
يَسْأَلُ
السَّائِبَ
بْنَ يَزِيدَ
هَلْ سَمِعْتَ
فِي
الْإِقَامَةِ
بِمَكَّةَ
شَيْئًا قَالَ
أَخْبَرَنِي
ابْنُ
الْحَضْرَمِيِّ
أَنَّهُ
سَمِعَ
رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
يَقُولُ
لِلْمُهَاجِرِينَ
إِقَامَةٌ
بَعْدَ
الصَّدْرِ
ثَلَاثًا
Abdurrahman b.
Humeyd'den rivayet olunduğuna göre,
Kendisi Ömer b.
Abdilaziz'i, Sâib b. Yezîd'e:
Sen hiç Mekke'de
ikâmetle ilgili bir şey işittin mi? diye soru sorarken işitmiş. Sâib de (şöyle)
cevap vermiş:
Bana
Îbnu'l-Hadramî'(nin) naklettiğine göre) kendisi Resûlullah sallallahu aleyhi ve
sellem'i,
"Muhacirler için
sader (veda) tavafından sonra (Mekke'de) üç (gün) kalma (hakkı) vardır"
buyururken işitmiş.
İzah:
Buhârî,
menakibu'l-ensâr; Müslim, hac; Tirmizî, hac; îbn Mâce, ikâme; Dârimî, salât ;.Ahmed
b. Hanbel, V, 52.
Mekke fethedilmeden
önce Mekke'li muhacirlerin Mekke'de
ikâmet etmeleri haram
kılınmıştı. Sonraları hac ve umre sebebiyle Mekke'ye girenlere hac
ibâdetlerini bitirdikleri vakit Mekke'de sadece üç gün kalmalarına izin verildi.
Şafiî ulemâsından Nevevî'ye göre bu hadisin mânâsı Mekke'den Medine'ye hicret
edenlere bir daha Mekke'ye yerleşmelerinin haram kılınmasıdır.[Nevevî, Şerhü
Müslim, IX, 122.] Kadı İyaz'ın ifadesine göre cumhûr-ı ulemâda bu görüştedir.
Ancak Resûl-i Ekrem'in Medine dışında istedikleri yerde oturmalarına iziri
verdiği kimseler bu hükmün dışındadırlar.
Maliki ulemâsından
Kurtubî'nin beyânına göre bu hadiste söz konusu olan kimseler Resûl-i Ekrem'e
yardım etmek gayesiyle Mekke'den Medine'ye gelen muhacirlerdir. Bunların Hac
farizasını ifâ ettikten sonra Mekke'de üç günden fazla kalmaları caiz
değildir. Medine'ye Mekke'nin dışında başka bir beldeden göç etmiş olan
muhacirler bu hükme dahil değillerdir.
Ulemâdan bir kısmı da
Mekke'nin fethinden sonra muhacirlerin Mekke'ye yerleşmelerini caiz görmüş bu
hadisin hicretin vâcib olduğu zamanlara mahsûs olduğunu söylemiştir. Mekke'nin
fethinden önce hicretin vâcib olduğunda bütün ulemâ görüş birliğine varmıştır.
Muhacir olmayanların istedikleri yerde yaşayabileceklerinde de ittifak vardır.
Muhacirlere Mekke'de kalmak için verilen üç günlük izin ikâmet hükmüne girmez.
Onlar yine müsâfir sayılırlar. İnancından dolayı bir yerden kaçan kimsenin kendisi
için mevcut tehlike ortadan kalktıktan sonra oraya dönüp dönemeyeceği meselesi
de ulemâ arasında ihtilaflıdır. Bazılarına göre eğer bu kimse Allah ve Resulüne
hizmet için memleketini terketmiş gitmiş ise, muhacirler hükmündedir. Bir daha
oraya dönemez, fakat göç ederken maksadı memleketini terk değil de sadece inancını
korumak idiyse fitne dindikten sonra oraya dönebilir. Hafız İbn Hacer de bu
görüştedir.[İbn Hacer, Fethu'l-Bârî VIII, 268.]