NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
الرَّبِيعُ
بْنُ نَافِعٍ
أَبُو
تَوْبَةَ
حَدَّثَنَا
عُبَيْدُ
اللَّهِ يَعْنِي
ابْنَ
عَمْرٍو عَنْ
عَبْدِ
الْكَرِيمِ
عَنْ قَيْسِ
بْنِ
حَبْتَرٍ
عَنْ عَبْدِ
اللَّهِ بْنِ
عَبَّاسٍ
قَالَ نَهَى
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
عَنْ ثَمَنِ
الْكَلْبِ
وَإِنْ جَاءَ
يَطْلُبُ
ثَمَنَ
الْكَلْبِ
فَامْلَأْ
كَفَّهُ
تُرَابًا
Abdullah b. Abbas (r.a)
şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) köpeğin parasından nehyetti ve:
"Eğer satıcı
köpeğin parasını istemeye gelirse avucuna toprak doldur" buyurdu.
İzah:
Nesâî, buyu', sayd
Bu hadiste İbn Abbas
(r.anhüma), Hz. Nebi'in köpek satıp karşılığında para almayı nehyettiğini haber
vermiş, sonra da; "Satıcı para istemeye gelince avucuna toprak
doldur" demiştir. İbarenin gelişinden bu söz İbn Abbas'a ait gibi
zannediliyor. Fakat Hz. Peygamber (s.a.v.)'in sözü olması daha uygundur. Tabiî
o zaman cümlede bir hazfın olduğunu düşünmek gerekir. Nitekim Hattâbî'nin izahı
bu anlayışa uygun düşmektedir.
Avucuna toprak
doldurmaktan maksat, Hattâbî'nin ifadesine göre; eli boş göndermek, hiç bir şey
vermemektir. Hattâbî, "Buradaki toprak mahrumiyet demektir. Bu, elinde
topraktan başka bir şey yoktur demeye benzer. ..' 'der. Hattâbî'nin
belirttiğine göre selef ulemasından bazıları hadisi zahirî manasında anlamışlar
ve köpek satıp para istemeye gelenin avucuna toprak doldurulacağını
söylemişlerdir. Bunlar, Mikdâd'ın şu hâdisesine dayanırlar: Mikdâd (r.a), bir
adamı öven birisini görmüş, hemen kalkıp yüzüne toprak serpmiş ve Hz. Nebi'in;
"Meddahları gördüğünüz zaman yüzlerine toprak serpiniz." hadisini
kastederek; "Biz böyle emrolunduk" demiştir.
"Satan para
istemeye gelince avucuna toprak doldur." sözü; köpeğin kıymetinin
olmadığına delildir. Dolayısıyla, öldürülmesi halinde hiçbir karşılık
gerekmez. Mâlik b. Enes; öldürülürse fiat değil kıymetin gerekli olduğunu
söylemiştir.
Hattâbî, Mâlik'in bu
görüşüne açıklık getirmek üzere; "İki türlü semen (alışverişlerde mal
karşılığında ödenmesi kararlaştırılan bedel) vardır. Bunlar; alışverişlerde
kabul edilen semen ve itlaf halinde ödenmek üzere tayin olunan semendir. Hz.
Nebi (s.a.v.), avucuna toprak doldur, buyurmakla bu iki semeni de iptal
etmiştir. Böylece hiçbir şekilde (ister satış ister öldürme) köpeğin bedelinin
olmadığı sabit olmuş olur." der.
Hattâbî'nin; malların
itlafı halinde verilmesi gereken semen dediği bedele fıkıhta daha çok
"kıymet" denilir.