باب
الإيتار في
الاستنثار
والاستجمار
8- İSTİNSARI (BURNU
TEMİZLEMEYİ) VE İSTİCMARI (TEMİZLENMEYİ) TEK YAPMA BABI
20 - (237) حدثنا
قتيبة بن سعيد
وعمرو الناقد
ومحمد بن عبدالله
بن نمير.
جميعا عن ابن عيينة،
قال قتيبة: حدثنا
سفيان عن أبي
الزناد، عن
الأعرج، عن أبي
هريرة يبلغ به
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال "إذا
استجمر أحدكم
فليستجمر
وترا. وإذا
توضأ أحدكم
فليجعل في
أنفه ماء، ثم
لينتثر".
[:-559-:] Bize Kuteybetü'bnü Said ile Amru'n-nakid ve Muhammed b. Abdillah
b. Nümeyr toptan İbni Uyeyne'den rivayet ettiler. Kuteybe dedi ki: Bize Süfyan,
Ebu'z-zinad'dan, o da A'rac'dan, o da Ebu
Hureyre'den, o da Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'den naklen rivayet etti.
Şöyle buyurmuşlar:
"Sizden kim taşla
temizlenirse tek sayı taşla temizlensin. Sizden kim abdest alırsa burnuna su
alsın, sonra çıkarsın. "
Diğer tahric: Nesai,
86; Tuhfetu'l-Eşraf, 13689
21 - (237) حدثني
محمد بن رافع.
حدثنا
عبدالرزاق بن
همام. أخبرنا
معمر عن همام
بن منبه، قال: هذا
ما حدثنا أبو
هريرة عن محمد
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. فذكر أحاديث
منها. وقال
سول الله صلى
الله عليه
وسلم "إذا
توضأ أحدكم
فليستنشق
بمنخريه من
الماء ثم
لينتثر".
[:-560-:] Bana Muhammed b. Rafi' rivayet etti. (Dedi ki) : Bize
Abdurrazzak b. Hemmam rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Ma'mer, Hemmam b.
Münebbih'den naklen haber verdi. Hemmam b. Münebbih dedi ki: Bu Ebu Hureyre'nin Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den
bize tahdis ettiğidir deyip, pek çok hadis-i şerif zikretti. Bunlardan biri de
şudur: Yine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
"Sizden bir kimse
abdest alırsa her iki burun deliğine su çektikten sonra onu çıkarsın. "
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir; Tuhfetu'l-Eşraf, 14743
22
- (237) حدثنا
يحيى بن يحيى.
قال: قرأت على
مالك عن ابن شهاب،
عن أبي إدريس
الخولاني، عن
أبي هريرة؛ أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال "من
توضأ فليستنثر.
ومن استجمر
فليوتر".
[:-561-:] Bize Yahya bin Yahya rivayet etti. Dediki: ibni Şihab'dan
dinlediğim, onun da Ebu İdris El-Havlani'den, onun da Ebu Hureyre'den naklen rivayet ettiği şu hadisi Malik'e
okudum. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
"Abdest alan
burnuna su alıp çıkarsın, taşla temizlenen tek sayıda taş kullansın"
buyurdu.
Diğer tahric: Buhari,
161; Nesai, 88; İbn Mace, 409; Tuhfetu'l-Eşraf, 13547
(237) حدثنا
سعيد بن
منصور. حدثنا
حسان بن
إبراهيم. حدثنا
يونس بن يزيد.
ح وحدثني
حرملة بن
يحيى. أخبرنا
ابن وهب.
أخبرني يونس
عن ابن شهاب.
أخبرني أبو
إدريس
الخولاني؛
أنه سمع أبا
هريرة وأبا
سعيد الخدري
يقولان: قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. بمثله.
[:-562-:] Bize Sa'id b. Mansur rivayet etti, (Dediki): Bize Hasan b.
İbrahim rivayet etti. (Dediki): Bize Yunus b. Yezid rivayet etti. H: Bana
Harmeletü'bnü Yahya dahi rivayet etti, (Dedi ki) : Bize Ebu Vehb haber verdi.
(Dedi ki): Bana Yunus, îbni Şihab'dan naklen haber verdi. İbni Şihab : Bana Ebü
İdris El Havlani haber verdi ki, Ebu Hureyre ile Ebu. Sa'id-i Hudrîyi
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Şöyle buyurmuş diyerek bu hadisin
mislini rivayet ederlerken dinlemiş dedi.
Diğer tahric: Ebu
Hureyre'nin rivayet ettiği hadisin kaynaklan 561 numaralı hadisin kaynaklandır.
Ebu Said el-Hudri'nin
rivayetini ise yalnızca Müslim rivayet etmiştir; Tuhfetu'l-Eşraf, 4090 '
NEVEVİ ŞERHİ 239.sayfada.
DAVUDOĞLU AÇIKLAMA: Bu hadisi Buhari, Nesai
ve İbni Mace «Kitabü'l Vudu'» da tahriç etmişlerdir.
İsticmar:
Taşla taharetlenmek demektir. Su, taş, toprak ve emsali şeylerle taharetlenmeye
istinca yahut «istitabe» derler. Rivayete nazaran Abdullah b. Ömer (R.A.)
buradaki isticmar'ı buhurdanla kokulamak ma'nasına te'vil edermiş. Bazıları bu
ma'naya alındığı takdirde dahi sayı tek olmasını müstehab görmüşlerdir.
Kokulanmanın tekliğinden murad ya bir defa kokuyu sürmekle iktifa etmek yahut
üç defa sürünmektir. Bu ma'na İmam Malik 'den dahi rivayet olunmüşsa da hadisin
asıl zahir ma'nası birinci ma'na yani taşla taharetlenmektir. Taharetlenilecek
ufak taşlar birden beşe kadar olabilir.
Kirmani:
«Tek taharetlenmekten murad taşların sayısı değil taharet yerinin
silinmesidir.Yani taharet yeri üç, beş, yahut daha ziyade tek adetle
silinecektir.» demiştir.
İstinsar:
Burundaki pislikleri dışarıya atmak yani sümkürmek. demektir. Ulema bundaki
hikmetin burunu temizlemek ve şeytanı kovmak olduğunu söylerler. Çünkü
Buhari'nin rivayet ettiği bir hadisde: «Biriniz uykusundan uyandı mı üç defa
burnunu atsın, çünkü şeytan genizlerinde geceler.» buyurulmuştur.
Şafiî'lerden
Nevevî şöyle diyor: «Bizim mezhebe göre üç taştan fazla tek taş kullanmak
mustehabdır. Hasıl-ı Mezheb şudur ki, taharet yerini temizlemek farzdır. Üç
kere silmek farzdır. Eğer bununla temizlenmek hasıl olursa; ziyadeye lüzum
yoktur. Temizlenmezse ziyadeyi kullanmak icap eder, eğer temizlik üçden ziyade
tek bir adetle hasıl olursa daha ziyadeye hacet yoktur. Dört veya altı gibi
çift adetle temizlik hasıl olursa o adedi tek yapmak için bir taş daha
kullanmak müstehab olur. Ulemamızdan bazıları isticmar için mutlak surette tek
adedin vacip olduğuna kaildirler. Delilleri bu hadistir. Cumhurun delili
«Sünen» kitaplarında tahriç edilen şu hadisdir : Resulullah (Sallallahu Aleyhi
ve Sellem): «Her kim taşla taharetlenirse tek bıraksın, bunu yaparsa ne ala, yapamayana
bir şey yok.» buyurmuşlardır. Onlar bu babın hadislerini farz olarak üç üçten
fazlasınında mendup olduğuna hamlederler.»
Yine
Nevevî bu hadisle istidlal ederek istinsar ile istinşakın başka başka manalara
geldiğini söylüyor. Fakat Aynî bu kelimelerin aynı manaya geldiğini bildirmiş
ve muhtelif hadislerden misaller göstererek müddeasınr isbat etmiştir.
Hadis-i
şerif istinşak mutlak surette vaciptir diyenlerin delilidir. «Vacip değildir»
diyenler buradaki emri nedip manasına hamletmişlerdir.