باب
التوقيت في
المسح على
الخفين
24- MESTLER ÜZERİNE
MESH İÇİN VAKİT TAYİNİ BABI
85 - (276) وحدثنا
إسحاق بن
إبراهيم
الحنظلي.
أخبرنا عبدالرزاق.
أخبرنا
الثوري عن
عمرو بن قيس
الملائي، عن
الحكم ابن عتيبة،
عن القاسم بن
مخيمرة، عن
شريح بن هانئ؛
قال: أتيت
عائشة أسألها
عن المسح على
الخفين: فقالت:
عليك بابن أبي
طالب فسله.
فإنه كان
يسافر مع رسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
فسألناه فقال:
جعل رسول الله
صلى الله عليه
وسلم ثلاثة
أيام ولياليهن
للمسافر.
ويوما وليلة للمقيم.
قال وكان
سفيان إذا ذكر
عمرا أثنى عليه.
[:-637-:] Bize İshak b. İbrahim el-Hanzali de tahdis etti. Bize
Abdurrezzak haber verdi. Bize Sevri, Amr b. Kays el-Mulal'den haber verdi. O
Hakem b. Uteybe'den, o Kasım b. Muhaymira'dan, o Şureyh b. Hani'den şöyle dediğini nakletti:
Aişe'nin yanına mestler
üzerine mesh etmeye dair soru sormak için gittim. O: Ben sana Ebu Talib'in
oğlunu (Ali'yi) tavsiye ederim, ona sor çünkü o Resulullah (Sallallahu aleyhi
ve Sellem) ile birlikte yolculuk yapardı. Ona sorduk, o: Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) yolcu için gecesi, gündüzüyle üç gün, mukim için de gecesi
gündüzüyle bir gün tespit etti, dedi. (Abdurrezzak): Süfyan, Amr'ı sözkonusu
edince onu överdi, dedi.413
Diğer tahric: Nesai,
128, 129; İbn Mace, 552 -uzunca-; Tuhfetu'I-Eşraf, 10126
{….}(276) وحدثنا
إسحاق. أخبرنا
زكرياء بن عدي
عن عبيدالله
بن عمرو، عن
زيد بن أبي
أنيسة، عن
الحكم، بهذا
الإسناد،
مثله.
[:-638-:] Bize İshak da rivayet etti (Dediki): Bize Zekeriyya b. Adiy,
Ubeydullah b. Amr'dan, o da Zeyd b. Ebi Üneyse'den, o da Hakem'den bu isnadla
bu hadisin mislini haber verdi.
م(276)
وحدثني زهير
بن حرب. حدثنا
أبو معاوية عن
الأعمش، عن
الحكم، عن
القاسم بن
مخيمرة، عن
ريح بن هانئ؛
قال: سألت
عائشة عن
المسح على
الخفين.
فقالت: ائت عليا.
فإنه أعلم
بذلك مني.
فأتيت عليا.
فذكر عن النبي
صلى الله عليه
وسلم، بمثله.
[:-639-:] Bana Züheyr b. Harb da rivayet etti. (Dediki): Bize Ebu
Muaviye, A'meş'den, o da Hakem'den o da Kaasim b. Muhaymire'den, o da Şureyh b. Hani'den naklen rivayet etti, Şureyh dedi ki:
Aişe'ye mestler üzerine
mesh etmeye dair soru sordum. O: Ali'nin yanına git, o bu hususu benden daha
iyi bilir, dedi. Ben de Ali'nin yanına gittim. O da Nebi (Sallallahu aleyhi ve
Sellem)'den ... zikretti, deyip, hadisi aynen nakletti.
Diğer tahric: Nesai,
128, 129; İbn Mace, 552 -uzunca-; Tuhfetu'I-Eşraf, 10126
DAVUDOĞLU ŞERHİ AŞAĞIDA
NEVEVİ ŞERHİ: (637) Amr b. Kays el-Muıaı. .. "Vakit tayin etti"
diğer rivayette (639) ise "A'meş'ten ... Şureyh'ten, o Aişe' den"
şeklindedir. Senedindeki raviler ile ilgili olarak: el-Mulaı bilinen bir tür
elbise çeşidi olan elbiseyi sattığı için bu nispetle anılmıştır. (3/175) Tekili
"mulae"nin çoğulu ise "el-mula"'dir. el-Mulaı hayırlı
kimselerden birisi idi. A'meş, Hakem, Kasım ve Şureyh KCıfeli tabiindendirler.
Hadisten
Çıkartılan Hükümlere Gelince:
1-
Cumhurun kabul ettiği kanaat olan mestler üzerine meshin süresinin yolculuk
halinde üç gün, ikamet hali için bir gün olarak tayin edilmiş olduğuna dair
açık bir delil ve bir belge bulunmaktadır. Bu ise Ebu Hanife, Şafil, Ahmed ve
ashab-ı kiram ile onlardan sonra gelmiş çok sayıda ilim adamının kabul ettiği
görüştür. Malik ise meşhur olan görüşünde: Herhangi bir süre tayini sözkonusu
olmaksızın mesh eder, demiştir. Aynı zamanda bu Şafii' den gelen kadim, zayıf
bir görüştür. Bu görüş sahipleri İbn Ebli İmare'nin süre tayininin terk
edildiği hususunda rivayet ettiği hadisi delil göstermişlerdir. Bu hadisi de
Ebu Davud ve başkaları rivayet etmiştir. Ama hadis alimlerinin ittifakıyla da
zayıf bir hadistir. Mefhumdan anlaşılanı delil kabul edenlerin görüşüne göre,
hadisin delalet yönü açıkça ortadadır. Bunu kabul etmeyenlerin görüşüne göre de
şöyle denilir: Aslolan bundan fazla süre boyunca meshin yasak oluşudur.
Şafii'nin ve pek çok kimsenin benimsediği kanaate göre süre, mestin
giyinilmesinden sonra abdestin bozulması vaktinden itibaren başlar. Mestin
giyilmesi ve mest yapıldığı zamandan değiL.
Diğer
taraftan bu hadis umumi bir hadis olmakla birlikte Safvan b. Assal (r.a.)'ın
rivayet ettiği hadis ile tahsis edilmiştir. O dedi ki: Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) yolcu isek mestlerimizi, cünüplük sebebi dışında üç gün üç
gece boyunca çıkarmamamızı emir buyurdu.
Mezhebimize
mensup ilim adamları der ki: Sürenin bitiminden önce cünüp olursa artık mestler
üzerine mesh caiz olmaz. Şayet gusledip, mest içindeki ayaklarını da yıkarsa
cünüplüğü kalkar, namazı da caiz olur. Şayet bundan sonra abdestini bozarsa
artık mest üzerine mesh etmesi caiz olmaz. Aksine mutlaka mestlerini çıkartıp,
abdestli olarak mestlerini giymesi gerekir. Mest içinde ayağına necaset
bulaşıp, mestin içinde iken ayağını yıkaması hali ise böyle değildir. Bu
durumda bundan sonra mest üzerine mesh etme imkanı vardır. Allah en iyi
bilendir.
Hadis-i
şerifte ilim adamlarının söyledikleri üzere şu edebe riayet de dile
getirilmektedir. Şöyle ki muhaddis, öğretici ve müftü olana eğer ondan bir şey
sorulacak olur da, o da bu bilginin kendisinden daha üstün birisi tarafından
bilindiğini biliyorsa, soru soranı ona yönlendirmelidir. Şayet bilmiyorsa, bunu
filana sor demelidir.
Ebu
Ömer b. Abdilberr der ki: Raviler bu hadisin merfu bir hadis mi yoksa Ali
(r.a.)'a mevkuf bir hadis mi olduğu hususunda ihtilaf etmişlerdir. Ama bu
hadisi merfu olarak rivayet edenlerin hıfzı da, zaptı da daha ileridir. Şanı
yüce Allah en iyi bilendir.
DAVUDOĞLU AÇIKLAMA: Hadis-i Şerif mest
üzerine meshin müddetini beyan etmektedir. Meshin müddeti misafir için üç gün
üç gece mukim içinde bir gün bir gecedir. Ebu Hanîfe, Şafiî ve Ahmed b. Hanbel
hazeratı ile ashab-ı kiramın ve onlardan sonra gelen ulemanın cumhuru buna
kaildirler. İmam-ı Malikten rivayet olunan meşhur kavle göre meshin müddeti
yoktur. Bir kavle göre meshin müddeti Cuma'dan Cuma'yadır. Yalnız cünüp olursa;
mestleri çıkarır. İmam Şafiî'nin de eskiden buna kail olduğu söylenir. Malik
(Rahimehullah)'ın delili Ebul mare hadisidir.
Ebu Davud'la başkalarının tahric ettikleri bu hadîs bütün hadis
ulemasınca; zayıftır.
Müddetin
iptidası Şafiî'lerle Hanefîlere ve diğer bir çok ulemaya göre mestleri giydikten
sonra ilk hades yani abdest bozma zamanıdır. Çünkü meshe ihtiyaç o zaman
başlar. Hadîs sîga itibari ile umum ifade edersede Safvan b. Gassal (R.A.)
hadisi ile tahsis edilmiş; cünüp olanın hükmü ondan çıkarılmıştır. Mezkur
hadiste Safvan (R.A.) «Bize Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) misafir
olduğumuz zaman cünüplük müstesna olmak üzere üç gün üç gece mestlerimizi
çıkarmamayı emir buyurdu» demiştir. Şu halde cünüplükten dolayı mest üzerine
mesh edilemez mest üzerine mesh kıyasa muhalif olarak nasla sabit olduğu için
abdeste de kıyas edilemez. Binaenaleyh bir kimse mestlerini tam taharet üzere
giydikten sonra cünüp olsa artık onların üzerine mesh edemez bu hususta
misafirle mukîmin hükmü birdir.
Hadis-i
Şerif meshin müddetinden başka büyük bir edep ve nezaketi talim etmektedir, ki
o da Hz. Aişe (R.A.)'nın mesh müddetini kendisine soranı Hz. Ali (R.A.)'a
göndermesidir. Ulema bununla istidlal ederek muhaddis muallim ve müftü gibi bir
zata şer'i bir mesele sorulurda kendinden daha ehliyetli biri bulunursa soranı
ona göndermenin müstahab olduğunu söylemişlerdir. Sorulan meseleyi bilmeyen:
«Ben onu filana sorar sana söylerim» demelidir.
İbni
Abdilber: «Bu hadisin merfu' veya. Hz, Ali'ye mevkuf olduğunda raviler ihtilaf
etmiştir. Merfu olarak rivayet, edenler daha belleyişli ve daha mazbutturlar»
demiştir.