NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
29 - (1088) حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة.
حدثنا محمد بن
فضيل عن حصين،
عن عمرو بن
مرة، عن أبي
البختري. قال:
خرجنا
للعمرة. فلما
نزلنا ببطن
نخلة قال:
تراءينا
الهلال. فقال
بعض القوم: هو
ابن ثلاث.
وقال بعض
القوم: هو ابن
ليلتين. قال:
فلقينا ابن
عباس. فقلنا:
إنا رأينا الهلال.
فقال بعض
القوم: هو ابن
ثلاث. وقال
بعض القوم: هو
ابن ليلتين.
فقال: أي ليلة
رأيتموه ؟ قال
فقلنا: ليلة
كذا وكذا.
فقال: إن رسول
الله صلى الله
عليه وسلم قال
"إن الله مده
للرؤية. فهو
لليلة
رأيتموه".
{29}
Bize Ebu Bekir b. Ebi
Şeybe rivayet etti. (Dediki) Bize
Muhamraed b. Fudayl, Husayn'dan, o da Amr b. Mürra'dan, o da Ebu'l-Bahteri'den
naklen rivayet etti. Ebul-Bahteri şöyle demiş:
Umre yapmak için yola
çıktık. «Batn-ı nahle» denilen yere indiğimiz vakit hiiali görmeye çalıştık.
Bunun üzerine cemaatdan bazıları:
— «Bu ay üç günlüktür.»; diğer bazıları da:
— «İki günlüktür.»
dediler. Derken İbni Abbas'a tesaadüf ettik. .(Kendisine):
— «Biz hilali gördük. Cemaatdan bazıları onun
üç : günlük olduğunu, diğer bazıları iki günlük olduğunu söylediler.» dedik,
İbni Abbas:
— «Onu hangi akşam gördünüz?» diye sordu;
— «Filan ve filan
akşam.» dedik. Bunın, üzerine İbni Abbas ;
— «Şüphesiz ki Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) :
— Allah, onu görülmek için ımdad etmiştir;
buyurdular. O, sizin gördüğünüz geceye aittir.» cevabını verdi.
30 - (1088) حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة:
حدثنا غندرٌ
عن شعبة. ح
وحدثنا ابن
المثنى وابن
بشار. قالا:
حدثنا محمد بن
جعفر. أخبرنا شعبة
عن عمرو بن
مرة. قال: سمعت
أبا البختري
قال:
أهللنا
رمضان ونحن
بذات عرق.
فأرسلنا رجلا
إلى ابن عباس
رضي الله عنه
يسأله. فقال
ابن عباس رضي
الله عنه: قال
رسول الله صلى
الله عليه وسلم:
"إن الله قد
أمده لرؤيته.
فإن أغمى
عليكم فأكملوا
العدة".
{30}
Bize Ebu Bekir b. Ebî
Şeybe rivayet etti. (Dediki) Bize
Gunder, Şu'be'den naklen rivayet etti. H,
Bize İbnü'I-Müsenna ile
İbni Beşşar da rivayet ettiler. (Dedilerki): Bize Muhammed b. Ca'fer rivayet
etü. (Dediki); Bize Şu'be, Amr b:. Mürra'dan naklen haber verdi. Amr söyle
demiş: Ben, Ebu'I-Buhterî'yi şunu söylerken işittim: Biz (Zat-ı ırk) denilen
yerde iken Ramazan hilalini gördük de İbni Abbas (Radiyallahu anh)'a sormak
için bir adam gönderdik. İbni Abbas (Radiyallahu anh) şunları söylemiş:
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
«Şüphesiz ki Allah ay'ı
görülmeli için imdad etmiştir. Eğer hava buluttu olursa sayıyı tamamlayıverin.»
buyurdular.
İzah:
Hadîs-i şerif bütün
nüshalarda bu şekilde yani birinci rivayette «medde»; ikinci rivayette «Emedde»
sîgalarıyla rivayet edilmiştir.
Kaadi İyaz'in beyanına
göre ulenıadan bazıları medde fiilini imtidat yani uzatmak; Emedde fiilini de
İmdat vermek manasına tefsir etmişlerdir.
Kaadı iyaz: «Bence
doğrusu rivayetin zahiri manasıyla kalmasıdır. Zahirî manası: Allah onun
müddetini görülsün diye uzatmıştır; demektir. Zaten her iki fiilin de bu manaya
geldikleri söylenir...* diyor.
zevattan bazılarının
«ay üç günlük» bazılarının da «iki günlüktür» demeleri, onu büyük gördükleri
içindir. îbni Abbas (Radiyallahu anh) ise ayın büyüklüğü küçüklüğü nazar-ı
itibara alınamayacağını, ayın bir gecelik olduğunu bildirmiştir. Zira büyük
veya küçük göstermek Allah Teala'ya kalmış bir fiildir. Dilerse hiç de
göstermez; bu takdirde oruç günleri otuz üzerinden tamamlanır.
Mazirî diyor ki: «Hilal
güneşin zevalinden sonra görülürse gelecek akşama; zevalden Önce görülürse
evvelki akşama aiddir. Bazıları bunun da gelecek akşama aid olduğunu
söylemişlerdir.
Zahirîler'e göre oruçda
geçen akşama, bayramda ise ihtiyatan gelecek akşama aiddir. «Ayı görürseniz
oruç tutun!» hadîsinin zahirine bakılırsa ay görüldümü oruç tutmak îcab eder...
O halde görülen ay gelecek geceye hami olunur...*
Fakat Übbî, Maziri 'nin
bu son sözüne itiraz etmiş ve Bu babda Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) 'den
sahih bir hadîs varid olmamıştır. Yalnız Ömer (Radiyallahu anh)'in :
(Ayı zevalden önce
görürseniz iftar edin; zevalden sonra görürseniz iftar etmeyin!» dediği rivayet
olunur. Böyle bir kavil Hz. Alî'den de nakledilmiştir. Görülen ayın gelecek
geceye aid olduğunu bildiren kavil meşhurdur...» demiştir.
Ayın zevalden önce
görülmesi meselesi Hanefiyye imamları arasında da ihtilaflıdır. Hilal, ayın
otuzuncu günü zevalden önce görülürse imam Ebu Yusuf a göre evvelki geceye aiddir.
Binaenaleyh Ramazan başı ise o gün oruç tutmak; Ramazan sonu ise iftar etmek
lazımdır.
İmam A'zam'la imam
Muhammed'e göre ise görülen hilal mutlak surette gelecek akşama aiddir.
Bazıları bu meseledeki hilafın yalnız imam Ebu Yusuf'la imam Muhammed arasında
olduğunu söylemişlerdir.
İmam A'zam 'dan bir
rivayete göre hilali güneşin yolu üzerinde görünür yani güneş hilali ta'kîb
ederse, o hilal evvelki geceye, hilal güneşin peşinden gidiyorsa gelecek geceye
aiddir. Fetva İmam A'zam’la imam Muhammed'in kavline göredir.