|
NAMAZ / RÜKÜNLER |
DÖRDÜNCÜ RÜKÜN: KlRAAT
Namazın dördüncü rüknü
kıraattir.
A. Namaza başlama duası
ve Euzü'yü okumak
Başlama tekbirinden
sonra namaza başlama duasını okumak, sonra "euzü" çekmek sünnettir.
Kişi bunları gizli olarak okur.
Mezhepte kabul edilen
görüşe göre kişi her rekatta euzü okur. İlk rekatta okuması daha kuvvetli bir
sünnettir.
B. Fatiha okumak
Namaza sonradan yetişen
kimsenin rekatı hariç her rekatta Fatiha okumak farz-ı ayndır. Besmele
fatiha'dan bir ayettir. Fatiha'daki şeddeler de Fatiha'dandır.
Fatiha'yı okuyan kişi
"dad" harfi yarine "zı" harfini söylese; daha doğru olan
görüşe göre okuyuşu sahih olmaz.
Fatiha'nın tertibe uygun
ve peşpeşe [araya başka bir şey girmeksizin] okunması gerekir. Araya zikir
girerse peşpeşe olma zedelenmiş olur. Şayet bu zikir imamın okuyuşuna
"amin" demek gibi veya okuyuşta takılan imama yardımcı olmak gibi
namaza ilişkin bir zikir ise daha doğru olan görüşe göre peşpeşe olma özelliği
ortadan kalkmamış olur. Uzun süre susma peşpeşeliği ortadan kaldırır. Daha
doğru olan görüşe göre kişi kıraati kesmeyi kastederek kısa süreli sustuğunda
da hüküm böyledir.
Kişi
"Fatiha"yı bilmiyorsa Kur'an'dan peşpeşe yedi ayet okur. Şayet peşpeşe
okuyamıyorsa ayrı ayrı yedi ayet okur.
Ben [Nevevi] derim ki:
Daha doğru olan ve [Şafii'nin] açık ifadesinde yer alan hükme göre kişi peşpeşe
yedi ayeti ezbere bilse bile ayrı ayrı yedi ayet okuyabilir. Allah daha iyi
bilir.
Şayet bunu da yapamıyorsa
Allah'ı zikreder. Daha doğru olan görüşe göre Fatiha yerine yaptığı zikir
fatiha'nın harflerinden eksik olamaz.
Kişi hiçbir şey
yapamıyorsa [düzgün bir şekilde zikir de yapamıyorsa] Fatiha okuyacak kadar
bekler.
C. Fatiha'dan sonra amin
demek
Fatiha'nın peşinden
sonunu uzatarak -mim harfini şeddelemeksizin- "amin" demek sünnettir.
Sonunu uzatmaksızın söylemek de caizdir. Kişi [cemaatle namaz kılıyorsa] imam
amin derken amin der. Daha güçlü görüşe göre amin'i açıktan söyler.
D. Fatiha'dan sonra
zamm-i. sure okumak
Daha güçlü görüşe göre
-üçüncü ve dördüncü rekatlar hariç- Fatiha'dan sonra bir sure okuması
sünnettir.
Ben [Nevevi] derim ki:
İmam Şafii'nin açık ifadesine göre ilk iki re katı kaçıran kişi zamm-ı sureyi
[üçüncü ve dördüncü rekatta] okur. Allah daha iyi bilir.
İmama uyan kişi
[Fatiha'dan sonra] sure okumaz, imamı dinler.
Şayet imamdan uzakta
olup [sesini duymuyorsa] veya kıraatin gizli olduğu bir namazda ise daha doğru
olan görüşe göre zammı sureyi okur.
E. namazlarda okunması
sünnet olan zamm-ı sureler
Sabah ve öğle
namazlarında kısa kısa ayetleri olan surelerin uzunlarından' okuması, ikindi ve
yatsı namazlarında bunlardan orta uzunlukta olanlarını okuması, akşam namazında
kısalarının okuması sünnettir.
Cuma günkü sabah namazının
ilk re katında "elif lam mim tenzilü'l" [secde] suresini ikinci
rekatında "hel eta" [insan] suresini okuması sünnetir.
A. NAMAZA BAŞLAMA
DUASI VE EUZÜ'VÜ OKUMAK
Namazın dördüncü rüknü
kıraattir.
Başlama tekbirinden
sonra namaza başlama duasını okumak, sonra "euzü" çekmek sünnettir.
Kişi bunları gizli olarak okur.
Namazın rükünlerinden
dördüncüsü fatiha'yı okumaktır.
A. BAŞLAMA TEKBiRiNDEN
SONRA OKUNACAK BAŞLAMA DUASI
B. BAŞLAMA DUASINI
OKUMANIN SÜNNET OLMADlĞI DURUMLAR
C. EUZÜ OKUMAK
D. BAŞLAMA DUASI VE
EUZÜ'NÜN GİZLİ OKUNMASI
E. HER RERAITA EUZÜ
ÇEKİLMESİ
A. BAŞLAMA TEKBiRiNDEN
SONRA OKUNACAK BAŞLAMA DUASI
Namaza başlama
tekbirinden sonra ekılınan namaz nafile bile olsa- namaza başlama duasını
okumak sünnettir.
Namaza başlama duası
şudur: Veccehtü vechiye lillezi fetere's-semavati ve'l-arda hanifen müslimen ve
ma ene mine'l-müşrikin. inne selati ve nüsuki ve mahyaye ve memati lillahi
rabbi'l-alemin la şerıke leh. Ve bi zalike ümirtu ve ene mine'l-müslimin.
[Bu ifadenin birinci
cümlesi En'am suresi 79. Ayet; ikinci cümlesi ise En'am suresi 162-163.
ayetlerden oluşmaktadır.] En'am suresinin 163. Ayetinin son cümlesi "ve
ene evvelü'l-müslimın" [Ben Müslümanların ilkiyim] şeklinde olduğu halde
namaza başlangıç duasında bunun yerine "ben Müslümanlardanım"
denilmektedir. Bunun nedeni Nebi (s.a.v.)'in emrine uymaktır. Bunun okunması
ile ilgili hadisi "müslimen" kelimesi hariç Müslim rivayet etmiştir,
"Müslimen" kelimesini ise İbn Hibban rivayet etmiştir. Bir rivayete göre
ise kişi okurken "ve ene evvelü'l-müslimin" şeklinde okur. Nebi (s.a.v.) kendisi okurken ayetteki gibi
okuyordu; çünkü o bu ümmetin Müslümanlarının ilkidir. (Müslim,
Salatü'l-müsafirin, 1809; Ebu Davud, Salat, 744; Tirmizi, Salat, 266; Nesai,
İftitah, 896; İbn Mace, İkametü's-salat, 864)
İmam'a uyan kişi, imamın
kıraatini dinleyebilmek için başlama duasını hızlıca okur.
Tek başına kılan kişi ve
kendisine uyanların kendi okuyuşundan razı olduğunu bilen imam yukarıdaki duaya
şunları da ekler: Allahümme ente'l-melikü la ilahe illa ente sübhaneke ve bi
hamdik. Ente rabbi ve ene abdük. Zalemtü nefsi ve'teraftü bi zenbi, fağfirli
zünubi cemiun, innehu la yağfiru'z-zünube illa ente.
Ve'hdini li
ahseni'l-ahlak, la yehdini li ahseniha illa ente,
Ve'srif anni seyyieha,
la yasrifu anni seyyieha illa ente.
Lebbeyke ve sa'deyk.
Ve'l-hayru küllüha fi yedeyk. Ve'ş-şerru leyse ileyk. (Müslim,
Salatü'l-müsafirin, 1809; Ebu Davud, Salat, 744; Tirmizi, Salat, 266; Nesai,
İftitah, 896; İbn Mace, İkametü's-salat, 864)
Ene bike ve ileyk,
tebarekte ve tealeyt. Estağfiruke ve etubu ileyk. (300)
Duada geçen
"kötülüğün senle işi yoktur" ifadesi aşağıda olduğu gibi farklı
şekillerde anlaşılmıştır:
> Sana kötülük
yaparak yaklaşılamaz.
> Kötülükler tek
başına sana izafe edilemez.
> Kötülükler sana
yükselmez, sana yalnızca güzel sözler ve iyi işler yükselir.
> Kötülükler sana
nisbetle kötülük sayılmaz; çünkü sen onları akıl ermez hikmetlerle yarattın. Bu
kötülükler mahlukata nispetle kötülük sayılır.
Namaza başlamak için
okunacak dualar konusunda başka sahih rivayetler de bulunmakla birlikte konuyu
daha fazla uzatmamak için bunları zikretmiyoruz.
Alimlerimizin sözünden anlaşıldığına
göre yukarıdaki duada geçen "hanifen, müşrikin, müslimin" gibi
ifadeler konusunda erkekler ile kadınlar arasında bir fark yoktur. Bununla
anlatılmak istenen "ben Müslüman ve hanif bir şahsım" demektir. Şu
halde kadınlar da bu duayı okurlar. Buradaki söz konusu ifadeler
"vech" sözcüğünden haldir. Vech sözcüğü ile insanın zatı ve bütün
bedeni kastedilmektedir. Bu ifadelerin "veccehtü" fiilindeki
"tü" zamirinden halolması mümkün değildir; çünkü bu durumda kadın o
duayı okurken ifadeleri müennes olarak yapması gerekir. Bunun böyle olduğunu
Hakim'in el-Müstedrek'indeki şu rivayet de göstermektedir: Nebi (s.a.v.), Hz.
Fatıma'ya (r.a.) şöyle demiştir: "Kalk da kurbanın kesilirken yanında
bulun. Kurbanın kesilirken şöyle de: İnni veccehtü vechiye ..... ve ene
mine'l-müslimin" Yine Kur'an' da Hz. Meryem' den bahsedilirken "ve
kdnet mine'l-kanitin" [O, itaatkarlardandı, Tahrim, 12] buyrulmaktadır.
Bununla onun itaatkar kavimden olduğu kastedilmektedir. (Şirbini)
Kişi başlama duasını
kasten veya yanılarak terk etse ve euzü'yü okusa; daha doğru olan görüşe göre
bir daha başlama duasına geri dönmez.
B. BAŞLAMA DUASINI
OKUMANIN SÜNNET OLMADlĞI DURUMLAR
Şu durumlarda başlama
duasını okumak sünnet olmaz:
> İmamın arkasında
kılıp da fatihayı okumayı kaçırmaktan korkan kimse,
> Namazın vaktin i
kaçırmaktan korkan kimse,
> Namazın eda vaktin
i kaçırmaktan korkan kimse, yani namaz vaktinden yalnızca bir rekat kılacak
kadar zaman kaldığında,
İşte bu durumlarda kişi
başlama duası ile meşgulolmaz, fatihayı okur; çünkü Fatiha okumak farzdır.
Farzı bırakıp da nafile ile meşgulolmaz.
> Kİşi imama kıyam
dışındaki bir durumda yetiştiğinde de başlama duasını okumaz.
Ancak şu durumlarda
başlama duasını okur:
Imama son oturuşta
yetişmiş ve daha kendisi oturmadan imam selam vermişse,
İmama ilk oturuşta
yetişmiş daha oturmadan imam kalkmışsa,
İmama uymadan önce
abdestinin bozulması veya başka bir sebeple namazdan çıkmışsa başlama duasını
okur.
> Ceria,ze namazında
da başlama duasını okumaz.
C. EUZÜ OKUMAK
Başlama duasından sonra,
Fatiha okumaya başlamadan önce euzüyü okumak sünnettir. Çünkü Yüce Allah şöyle
buyurmuştur:
> Kur'an okuduğunda
kovulmuş şeytandan Allah'a sığın. [Nahl, 98]
Denildiğine göre şeytan
alevlerle taşlanarak kovulmuştur.
Euzü okumak ifadesinin
kapsamına şeytandan sığınmayı içeren her türlü dua girer. Bunun en faziletlisi
ise "Euzü billahi mine'ş-şeytani'r-racim" demektir. Bir başka görüşe
göre "Euzü billahi's-semli'l-alimi mine'ş-şeytani'r-racim" daha
faziletlidir.
Yukarıda başlama duası
okumanın sünnet olmadığını belirttiğimiz yerlerde euzü de okunmaz. Bunun tek
istisnası cenaze namazıdır; orada euzü okumak sünnettir.
D. BAŞLAMA DUASI VE
EUZÜ'NÜN GİZLİ OKUNMASI
Gerek kıraatin açıktan
yapılan gerekse gizli yapıldığı namazlarda; tıpkı diğer müstehap dualarda
olduğu gibi başlama duası ve euzü'nün gizli okunması, yani -kulakları duyan bir
kişinin- kendi duyacağı bir sesle okuması sünnettir.
Bir başka görüşe göre
ise açıktan okunan namazlarda fatiha'ya tabi olarak euzü'nün de açıktan
okunması müstehap olur; bu "amin" ifadesinin sesli söylenmesine
benzer.
E. HER RERAITA EUZÜ
ÇEKİLMESİ
Mezhepte kabul edilen
görüşe göre kişi her rekatta e6zü okur. İlk rekatta okumak diğer rekatlarda
okumaktan daha güçlü bir sünnettir.
[Her rekatta euzü
çekilip çekilmemesi konusunda iki farklı rivayet vardır]
[Birinci rivayet]:
Mezhepte [genellikle] kabul edilen görüşe göre kişi her re katta euzü okur.
Çünkü birinci rekattaki okuma ile ikinci rekattaki okuma arasına rüku ve diğer
rükünler girdiğinden okumaya başlarken yeniden euzü çekilmesi yerinde olur. İlk
rekatta euzü okumak diğer rekatlarda okumaktan daha güçlü bir sünnettir; çünkü
bu konuda ittifak vardır. Ayrıca Namazda Fatiha okumanın başlangıcı bu euzü ile
olmaktadır.
[İkinci rivayet]: İkinci
rivayete göre bu konuda [mezhep içinde bir ittifak bulunmayıp] iki görüş
vardır:
[Birinci görüş]:
Yukarıdaki birinci rivayet gibidir.
[İkinci görüş]: Kişi
yalnızca ilk re katta euzü okur. Çünkü namazdaki okuyuş tektir [bir okuyuş gibi
kabul edilir]. Nasıl ki kişi -Rafii'nin ve Nevevi'nin el-Mecmu'unda açık olarak
belirttiği gibi- sehiv secdesi yaptıktan sonra tekrar okumaya döndüğünde euzüyü
tekrarlamıyorsa burada da ilk rekat dışındakilerde euzüyü tekrarlamaz.
Buna göre kişi -başlama
duasından farklı olarak- ilk re katta euzüyü kasten veya yanılarak terk etse
bunu ikinci rekatta okur.
Not:
Nevevi'nin ifadesinden
anlaşıldığına göre Fatiha'yı okuyamadığı için zikretmek durumunda olan kişinin
başlama duası ve euzüyü okuması müstehaptır. İsnevi el-Mühimmdt'ta şöyle
demiştir: Bunun müstehap olmaması görüşü daha uygundur.
Zahir olan ikinci
görüştür; çünkü euzü, Kur'an okumak için çekilir. Oysa zikir yapan kişi Kur'an
okumamaktadır. Başlama duası ise bundan farklıdır; çünkü o Kur' an okumak için
değildir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN