Ana sayfa

Sibeveyh :

Nahiv ya’nî dilbilgisi âlimlerinden. İsmi Amr, lakabı Sîbeveyh, meşhûr künyesi Ebû Bişr ve bundan

başka Ebû Osman, Ebü’l-Hüseyn veya Ebü’l-Hasan’dır. Daha çok Sîbeveyh lakabıyla tanınır. Nesebi

Ebû Bişr Amr bin Osman el-Kanber’dir. İran’ın Şiraz yakınlarındaki Beydâ’da ve bir rivâyete göre de

Ahvâz’da doğdu. Doğumuna 140, 150 (m. 767), vefâtına da 180-188, 194 (m. 809) târihleri rivâyet edilir.

Kabri Şiraz’dadır.

Sîbeveyh, ilim tahsil etmek için Basra’ya geldi. Hadîs ve fıkıh ilmini öğrenmeye başladı. İlk hocaları

Îsâ bin Ömer Sekafî, Hammâd bin Seleme ve Ebû Zeyd el-Ensârî’dir, Muhaddis (hadîs âlimi) Hammad

bin Seleme’nin huzurunda hadîs-i şerîf okurken, bir kelimede hatâ yaptı. Hatâsından çok utanıp, üzüldü.

Önce nahiv (dilbilgisi) ilmini öğrenmek lüzumunu hissetti. Nahiv öğrenmeye karar verip, nahivci Halil bin

Ahmed’in derslerine devam etmeye başladı. Nahivin temel bilgilerini bu hocadan aldı. Halil bin Ahmed,

O’nun zekâsı, çalışkanlığı ve terbiyesini takdir edip, “Ey üzüntüleri gideren kimse, merhaba” diyerek iltifat

ederdi. Ondan onbeş sene kadar ders aldı. Ayrıca Yûnus bin Habîb’den nahiv, Ebü’l-Hattâb el-Ahfes,

Nezr bin Şümeyl el-Mâzinî ve Müerric bin Amr es-Sedûsî’den lügat (sözlükı dersi aldı. Muhaddis Ali bin

Nasr el-Cehzemî’den de ders aldı. Basra’da devrin en meşhûr nahiv ve lügat âlimlerinden ders alması

ve kabiliyeti onu nahiv ilminde söz sahibi yaptı. Ders vermeye başladı. Ondan Ebü’l-Hasan el-Ahfaş ve

Kutrub lakabını verdiği Muhammed bin el-Mustanir ders aldı. Nahiv ilmine dâir, el-Kitab ismiyle meşhûr

eserini yazdı. “Kara’tü’l-Kitâb” dendiği zaman Sîbeveyh’in meşhûr eserini okuduğu anlaşılır. Talebesi

Ahfaş, hocasından sonra, el-Kitâb’ı Basra’da okutmaya başladı.

Sîbeveyh, hayatının sonlarına doğru Basra’dan Abbasî Halifeliği’nin merkezi Bağdâd’a gitti.

Bağdâd’da Zenbûrî denen nahve dâir mes’elelerdeki ihtilâflar üzerine, nahiv ve lügat âlimi Kurrâ-i seb’a

ya’nî yedi meşhûr hâfızdan biri olan Ali bin Hamza Kisâî ils ilmî münazarada bulundular.

Sîbeveyh, Bağdâd’daki münazaranın neticesine çok üzülüp, Basra’ya geri gelip, daha sonra da

memleketi İran’a döndü, İran’da vefât edip, Şiraz’a defn edildi.

El-Kitâb, nahiv üzerine yazılıp, zamanımıza kadar muhafaza edilen ilk büyük eserdir. El-Kitâb, bir

çok nahivci tarafından okunup, okutulmuş ve uzun zaman şerh, izah, ihtisar (sadeleştirme), ikmâl ve

tenkid şeklinde müracaat eseri oldu. El-Kitâb hakkında eserler yazılarak zamanımıza kadar muhafaza

edilip, üç defa yayınlandı. Almanca’ya da tercüme edildi. Sîbeveyh’in ayrıca Ebniyetû’l-esmâ adında bir

kitabı daha vardır.

Kaynaklar:

-----------------------

1) Vefeyât-ül-a’yân cild-3, sh-463

2) Bugyet-ül-Vuât cild-2, sh-346

3) Târîh-i Bağdâd, cild-12, sh-195