KALE FULAN -
KALE
Dediki manasına gelir.
Hadis usulünde bilhassa isnadda hemen hemen en çok kullanılan lafızdır. Ravi
isnadında ''kale fulan '' dediği zaman rivayetini bir raviye nisbet etmiş olur.
Kale eda lafzının kullanıldığı
yerler konusunda muhaddisler arasında birlik yoktur. Nitekim bazı muhaddisler
bu lafzı sema' yoluyla alınan hadislerin rivayetinde kullanmışlardır. Söz
gelimi Haccac b. Muhammed el Aver, ibn Cüreyc'in rivayet ettiği hadislerin
yazılı olduğu kitipları ''kale'bnu Cureyc'' diyerek rivayet etmiştir.
Öte yandan
el-Hatibu'l-Bağdadi'ye göre eğer ravinin sadece sema' yoluyla almış olduğu
hadisleri kale lafzıyla rivayet ettiği halinden anlaşılırsa, bu tabir haddesena
mertebesinde olur. Ancak bir ravi bu lafzı hem işitme yoluyla, hem de başka
yollarla rivayet ettiği hadislerin rivayetinde kullanırsa o zaman ondan
yalnızca hangi yolla aldığını belirttiği hadisler alınır. (kifaye, 396).
Buhari ise kale lafzını
bazen sema' bazen de sema' dan başka yollarla alınan hadislerin rivayetinde
kullanmıştır. (tedrib, 2/14) Onun bu eda lafzını en çok kullandığı yerlerden
birisi ta'liklerdir.
Görülüyor ki
muhaddislerden kimi kale lafzını yalnız sema' yoluyla; kimi de sema' ile
beraber başka yollarla alınan hadisleri rivayet ederken kullanmışlardır. Hatta
isnad tedlisi yaparak rivayette bulunurken kale eda lafzını kullanan da
olmuştur. Nakledildiğine göre Ali b. Haşrem şunları söylemiştir. ''Bir gün
Sufyan b. Uyeynenin yanında idiki. Bize ''Kale'z-Zuhri '' diyerek ondan bir
hadis rivayet etti. Kendisine bu hadisi ez-Zuhri'den bizzat işitip işitmediği
soruldu. İşitmediğini söyledi ve şöyle dedi: ''Haddesena Abdurrezzak, an Ma'mer
ani'z-Zuhri '' (Hadis usulü 103) Misale göre Sufyan b. Uyeyne senedinde
ez-Zuhri ile arasındaki iki vasıtayı Abdurrezzak ile Ma'mer'i atlamış, hadisi
bizzat ez-Zuhri'den işitmişcesine rivayet ederek tedlis yaparken de kale lafzını kullanmıştır.
Şu hale göre isnadlarda en çok kullanılan bu eda lafzının kullanılışında muhaddisler arasında birlik yoktur.
Son zamanlarda tatbik
edilen bir adete göre isnadlarda çokça geçen kale lafzı yazıda hazf olunur,
fakat okunur. Senedde iki kale lafzı yan
yana gelirse biri yazılmaz. Ancak okunur.