İKTİDA'YI (İMAMA UYMAYI)
ORTADAN KALDIRAN DURUMLAR
507 Bir kimseyi imama uymaktan
(iktida'dan) şu üç durum men eder:
Birincisi: İmam
ile muktedi arasında; yük taşıyan hayvanların ve arabaların
geçtiği umuma ait geniş bir yolun bulunmasıdır.(254) Bu
hüküm yola bitişik safların bulunmaması halinde geçerlidir.
Eğer saflar o yolu tamamen kaplamışsa iktidaya mani olmaz.
İkincisi:
Kendisinden geçmek; ancak kayık veya başka bir vasıta ile
mümkün olan, nehir ve ırmaklar iktidaya mani olurlar.(255)
Üçüncüsü:
Kadınlardan meydana gelmiş olan tam bir saf; imama iktidaya
manidir. Bu üç hususta kat'i bir ittifak vardır. Bunların
dışında; sahrada namaz kılarken imam ile muktedi arasında
geniş bir boşluk bulunursa bu iktidaya mani midir, değil
midir? meselesinde ihtilaf vardır. Yine bir mescidin mahfeli
üzerinde namaz kılan musallinin; o mescidin sahnında boş yer
bulunursa (yani büyük orta boşluk varsa), namazı mekruh olur.
Eğer sahnında boşluk yoksa mekruh olmaz denilmiştir.(256) Bir
kimse; mescidin damında imama iktida etmiş olsa; eğer o
mescidin dama açılan bir kapısı varsa ve imamın halinden de
şüpheye düşülmüyorsa, o kimsenin iktidası sahih olur.
Eğer imamın hali şüpheli olursa, sahih olmaz.(257)
NAMAZ İÇERİSİNDE İMAMA
TABİ OLUNMAYAN DURUMLAR
508 İbn-i Abidin: "Bir
kimse kendisinden hoşlanmadıkları halde bir cemaate imam olsa
bakılır: Eğer hoşlanmamaları o şahıstaki bir bozukluktan
yahud kendileri imamlığa ondan daha layık olduklarından ise,
imamlığı (kerahat) mekruhtur. Çünkü Ebû Davud'un rivayet
ettiği bir hadisde: "Kendisini sevmedikleri halde bir
cemaate imam olan kimsenin namazını Allahû Teâla (cc) kabul
etmez" buyurulmuştur. O kimse haklı ise kerahat yoktur.
Kerahat cemaatin üzerinedir"(258) hükmünü zikrediyor!..
Şurası muhakkaktır ki mü'minler namazda o kimseye iktida
ettikleri için ona "İmam" denir. Eğer hiç kimse
iktida etmezse "imam" olmaz. Dolayısıyla namaz
içerisinde; ictihada konu olan birçok hususta imama uymak
gerekir. Mesela: Şu beş şeyi imam terkederse; muktedi de imama
tabi olarak terkeder: "Bayram namazı tekbirleri, Tilâvet
secdesi, kunut duası, namazdaki birinci oturuş (ilk ka'de) ve
sehiv secdesi!..(259) Bir de imama tabi olunmayacak durumlar
vardır: Mesela: İmam şu dört şeyi yaptığı zaman, muktedi
imama tabi olmaz." İmamın fazla secde yapması, bayram
tekbirlerini Sahabe-i Kiram'ın kavillerinde bulunan miktardan
fazla getirmesi, unutarak fazla rek'at kılması ve Cenaze
Namazında beş defa tekbir getirmesi.(260)
509
Şu dokuz hususu imam terketse bile; imama uyan kimse terketmez
ve edâ eder: İmamın tahrime'de (İftitah tekbirinde) ellerini
sünnete uygun kaldırmaması, Sübhaneke'yi (Senâ'yı)
okumaması, rükû tekbirlerini terketmesi, secdenin tekbirlerini
terketmesi, rükû ve secdeye gidiş tekbirlerini terketmesi,
"Semi'allahû Limen Hamideh" demeyi terk etmesi,
Teşehhüd okumayı terketmesi, selâm vermeyi terk etmesi ve
teşrik tekbirlerini terk etmesi!..