HANGİ MALLAR ZEKÂTA
TABİDİR?
899
Önce "Mal" ve Milkiyet" kavramları üzerinde
duralım. Kur'an-ı Kerim'de "Yeryüzünde neler varsa
hepsini sizin için yarattı"(95) hükmü beyan
buyurulmuştur. Bu ayet-i Kerime'yi esas alan İslâm ûleması:
"İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için Allahû
Teâla (cc) tarafından yaratılmış ve istenildiği zaman elde
edilib kullanılabilen insandan maada (gayri) şeylere mal
denir"(96) tarifini esas almıştır. İmam-ı Şafii (rh.a)
haramı ihtiyaç olarak kabul etmediği için
"İhtiyaçlarımızı karşılayan şeylere mal denir"
tâbirini benimsemiştir.(97) Dikkat edilirse; her iki tarifte de
ortak nokta; insanların ihtiyaçlarının karşılanmasıdır.
"Mülkiyet" ve "Milkiyet" kavramlarına
gelince!.. Arapçada (M-L-K) kökünden gelen bu kelime hem
"Mülk", hem de "Milk" olarak okunmaktadır.
Mülk; daha ziyade siyasi iktidar ve hüküm koyma manasına
kullanılmıştır.(98) "Lehû'l Mülk" (Mülk
O'nundur, Allah'ındır) denildiği zaman, bununla hüküm koyma
hakkı kasdedilir. Kur'an-ı Kerim'de "Hz. Dâvud (as)'un
kıssası" beyan buyurulurken: "Onun mülkünü de
kuvvetlendirdik. Ona hikmet ve fasl-ı hitab verdik"(99)
buyurulmuştur. Müfessirler; bu Ayet-i Kerimedeki
"Mülk'ten" kasdın; siyasi güç, zafer ve büyük
ordular olduğunu kaydetmektedirler.(100) Esâsen "Mülkün
Allahû Teâla (cc)'ya ait olduğunu" beyan buyuran bütün
Ayet-i kerimelerde, hüküm koyma hakkı üzerinde de
durulmuştur, "Milk" kelimesi ise; daha ziyade mala
sahip olma manasına kullanılmıştır. Ancak Türkçe'de
"Mülkiyet" kelimesinin yerine saltanat
kullanıldığı için, fazla yaygınlaşmamıştır. Osmanlı
döneminde sultanlara "Allah (cc) mülkünüzü daim
kılsın" şeklinde dua etmek âdet haline
dönüşmüştür. Günümüzde siyasi iktidar manasında
kullanılan "Mülkiyet" ile, mala sahip olma
manasındaki "Milkiyet" kavramları içiçe girmiştir.
Genellikle de "Mülkiyet" şeklinde kullanılmaktadır.
Şimdi "Milkiyet nedir?" sualine cevap arayalım.
İmam-ı Kasani: "Milkiyet; tasarrufa konu olabilen mal-ı
mütekavvim üzerinde, tasarrufta bulunabilmek için Şâri'in
(Allahû Teâla (cc) ve Resûlünün) bahşetmiş olduğu yetki
ve iktidardır"(101) tarifini yapıyor. İşte zekâta tâbi
olan mallar, bu tarifin mahiyeti içerisindedir.