TALAK'IN (BOŞANMA'NIN)
TARİFİ VE MAHİYETİ
1147 Önce "Talak"
kelimesi üzerinde duralım. Lügat manası; mutlak surutte
bağı kaldırmak, çözmek ve salıvermektir.(154) İslâm?
ıstılahta: "Nikâh akdini, hususi bazı lafızlarla halen
ve mealen ortadan kaldırmaya talak denir"(155) tarifi esas
alınmıştır.
1148 Boşanmanın caiz olduğu;
kitap sünnet ve icma ile sabittir. Kur'an-ı Kerim'de: "Ey
Peygamber!.. Kadınları boşamak istediğiniz zaman onları
(hayız hallerinden) temizlenmeleri vaktinde boşayın"(156)
hükmü beyan buyurulmuştur. Yine bir başka ayet-i kerime'de:
"Talak ikidir. Ondan sonra kadınları, ya iyilikle tutmak,
ya güzellikle salıvermek vardır."(157) buyurulmaktadır.
Hz. Ömer (ra)'den riveyet edilmiştir: "Resûl-i Ekrem
(sav) karısı Hafsa'yı boşadı, sonra yine ona rücû
etti."(158)
1149 İmam-ı Merginani;
nikâhın dünyevi ve uhrevi bir-çok maslahatlara tealluk
ettiğini izah ettikten sonra: "Talak'ın mübah
kılınmasının sebebi, musibetten kurtulmaya ihtiyaç olduğu
içindir."(159) hükmünü zikreder. Esasen nikâh sebebiyle
ortaya çıkan dünyevi ve uhrevi maslahatlar ortadan kalkar,
kadın ve erkeğin bir arada yaşaması imkânsız hale gelirse,
boşama vacib olur. Eşlerin birbirlerine karşı şiddetli kin
ve buğzu gibi!..(160) İbn-i Hüman, boşanma sebebleri
arasında şu hususları zikreder: "Eşlerin birbirlerinden
nefret etmesi, şiddetli geçimsizlik, cinsi acz sebebiyle
vazifelerini yerine getirmemek, fuhuşla irtikap ve Allahû
Teâla (cc)'nın kesin emirlerini bütün ikazlara rağmen terk
etmekte ısrar!..(161) Dürri'l Muhtar'da: "Hatta ezâ veren
veya namazı terkeden kadını boşamak müstehab olur. (Gaye).
Bu şunu ifade eder ki, namaz kılmayan kadınla geçinmekte
günah yoktur. İyilikle elde tutmak mümkün değilse, kadını
boşamak vacip, talak (Boşama) bid'i olursa haramdır. Talakın
iyiliklerinden biri de onunla kötülüklerden
kurtulmaktır" hükmü kayıtlıdır. İbn-i Abidin bu metni
şerhederken, şunları beyan etmektedir: "Eza veren kadın,
sözünü mutlak bırakmıştır. Binaenaleyh kendine eza
verenle, başkasına eza verene; diliyle eza verenle, fiiliyle
eza verene de şamildir. "Veya namazı terkeden" öyle
anlaşılıyor ki, namazdan başka farzları terketmek de namaz
gibidir. İbn-i Mes'ud (ra)'nın "Kadının mehri boynumda
borç olarak Allahû Teâla (cc)'ya kavuşmam, namaz kılmayan
bir kadınla geçinmemden daha hayırlıdır" dediği
rivayet olunur. "Bu, şunu ifade eder ki.." Yani,
boşamanın müstehab olması, namaz kılmayan kadınla
geçinmenin günah olmadığını ifade eder. Bunu Bahır sahibi
söylemiş ve şöyle demiştir: "Onun için feteva
kitaplarında ûlema, erkek karısını, namazı terkettiği
için dövebilir demişlerdir. Fakat buna bel
bağlamamışlardır. Halbuki, kadını, namazı terkettiği
için dövmek hususunda iki rivayet vardır. Bunları Kadıhan
zikretmiştir. "İyilikle elde tutmak mümkün
değilse..." Meselâ erkek enenmiş veya aleti kesik yahut
kalkınamaz olursa; yahut şekkaz veya bağlı olursa, kadını
boşaması vacip olur. Şekkaz; kadınla düşüp kalkmazdan
önce aleti kalkıp, sonra cim'a için kalkmayan kimsedir.
Bağlıdan murad, sihirlenen kimsedir."(162)
1150 Feteva-ı Hindiyye'de:
"Koca, karısını istediği zineti yerine getirmediği,
şer'an temiz olduğu halde davetine icabet etmediği, namaz
kılmadığı veya namazın şartlarını yerine getirmediği
için dövebilir. Fethû'l Kadir'de de böyledir. Bir kimsenin
namaz kılmayan bir karısı olursa, o kimse mehrini ödemeye
gücü yetmese dahi onu boşayabilir"(163) hükmü
kayıtlıdır. Dolayısıyla kadının, bütün nasihat ve
ikazlara rağmen, Allahû Teâla (cc)'nın farzlarına riayet
etmemesi, meşru bir boşama sebebidir.
1151
Meşru herhangi bir sebeb mevcud değilken boşamak mekruhtur!..
Ayrıca kadının, meşru bir sebeb yokken boşanmayı arzu
etmesi de caiz değildir. Nitekim Resûl-i Ekrem (sav):
"Kocasından, bir zaruret olmadan boşanmayı isteyen
kadına cennet kokusu haram olur"(164) buyurmuştur. Esasen
nikâh; ümmetin nüfusunun çoğalması ve nefsin ıslah
edilmesi noktasından çok önemlidir. Şer'i herhangi bir özür
mevcut değilken, sırf nefsani arzuları dikkate olarak boşamak
"Nikâh'ın" hafife alınmasına sebeb olur. Resûl-i
Ekrem (sav)'in: "Allahû Teâla (cc) indinde, helalin en
sevimsizi talaktır"(165) buyurduğu bilinmektedir.
Boşamak, en son gündeme gelecek bir hadisedir. Ancak bazı
hallerde "Vacip" olur.