TALAK'TA (BOŞANMADA) DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
1169 Kur'an-ı Kerim'de: "Ey
Peygamber, kadınları boşayacağınız vakit, iddetlerine
doğru boşayın. O iddeti de sayın. Rabbiniz olan Allah'tan
korkun. Onları evlerinden çıkarmayın, kendileri de
çıkmasınlar. Meğer ki apaçık bir kötülük (meydana)
getirmiş olsunlar. Bunlar, Allah'ın hudududur. Kim Allah'ın
hududunu (çiğneyip) aşarsa, muhakkak ki kendisine yazık
etmiş olur."(198) hükmü beyan buyurulmuştur. Resûl-i
Ekrem (sav), Sahabe-i Kiram'a, hanımlarını boşayacakları
zaman; hayız halinden temizlendikten sonra yapmalarını ve
iddet müddeti içerisinde bir daha boşamamalarını
buyurmuştur.(199) Hanefi fûkahası; talakı "sünnete
uygun olan talak ve bid'at olan talak" olmak üzere ikiye
ayırmıştır: "Sünnet'e uygun olan talak da kendi
arasında; "Ahsen" ve "Hasen" olmak üzere
ikiye ayrılır.(200) Şimdi bunları izaha gayret edelim.
1170 AHSEN (EN GÜZEL)
OLAN BOŞANMA ŞEKLİ: Boşama, şiddetli geçimsizlik ve
eşlerin birbirlerinden nefret etmeleri durumunda gündeme girer.
Talaka ehil olan kocanın; öfkesine kapılıp, fevri hareket
etmesini önleyen ve her iki tarafın zararına yol açmayan
boşama şekli "Ahsen" (En güzel) olanıdır. Yoksa
talak bizzat "Ahsen" (en güzel) değildir. Dürri'l
Muhtar'da: "İçinde cim'a (cinsi temas) bulunmayan temizlik
müddetinde yalnız ric'i bir talak ile boşayıp, kadını
iddeti geçinceye kadar terketmek, diğer talaklara nisbeten
ahsen (en güzel) talaktır"(201) hükmü kayıtlıdır.
Dolayısıyla meşru boşama sebebi bulunan mükellef;
1) Karısının ay halinden
(Hayız'dan) temizlenmesini beklemelidir.
2) Temizlik süresi
içerisinde kendisiyle cim'a (cinsi temas) etmeden, bir talakla
boşamalıdır. Eğer birden fazla talak'la boşarsa ahsen olmaz,
bid'at olur.
3) Talak "Ric'i"
olmalıdır, kat'iyyen "Bain" olmamalıdır.
4) Kadının iddet müddeti
bitinceye kadar; onun her türlü ihtiyacını (nafakasını)
karşılamalı, bu arada başka talak hakkı kullanmamalıdır.
Feteva-ı Hindiyye'de bu dört maddeye, "Eğer hamile ise
doğumu beklenmelidir" hükmü ilave edilmiştir.(202)
1171 HASEN (GÜZEL) OLAN
BOŞAMA ŞEKLİ: Abdullah b. Ömer (ra)'den rivayet
edilen bir Hadis-i Şerif'te, "Hasen" olan husus izah
olunmuştur. Hadis-i Şerif şudur: Abdullah b. Ömer (ra),
"Karımı hayız halinde boşadım. Babam Ömer, bu durumu
Resûl-i Ekrem (sav)'in yanında beyan etmiş, bunun üzerine
Resûlullah: "- Ona emret de, karısına dönsün!.. Tâ ki
kadın, içerisinde boşandığı bu hayızdan başka yeni bir
hayız görsün; ondan sonra boşamak isterse onu temiz iken ve
kendisiyle cim'a (Cinsi temas) etmeden boşasın!.. İşte
Allah'ın emrettiği vecihle iddet için talak budur"(203)
demiştir. Hanefi fûkahası: "Kendisiyle kadını; içinde
cim'a bulunmayan bir tuhr (temizlik) halinde, bir ric'i talakla
boşamak ve iddetin sonuna kadar, tuhr (temizlik) hallerinde
birer daha boşamaktır."(204) hükmünde müttefiktir.
İmam-ı Malik(rh.a) "Ancak üç tuhr (temizlik) halinde bir
defa ric'i talakla boşamak sünnettir. Bunun dışındaki
boşama şekilleri bidattır. Zira talak, ihtiyaç sebebiyle
mübah kılınmıştır. Bir defa Ric'i talakla; bu ihtiyaç
karşılanmış olur"(205) hükmünü beyan etmiştir.
İbn-i Abidin: "Üç temizlik müddetinde birer defa
boşamak hür kadınlara mahsustur. Kadın cariye olursa, iki
temizlik müddetinde birer defa boşanır. (Bercendi.) Temizlik
müddetinin evveli ve sonu hakkında geçen hilaf burada da
mevcuttur. Nitekim Bahır sahibi buna tenbihte bulunmuştur.
"Ve boşamamak şartıyla..." Yani hayız halinde
boşamamak şartıyla demektir. Çünkü bu, bir temizlik
müddetinde iki talakla boşamak gibidir ve mekruhtur. Şarihin;
"O hayız müddetinde ve o temizlik müddetinde talak
bulunmamak" dememesi, sözümüz üç talakı, üç temizlik
müddetine dağıtmak hususunda olduğu içindir. "Üç ayda
birer defa boşamaktır. Yani kadını kameri ayın başında
boşarsa ki bundan murad, hilalin göründüğü gecedir. Üç ay
itibar alınır. Aksi takdirde talakı üç aya dağıtmış
olmak için, her ay bilittifak otuz gün üzerinden hesap edilir.
İmam-ı Azam'a (r.a) göre, iddetin bitmesi hakkında dahi bu
usul takip edilir. Fetih sahibi diyor ki; "Fetvanın,
imameynin kavline göre olduğu söylenir. Çünkü bu daha
kolaydır demişlerdir. Fakat bu birşey değildir."(206)
buyurmaktadır.
1172
BİD'AT OLAN BOŞAMA ŞEKLİ: Boşamaya ehil olan
kocanın; karısını, hayız halinde iken veya temizlik halinde
cinsi temastan (cim'a'dan) sonra veya bir defada üç talak
birden boşamasıdır.(207) İbn-i Abidin; bid'at olan talakı
izah ederken: "Bidi bid'ata mensub demektir. Burada ondan
murad, haram olan talaktır. Çünkü ulema boşayanın asi
olduğunu açıklamışlardır. (Bahır.) Ayrı zamanlarda üç
defa boşamaktır. Bir kelimeyle üç defa boşamak evleviyetle
bid'i talak olur. İmamiyye taifesinden rivayet olunduğuna
göre, üç lafzıyla talak vaki olmadığı gibi; hayız halinde
de vaki olmaz. Çünkü, haram kılınmış bid'attir. İbn-i
Abbas dedi ki: Resûlullah (sav) ile Ebû Bekir devrinde ve
Ömer'in hilafetinin iki yılında üç talak bir sayılırdı.
Nihayet Ömer, halk öyle bir işte acele ettiler ki,
kendilerine o işte mehil vardı. Bunu onlara geçerli kılsak
ha.. dedi ve aleyhlerine yürürlüğe koydu."
buyurulmuştur. Sahabe ve Tabiun'un cumhuru ile onlardan sonra
gelen müslümanların imamları üç talak vaki olduğuna
kaildirler"(208) hükmünü beyan etmektedir.