DİĞER KAZANÇ YOLLARI
1568 Daha önce icarede;
üzerinde akid yapılan şeyin menfaat olduğunu zikretmiştik!..
Günümüzde yaygın olan icare şekillerinden birisi de; eşya
ve mal üzerinde yapılan akidlerdir. Fûkaha eşya ve mal
üzerine yapılan icare akdini üç kısımda incelemiştir.
Bunlar:
1) Akarın icara verilmesi:
Ev, iş hanı, arazi ve bunun gibi.
2) Eşyaların icara
verilmesi: Giyilecek elbise, kapkacak ve sanayi aletleri gibi.
3) Hayvanların icara
verilmesi: Yük hayvanları, nakil vasıtaları ve bunun
gibi.(325)
Mal ve eşya üzerindeki kira
sözleşmesi; şifahi olabileceği gibi, yazılı da olabilir.
Dilsizin malum olan işareti de, sözleşme için
geçerlidir.(326).
1569 Kira sözleşmelerinde;
tarafların (mal sahibi ve kiracının) akıllı ve mümeyyiz
olması esastır. Herhangi bir ehliyet arızası, sözleşmeye
mani olur. Ayrıca icap ve kabulün aynı mecliste yapılması
şarttır.(327).
1570 Kira sözleşmesinin sahih
olabilmesi için bazı şartlar vardır: Bunlar:
1) Tarafların (mal sahibi ve
kiracının) rızası; akid için gereklidir. Mesela: Şu dairemi
sana şu fiyata kiraya verdim şeklindeki icab, kiracı
tarafından "kabul ettim" şeklinde
cevaplandırılırsa, akid sahih olur. Bunun aynı mecliste
olması esastır.
2) Kiraya verilen malın veya
eşyanın tayini esastır. Mesela: Mal sahibinin iki dairesi
olursa, bunlardan hangisini kiraya verdiğini belirlemesi
gerekir.
3) Kira ücretinin belli
olması şarttır.
4) Menfaatin ihtilafa sebeb
olmayacak şekilde belirtilmesi esastır. Mesela: Ev, dükkân
veya nakil vasıtasının, kira müddetinin bilinmesi gerekir.
Buna bir anlamda kira müddetinin malum olması da denebilir.
5) Menfaatin temine güç
kazanmış olmak şarttır. Mesela: Firar etmiş bir yük
hayvanının kiralanması caiz değildir. Çünkü kiracının
ondan faydalanması mümkün olmaz. Yine içinde kiracı varken;
bir başkasına kiralanan akar (Ev, dükkân vs.) ilk kiracının
çıkmasıyla menfaat temin edebilir duruma gelir. Dikkat
edilecek husus şudur: Gerek mal sahibi, gerek kiracı; ihtilafa
sebebiyet vermeyecek derecede sarih hükümlerle akid
yapabilirler. Yukarıda zikrettiğimiz şartlar; kiralanan eşya
veya malın mahiyetine göre artırılabilir. Ancak beyan edilen
bu şartlar; akdin sahih olabilmesi için şarttır.(328).
1571 Kira işinde muhayyerlik
sözkonusudur. Herhangi bir evi veya dükkânı görmeden
kiralayan bir kimse; onu gördüğü zaman muhayyerdir, ister
bozar, ister kabul eder. Alışverişte geçerli olan
muhayyerlik; kirada da geçerlidir.(329) Kiralanan şeyde (mal,
dükkân, ev, nakil vasıtası vs.) menfaate engel olacak
herhangi bir kusur ortaya çıkarsa kiracı muhayyerdir.(330)
Mesela: Bir nakil vasıtasını görmeden kiralayan bir kimse;
gördükten sonra muhayyerdir. Ayrıca o vasıtayı; herhangi bir
kusurunu göstererek, kiralamaktan vazgeçebilir.
1572 Alışverişte kullanılan
her türlü kıymetle (kâğıt para, dolar, mark, altın vs.)
kira sözleşmesi yapmak caizdir. Dikkat edilecek husus; miktarı
kat'i olarak beyan etmektir.(331)
1573
Mü'minlerin; ahidlerine ve akidlerine titizlikle riayet etmeleri
vaciptir. Dolayısıyla kira sözleşmesinde beyan edilen müddet
dolar dolmaz, mal sahibine iade olunur.(332) Herhangi bir
sanatkâr; (terzi, marangoz vs..) yaptığı işin ücretini
alıncaya kadar, malı teslim etmeme hakkına haizdir.(333).