VASİYET'İN KISIMLARI
1921 Vasiyeti beş kısımda
mütâlâa etmek mümkündür.
Birincisi:
Vâcip olan vasiyet'dir. Mükellefin üzerinde; emânet, meçhûl
(varislerin bilmediği) borçlar, verilmemiş zekât, öşür ve
bunun gibi mâli ibadetler, yerine getirilmemiş nezr(adak), hacc
gibi hususlar, meşrû sebeblerle tutulamayan Razaman orucu'nun
fidyesi veya keffâretler sözkonusu ise, bunları vasiyet etmesi
vâciptir.
İkincisi:
Müstehab olan vasiyet'dir. Bir mü'minin; hiçbir vârisi
bulunmaz ve borcu da olmazsa; bütün mal ve menfaatlerini
İslâmi hizmetlere harcanmasını vasiyet etmesi müstehaptır.
Üçüncüsü:
Mendub olan vasiyet'dir. İslâm'a hakkı ile hizmet edemediği
için üzülen bir mü'min'in; İslâm'ı tebliğ eden ûlemaya
ve cihad eden kimselere vasiyette bulunması mendub'dur.
Dördüncüsü:
Mübah olan vasiyet'dir. Kimsesizlere, yolda kalmışlara ve
fakirlere vasiyette bulunmak mübâh'dır.
Beşincisi:
Mekrûh olan vasiyet'dir. Bir mü'minin; İslâmi hududlara
riâyet etmeyen ve haram işlemekle meşgul olan kimselere
vasiyet etmesi mekruhtur.(50)
1922
Kur'ân-ı Kerîm'de: Ey iman edenler!.. Ölüm (ün sebebleri)
herhangi birinizin karşısına gelip çattığı zaman;
(edeceğiniz) vasiyyet zamanında aranızda ya içinizden adâlet
sahibi iki şâhid (tutun), yahud yeryüzünde sefer halinde iken
başınıza ölüm musiybeti gelmişse, sizden olmayan diğer iki
keşiyi (şâhid) yapın"(51) hükmü beyan buyurulmuştur.
Vasiyet'in; iki âdil şâhidle tesbiti oldukça önemli bir
hadisedir. İmam-ı Kasani; bu Ayet-i Kerime'nin vasiyetin
meşruluğuna kat'i delil olduğunu zikreder. Ayrıca Resûl-i
Ekrem (sav)'den itibaren hiç kimsenin vasiyette itiraz
etmediğini; bunun da "icmâ sebebi" olduğunu
kaydeder.(52) Eğer vârisler; vasiyetin var olup-olmadığı
hususunda ihtilâfa düşerlerse, Kadı (Hâkim) konuyu çözüme
bağlar!.. Hanefi fûkahası; vasiyet hususunda şâhid tutmanın
esas olduğunda ittifak etmiştir.(53) Dolayısıyla
"Vâsiyet" etmeyi düşünen bir mü'min: Mutlaka iki
âdil şâhid bulundurmalıdır.Vasiyet'in yerine getirilmesi;
borcun ödenmesinden sonraya bırakılır. Zira borcun ödenmesi
farzdır.(54) Ancak alacaklılar; ölüm hadisesinden sonra,
borcu bağışlarlarsa, engel ortadan kalktığı için vasiyet
derhal yerine getirilir.