1963 yılında Ordu/Fatsa’da dünyaya geldi, ilk ve orta okulu Ilıca’da; liseyi ise Fatsa İmam-Hatip Lisesi’nde okudu. 1983 yılında O.M.Ü. İlahiyat Fakültesine girdi ve aynı Fakülteyi 1988 yılında bitirdi.

Aynı yıl Mardin İmam-Hatip Lisesi’nde Meslek Dersleri Öğretmeni olarak göreve başladı ve 2 yıl kadar bu görevi sürdürdü. 1990 yılında O.M.Ü. İlahiyat Fakültesi’ne Hadis Araştırma Görevlisi olarak atanan yazar 1993 yılında “Cumhuriyet Türkiyesi Hadis Çalışmaları” adlı teziyle Masterını tamamladı. Aynı yıl katıldığı Doktora programını Şubat 1997’de “Rivayetlerin Hz. Peygamber’e Aidiyetini Tespit ve Değerlendirmede Aklın Rolü” adlı teziyle tamamlayan yazar halen aynı görevini sürdürmektedir.

Çalışmaları: “Dinlerde Yükseliş Motifleri ve İslam’da Miraç”, Vadi Yayınları, Ankara, 1996 (Doç. Dr. Ş. Gündüz ve Prof. Dr. Ekrem Sarıkçıoğlu ile ortak çalışma); “Rivayetlerin Hz. Peygamber’e Aidiyetini Tespit ve Değerlendirmede Aklın Rolü”, Doktora Tezi, O.M.Ü:S.B.E., Samsun, 1997.; “Hadis Verilerine Göre Mut’a Nikahı”, O.M.Ü.İ.F.D., sy.7, Samsun, 1993; “Cumhuriyet Türkiyesi Hadis Çalışmaları Üzerine”, İslamî Araştırmalar (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 3, Ankara, 1997.

ÖNSÖZ

Bir ilmin kemale ermesi ve toplumda üzerine düşen görevi yerine getirmesi, ancak geçmişiyle bugünü arasında organik bir bağın kurulmasıyla mümkündür. Tarihe baktığımızda, Osmanlı Devletinin yıkılmasıyla birlikte. İslam dünyası ‘ulusal devletler’ şekline dönmüş; dolayısıyla sınırlar belli bir döneme kadar, kişilerin görüşmelerini önlediği gibi. ilmî alış verişi de güçleştirmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla, doğal olarak Osmanlı medrese sisteminin faaliyet tarzı da tarihe karışmıştır. Eğitim sisteminin değişmesinin yanında, kullanılan alfabenin de değiştirilmesi ister istemez diğer bilim dallarında olduğu gibi hadis alanında da bir inkıtamn yaşanmasına neden olmuştur. Ancak Ankara, Erzurum ve İstanbul gibi değişik merkezlerde Edebiyat Fakültesi, îslami İlimler Akademisi, İlahiyat Fakültelerinin kurulmasıyla bu alandaki çalışmalar, birbirlerinden kopuk olarak da olsa, yeniden başlamıştır. Başlangıçta bu alanda çalışanların ve merkezlerin sayısının az olması ve alanın tamamen bakir olması gibi nedenler, bir yandan iletişimi kolaylaştırmıştır. Öbür yandan da, iletişim sağlanamasa bile. konu kıtlığı çekilmediği için sıkıntı doğurmamıştır.

1980’li yıllara gelindiğinde akademik çalışmaların yapıldığı merkezlerin ve akademisyenlerin sayısı artmış; dolayısıyla hem iletişim güçleşmiş, hem de konu sıkıntısı duyulmaya başlanmıştır. Bunun neticesi olarak da bazen aynı konu iki defa çalışılmaya başlanmış; daha sonra ya araştırmacılardan biri konuyu terk etmek zorunda kalmış; ya da aynı konu birbirinden kopuk olarak iki kez çalışılmak durumunda kalınmıştır. Dolayısıyla hem zaman, hem emek ve kaynak israfına neden olunmuştur.

Bizim amacımız, 1997’ye kadar yapılmış olan çalışmaları tespit etmek suretiyle, geçmişle gelecek arasında bir köprü kurmaktır. Bir girişle dört bölümden oluşan bu çalışmayı yaparken şu hususları göz önünde bulundurduk:

Giriş bölümünde te’lifât açısından hadis tarihim değerlendirmeye çalıştık. Her tür eserin ortaya çıktığı dönemi esas alıp, mümkün olduğu kadar, ilk ve meşhur örneğini vermeye çalıştık. Ancak nadiren de olsa meşhur örneğini verirken dönemin dışına çıktık.

Öncelikle 1997’ye kadar yapılan çalışmaları, akademik olsun veya olmasın, tespit etmeye çalıştık. Araştırmamızı hadisle sınırlı tutmacımıza rağmen, hadisçiler tarafından yapılmayan bazı çalışmaları da, konu itibariyle hadisle ilgili olması nedeniyle aldık.

Yapılan akademik çalışmaları kısa bir özetini vermek suretiyle tanıttık, ancak basılmış çalışmaların, ulaşımı daha kolay olur düşüncesiyle, matbu’ nüshasını esas aldık. Tanıtımda da mümkün olduğu kadar araştırmacının ifadelerini kullanmayı tercih ettik.

Akademik çalışmaların dışında yapılan te’lifâtı tespit ederken, Türkiye Bibliyografyası ve Dr. Osman Öztürk ile Bekir Topaloğlu tarafından te’lif edilen 1973’e kadar yapılan çalışmaların bibliyografyasını, her esere bizzat ulaşma imkanımız olmadığı için, kaynak olarak kullandık. Gerek kaynakta, gerekse bibliyografyadaki bilgi eksikliği nedenleriyle verdiğimiz referanslarda bazı bilgi eksiklikleri bulunabilmektedir.

Tespit ettiğimiz makalelerde ise Fakültelerin kendi yayın organlarını, Türkiye Makaleler Bibliyografyası’nı ve ulaşabildiğimiz, gerek mahallî, gerekse ulusal, dergileri taradık. Tespit ettiğimiz makalenin teminini kolaylaştırmak için de hakkında ayrıntılı bilgi vermeyi tercih ettik.

Bunların dışında devam etmekte olan akademik çalışmalara, araştırmacıya ve araştırmanın yürütüldüğü merkeze işaret ettik.

Çalışmam esnasında bana yardımcı olan değerli meslektaş ve hocalarıma teşekkür etmek benim için ifâsı zorunlu bir borçtur.

07/07/1997 Dr. Yavuz Ünal

GİRİŞ

TELİFAT AÇISINDAN HADİS TARİHİ

Hadis ilmi, her ilimde olduğu gibi, doğup gelişmiş ve tekamül devrine ulaşmıştır. Ancak zirveye ulaştığında, belli bir dönem orada kalmış, daha sonra sosyal veya siyasi nedenlerle duraklama ve gerileme sürecine girmiştir. İşte bu süreç içersinde telif edilen eserlerin özellikleri ve metotları göz önünde bulundurulduğunda Hadis Tarihi şu devrelere ayrılmaktadır:

I) Tespit Devri,

II)Tedvin Devri.

III) Tasnif Devri.

IV)Tehzib Devri,

V)Duraklama ve Gerileme Devri,

VI)Tekrar Diriliş Devri.

I) TESPİT DEVRİ (H.1-99)

Yaklaşık olarak Hz. Peygamber (a.s.) ve ashabının yaşadığı dönemi içine alan bu safha, zaman olarak h. I. asrı kapsamaktadır. Müslümanlar, Kur’an’ın yanında hadislerin de öğrenilmesi ve onlar vasıtasıyla gelen emir ve yasaklara uyulması gerektiğine, diğer bir ifadeyle Peygamberin hayat tarzının kendileri için bir prototip olduğuna inanmışlardı. Çünkü bu Allah’ın “Resule itaat edin”[1] emrinin bir gereği idi. İşte bu inanç, müslümanları, Hz. Peygamber’in (a.s.), hangi konuyla ilgili olursa olsun, bütün sözlerini toplamaya ve onları büyük bir titizlikle korumaya sevk etti.[2] Böylece Müslümanlar, bir taraftan söz konusu olan malzemenin ona ait olup olmadığını araştırmaya, diğer taraftan da onların bir araya getirilmesine yönelik olarak hummalı bir çalışmaya koyuldular. Biz bu faaliyetleri

a) Rivayetü’l-Hadis;

b) Dirayetü’l-Hadis açısından ele alacağız.

A) Rivâyetü’l-Hadis Açısından:

Rivayetü’1-Hadis. Hz. Peygambere, sahabeye ve tabiine nispet edilen söz. fiil, takrir ve sıfatlardan ibaret olan malzemenin hassas ve dikkatli bir şekilde nakledildiği bir ilimdir, açısından Resule nispet edilen haberleri araştıran bir ilimdir ve onu korumayı hedefler.[3]

Bu dönemde, hadislerin öğrenilmesi ve korunması için başlıca iki vasıtaya başvurulmuştur. Bunlardan biri hafıza, diğeri ise yazıdır.[4] Yazı sanatının inkişaf etmediği devirlerde, edebiyata meraklı milletlerin hafıza kabiliyetlerinin son derece geliştiği bilinen bir gerçektir. Sonraki dönemlerde ezberleyen râvînin hadisinin, yazan râvînin hadisine tercih edilmesi bu kabulün bir yansıması olsa gerektir. îslamî davetin başladığı sıralarda Mekke’de Kurevş’ten yalnız onyedi kişinin yazı bildiği rivayet edilmekte; Medine’de ise bu sanata vakıf olanların daha az sayıda olduğu söylenmektedir.[5] Ancak Hz. Peygamber’in eğitim politikası, sayesinde, çok geçmeden bir çok Müslüman okuma yazma öğrenmiş;[6] dolayısıyla bu sayı umulmadık bir şekilde artmıştır.

Okuma-yazma oranının düşük olmasının yanında. Arap yazısının da yeni yeni gelişmekte olması. İslam’ın ilk günlerinde, hadisleri koruma görevinin hafızaya tevdi edilme nedenini ortaya koymaktadır. Ancak hafızaya tevdi edilen herhangi bir sözle, Hz. Peygamber’in hadisi arasında kesin bir ayırım yapmak zorunludur. Çünkü sıradan bir insanın gelişi güzel sözünün unutulmaya mahkum olduğu söylenebilirse de, Hz. Peygamber’e itaatin bir gereği olarak, daima müzakere edilen ve tatbik sahası bulan hadisler için aynı hükmün geçerli olduğunu söylemek mümkün değildir.[7]

İşte bu dönemde okuma-yazma bilen Abdullah İbn Amr gibi bazı sahabîler özel izinle[8], Resulullah’ın kitabet konusundaki genel izninden[9] sonra da diğer sahabîler Resulullah’ın hadislerini kısmen yazmışlar[10] Hatta bazı durumlarda Hz. Peygamber onlara bizzat kendisi yazdırmıştı.[11]

İşte bu dönemde okuma yazma bilen sahabîler. ezberlemenin yanında. Hz. Peygamberden bizzat işittikleri hadisleri yazmışlar.[12] ancak kendi işittikleri hadislerle birlikte diğer sahabî arkadaşlarının işittikleri hadisleri de toplayıp yazmayı düşünmemişler, yahut düşünmüş olsalar bile böyle bir şeyi gerçekleştirmemişlerdir. Nitekim Hz. Ebu Bekir ve Ömer’in süneni cem etme teşebbüslerinin olduğu, ancak sonra vazgeçtikleri rivayet olunmaktadır.[13] Mesela meşhur sahifenin sahibi olan Abdullah İbn Amr (ö.65/684), “es-Sâdıka” adını verdiği sahifesine bakmak isteyen Mücahid’e; “Bu benim Resulullah’dan işittiğim ‘es-Sâhife es-Sâdıka’dır ve benimle Resulullah’ın arasında bu hadisleri bana nakleden hiç kimse yoktur.”[14] derken sahifesini Hz. Peygamber’den yalnız kendi’ işittiği hadislerden meydana getirdiğini açık bir şekilde belirtmiştir. Keza Hemmam İbn Münebbih’in Sahifesi de, yalnız Ebû Hureyre’nin Hz. Peygamber’den naklettiği hadislerden oluşmaktadır.[15] Öte yandan bu dönemde telif edilen risale ve sahifeler, sahabe fetvalarından da hâlîdir.[16]

Anayasa metni,[17] nüfus sayımı,[18] imtiyaz nâmeler,[19] dine davet mektupları,[20] idarecilere talimatlar,[21] anlaşmalar,[22] vergi tarife ve hükümleri[23] gibi, bizzat Resulullah’ın döneminde resmen yazılan hadislerin yanında,[24] ezberlemek ve muhafaza etmek amacıyla[25] ferdi teşebbüslerle de hadislerin yazıldığını görmekteyiz. Örnek olması açısında bu teşebbüslerin bazılarını şöylece sıralayabiliriz:

1- Ebu Bekir es-Sıddık’ın Nüshası;[26]

2- Sa’d b. Ubade’nin (ö. 15/636) Sahifesi;[27]

3- Abdullah İbn Mes’ud’un (ö.32/652) Sahifesi;[28]

4- Ali b. Ebi Talib’in (ö.40/661) Sahife’si;[29]

5- Ebu Hureyre’nin (ö.59/679) Sahifesi;[30]

6- Semure b. Cündeb’in (ö.60/679) Sahifesi;[31]

7- Abdullah b. Anır’ın (ö.65/684) es-Sahîfe es-Sâdıka’sı;[32]

8- Abdullah b. Ömer’in (ö.73/693) Sahifesi;[33]

9- Cabir b. Abdullah’ın (ö.78/697) Sahifesi;[34]

Verdiğimiz örneklerden de anlaşıldığı üzere sahabe devrinde, genel anlamda bir toplama faaliyeti olmayıp, bazı sahabîlerin, Hz. Peygamber’den işittikleri hadisleri, kısmen de olsa, yazma faaliyetleri vardır ve bu faaliyete kitabetü’l-hadis” denilmiştir.[35]

Hz. Peygamber ve Hulefâ-i Râşidîn devrinde genel anlamda, ya da resmen hadisin tedvinine girişilmemiş veyahut teşebbüs edilmiş olsa bile, bu teşebbüs sürdürülmemiştir.[36]

H. 65-85 yıllan arasında Mısır valiliği yapan Abdülaziz İbn Mervan’ın (ö.85/704) hadisin yazılması ve toplanması işine gayret sarfettiği rivayet olunmaktadır. O, Humus bölgesindeki tabiîn âlimlerinden biri olan Kesir b. Murra el-Hadramî’den (ö.70/690), Hz. “Peygamberin ashabından işittiği hadisleri kendisine yazmasını istemiştir.[37] Kesir b. Murra. Abdülaziz İbn Mervan’dan 15 yıl önce vefat etmiştir. Dolayısıyla bu teşebbüsün neticesi görülmemiştir; ancak hadislerin resmen tedvin edilmesi gerektiği fikrini ortaya atması açısından önemlidir.

Resulullah’ın ölümüyle birlikte hadis yazan sahabenin sayısı arttı.[38] Öyleki, hadislerin hepsi olamasa bile, çoğunluğu sahabe devrinde yazıldı[39] ve ilk hicri asrın yarısından itibaren müstakil konulardaki kitaplar görülmeye başladı.[40] Ancak hadisler, çoğunlukla sahifelerden değil, hafızalardan rivayet edilmekteydi ve aynı zamanda dağınık bir haldeydi. Hakkında Kur’an-ı Kerim’de hüküm, bulunmayan bir mesele ortaya çıktığında, konuyla ilgili Resulullah’ın hadisini bilen sahabe, onu rivayet ederdi.[41]

H. I. asrın sonları ve II. asrın başlarına gelindiğinde sünnet, sahife, broşür ve defterlerde tedvin edilmiş olmasına rağmen[42] başlangıçta olduğu gibi, ezberlemek ve korumak amacıyla yazdıkları[43] için olsa gerek, müelliflerden çoğu vefatlarından önce kitaplarını imha ediyor veya güvendikleri birine, istifade etmesi için, vasiyet ediyorlardı. Mesela Ebu Kılâbe (ö. 104/722), kitabını Eyyub es-Sahtiyânî’ye (ö. 131/748) vasiyet etmiş;[44] Şu’be İbn Haccac (ö. 160/776) da oğluna, kendisi öldükten sonra kitaplarını yok etmesini tavsiye etmiştir.[45] Ubeyde ise kendisi imha etmiştir.[46]

Hadislerin yazılması karşısında zayıf bir mukavemet altıncı asra kadar zaman zaman görülmekle birlikte tabiîn asrına gelindiğinde, yazılı olmayan ilim. ilim sayılmamaya başlanmıştır.[47]

Ancak yazılan bu sahifelerin içeriği konusunda çok fazla bilinmese de, muhtemelen sahabe kavli ve tabiin fetvalarını da içermektedir. Zira bunlar da hadis kavramının kapsamına girmektedir. Zira sahabe ve tabiûn, yanlarındaki sahifelerini, ilim ehli olmayanların eline geçer endişesiyle. vefatlarından önce yakıp imha ediyorlar veya güvendikleri birine vasiyet ediyorlardı. İslam tarihinde belli bir döneme kadar hadis rivayetinde, kitabete güvenilmediğini[48] de dikkate aldığımızda, bu dönemin mahsulü olan sahife, cüz ve broşürlerden, sadece başkalarına vasiyet edilenlerin günümüze ulaşma şansına sahip olduklarını söyleyebiliriz. Öte yandan bu kitaplar sonraki dönemin müellifleri tarafında kitaplarına alındı. Ansiklopedik hadis kitapları ortaya çıktığında da âlimler, ilk dönemin kitap ve risalelerini korumaya ihtiyaç hissetmediler. Dolayısıyla bu eserler zamanla gözükmez oldu.[49]

Hicri birinci asır bu şekilde geçerken halifelerden hiç birisi hadis tedvinine resmî bir veçhe vermedi,[50] yani hadisleri inceleyip, sahihini sakîminden ayırmak suretiyle, Kur’an örneğinde olduğu gibi, tedvin ederek bütün Müslümanların istifade edeceği güvenilir bir kaynak haline getirmediler.

B) Dirayetü’l-Hadis Açısından:

Râvı ile mervîyi makbul olup olmaması açısından değerlendiren dirâyetü’l-hadis ilminin,[51] sahabe devrini kapsayan birinci asırda kuralları belirlenmiş, dolayısıyla doğuş devrini yaşamıştır.[52] I. Asrın sonuna doğru tâbiûn arasında hadis râvîlerine kaynakları sorulmaya başlanmış, bunun neticesi olarak rivayette isnad kullanılması zorunlu hale gelmiştir.[53] Ancak sözün kaynağına aidiyetini tespit noktasına bir teminat olarak görülen isnadın kullanımı, sadece Hz. Peygamber’e ait olan sözlerin araştırılmasında kullanılmamış, aksine nakledilen her şeyi isnadla nakletme eğilimi ortaya çıkmıştır.[54]

Bu durum, tarifti değeri olan sözlerle Hz. Peygamber’in hadislerini tıpkı önceki nesilde olduğu gibi, şekilsel olarak benzeştirmiştir. Bu eğilimin ortaya çıkmasında muhtemelen Ehl-i Hadis’in Sahabe Kavli ve Tabiin Fetvalarına dinî bir değer vermeleri etken olmuştur. Zira Ehl-i Hadise göre, bu sözler ya Hz. Peygamber’e ait olmasına rağmen sahabe ve tabiin tarafından ona nispet edilmeksizin dile getirilmiş ifadelerdir, ya da Resulün dizi dibinde yetişen bir nesil olmaları nedeniyle onun meramını kendi ifadeleriyle ortayafkoymaktadırlar. Bu iki ihtimal de onların sözlerine dini bir değer verilmesini gerekli kılmaktadır.

Bu gelişmeye bağlı olarak, tedvin devrinde göreceğimiz üzere, söz konusu olan malzemenin arasında herhangi bir ayırım yapılmaksızın tedvin edilmeye çalışılmıştır.

II) TEDVİN DEVRİ (H.99-116)

Tedvin lügatte; cem etmek, toplamak ve bir araya getirmek manalarına gelmektedir:

Hadis ıstılahında ise; hafızalarda ve değişik yazı malzemeleri üzerinde dağınık halde bulunan hadis metinlerinin herhangi bir sınıflandırmaya tâbi tutulmaksızın bir araya getirilmesidir.[55]

A) Rivayetü’l-Hadis Açısından:

Tâbiûn’un orta yaşlılarıyla, ihtiyarlarını içine alan bu devre, az da olsa sahabeye rastlanan bir zaman dilimini kapsamaktadır.[56]

İlk yüzyılın sonlarında Emevî halifesi Ömer İbn Abdülaziz’in (ö. 101/719) devrine kadar sahabeden bazıları hadisi yazıyor, bazıları da yazmıyorlardı.[57] Buhari’nin rivayetine göre Ömer İbn Abdulaziz, Ebu Bekir İbn Hazm’a şu emirnameyi göndermiştir:

“Allah Resulü’nün hadisini araştır ve yaz. Çünkü ben ilmin zayi olmasından ve ulemânın gitmesinden korkuyorum. Araştırmanı da sadece Resulullah’ın hadislerine hasret”[58]

Dârimî’nin bize naklettiği başka bir rivayette ise Ömer İbn Abdulaziz, şunları yazmıştır:

“Resulullah’ın hadislerini ve Amra bt. Abdurrahman’ın yanındakileri araştır. Çünkü ben ilmin zayi olmasından ve ulemânın gitmesinden endişe ediyorum”[59]

Ömer İbn Abdulaziz, hadislerin zayi olmasından endişe ettiğini belirtmekte ve Resulullah’ın hadislerinin toplanmasını; Dârimî’nin rivayetine göre ise Hz. Aişe’nin hadislerine vakıf olan Amra bt. Abdurrahman’nın yanındaki lerin yazılmasını, bunun dışındakilerin de kabul edilmemesini tavsiye etmektedir.[60]

Ömer İbn Abdülaziz’in emriyle hadisler resmen toplanmaya başlanmış; hatta yazılması konusunda ümmetin büyük çoğunluğu ittifak etmiştir.[61] Hadis tarihinde, bu emri yerine getiren ilk müdevvin olarak İbn Şihab ez-Zuhri (ö. 124/742) kabul edilmektedir.[62] Onun tedvindeki metodunu ise Salih ibn Keysan (ö. 140/757) şöyle beyan etmektedir:

“Ben ve Zuhri talebü’l-hadis için bir araya geldik ve süneni yazalım dedik. Hz. Peygamberden gelenleri yazdık. Sonra ez-Zuhri:

“Sahabeden gelenleri de yazalım onlar da sünnettendir” dedi. Ben:

“Değildir” dedim. O yazdı, ben yazmadım. O kazandı, ben kaybettim. “[63]

İbn Şihâb ez-Zuhri, Hicaz bölgesinin meşhur muhaddis ve fakihidir.[64]

“Onun kitap ve sünnete bağlılığı, hadisciler ekolünün kelamcıfara karşı müdafaa ettiği inançlar çerçevesi içinde, bu ekolün temel prensiplerini aksettirir.”[65] İbn Şihab’ın (ö. 124/742) yanında Evzâi (ö.156/773), Süfyân-ı Sevri (ö.161/778) ve Malik İbn Enes (ö.179/795) gibi ilk musannıflar da ehli hadis fakihlerindendi.[66] Bu nedenle, tarihi süreç içersinde değerlendirdiğimizde, onların gayretlerinin, kıyası savunan Irak fakihlerinin hareketini reddedebilmek için hadisi, hüküm çıkarılabilecek düzenli bir kaynak olarak cem etmek olduğu düşünülebilir.[67] Çünkü Ömer İbn Abdulaziz sadece Resulullah’ın hadislerinin toplanmasını, diğerlerinin kabul edilmemesini istemekteydi.[68]

Bu durumda hadislerin tedvini Ömer İbn Abdülaziz’in emriyle resmen başlamış olsa bile, onun istediği tarzdan daha kapsamlı bir şekilde gelişmiştir. Çünkü bu dönemde Allah Resulü’nün hadislerinin yanında, sahabe kavli ve tabiîn fetvaları da derlenmiştir.[69] Ne var ki bu hadis kitaplarından bize ulaşan olmamıştır. Öyle görünüyor ki daha sonra gelen alimler, genellikle ellerinde mevcut olan bu kitapların muhtevasını eserlerine atmışlardır. Dolayısıyla onlar zamanla gözükmez olmuştur.[70]

B) Dirâyetü’l-Hadis Açısından:

Dirayetü’l-hadis açısından bu dönemde, hadis ilminin konuları teşekkül etmiş, kavramlar, kaide ve şartlar hadisciler arasında dolaşmaya başlamıştır. Ancak kayda geçirilmemiştir.[71] Dolayısıyla dirâyetü’l-hadis açısından bu dönemi oluşum safhası olarak değerlendirmek yerinde olacaktır.

III) TASNİF DEVRİ (H.116-360) :

A) Rivayetü’l-Hadis Açısından:

Tasnif; sınıflandırmak, aynı cinsten olan ya da aralarında bir araya getirilmelerini gerektiren benzerlikler bulunan malzemeyi, diğerlerinden ayırmak anlamında[72] tedvin edilmiş malzemenin ya sahabe râvîlerine ya da ilgi alanlarına göre belli bölüm ve bablarda toplanmasını ifade etmektedir.[73]

Hadisin intikal safhaları arasında en uzun dönem tasnif safhasına aittir. H.II. asrın büyük bir bölümü, hadis edebiyatının altın çağı üçüncü asır ve orijinal hadis edebiyatı mahsullerinin son örneklerinin verildiği dördüncü asrın ilk yarısı bu safhaya aittir.[74]

Tasnif; tedvinden, sistem, kapsam ve zaman olarak farklı olmasına rağmen, onu. tedvinle başlamış bir faaliyet olarak görmekte bir sakınca yoktur. Zira bu iki faaliyeti kesin hatlarla, ayrı zaman dilimlerine tahsis etmek pek kolay değildir. Gerçi musannef türü eserlerin ortaya çıkışı için en erken tarih olarak h.l20-130’lar gösterilmekte ise de bu, tasnif çalışmalarının daha önceki yıllarda başlamış olduğunu düşünmeye mâni değildir. Zira ilk Sünen, h. 116 yılında vefat etmiş olan Mekhûl İbn Ebî Müslim eş-Şâmî tarafından tasnif edilmiştir.[75] Öte yandan musannef bir eserin, bir-iki yılda meydana getirildiğini kabul yerine, o günün şartlarını da dikkate alarak, uzun yılların mahsulü olabileceğini düşünmek daha isabetli olacaktır.[76]

Tâbiûn devrinin sonuna doğru ulemânın muhtelif şehirlere dağılması, havâric, revâfız ve kaderiyecilerden kaynaklanan bidatlerin çoğalması üzerine, âsârın bablara göre tasnifi başladı. Mesela İmam Malik “Muvatta” adını verdiği kitabını tasnif etti. İmam Malik. Hicaz ehlinin hadisini sahabenin sözlerini, tâbiûnun ve daha sonrakilerin fetvalarını da mezcederek onu te’lif etmiştir. Onun dışında ilk musannıfları şöyle sıralayabiliriz:

1- Mekke’de, Abdülmelik İbn Abdilaziz İbn Cüreyc (ö.150/767);[77]

2- Yemen’de, Ma’ıner b. Râşid (ö.153/770)[78]

3- Şam’da, Ebû Amr Abdurrahman İbn Amr el-Evzâi (ö.157/774),[79]

4- Medine’de, Muhammed b. Abdurrahman îbn Ebî Zi’b (ö.159/776)[80]

5- Küfe’de, Ebû Abdullah Süfyan İbn Saîd es-Sevri (ö.161/778),[81]

6- Basra’da, Ebû Seleme Hammad İbn Seleme (ö.167/783),[82]

7- Horasan’da, Abdullah İbn Mübarek (ö.181/797),[83]

8- Vâsıfta, Huşeym b. Beşîr el-Vâsitî (ö. 183/799)[84]

Tasnif yaptı. Sonra dafonlarm metodları kendi arkadaşları tarafından benimsendi.[85]

Sahabe kavli ve tabiin fetvalarını da te’lif eden ilk musannıflar, birbirleriyle ilişkili hadisleri bir baba koyup, bu bâbları bir araya getirmek suretiyle bir musannef oluşturuyorlardı.[86] Bunların bir kısmında hadisler hakkında verilen hükümler, onlardaki illetlerin açıklanması ve bazı ravilerin tenkidi de yer almaktaydı. Ancak daha sonra imamlardan bazıları, Allah Resulünün hadislerini diğer sözlerden ayıklamayı uygun gördüler ve bu amaçla müsned tasnif ettiler. Sonra da bu metot takip edildi.[87] Öyle ki müsned sistemi üzere hadislerini tasnif etmeyen kimse kalmadı.[88]

a) Tasnif Sistemleri:

Tasnif sistemleri başlığı altında, tekrardan kaçınmak amacıyla, daha sonra ortaya çıkmış olan bazı sistemlerden de bahsedeceğiz.

1- Ale’r-Rical Tasnif:

Bu sistemde sahabî raviler, muhtelif kriterlere göre sıralanıp, her birinden rivayet edilen hadisler, konularına bakılmaksızın, isimleri altına dercedilir. Kriter olarak da sahabîlerin Müslüman olmakta kıdemi, Hz. Peygamber’e yakınlık derecesi gibi hususlar benimsenir.[89] Mesela Ebû Davud et-Tayalisî (ö.204/819)[90] ve Ahmed İbn Hanbel (ö.241/955)’in[91] Müsnedlerin de, aşere-i mübeşşereden, ilk halife Ebû Bekir’in Müsned’i ilk sırayı almaktadır. Aynı sistemin kullanıldığı Mu’cemlerde ise musannifin hocaları, ya alfabetik olarak, ya da kabilelerine göre bir sıraya tabi tutulmak suretiyle, onların rivayet ettiği hadisler ardarda verilir. et-Taberânî’nin (ö.360/971) üç Mu’cem’i bu gurubun en meşhur örneğini teşkil eder.[92]

2- Ale’l-Ebvâb Tasnif:

Bu sistemde hadisler râvîlerine bakılmaksızın, konularına göre taksim ve tasnife tabi tutulurlar. Böylece herhangi bir konunun esas ve tâli noktalarıyla ilgili hadisleri bir arada bulmak mümkün olur. İşte bu sistemle meydana getirilmiş olan eserlerin genel adı musanneftir.[93]

İlk örneklerini tasnif devrinden itibaren gördüğümüz bu iki temel tasnif sisteminin yanında, musanniflerin amaçlarına paralel olarak yeni bazı sistemler de geliştirilmiştir. Bu alanda ilk teşebbüs, söz konusu iki sistemi karma olarak uygulama şeklinde görülmüştür. Mesela Ebû Yalâ (ö.307/919) Müsned’inde, muhtelif fasıllara ayırdığı hadisleri, o fasıllar içinde râvî isimlerine göre sıralamıştır. Böylece ale’l-ebvâb tasnif sistemi içinde ale’r-rical sistemini kullanmıştır.[94]

3- Ale’l-Ahruf Tasnif Sistemi:

Bu sistemde hadisler alfabetik olarak tasnif edilmişlerdir. Suyûtî’nin (ö.911/1505) el-Câmiu’s-Sağîr’i gibi.[95]

b) Bu Devrede Telif Edilen Eser Türleri:

1) Sünenler:

Sadece ahkam hadislerini ihtiva edip, tarih ve diğer konulara taalluk eden hadisleri konu dışında bırakan hadis mecmualarıdır.[96] Bu mecmualarda yer alan hadisler, Hz. Peygamber’in söz, fiil ve takrirlerinden ibaret olan ve merfu’ sayılan haberlerdir. Bu bakımdan sünenlerde mevkuf ve maktu1 olan, yani sahabe ve tâbiûnun kendilerine ait olan söz ve fiillerine çok fazla rastlanmaz.[97]

İkinci asrın başlarında tedvin ve tasnif faaliyetinin başlamasıyla ortaya çıkan ilk hadis eserleri, “Sünen” denilen bu çeşit koleksiyonlar olmuştur.[98]

İlk sünen tertip eden Mekhûl İbn Ebi Müslim eş-Şâmî’ (ö.116/ 734)’dir.[99]

Sünenlerin en meşhur örnekleri ise:

İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî’nin (ö.273/886) “es-Sünen”i;[100]

Ebû Davud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî’nin (ö.275/888) “es-Sünen”i;[101]

en-Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb’in (ö.303/915)”es-Sünen”idir.[102]

2) Câmî’ler:

Konuların esas alındığı ale’l-ebvâb tasnif sistemine göre tertip edilmiş olan camiler, akla gelebilecek her konudaki müşkilin halli için başvurulabilecek en mufassal hadis koleksiyonlarıdır. Bu mecmualar. bütün dinî konularla alakalı hadisleri içine alan ve iman, ahkam, rikak, zühd ve takva, et’ime, eşribe ve âdâb, tefsir, tarih, siyer ve cihad. menâkıb. mesâlih, fıten ve melâhim bölümlerinden teşekkül eden kapsamlı hadis mecmualarıdır.[103]

İlk cami’ sahibi Ebû Urve Ma’ıner İbn Râşid el-Ezdî’dir (ö. 153/770).[104] Meşhur Câmi’ler ise şunlardır:

Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail el-Buharî’nin (ö.256/869) “el- Câmi’u’s-Sahih”i;[105]

Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccac el-Kuşeyri’nin (ö.261/869) “el- Cami’u’s-Sahih”i;[106]

Ebû İsâ Muhammed b, İsâ et-Tirmizî’nin (ö.279/892) “el-Cami’u’s- Sahih’i.[107]

3) Musannefler:

Ale’l-ebvâb tasnif sistemine sahip bulunan musannefler, taharet, ibâdât ve muamelât gibi ahkam hadislerini, fıkıh bab ve konularına göre ihtiva eden hadis kitaplarıdır. Bunlar muhteva itibariyle sünenlere benzemektedir; ancak fıkıh konularına ait ahkam hadislerini içine alan sünenlerdeki merfu hadislere ilaveten mevkuf ve maktu’ haberleri de ihtiva etmeleri, aralarındaki bariz temel fark sayılmıştır.[108]

İlk musannef sahibi Ebu Seleme Hammad b. Seleme b. Dinar er-Rib’i el-Basrî el-Bezzâr (ö.167/783)dır.[109] Musannafın meşhur örneği ise Ebû Bekr Abdurrezzak b. Hemmâm b. Nâfı el-Hımyerî (ö.21 l/826)’nin “el-Musannef’ıdır.[110]

4) Müsnedler:

Müsnedler, sahabe adlarına veya neseblerine göre, sahih veya zayıf olduklarına bakılmaksızın,[111] hadislerin zikredildiği kitaplardır.[112]

İlk müsned tasnifinde bulunan Ebu Davud et-Tayâlisî’ (ö.204/ 819)dir.[113]

Müsnedlerin en meşhur örneği ise Ebû Abdullah Ahmed İbn Hanbel eş-Şeybânî el-Bağdâdî’nin (ö.241/855) Müsned’idir.[114]

Bu dönemde müelliflerden bazıları hem ale’l-ebvâb, hem de müsned sistemini kullanmışlardır. Mesela Osman İbn Ebî Şeybe (ö.235/849) bu imamlardandır.[115]

5) Şerh Çalışmaları:

Gerek ale’l-ebvâb, gerekse ale’r-rical tasnif sistemiyle yazılmış olan eserler üzerine yapılan şerh çalışmalarına, üçüncü asırdan itibaren rastlamak mümkündür. Ebu’l-Hasan Muhammed b. Eşlem et-Tûsi’nin (ö.242/856) “Şerhu Müsnedi’l-Müsedded”[116] ve Hattâbî’nin (ö.388/998) “İ’lâmü’s-Sünen”[117] adlı eserleri gibi.

6) İstihraç Çalışmaları (Müstahrecler):

Bir müellifin kitabındaki hadisleri, bu kitapta mevcut olan senetlerinden farklı senetlerle, kitabın müellefıyle müellifin şeyhinde veya daha yukarılarda birleşmek suretiyle tespit etme ve bir kitapta toplama çalışmalarıdır.[118]

Ebû Cafer Ahmed b. Hamdan el-Hîrî en-Neysâbûri’nin (ö.311/ 923) el-Mustahraç’ı[119] ilk örneklerindendir. Ebu Nuaym Ahmed b. Abdullah el-İsbehânî’nin (ö.430/1038) “el-Mustahrec ale’s-Sahîheyi’l-Buhari ve Müslim” adlı eseri[120] ise meşhur örneğidir.

7) Siyer Ve Meğazi Kitapları:

Hz. Peygamberden nakledilen hadisler arasında, onun ibâdât, muamelât ve ukubâta ait sözleri bulunduğu gibi, ahlakına, şemailine, Mekke ve Medine’deki hayatına ve gazvelerine ait haberler de yer alıyordu. Tedvin devri başladığı zaman, bazı müellifler Hz. Peygamber’in dinle ilgili hadislerini toplarken, bazıları da, Mekke ve Medine’deki yaşayışını, peygamberlikten önceki ve sonraki şahsi hayatını, fiil ve davranışlarını, ahlakını kısacası sireti ve gazveleriyle ilgili haberleri toplamayı ihmal etmediler. Bu haberler Müslümanların alışık olduğu hadis görünümünde nakledildiği için daima onları nakledenlerin isimlerini ihtiva eden birer isnad zinciriyle rivayet edilmiş, ve mevsukiyetleri de. umumiyetle, bu isnatlarda yer alan râvîlerin güvenilir olup olmamalarıyla tespit edilmiştir.[121]

Siyer ve Meğazi ile ilgili ilk kitaplar I. asrın sonlarına doğru tasnif edilmeye başlanmıştır: ilk meğazi tasnif eden Urve İbnü’z-Zübeyr İbni’l-Avvâm el-Esedî’dir (ö.94/713).[122]

Hz. Peygamber’in siretine tahsis edilmiş ilk kitap ise Ebu Bekir Muhammed İbn Müslim İbn Ubeydullah İbn Abdullah İbn Şihab ez-Zuhrî tarafından te’lif edilmiştir.[123]

Siyer ve meğâzînin meşhur örneği ise Ebû Abdullah Muhammed İbn İshak İbn Yesâr’ın (ö. 150/767) Siyer’idir.[124]

8) Belli Bir Konuya Tahsis Edilen Kitaplar Veya Risaleler:

İkinci asırda te’lif edilen hadis kitaplarından bir kısmının da, câmi’lere vücut veren çeşitli konulardan birine tahsis edildikleri görülür. Sünen olsun, cami’ olsun, musannef eserlerde bu konular, umumiyetle kitap adı altında zikredildikleri için. belirli bir konuya tahsis edilmiş müstakil eserlere de “kitap” adı verilmiştir.[125]

Risaleler; genel olarak câmi’lerin bölümlerini teşkil eden iman, ahkam, rikak, zühd ve takva, muaşeret kaideleri, tefsir, tarih, siyer ve cihad, menâkıb ve mesâlib, fitelh ve melâhim mevzularından birine taalluk eden hadisleri toplayan mecmualardır.[126] Abdullah İbn Abbas b. Abdülmuttalib el-Mekkî’nin (ö.68/687) “Tefsir”i gibi.[127]

B) Dirâyetü’l-Hadis Açısından:

Hicri üçüncü asırla dördüncü asrın ortalarına kadar devam eden bu devir içinde, önce, ilelü’l-hadis ve ihtilafu’l-hadis gibi hadis ilminin çeşitli konularına ait kitaplar tedvin edilmiştir. Bu devrin sonlarına doğru da er-Râmehurmûzî, hadis ilminin bütün konularını içine alan eserini te’lif etmiştir.[128]

1) Ricalle İlgili Çalışmalar:

Hz. Osman’ın halifeliği devresinde başlayan ve İslam toplumunda büyük parçalanmalara ve birbirine zıt siyasi fırkaların çıkmasına sebep olan fitnelerin hemen arkasından isnada önem verilmiş ve onunla ilgili ciddi bir soruşturma dönemi başlamıştır.[129] Zaten bu yıkıcı ve İslam birliğini bozucu faaliyetler, hadiste uydurmacılığın çıkmasının baş sebeplerindendir.[130]

Nitekim Muhammed İbn Şirin (ö. 110/728). durumu şu şekilde açıklamaktadır:

“Önceleri ulema isnadı sormazdı. Fitneler onaya çıkınca. ‘Rivayet elliğiniz adamlarınızı bize söyleyiniz’[131] demeye başladılar.” Sahabeler, hadisleri bizzat Resulullah’dan değil de. başka bir sahabeden işitse bile. senedin zikrini zorunlu görmezlerdi.[132] Nitekim Berâ:

“Size rivayet ettiğimiz hadisleri Resulullah’dan işittik. Ashabımizın bize rivayet ettikleri de Ondan işittikleridir. Biz yalan söylemeyiz.”[133] derken bunu vurgulamış olmalıdır.

Sahabe ve tabiînin büyükleri devrinde de isnad araştırması yapılmakla birlikte, isnadı te’yid etmek ve isnad talebinde ısrar etmek bu dönemden sonra daha da arttı. O kadar ki rivayetlerinin kabul görmesini isteyen hadisçi için isnad, titizlikle riayet edilmesi gereken bir vecibe durumuna geldi. Mesela Zuhrî, bile bile isnadı terk etmenin Allah’a karşı cüretkarlık olduğunu kabul etmektedir.[134] Dolayısıyla ikinci hicret asrının başlangıcında isnad soruşturması zirveye tırmanmış; hadisçiler de bu konuda daha hassas davranmaya başlamışlardı.[135]

İkinci asırda başlanmış olan hadis râvîlerinin biyografilerinin tedvinine, müteakip asırlarda da devam edildi. Ancak üçüncü asrın ilk yarısına kadar ricalle ilgili kitapların bir kısmına “Tarih” ismi verilmiştir. Mesela Buhari. ricalle ilgili eserine “et-Tarihu’1-Kebir” ismini vermiştir. Üçüncü asırda, İbn Sa’d (ö.230/844) ve Halife b. Hayyat (ö.240/854) gibi[136] bu konunun sadece mütehassısları değil, hemen hemen şöhret sahibi her hadisçi, kendi hadis mecmuasıyla birlikte râvîlerinin biyografilerine de vakıf oldular.[137] Böylece rical konusundaki çalışmalar, artan bir yoğunlukla devam etti. Hatta hadisçilerin biyografilerini yazma işi, bütün İslam beldelerinde, zamanın âdeti halini aldı.[138]

Rical konusundaki eserlerden bazıları, sahabeyi tanıtmakla yetinmiş, ki bunlara “Ma’rifetü’s-sahabe” denir. Bazıları sahabe, tabiîn, ve tebe-ı tabiîn ve onlardan sonra gelenleri içine alır, ki onlara “Tabakât” kitapları denir. Bazıları da kişilerin güvenilirlikleri ve zayıflıklarına göre tertip edilmişlerdir, ki bunlara da “Cerh ve Ta’dil” kitapları denir.[139]

İlk rical kitapları kapsamlı idiler. Sonraları belirli yerlerin ricali yazılmaya başlandı. Genellikle hadis âlimleri kendi memleketlerinin ricaline önem verdiler. Dolayısıyla üçüncü hicri asrın ikinci yarısından itibaren mahallî rical eserleri ortaya çıktı ve zamanla bu çeşit kitaplar yayıldı.[140]

Üçüncü ve dördüncü asırlarda cerh ve ta’dil ilmi ile ilgili neşriyat daha da gelişti. Bu kitapların bir kısmı zayıf râvîleri, bir kısmı sika râvîleri, bir kısmı da hem sika hem de zayıf râvîleri kapsamaktaydı.

Selef âlimlerinin, kitaplar yazılmadan önce rical hakkındaki sözleri, bu üç çeşit kitap türünün yazımında temel malzemeyi oluşturmuştur. Hadisçiler. hadis rivayet ettikleri gibi bunların sözlerini nakletmişler ve bu sözler yazılmıştır. Bu nedenle son devir kitapları, ilk devrede yazılan kitaplara dayanmış, yazarlarının rical hakkındaki sözlerini de nakletmişlerdir.

Cerh ve ta’dil kitapları, selefin, râvîlerin cerh ve ta’diliyle ilgili olarak ortaya koydukları bir takım terimleri kullanmışlardır.[141]

Bu alanda yapılan çalışmalar:

a) Ma’rifetü’s-Sahabe ile ilgili olanlar: Bu sahada ilk çalışma İmam Buhârî’ye aittir.[142] Daha sonraki dönemde yazılmış olan, İbn Abdilber Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah en-Nemerî el-Kurtubî’nin (ö.463/1071) “el-İstî’âb fî Ma’rifeti’l-Ashâb adlı eseri ise zikre değer meşhur bir örnektir.[143]

b) Tabakât olarak yazılanlar: Bu alanın tartışılmaz örneği, Ebû Abdullah Muhammed b.Sa’d ez-Zuhrî’nin (ö.233/847) “et-Tabakâtu’l- Kübrâ’sıdır.[144]

c) Cerh ve Ta’dil kitabı olarak yazılanlar: Bu alanda ilk le’lif Yahya İbn Maîn’in (ö.233/847) “Ma’rifetü’r-Ricâridir.[145] Meşhur örneği olarak. Abdurrahman b. Ebû Hâtin er-Râzî’nin (ö.328/940) “el-Cerh ve’t-Ta’dîl”[146] adlı eseri zikredilebilir.

2) İlelü’l-Hadis:

İlelü’l-hadis. hadislerin metin ve senetlerinde bulunan ve ancak ince sezgi sahibi hadis otoritelerinin fark edebilecekleri gizli kusurları konu edinen hadis ilmidir.[147]

Ebu Muhammed Yunus b. Abdurrahman el-Irâkî’nin (ö.208/823) “İlelü’l-Ehâdîs”i[148] ilk örneğidir. Abdurrahman b. Ebu Hatim er-Râzî’nin (ö. 328/940) “Ilelü’l-Hadis”i[149] ise bu sahanın en güzel örneğidir.

3) Müşkilü’l-Hadis (Muhtelifü’l-Hadis):

Aralarını te’lif etme imkanı olmakla birlikte dış görünüşü bakımından tezat teşkil ediyormuş hissini veren hadisleri inceleyen bir ilim dalıdır.[150]

Muhammed b. İdris eş-Şafıî’nin (ö.204/819) “Kitabu İhtilâfı’l-Hadis”i[151] bunun ilk örneğidir. Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dineverî’nin (ö.276/889) “Te’vîlü Muhtelefü’l-Hadis” adlı eseri ise bu sahanın en meşhur örneklerindendir.[152]

4) Usûl-ü Hadis:

Hadis usûlü; öğrenilmesi gerekli esaslar, prensipler, başlangıç bilgileri ve teknikleri ilmidir.[153]

Ebu Muhammed el-Hasan b. Abdurrahman el-Fârisî er-Râmehurmûzî’nin (ö.360/970) “el-Muhaddisü’1-Fâsıl Beyne’r-Râvî ve’l-Vâî” adlı esen bunun ilk örneğidir.[154] Hatib el-Bağdâdî’nin (5.463/1071) “el-Kifaye fî llmi’r-Rivaye”si[155] ise meşhur örneğidir.

5) Garîbu’l-Hadis:

Garîbu’l-hadis, hadis metninde geçen ve az kullanılması nedeniyle anlaşılması güç olan lafızları konu edinen garib kelimeler biîgisidir.[156]

Ebu’l-Hasan en-Nadr b. Şumeyl el-Mâzinî el-Basrî’nin (ö.204/819)

Garîbu’i-Hadis’i[157] ilk örneğidir. Bu alanda en meşhur eser ise hicri yedinci asrın başlarında Mecduddin Ebu’s-Saâdât el-Mubârek b. Muhammed (İbnü’l-Esîr) el-Cezerî (ö.606/1209) tarafından te’lif edilen “en-Nihâye fî Garîbi’l-Hadis” adlı eserdir.[158]

6) Nâsih-Mensûh:

Aralarını te’lif imkanı olmayan, birbirine zıt hadislerden bahseden ilim dalıdır.[159]

Bu konuyla ilgili ilk eser Katâde b. Diâme es-Sedüsî’nin (ö. 118/ 736) “en-Nâsih ve’1-Mensûh” adlı eseridir.[160] En kapsamlı örneği ise Ebû Bekir Muhammed b. Musa el-Hazimî’nin (ö.584/1188) “el-İ’tibâr fı’n-Nâsih ve’1-Mensûh mine’1-Asâr” adlı eseridir.[161]

IV) TEHZİB DEVRİ (H.360-656)

A) Rivayetü’l-Hadis Açısından:

H. 3. asır, hadis ilminin geçirdiği safhalar içersinde en parlak ve verimli dönemdi. Hadis âlimleri: isnatlara, râvîler tarihine, ravîlerin cerh ve ta’dildeki yerlerinin tespitine en çok bu dönemde önem vermişler, eserlerini te’lif ederken de, başka kitaplardan nakil yapmayıp, sadece hadis şeyhlerinden elde ettiklerine itimat etmişlerdi. Zira kitapların naklinde bile şifahî rivayete güvenilmekteydi.[162]

Üçüncü asır bitmeden neredeyse hadisin cem ve tedvini tamamlanmış; tertip ve tehzip asrı başlamıştır.[163] Dolayısıyla üçüncü asır sona erdiğinde, kitaplar hadislerle ve hadis ilimleriyle dolup taşmıştı.[164] Öyle ki Beyhakî: “Büyük imamların eserlerinde tedvin ve tasnif edilmemiş bir hadis ortaya atılırsa o kabul edilmez.”[165] demektedir.

Râvîlerden dinleyerek sünneti cem etme, isnadına bakıp, ravîlerin yerini tespit etme ve hadisin illetlisini sahihinden ayırt etme çalışmaları neredeyse dördüncü asrın bitimiyle son buldu.[166]

Dördüncü asırda ve daha sonraki dönemlerde âlimler, öncekilerin yazdığı müstakil kitaplardaki hadisleri bir araya getirdiler, yahut senetlerini veya değişik varyantlarını hazfetmek suretiyle özetlediler, ya da yemden düzenleme ve tehzip, hadis metinlerini şerh etme ve onun kapsadığı hükmü, ahlakı, âdabı, yasakları, belagat, beyan ve kavâidi ortaya koymaya önem verdiler.[167] İsnatlar hakkında bir şey söyledikleri zaman, kendilerinden

önceki devirlerde yaşayanların verdikleri bilgileri ve ıstılahları kullandılar.[168]

Önceki dönemlerde âlimler hadisleri naklederken yalnız sözlü rivayete itimat ediyorlar; aylar boyu süren uzun yolculuklara katlanma pahasına da olsa, sadece kitaptan nakletmeyi yeterli görmüyorlardı. Bu devrede ise rivayetin en geçerli şekli olan sözlü rivayet tamamıyla terk edilmiş, buna mukabil en üst seviyesine ulaşmış olan tasnif, onun yerini almıştır.[169]

Abbasi iktidarının son bulmasına neden olan tehlikeli siyasi gelişmenin aksine râvî tenkidi, hadislerin ayıklanması, hadis illetleri ve ilimleri, râvîler tarihi gibi sahalarda takdire şayan eserler yazılmıştır.[170]

a) Bu Dönemde Yapılan Çalışma Türleri:

1) Mu’cemler:

Mu’cemler; hadislerin, sahabe, hocalara veya beldelere göre, çoğu zaman, alfabetik olarak sıralandığı eserlerdir.[171]

Taberânî’nin (ö.360/910)”el-Mu’cemü’l-Kebîr”i sahabeye;[172] “el-Mu’cemü’l-Evsat” ve “el-Mu’cemü’s-Sağîr”i hocalara;[173] Ahmed b. Muhammed b. Zeyyâd b. Bişr İbnü’l-A’râbî (ö.340/951) “Tabakâtu’n-Nesâk” ve “et-Târîhu’1-Kebîr li’1-Basra”[174] adlı eserleri de beldelere göre tertip edilen mu’cemlere misaldir.

2) Cem Çalışmaları:

Birden fazla kitabın hadislerini, yeni ve tek bir eser halinde ortaya koymak için yapılan çalışmalardır. Bu çalışmalar, Buhari ve Müslim’i cem’ etmekle başlamıştır.[175] Ebu Muhammed İsmail b. İbrahim es-Serahsi el-Herevi’in (ö.414/1023) “el-Cem beyne’s-Sahihayn” adlı eseri buna misaldir.[176] Altı kitabı cem’ çalışmalarıyla da sürmüştür. Mecdüddin Ebu’s-Saadât Mübarek b. Muhammed İbnü’1-Esîr el-Cezerî (ö.606/1209) “Câmiu’1-Usûl li Ehâdîsi’r-Rasûl” adlı eseri buna misaldir.[177]

Nihayet cem çalışmaları bütün hadis külliyatını bir araya getirme teşebbüsüne kadar varmıştır. Alaaddin Ali el-Muttakî’nin (ö.975/1559) “Kenzu’l-Ummâl fî Süneni’l-Akvâl ve’l-Ahvâl”i buna misal olarak zikredilebilir.[178]

3) İhtisar Çalışmaları:

Hadis kitaplarını hacimce daraltmak, dolayısıyla daha kullanışlı hale getirmek amacıyla, senetleri veya farklı varyantları atıp sadece metin kısımlarını bırakmak suretiyle yapılan çalışmalardır. Beyhâkî’nin (ö.457/1066) “Şu’abu’l-İman”ına, Ebu Muhammed Abdulcelîl İbn Musa el-Kasârî’nin yaptığı “Muhtasar Şu’abu’l-İman”ı gibi.[179]

4) Ahkam Hadislerine Dair Kitaplar:

Ahkam hadislerini bir araya getirmek amacıyla yapılan tekliflerdir. Hafız Abdulğanî el-Makdisî’nin (ö.600/1203) “Umdetü’l-Ahkâm min Kelâmi Hayri’1-Enâm” adlı eseri buna misaldir.[180]

5) Mevzuat Kitapları:

Bu kitaplar, hadis diye uydurulmuş sözleri bir araya toplamaktadır. Muhammed b. Tahir b. Ali b. Ahmed eş-Şeybânî’nin (ö.507/1113) “Tezkiretü’l-Mevzuât”’ı[181] gibi. Abdurrahman b. Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ömer Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin (ö.597/1200) “Kitâbu’l-Mevzûâti’l-Kübra”sı[182] bu türün meşhur bir örneğidir.

6) İstidrak Çalışmalar:

Bir müellifin şartlarına uyduğu halde kitabına almadığı hadisleri müstakil bir kitapta toplamak amacıyla yapılan çalışmalardır.[183] Ebu Abdullah el-Hâkim en-Neysâbûrî’nin (ö.405/ 1014) “el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn”ı[184] gibi.

7) Etraf Kitapları:

Bu çeşit te’liflerde, hadisin tamamını hatırlatacak şekilde, başından bir kısmı zikredilerek isnadı verilmiştir. Bu isnadlar, ya genelleştirilmiş ya da belli kitaplar esas alınmıştır.[185]

Ebu Mes’ud İbrahim b. Muhammed ed-Dımeşkî’nin (ö.401/1010) “Etrâfu’s-Sahîhayn”ı[186] buna misaldir. Etraf kitapları arasında basılmış[187] tek eser olan Şeyh Abdülğânî b.İsmail en-Nablûsî’nin (ö.l 143/1730) “Zevâhiru’l-Mevâris fı’d-Delâleti alâ Mevâzı’ı’l-Ehâdîs”[188] adlı eseridir.

B) Dirâyetü’l-Hadis Açısından:

Rivayetü’l-hadis ilmi. tehzip dönemini yaşarken, dirayetü’l-hadis ilmi kapsamlı te’liflerin yapıldığı bir dönemi, yani tasnif dönemini yaşamaktaydı. Bu dönemde ıstılahlar yerleşmiş, metin ve isnattaki illetler konusunda ciddi çalışmalar yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalarda, selefin metotları esas alınmış ve bu metotlar te’lif edilmiştir.[189]

Bu alandaki te’lifâtın ilki Ebû Muhammed el-Hasan b. Abdurrahman b. Hallâd el-Fârisî er-Râmehurmuzî’nin (ö.360/971) “el-Muhaddis el-Fâsıl beyne’r-Râvî ve’1-Vâ’î”[190] adlı eseridir. Onu. el-Hakim en-Neysâbûrî’nin (ö.405/1014) “Ma’rifetü Ulûmi’l-Hadis”[191] adlı eseri takip etmiştir. Onu ise Hatib el-Bağdâdî’nin (ö.463/1071) “el-Kifâye fi İlmi’r-Rivâye”[192] adlı eseri takip etmiştir.

Beşinci hicri asrın son devrelerine gelindiğinde, râvîlerin kabile, şehir ve sanatlarına ilişkin nispetlerini ele alan kitaplar yazılmıştır. Mesela. Tahir el-Makdisî’nin (ö.507/1113) “el-Ensâbu’1-Muttefeka”[193] adlı eseri buna misal olarak zikredilebilir. Dolayısıyla kemale ermiş olan rical ilmine dair değerli çalışmalar ortaya konmuştur. Mesela: Ebû Nuaym el-İsbehânî’nin (ö.430/1038)’’Hılyetü’l-Evliyâ”sı;[194]

İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah en-Nemerî el-Kurtubî’nin (ö.463/1071) “el-îstîâb fi Ma’rifeti’l-Ashab”ı;[195]

İbn Esîr, İzzeddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cezerî “Üsdü’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahabe”si[196] gibi.

V- DURAKLAMA VE GERİLEME DEVRİ (H.656-1300)

A) Rivayetü’l-Hadis Açısından:

Duraklama dönemi, 656 yılında Moğol istilası sonucu Abbasi iktidarını yıkılmasıyla başlayıp, XI. asra kadar süren dönemdir. XI. asırdan sonra ise hadis te’lifatı gerileme sürecine girmiştir.

VII. asrın ikinci yarısından itibaren duraklama sürecine giren hadis te’lifatı, özellikle VIII. ve IX. asırlarda yeniden diriltilmeye çalışılmış,[197] hatta en önemli eserlerini bu dönemde vermiştir. Zira İbn Hacer el-Askalânî (ö.852/1448) ve Bedrüddin el-Aynî (ö.855/1451) gibi velüd müellifler bu dönemde yaşamışlardır. Ancak, onların eserleri kalıcı olmasına rağmen, bu uyanış kalıcı olmamıştır. .

Bu dönemde, tarihi olaylara paralel olarak fikirlerde dalgalanmalar olmuş ve talebü’l-hadis amacıyla yapılan seyahatler neredeyse son bulmuştur.[198] Ayrıca hadiste isnad, teberrüken kullanılır hale gelmiştir.

Bu devir âlimlerinin çoğu, ilk örnekleri önceki dönemde görülen cem’, ihtisar, şerh ve tahrîç gibi çalışmalara önem vermişlerdir.[199]

Bu devrenin sonlarına doğru hadise gösterilen itina da sona ermiş, alimler fiıru1 meseleleriyle meşgul olmuşlardır.[200] Gerileme dönemi olarak isimlendirdiğimiz devreyi değerlendiren Muhammed Ebu Zehv şu açıklamayı yapmaktadır:

“XI. asırdan XIV. asra kadar geçen zaman diliminde, te’lif çalışmaları şöyle dursun, hadis kitaplarını okumaya bile önem verilmemiş, teberrüken alimler Buhârî’nin Sahîh’iııi okumuşlardır.[201] Ancak tek tük bazı kişiler hayatlarını hadis ezberlemeye ve eserleri incelemeye hasretmişler; bir kısmı, hadis metinleri seçerek onların üzerinde çalışmıştır. Mesela Habîbullah eş-Şenkîtî. Bühari ve Müslim’in ittifakla kitaplarına aldıkları hadisleri alfabetik olarak “Zâdu’l-Müslim fî mâ ittefeka aleyhü-Buhari ve Müslim” adını verdiği kitabında toplamıştır”.[202]

Bu konuda Muhammed Ebu Zehv’in haklı olduğu noktalar bulunmakla birlikte, tesbitine katılmak mümkün değildir. Çünkü, her ne kadar bu döneme damgasını vurabilecek yeni bir te’lif türü mevcut değilse de. önceki dönemde yapılan çalışma türleri bu dönemde de sürdürülmüştür. Mesela İsmail b. Muhammed b. Abdulhâdî el-Aclûnî’nin (ö.3162/1749) “el-Fevzü’1-Cârî il Şerni’l-Buhari”si;[203] Burhâneddin Huseyn b. Abdulallâm er-Rib’i es-Sayyâdî’nin (ö.l 146/1733)”Tahrîcü Hhâdîsi İhya”[204] ve Ahmed b. Yusuf b. Huseyn es-San’ani’nin (ö.l 391 1777) “Tahrîc li Mecmûı Zeyd b. Âli”[205] adlı eserleri . gibi. Ancak bu dönemi genel olarak değerlendirdiğimizde, tarihe mal olmuş, orijinal bir çalışma türüne sahip olmadığını görüyoruz.[206] Bunun yanında te’lifâtta. kemiyet açısından da bir düşüş gözlenmektedir.[207]

Bu nedenlerden dolayı h. VII. asrın ikinci yarısından XI. asra kadar geçen zamanın, te’lifât açısından, duraklama; XI. asırdan XIII. asrın ikinci yansına kadar geçen zamanın ise gerileme dönemi olarak isimlendirilebileceği kanaatındayız Bu Devrede Yapılan Çalışma Türleri;

1- Zevâid Kitapları:

Zcvâid kitapları, bir hadis kitabının, diğer bir hadis eseri ile karşılaştırmak suretiyle, ihtiva ettiği fazla hadislerin tespit edilip bir kitapta toplanmasıyla meydana getirilen eserlerdir.[208]

Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Ebi Bekir b. Süleyman el-Heysemî eş-Şâfiî’nin (ö.807/1404) “Mecmeu’z-Zevâid ve Menbe’u’l-Fevâid”[209] adlı eseri buna misaldir.

2- Tahric Çalışmaları:

Bazı müellifler, akâid. fıkıh, fıkıh usûlü, tefsir, tasavvuf ve dil konularında yazdıkları eserlerde gerek istidlal, gerekse istişhad için pek çok hadis kullanmışlardır. Bu müelliflerden bir çoğu, zikrettikleri hadislerin kaynağını vermedikleri, hatta şahinlik ve zayıflık derecelerini açıklamadıkları için, bazı hadis hafızları bu kitaplardaki hadisleri ele almışlar, onların tahricini yapıp, ayrı bir kitapta toplamışlardır.[210] Mesela, Hafız Cemalüddin Yusuf b. Abdullah ez-Zeylâî (ö.762/1361) Keşşâfdaki merfû hadislerin tahricini yaptığı “Tahrîcü Ehâdîsi Keşşaf’[211] ve “Nasbu’r-Râye li Ehâdîsi’l-Hidâye”[212] adlı eserleri gibi.

3- Meşhur Hadisleri Toplama Çalışmaları:

“Her dönemde halkın dilinde dolaşan, misal ve hikmet kabilinden zikredilen bir takım hadisler vardır ki, bunların bir kısmı sahih, bir kısmı zayıf, bir kısmı da uydurmadır. Bunlar genellikle halkın ve bilgisiz kişilerin dilinde revaç bulmuştur. Hadis alimleri, halka gerçeği göstermek amacıyla, bu tür hadislerin doğrusunu yanlışından ayıran pek çok kitap yazmışlardır.”[213] Hafız Şemsüddin es-Sehâvî’nin (ö.902/1496) “el-Mekâsidü’l-Hasene fî Beyâni Kesîrin Mine’l-Ehâdîsi’l-Müştehire ale’l-Elsine”[214] ve el-Aclunî’nin Keşfu’1-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs anma İştehere mine’l-Ehadis ala Elsineti’n-Nâs[215] adlı eserleri gibi.

B) Dirâyetü’1-Hadis Açısından:

Rivayetti11-Hadis ilmi duraklama ve gerileme devrini yaşarken, dirâyetü’l-hadis ilmi tehzib devrini yaşamıştır. Bu devrede, İbn Salah’ın (ö.643/1245) “Ulûmu’l-Hadis”i üzerine ihtisar, şerh veya.nuket çalışmaları dikkat çekmektedir.[216] ki bu çalışmalar tehzib devrinin en belirgin özelliklerindendir. Mesela:

Nevevî (ö.676/1277), “et-Takrîb ve’t-Teysîr li Ehâdîsî’l-Beşîr ve’n-Nezîr”;[217]

îbn Kesîr (ö.701/1301) “İhtisarı Ulûmi’l-Hadis”;[218]

İbn Hacer (ö.852/1448), “Nuhbetü’l-Fiker fî Mustalahı Ehli’l-Eser”[219] adlı eserlerini “Ulûmu’l-Hadis”î ihtisar etmek suretiyle meydana getirmişlerdir.

Suyûtî (ö.911/1505) ise, “Tedrîbü’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevevî”[220] adlı eserini “Ulûmu’l Hadis”in Nevevî tarafından yapılan ihtisarını şerhetmek suretiyle te’lif etmiştir.

Usûlü Hadiste olduğu gibi, Rical İlmi de bu dönemde tehzip devrini yaşamıştır. Zira Şemseddin ez-Zehebî[221] (ö.748/ 1347) ve İbn Hacer el-Askalânî (ö.852/1448) gibi velüd müellifler bu dönemde yaşayıp değerli eserlerini te’lif etmişlerdir. Dirâyetü’l-hadis ilmi açısından da tehzib devrini (VII-X.asır), rivâyetü’l-hadiste olduğu gibi, XIV. asra kadar süren, duraklama ve gerileme devri takip etmiştir.[222]

VI) TEKRAR DİRİLİŞ DEVRİ: (H. 14. ASIR)

Yedinci asrın ilk yarısından itibaren duraklama ve gerileme sürecine giren hadis te’lifâtı, içinde yaşadığımız asırda, yeniden canlanmıştır.

Dıhlevi (1197/1783) ile yeniden başlayan “Kur’an ve Sünneti” birinci derecede müracaat kaynağı haline getirme çabası, matbaanın yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanması,[223] ve müsteşriklerin şu veya bu amaçla[224] İslam dünyasına yönelişleri, dolayısıyla onlardan kaynaklanan eleştiriler, özellikle hadis alanında, bir özeleştiri ve uyanışa neden olmuştur.

Yapılan Çalışmalar

A) Rivâyetü’l-Hadis Açısından:

Bu dönemde ortaya çıkarılan eserleri farklı açılardan sınıflandırmaya tabî tutmak mümkündür.

1- Bazı eserler geçmişte yazılmış olmasına rağmen, günümüzde basılmıştır. Mesela:

İbn Hacer el-Askalanî’nin “Fethu’1-Bârî fî Şerhi’l-Buharî”si Sıddık Hasan Han (ö. 1308/1890) tarafından basılmıştır.[225]

Hatib el-Bağdâdî’nin “Takyîdü’1-İlm” adlı eseri 1368/ 1949’da basılmıştır.[226]

Hemmam İbn Münebbih’in Sahifesi, Muhammed Hamidullah tarafından tespit edilip neşredilmiştir.[227]

2- İslam dünyasına yönelen müsteşrikler hadis alanında ciddi eserler te’lif etmişlerdir. Mesela:

A.J.Wensinc’in (ö.1358/1939) “Miftâhu Künûzi’s-Sünne”;[228] Bir heyet tarafından hazırlanan “el-Mu’cemu’1-Müfehres li Elfâzi’l-Hadisi’n-Nebevî”[229] gibi.

3- Bunların dışında;

a) Bazı kitapların hadislerini yeniden gözden geçirerek meydana getirilen eserler; mesela:

Muhammed Nâsiruddin el-Elbânî’nin “Zaftü Süneni İbn Mâce”si[230] gibi.

b) Rivayetlerden kaynaklanan çelişkileri izale etmek suretiyle hadislerin güvenilirliğini sağlayan ve Sünnetin pratik hayatta bir mihenk taşı olarak kullanımına imkan veren mevzu1 ve cem çalışmaları. Mesela;

İbrahim Canan’ın “Hz. Peygamber’in Sünnetinde Terbiye”[231] adlı eseri mevzu’ çalışmasına; Said Havva’nın “el-Esâs fı’s-Sünne”[232] adlı esen de cem’ çalışmasına bir örnek olarak zikredilebilir.

c) Mevcut kaynakların kullanımını kolaylaştıracak fihrist çalışmaları; mesela: “Fehârîsü’l-Buhârî”,[233] “Fihrisü Ehâdîsi Süneni’1-Kübra li’1-Beyhakî”,[234] “Fehârîsüileli’l-Hadis li İmam Ebû Muhammed Abdurrahman”[235], bu nev’i çalışmalara örnek olarak zikredilebilir.

B) Dirâyetü’l-Hadis Açısından:

XIV. asrın başından günümüze kadar geçen zaman, dirâyetü’l-hadis açısından da uyanış devridir.[236] Müslüman doğunun, batıyla, gerek askerî, gerekse fikrî açıdan ilişkiye girmesi neticesinde, Sünnetin etrafında şüpheler ve desiseler ortaya çıktı. İşte bu şüphe ve desiseleri izâle için bir yandan te’lifler yapılmış; öte yandan da usûl yeniden gözden geçirilmiş,[237] yani özeleştiri yapılmıştır.

Bu dönemdeki neşriyatı şu şekilde guruplandırabiliriz:

1- Geçmiş asırlarda yazılmasına rağmen, günümüzde basılan eserler.

Önceki yıllarda olduğu bilinen, ya da belli kütüphanelerde bulunan eserler bu dönemde ilim alemine kazandırılmıştır. Mesela:

İbn Sa’d’ın “Tabakâtu’l-Kübrâ”sı, Prusya İlimler Akademisi tarafından 1333/1915 yılında basılmıştır.[238] Hatîb el-Bağdâdî’nin “el-Kifaye fi İlmi’r-Rivâye”si 1938’de basılmıştır.[239]

Kadı Iyaz el-Yahsûbî’nin (ö.544/1149) “el-İlma’ ilâ Ma’rifeti Usûli’r-Rivâye ve Takyîdi’s-Semâ’“sı 1970 yılında basılmıştır.[240]

Îbnü’1-Esîr el-Cezerî’nin “en-Nihaye fî Garîbi’l-Hadis”i 1963 yılında basılmıştır.[241]

İbn Hacer el-Askalânî’nin “el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahabe”si 1857 yılında basılmıştır.[242]

2- İslam dünyasında şu veya bu nedenle ortaya atılan şüpheleri izale ve tavzih için te’lif edilen eserler, mesela:

Sıbâi’nin “es-Sünne ve Mekânetühâ fi’t-Teşrıi’l-İslâmî”[243] Salim Ali’nin “es-Sünnetü el-Müfterâ aleyh”[244] Accac el-Hatîb’in “es-Sünne Kable’t-Tedvîn”[245] adlı eserleri gibi.

4- Usûl Çalışmaları:

Cemaleddin el-Kasimî’nin (ö.1332/1914) “Kavâidü’t-Tahdîs min Funûni Mustalahi’l-Hadis’i[246]

Accac el-Hatîb’in “Usûlü Hadîs”i;[247]

Muhammed Abdülaziz el-Hûlî’nin “Tarihu Funûni’l-Hadis”i[248]

Ebû Zehv’ın”el-Hadis ve’l-Muhaddisûn”u;[249]

Nureddin Itr’ın “Menhecü’n-Nakd fî Ulûmi’l-Hadis”i;[250]

Subhi Salih’in “Ulûmu’l-Hadis ve Mustalahuhu”[251] adlı eseri bu dönemdeki te’lifatın bazılarıdır.

Önceki dönemlerde te’lif edilmiş olmasına rağmen, asrımızda basılmış olan çalışmalar, sünnetin ihyasında başarılı vasıtalardan biri olmuştur.[252] Öte yandan günümüzde ortaya çıkan problemlerle ilgili veya geçmişi yeniden değerlendirmek amacıyla te’lif edilen eserler de, asrımızın “uyanış asrı”[253] olarak değerlendirilmesinde etkili bir neden olmuştur.

Genel olarak değerlendirdiğimizde Resulullah’ın hayatında başlayan te’lif faaliyeti, hicri birinci asırda sahabe kavillerinden hâlî olarak kitap, cüz ve risalelerde vücut bulmuş; ikinci asrın ilk çeyreğinde tedvin edilmiş; üçüncü asırda da kemâle ermiştir.

Dördüncü asırdan itibaren mevcut eserlerin üzerinde tehzib çalışmaları başlamış; altıncı asrın ikinci yarısından itibaren de duraklama sürecine girilmiştir. Zaman zaman uyanış gözlenmekle birlikte bu duraklama yaşadığımız asra kadar sürmüştür.Günümüzde ise te’lifât açısından bir uyanış gözlenmektedir.

BİBLİYOGRAFYA

1. Abdullatif. Abdulmevcud Muhammed: Keşfii’l-Lisâm an Esrarı Tahrîci Hadisi Seyyidil-Enâm (I-II), l.b.. Mektebetü’l-Ezher. Kahire. 1404/1983.

2. Abdurrezzâk b. Hemmam, Ebû Bekir es-San’ânî (ö.211/826) el-Musannef (I-XI). Tah.:Tabîburrahman el-A’zâmî. Mektebetü’l-îslâmî, Beyrut, 1390-1392’1970-i972.

3. Accâc, Muhammed b. el-Hatîb: es-Sünne Kable’t-Tedvîn. Mektebetü’l-Vehbe. Kahire. 1988: Usûlü’l-HadisUlûmuhu ve Mustalahuhu. 4b.. Dâru’1-Fikr, Beyrut. 1981.

4. Ahmed Emin: Fecru’l-İslam.l0.b., Daru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, Beyrut, 1969; Zuha’l-İslam (I-III), l0.b., Daru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, Beyrut, trz.

5. el-A’zamî, Muhammed Mustafa: Studies in Hadith Methodology and Literatüre, Indiana, 1977

6. el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali el-Hatîb (ö.463/1071): Takyîdü’1-Ilm, Tahkik: Yusuf Aş, 2.b., Dâru’İ-Va’y, Haleb, 1390/1975; el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, Matbaatu’s-Saade, Mısır, trs.

7. Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Buhârî (ö.256/870): el-Câmiu’s-Sahîh (I-VIII), Çağrı Yayınları, İstanbul, 1401/1981; Târîhu’l-Kebîr (I-IX), Mektebetü’l-İslâmî, Diyarbakır, trz:

8. Brockelmann, Carl: Gal, Geschichte der Arabischen Litteratur (I-II), Leiden, 1943-1949; Supplementband (I-III), Leiden, 1937-1942.

9. Çakan, İsmail Lütfi: Hadis Edebiyatı, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1985; Hadis Usûlü, M. Ü. İlahiyat Fak. Vakfı Yayınları, İstanbul, 1991.

10. Çelebi, Katip (Mustafa b. Abdullah Hacı Halife (ö. 1067/1657): Keşfü’z-Zunûn an Esmâi’l-Kütüb ve’l-Funûn (I-II), tah.: Şerafettin Yaltkaya - Muallim Rıfat Bilge el-Kilisî, Milli Eğitim Basımevi İstanbul 1971.

11. ed-Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman (ö.255/868): es-Süıınen, Çağrı Yayınları. İstanbul, 1981.

12. Dehlevî, Abdülaziz b. Şah Veliyyullah: Büstânu’l-Muhaddisîn, Diy. İş. Bşk. Yay., Ankara, 1986

13. Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî (ö.275/888): es-Sünnen (I-IV), Çağrı Yayınları, İstanbul, 1981.

14. Ebû Şehbe, Muhammed b. Muhammed: İ’lâmu’l-Muhaddisîn, l.b., Daru’l-Kütübü’l-Arabî, Mısır, 1963.

15. Ebû Zehv, Muhammed Muhammed: el-Hadîs ve’1-Muhaddisûn ev Inâyetü’l-Ümmeti’l-İslâmiyye, Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyye, Beyrut 1404/1984.

16. Hatipoğlu, Mehmet Said: Batıdaki Hadis Çalışmaları Üzerine, îslami Araştırmalar, VI, 2, Ankara, 1992.

17. el-Hakîm, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed en-Neysâbûrî (ö.405/1014); el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn (I-IV), Mektebetü Matbaati’l-İslamî, Beyrut, trz.Ma’rifetü Ulûmi’l-Hadîs, Dâru İhyâi’1-UIûm, Beyrut, 1406/1985.

18. İbn Hallikân, Ebû Abbas Şemsüddin Ahmed b. Muhammed b. Ebû Bekir (ö.681/1282) Vefeyâtü’I- A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman (I-VIII) Dâru’s-Sekâfe, Beyrut, 1968-1972.

19. Hamidullah. Muhammed: Hemmam İbn Münebbih’iri Sahifesi. trc. Talat Koçyiğit, Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara. 1967; el-Vesâiku’ş-Siyâsiyye ITI-Ahdi’n –Nebevi ve’i-Hılâfetîr-Râşide. Mektebetü’s-Skâfetî’d-Dîniyye. Kahire, trz.

20. el-Hattâbî. Ebû Süleyman. Ahmed b. Muhammed (ö.388 998): Meâlimü’s-Sünen (Sünen-i Ebû Dâvud haşiyesinde) (I-IV), Çağrı Yayınları, İstanbul. 1981.

21. el-Hûlî. Muhammed Abdülazîz (ö. 1349/1930): Târîhu Funûni’l-Hadîsi’n-Nebevî. Beyrut. 1408/1988.

22. Itr. Nureddin: el-Medhal ilâ Ulûmi’l-Hadis (İbn Salah’inUlûmu’l-Hadis’inin başında).2.b. el-Mektebetü’1-İlmiyye. Medine. 1972: Menhecü’n-Nakd fi lllûmu’l-Hadis. 2 b.. Daru’1-Fikr. Dımeşk. 1989.

23. İbn Abdiber. Ebû Ömer Yusuf b. Abdilber en-Nemerî el-Kurtubî (ö.463/1072). Câmiu Beyâni’l-İlm ve Fadlihi vemâ Yenbağî fi Rivâyetihi ve Hamlini, Daru’l-Kütübü’l-Hadîsiyye. Kahire. 1975.

24. İbn Farhûn, İbrahim b. Ali el-Medenî el-Mâlikî (ö.779-1397). ed-Dibâcu’l-Müzheb fi Ma’rifeti A’yâni Ulemâi’l-Mezheb (I-II). tah.: Dr. Muhammed b. el-Ahmedî. Kahire, 1394/1974.

25. İbn Hacer. Şihâbuddin Ahmed b. Ali el-Askalânî (ö.852.1448): Hedyü’s-Sârî Mukaddimetü Fethu’l-Bârî Şerhi Sahîhi’l-Buhâri b. Dâru’l-Ma’rife. Beyrut, trz.; Tehzîbü’t-Tehzîb (I-XII), l.b.. Dâru’s-Sadr. Beyrut, 1968; el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahabe (1-VIIl), Dâru Nehzatu Mısır. Kahire. 1390-1392 1970-1972: Hadis Istılahları Hakkında Nuhbetü’l-Fiker Şerhi. trc. Ve muk.: Talat Koçyiğit, AnkaraÜ.İ.F.Yay.. Ankara. 1971.

26. İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed (ö.241 855): Müsned (I-VI), Çağrı Yayınları. İstanbul. 1402/1982.

27. İbn Hişam. Ebû Muhammed Abdulmelik b. Eyyûb el-Hımyerî (5.218’833): es-Siretü’n-Nebeviyye (I-IV), Mısır. 1355/1936.

28. İbn Kesir. Ebu’1-Fidâ İmâdüddin İsmail b. Kesir (ö.774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihaye (l-XIV),3.b.. Mektebetü’l-Maârif. Beyrut. 1978.

29. İbn Mâce. Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö.273 886): es-Sünen (I-II), Çağrı Yayınları, İstanbul. 1981.

30. İbn Nedim (5.438/1047): el-Fihrist, Dâru’l-Ma’rife. Beyrut, trs.

31. İbn Sa’d. Ebû Abdullah Muhammed (230/884): Tabakâtu’l-Kübrâ (I-VIII), Dâru’s-Sadr. Beyrut, trz.

32. İbn Salah, Ebû Amr Osman b. Abdurrahman eş-Şehruzûrî (ö.643/1245): Ulûmu’l-Hadîs. tah.: Nurettin itr, 3,b.. el-Mektebetü’1-Ilmıyye. Medine, 1972.

33. İsmail Paşa, el-Bağdâdî (ö. 1339/1920): Hediyyetü’l-Arifin Esmâu’l-Müellifîn ve Asâru’l -Musannifin (I-II), tas.:Kilisli Rıfat Bilge-Emin, Mahmud Kemal. M.E.B. İstanbul, 1951

34. Kehhâle. Ömer Rıza: Mu’cemü’l-Müellifin Terâcimü Musannifi’1-Kütü-bi’l-Arabiyye (I-XV), Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabİ, Beyrut, trz.

35. Kettani, Muhammed b. Cafer (ö.1345/1927): er-Risâletü’1-Miistadrefe li Beyâni Meşhûri Kütü-bi’s-Sünneti’l-Müşerrefe, Dâru Kahraman, İstanbul, 1986.

36. Koçyiğit. Talat: Hadis Tarihi, İlmî Yayınlar. Ankara, 1981: Hadis Istılahları, 2.b.,Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1985; İbn Şihab ez-Zuhrî, Ankara Ü.İ.F. Dergisi XXI. Ankara. 1981.

37. Koçkuzu. Ali Osman: Hadis İlimleri ve Hadis Tarihi. Dergah Yay.. İstanbul. 1983.

38. Makbûlî, Hasan Muhammed el-Ehdel: Mustalahu’l-Hadis ve Ricâluhû, Müessesetü’r-Reyyân, Beyrut 1990.

39. Menna’Kattan: Mebâhi’s-fi Ulûmi’l-Hadîs, l.b, Mektebetü’l-Vehbe, Kahire, 1408/1987.

40. el-Mubârekfurî, Muhammed Abdurrahmân b. Abdurrahîm (ö. 1353/1934): Mukaddimetü Tuhveti’l-Ahvezî, Mektebetü’s-Selefıyye, Medine, trs.

41. Müslim, İbnü’l-Haccâc el-Kuşeyrî (ö.261/874): es-Sahîh (I-III), Çağrı Yay. İstanbul, 1981.

42. en-Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyittin b. Şeref (ö.676/I277): Tehzîbü’l-Esmâ (I-II), Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, trz.

43. Okutan, Ömer: Milletlerin Düzeninde İlmî Usuller Mukaddimesi, Milli Eğitim Basımevi. İstanbul, 1990.

44. er-Râmehurmûzî. Hasan b.Abdurrahman (ö.360/971): el-Muhaddis el-Fâsil beyne’r-Râvı ve’1-Vâ’î, Dâru’1-Fikr, Beyrut, 3971.

45. Sandıkçı, S. Kemal: İlk Üç Asırda İslam Coğrafyasında Hadis, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1991.

46. Sezgin, M. Fuat: Buharinin Kaynakları Hakkında Araştırmalar, İbrahim Horoz Bas. İstanbul, 1956; Gas, Geschichte der Arabischen Schrifttums, Leiden, 1967-1974

47. Sıddîkî, Muhammed Zübeyr: Hadis Edebiyatı Tarihi, trc. Yusuf Ziya Kavakcı, İrfan Yayınları, İstanbul, 1966.

48. Subhi Salih: Ulûmu’l-Hadis ve Mustalahuhû 5.b., Dâru’1-İlm, Beyrut, 1388/1969.

49. es-Suyûtî, Celaleddin Abdurrahmân b. Ebû Bekir (ö.911/1408): Tedrîbü’r-Râvî fi Şerhi Takrîb’n-Nevevî (I-II), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, Beyrut, 1985; Tenvîru’l-Havâlık alâ Muvattâi Malik (I-III), Dâru’l-Kütübi’l-İlmıyye, Beyrut, 1985.

50. et-Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa (ö.279/892): es-Sünen (I-IV), tah.: Muhammed Fuad Abdulbâki, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1981.

51. Tuğ, Salih: Zuheyr’ubn Harb ve Kitabu’l-İlm Adlı Eseri.İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1984.

52. Uğur, Mücteba: Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, T. D.V. Yay. Ankara, 1992.

53. Umerî, Ekrem Ziya: Buhûs fî Sünnneti’l-Müşerrefe, Matbaatu’l-İrşâd, Bağdat, 1387/1967.

54. Yeşil, Mahmmut: Doktora Semineri, Selçuk Üniversitesi Sos Bil.Ens. Konya, 1990.

55. ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman (5.748/1347) Tezkiretü’l-Huffâz (I-III), 3.b., Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1956-1958.

56. es-Ziriklî, Hayreddin: el-A’lâm Kamusu Terâcimi li Eşhur’r-Ricâl ve’n-Nisa mine’l Arab ve’l Müsta’rabîn ve’1-Müsteşrikîn (I-XIII), Beyrut, 1969.

A) BİTİRİLMİŞ DOKTORA VE DOKTORA ÜSTÜ ÇALIŞMALARI

Abd B. Humeyd Ve Müntehab Müsnedi

Hazırlayan: Kemalettin Özdemir

Yöneten: Prof. Dr. M. Said Hatipoğlu

Doktora Tezi, basılmamış, 125 s.

A.Ü.İ.İ.F., Erzurum, 1980.

Araştırmanın Amacı

Hadisin temeli durumunda bulunan fakat şimdiye kadar umumun istifadesine arz edilememiş eserlerden biri de Abd b. Humeyd’in Müsned’idir. Tedvin ve tasnif faaliyetlerinin yapıldığı, hadisin en parlak çağında vücuda getirilmiş olan bu Müsned’in tamamı elde mevcut değildir. İşte bu eserin ve müellifinin üzerinde ciddi bir tetkikin yapılmadığını belirten araştırmacı Abd b. Humeyd ve Müsned’i konusunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Abd b. Humeyd’in Muhiti ve Yaşadığı Bölgenin İslam Tarih ve Coğrafyasındaki Yeri, Müellifin Yaşadığı Devrede İslam Alemindeki İlmî ve Siyasî Durum;

II.Bölüm: Abd b. Humeyd’in Hayatı, Hocaları, Talebeleri, İlmî Seyehatleri, Bölge ve Muhtemel Seyehat Haritası, Eserleri, Vefatı, İlmî Mevkii ve Eserlerinden İstifade Edenler;

III. Bölüm: Müntehab Müsned, İlmî Değeri, Tertibi ve Nüshaları, İsnadı, Metnin Tesbit, Te’sis ve imlası.

Hazırlayan: Ali Çelik,

Yöneten: Prof. Dr. Rami Ayaş

Doktora Tezi, basılmamış, 211 s.

D.E.Ü.S.B.E., İzmir, 1994.

Bid’at Ehlinin Hadis Rivayeti

Hazırlayan: Dr. Mehmet Şimşek

Doçentlik Tezi, basılmamış, 128 s.

AnkaraÜ.İ.F., Ankara, 1982.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, İslam tarihi boyunca devam eden münakaşa ve ihtilafların sadece bid’atiar sahasında cereyan edenlerini “bid’at ehlinin hadis rivayeti” çerçevesinde incelemeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Fırkaların Zuhurundan Önce İtikadı Meselelere Bakış;

I. Bölüm: Bid’at Münakaşalarının Doğuş Sebepleri;

II. Bölüm: Bid’at Ehlinin Hadis Rivayeti: Cerh ve Ta’dil İlminin Doğuşu, Bid’at Ehlinin Hadis Vaz’ındaki Yeri ve Eh-l-i Sünnetin Rivayet Yönünden Ehl-i Bidati Tenkidi.

Ehl-i sünnet, kendi çerçevesi dışında kalanları, İslam’ın dışında görmemişse de onları ehl-i bid’at olarak isimlendirmiştir. İşte bunların zuhuruyla başlayan mücadelede her fırka kendi görüşlerini haklı göstermeye elverişli hadisler uydurmaya başlamıştır. Araştırmacı, bu durumun ehl-i sünnete mensup Müslümanları harekete geçirdiği, neticede de cerh ve ta’dil ilminin ortaya çıktığı; cerh ve ta’dil usûlü içinde bid’at ehlinden olan râvîlerin geniş bir yer tuttuğu ve bunun râvînin cerh edilme sebeplerinden biri sayıldığı sonucuna ulaşmıştır.

Bir Muallim Olarak Hz. Peygamberin İnsan Telakkisi

Hazırlayan: Selçuk Coşkun

Yöneten: Prof. Dr. Abdullah Aydınlı,

Doktora Tezi, basılmamış, 259 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1996.

Araştırmanın Amacı

Hz. Peygamber’in özelliklerinde biri de muallim oluşudur. Araştırmacı, İlahi kaynak olarak değerlendirilen hadislere talim açısından bakıldığında insanın nasıl tanıtılıp anlatıldığını ortaya çıkarmak tezin amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hz. Peygamber ve Hadisler, fertler, insan problemi ve eğitim problemi, metod.

1. Bölüm: Hz. Peygamber’in kullandığı talim v talimle ilgili kelimeler, muallimliği, insan, öğrenebilirlik açısından yaratıklar.

2. Bölüm: Hz. Peygamber’e göre bilgi elde etme yolları, insanların davranışlarını etkileyen amiller.

Araştırmacı, Hz. Peygamber’in kendisini bir mürebbi olarak değil, bir mürebbi olarak nitelediğini, ona göre insanın ruh ve bedenden oluştuğu; maddi ve manevi iki adet bilgi kaynağına sahip olduğu; müspet bilimin insan hakkındaki sonuçları ile ilahi kaynakların verdiği bilgiler arasında uyum bulunduğu; insan konusunun bütün ilim dallarınca araştırılıp fıtri özelliklerinin ortaya konulması gerektiği sonucuna ulaşmıştır.

Buhari’nin Ebu Hanife’ye İtirazları

Hazırlayan: Hilmi Merttürkmen

Yöneten: Prof. Dr. M. Said Hatipoğlu

Doktora Tezi, basılmamış, 108 s.

A.Ü.İ.İ.F., Erzurum, 1976.

Araştırmanın Amacı

Fakih-muhaddis ihtilafına bir örnek vermeyi ve reycilerle hadisçilerin nasslar karşısındaki tutumlarını belirtmeyi amaçlayan araştırmacı, her iki ekolün de lider pozisyonunda olan Buhari ve Ebû Hanife’yi esas almış, ancak yapılan itirazların yerinde olup olmadığını araştırmaktan ziyade, itirazların nedenini bulmaya çalışmıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırmada şu konular bulunmaktadır:

Peygamberlerde Rey, Sahabe Devrinde Rey, Tabiîler Devrinde Rey, Hadis ve Rey Mektepleri; Hadis Mektebinin Temel Özellikleri: Arz Metodu, Reyden Sakınma; Rey Mektebinin Temel Özellikleri: Akılcılık, Fetvaya Cesaret; İtirazların Genel Nedenleri: Buhari’nin Hocalarının Etkisi, Ahmed İbn Hanbel, İshak İbn Rahveyh, Şafii, Mübarek Oğlu Abdullah, Hammad Oğlu Nuaym, Toplumun Ebû Hanife’ye Etkisi, Ebû Hanife’nin Hadis Tenkit Metodu, Kur’an’a Muhalefet, Akla muhalefet, Buhari’nin Hadis İnceleme Metodu, Usulde İhtilafları, İtikad da İhtilafları, Kur’an’ı Tarifi, Tabiî Fetvası, İslam’dan Önceki Şeriatlar, Haber-i Vâhid, Kıyası Hadise Tercih, Zayıf Hadisler, Nesh, Umûm-u Belvâ, Hacir, Sarhoşluk, Nafilenin Kazası, Ebû Hanife’nin Kur’an’a Muhalefeti İddiası, Ebû Hanife’nin Hadise Muhalefeti, Ebû Hanife’nin Râvîliği, Kur’an’a Muhalif Bularak Hadisle Amel Etmemek, Başka Hadislere Muhalif Bularak Bazı Hadislerin Terki, Hocalarının Ebû Hanife’ye Etkisi, Ebû Hanife’nin Reyi Hadise Tercihi, Fiilî Sünnetin Anlaşılmaması, Ebû Hanife’nin Bazı Hadisleri Duymamış Olması, Hile İddiası, Yasağın Nedenini Kaldırarak Hadisle Amel Etmemek, Meseleleri Çok İnceleme, Formalitenin Hileye Neden Olması, Haksızlığı Önlemek, Çelişki İddiası ve Zaruretlere Riayet.

Ebû Hanife, bazı hadisleri duymamış, meseleleri çok inceleme sonucu bazı garipsenecek sonuçlara ulaşmış, hadisleri hemen kabul etmeyip kendi özel ölçülerine göre değerlendirdiği için bazılarını kabul etmemiş, halkın müşküllerini çözümlemek için hile denebilecek hükümler vermiş, rivayetleri akılla ölçüp onları sıkı bir incelemeye tâbi tutmuş, bazı meselelerde niyeti ve ana maksadı bırakıp formaliteye daha çok önem vermiş ve hocalarının etkisinde kalmış; Buhari ise bir hadisçi olarak hadislere çok bağlıdır ve hadisler içinde yaşayıp topluma karışmadığı için de insanların problemlerinden uzak ve idealisttir. Araştırmacı, Buhari’nin Ebû Hanife’ye itirazının bu farklılıklardan doğduğu sonucuna ulaşmıştır.

Doğuş Devrinde Tasavvuf Ve Hadis

Hazırlayan: Abdullah Aydınlı

Yöneten: Doç. Dr. İbrahim Canan

Doktora Tezi, aynı adla basılmış, Seha Neş., İstanbul, 1986, 248 s.

A.Ü.İ.İ.F., Erzurum, 1982.

Araştırmanın Amacı

İlk üç asır bütün islamî mezhep, meşrep ve fırkaların doğuş ve gelişme zamanıdır. Her yerde bir canlılık ve hareket, tekevvün ve tekâmül vardır. Bu vasatta hadis ilminin, ehl-i hadis dışındaki guruplarda telakki ediliş tarzı, gördüğü muvafakat ve muhalefet câlib-i dikkattir. Hadis ilmi ve İslam kültür tarihi için mühim olan bu meselede araştırmacı, zahirî ilimlere önem vermeyen zâhid ve sûfîlerin durumlarını araştırmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Zühd ve Tasavvuf: Tasavvuf, Tasavvufun Menşei ve İlk Üç Asırda Gelişme Seyri;

II. Bölüm: Doğuş Devri Zâhid ve Mutasavvıflarında Hadis: Hadis Anlayışı ve Bununla Alakalı Bazı Meseleler, Hadis İlminde Zâhid ve Mutasavvıflar;

III. Bölüm: Söylenenlerin Işığında el-Muhasibî: Hadis İlmindeki Yeri ve el-Muhâsibî’de Hadis.

Araştırmacı, sünnete ve islamî emirlere bağlı olan zâhid ve sûfîlerin hadîs tahammül ve edasına karşı tavırlarının, ilim anlayışları ve şahsiyetlerinden kaynaklanan nedenlerle farklı olduğu; zabt yönünden haklı olarak tenkid edilmelerine rağmen, adalet yönünden cerhlerinde ifrata gidildiği sonucuna ulaşmıştır.

Ebu Hureyre Ve Hadis İlmindeki Yeri

Hazırlayan: Ali Toksan

Yöneten: Öğr. Üyesi Ahmet Gül

Öğretim Üyeliği Tezi, basılmamış, 179 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1982.

Araştırmanın Amacı

Ehl-i sünnet her râviyi tenkide tabi tutmasına rağmen Rasulullah’ (s.a.v.)ın ashabı hakkında söz söylemekten kaçınmıştır. Zira onlar Kur’ân’da övülmüşlerdir. Bu durumda bir kişinin sahabeyi ta’dili ona bir şey kazandırmayacağı gibi bu seçkin insanları kötülemesi de onların derecesinden bir şey eksiltmez.

Ehl-i Sünnetin bu görüşüne karşın, müsteşrikler ve bazı mezhep Mensupları, sahabenin bir kısmına dil uzatmış, onları tenkide tabî tutmuş, hatta tekzip bile etmiştir. İşte tekzibe uğrayan sahabelerden biri de Ebû Hureyre’dir. Araştırmacı, bu nedenle onun durumunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Ebû Hureyre’nin Hayatı, Ahlakı ve Şahsiyeti;

I. Bölüm: Ebû Hureyre’nin Hadis İlmindeki Yeri ve Bilgisi;

II. Bölüm: Ashabın Ebu Hureyre’yi Tenkidi, Şîa ve Ebû Hureyre, Hanefîlerin Ebû Hureyre’yi Tenkitleri, Ebû Hureyre’nin Rivayet Ettiği Bazı Hadislere Yöneltilen Tenkitlere Örnekler ve Bunlara Verilen Cevaplar.

Araştırmacı, Ebû Hureyre’nin müsteşrikler tarafından çok hadis rivayet ettiği için, diğerleri tarafından ise mezhep ve siyasi taassup nedeniyle eleştirildiği sonucuna ulaşmıştır.

Ebu Nuaym El-İsfehânî Ve Hadis Kültüründeki Yeri

Hazırlayan: Yusuf Ziya Keskin

Yöneten: Prof. Dr. M. Said Hatipoğlu,

Doktora Tezi, basılmamış, 237 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1995.

Esbab-u Vurudi’l-Hadis Ve Bunun İslam Teşriindeki Yeri Ve Önemi

Hazırlayan: Ramazan Ayvallı

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğİt

Doktora Tezi, basılmamış, 265 s.

AnkaraÜ.Î.F., Ankara, 1979.

Araştırmanın Amacı

Kur’an-ı Kerim’le ilgili esbâb-ı nuzûle dair çalışmalar yapılmış olmasına rağmen sünnet hakkında buna benzer bir çalışmanın yapılmadığını belirten araştırmacı, esbâb-u vurûdi’l-hadis konusunu çalışmayı amaçlamış, ancak hadislerin vurûd sebebini nakletmekten ziyade, sebeb-i vurûdun mana ve mahiyeti, hususiyet ve kaideleri üzerinde durmayı hedeflemiştir

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu iki bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm:

A) Esbâb-ı Vurûd Hakkında Genel Bilgi: Tarifler, Hadislerin Vurûd Zaman ve Mekanları, Hadislerin Vurûd Ettiği Meclisler, Hz. Peygamber’in Hadis İradı Esnasındaki Hal ve Sıfatları;

B) Vurûd Sebeplerinin Tesbiti: Belirli Bir Sebebe Dayalı Olmadan Vârid Olan Hadisler, Zahirî Bir Sebebe Bağlı Olarak Vârid Olan Hadisler, Sebebin veya Hadisin Teaddüdü;

II. Bölüm: Esbâb-ı Vurûdun İslam Teşrîindeki Yeri:

A) Esbâb-ı Vurûdu Bilmenin Önem ve Faydaları: Hadislerin Anlaşılması, Nâsih-Mensûhun Ayırdedilmesi, Hadislerin Muhtelif ve Müşküllerinin Açıklanması, Hüküm İstinbâtı;

B) Esbâb-u Vurûdun Değerlendirmesi: Sahabe ve Esbâb-u Vurûd Tabi’în ve Sonraki Nesillerde Esbâb-u Vurüd.

Araştırmacı, hadislerin vıırûdunda, Kur’an’da olduğu gibi, tedrice riayet edildiği, vurûd tarihinin bilinmesinin teşrîdeki tedrici ve Hz. Peygamber’in fert ve cemiyetleri terbiyedeki metodunu ortaya koyacağı ve nâsihin mensuhtan ayırt edilmesinde önemli bir rol oynayacağı sonucuna ulaşmıştır.

Fıkhî Hadisler Ve Değerlendirilmesindeki Esaslar

Hazırlayan: M. Emin Özafşar

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Doktora Tezi, basılmamış, XV+399 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1997.

Araştırmanın Amacı

Müslümanların günlük pratiklerine dair dini referanslarını teşkil eden rivayetlerin tetkik edilmesindeki önemi vurgulayan araştırmacı, inananların pratik ameli mükellefiyetlerini tashih etme ve kritiğinin temini ile buna dair bir yöntemin ortaya konulmasını amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

1. Bölüm: Fıkhî Hadisler tabirini meydana getiren Fıkıh ve Hadis kavramları, Fıkhî hadislere dair literatür;

2. Bölüm: Hadİs-Sünnet ilişkisi ve bazı rivayetlerin kritiği;

3. Bölüm: Fıkhı riayetlerin değerlendirilmesi.

Araştırmacı, metin tahlilinin sadece mticerred gramatik çözümleme ile olmadığı, bir metni gerçek manada tahlil etmenin o metni saran çerçeveyi analiz etmekle mümkün olacağını belirtmektedir.

Fıkhu’l-Hadis/Sünnet ve Hadisi Anlamada Yöntem

Hazırlayan: Mehmet Görmez

Yöneten:

Doktora Tezi, basılmamış.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1996.

Hadis Edebiyatının Gelişim Safhaları Ve Ebu Hayseme Zuhayr’ubn Harb’ın “Kitabu’l-İlm’inin Bu Gelişmedeki Yeri Ve Önemi

Hazırlayan: Doç. Dr. Salih Tuğ

Profesörlük Takdim Tezi, “Zuhayr’ubn Harb ve Kitabu’l-İlm Adlı Eseri” adıyla basılmış, İstanbul Üni. Yay., İst, 1984, 192 s.

İstanbulÜ. İslam Arşt. Enstitüsü Ed. Fak., İstanbul, 1977.

Araştırmanın Amacı

H. üçüncü asırda musannef olarak bulduğumuz malzeme evvelki nesillerde müdevven bir hale getirilmiş yazılı malzemenin bu defa tasnif edilmiş ve yeni bir biçimde te’lif edilmiş bir görünümünden ibaret olduğunu belirten araştırmacı, h.II. asrın son mümessillerinden, hadis ilmi alanında imam mertebesinde bir yer işgal eden, Buhârî’nin de üstadlarından biri olan Ebû Hayseme Zuhayr b. Harb’ı ve Kitabu’1-İlm adlı eserini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Ebû Hayseme İle İlgili Biyografik Bilgiler;

II. Bölüm: Hadis Edebiyatında “Kitabu’1-İlm” Nev’i: Umumi Gelişmedeki Yeri ve Önemi, Kitabu’l-İlm’de Geçen Hadis Senedleri ve Eldeki Yazma Nüshaların Tavsifi;

III.Bölüm: Metinler.

Hadis Istılahlarının Doğuşu

Hazırlayan: Ahmet Yücel

Yöneten: Prof. Dr. İ. Lütfı Çakan

Doktora Tezi, ‘Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi’adıyla basılmıştır. İFAV, İstanbul,1996,198s. -M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1994.

Araştırmanın Amacı

Istılahları bilmeden hadislerin sıhhatinin ortaya konulması, doğru olarak anlaşılması ve sonraki nesillere aktarılmasının mümkün olmadığını belirten araştırmacı, hadis için hayati önem taşıyan ıstılahların, onların tespit, tedvin ve tasnif edildiği ilk üç asırdaki doğuş ve gelişimini araştırmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Terim ihtiyacı, kaynaklar ve metot

1. Bölüm: Hadis ıstılahlarının doğuşunu ve gelişimini etkileyen amiller..

2. Bölüm: Hadis öğrenim ve öğretim metotları ile ilgili ıstılahlar

3. Bölüm: Ravi ve mervi ile ilgili ıstılahlar.

Ravi ile ilgili cerh ve ta’dil ıstılahlarının fitne olayından sonra ortaya çıktığını, h. ikinci asırda, hadis uydurmacığını artması nedeniyle ravilerin takibinin zorunlu hale geldiğini, bu durumun da ravilerle ilgili ıstılahların gelişmesine neden olduğunu beyan eden araştırmacı, Müslümanların, başlangıçtan beri hadise verdikleri değer ile hadisi aslına uygun olarak nakletme dikkat ve gayretlerinin, hadis ilminin ıstılah açısından pek zengin bir yapıya sahip olmasına yol açtığı sonucuna ulaşmıştır.

Hadisi Yeniden Yorumlama Çerçevesinde Modernistlerin Hadise Yaklaşımı

Hazırlayan: İbrahim Hatipoğlu

Yöneten: Prof. Dr. Yaşar Kandemir

Doktora Tezi, basılmamış, 418 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1996.

Hadislerde Dünya Kavramı

Hazırlayan: Alican Tatlı

Yöneten: Prof. Dr. İ. Lütfı Çakan

Doktora Tezi, basılmamış, 280 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1996.

Hadislerin Toplanması ve Yazı İle Tesbiti

Hazırlayan: Talat Koçyiğit

Yöneten: Prof. Dr. Tayyib Okiç

Doktora Tezi, basılmamış, 130 s.

AnkaraÜ.i.F., Ankara, 1957:

Araştırmanın Amacı

Hadislerin toplanması ve yazılmasıyla ilgili yeterli çalışmanın yapılmadığını belirten araştırmacı,bu konuyu incelemeyi ve hadislerin yazılması meselesinde görülen bazı ihtilafları ve neticelerini ortaya koymayı amaçlamıştır.

Araştırmanın, Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Hadislerin Toplanması ve Yazı İle Tesbiti, İlk Yazılı Hadisler;

II. Bölüm: Hadis Yazan Sahabiler;

III. Bölüm: Sahabe Devrinden Sonra Hadislerin Yazılması.

Sahabe devrinden, hadis edebiyatının en mütekamil devri diyebileceğimiz kütübü’s-sitte devrine kadar geçen üç asırlık müddet içinde hadis rivayetinin tamamen kitabete dayandığım belirten araştırmacı, ister şifahi olsun, isterse kitabete dayalı olsun, hadis toplamanın ve bu hadisleri başkalarına rivayet etmenin sonraki devirlerde bir takım kaidelere bağlandiğrve hadisin sahihi ile zayıfının da bu kaideler çerçevesinde değerlendirilmeye başlandığı sonucuna ulaşmıştır.

Hadiste Nasih Mensuh Meselesi

Hazırlayan: Ali Osman Koçkuzu

Yöneten: Prof. Dr. M. Said Hatipoğlu

Doktora Tezi, aynı adla basılmış, M.Ü.İ.F. Vakfı Yay., İstanbul.

A.Ü.U.F., Erzurum, 1977.

Araştırmanın Amacı

Sünnetin bünyesindeki önemli meselelerden biri de, islamî edebiyatta muhtelif yönlerden ele alınmış ve zamanın şart ve imkanları nispetinde işlenmiş olan nesih konusudur, Bu konunun, özellikle de hadisin kendi içindeki neshini ele alan bir çalışmanın yapılmadığını belirten araştırmacı “Hadiste Nâsih Mensuh Meselesin”i tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Genel Olarak Nesih ve Hadiste Nâsih Mensuh Meselesi: Hz. Peygamber’in Sünnetinin İslam Teşrîindeki Yeri ve Gücü, Hadisle Amel ve Nesih, Nesih Literatürü.

I. Bölüm: Neshin Mahiyeti, Tarihçesi ve Şümulü, İslamî İlimlerde Neshin Ele Alınışı, Kur’an-ı Kerim ve Sünnet Arasındaki Nesih Münasebeti, Neshi Tesbit Usulleri, Nesih Hadislerinin Bilinme Yolları;

II. Bölüm: Sünnetteki Nesih Vak’aları ve Hadislerdeki Nâsih Mensuh Örnekleri: Temizlik Meselelerinde Nesih, İbadetlerdeki Nesih örnekleri, Muamelât Meselelerindeki Nesih Örnekleri ve Misallerle İlgili Genel Değerlendirmeler.

Araştırmacı, nesih olayının, hadisin amele inkılabında bir ayak bağı Yamayacağı ve ilmî yollarla tesbiti yapılan nesih vak’alarının mahdud olduğu ıeticesine ulaşmıştır.

Hadiste Rical Tenkiti (Cerh Ve Ta’dil İlmi)

Hazırlayan: Emin Aşıkkutlu

Yöneten:Prof. Dr. M. Yaşar Kandemir

Doktora Tezi, basılmamış, 191 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1992.

Araştırmanın Amacı

Genel olarak islamî İlimlerin naklinde kullanılan isnad sistemi h. I. asrın ortalarına doğru hadis rivayetinde kullanılmış, böylece ravilerin dinî ve “İmi güvenilirliklerinin tesbitini amaçlayan Cerh ve Ta’dil ilmi teşekkül etmeye başlamıştır. Bu ilmin teorisi çok önceden tesbit edilmiş olmasına rağmen, Hadis İlminin müstakil bir kolu olarak Türkiye’de yeteri kadar üzerinde durulmadığını belirten araştırmacı, hadiste rical tenkiti konusunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Cerh ve Ta’dilin Lügat ve Istılah Anlamı;

I. Bölüm: Cerh ve Ta’dil İlminin Tarihçesi, Önemi ve Genel Prensipleri: Doğuşu ve Gelişimi, Fitne Olayına Kadar Cerh ve Ta’dil Faaliyetleri, Fitne Olayından Sonra Tenkit Faaliyetleri, Önemi, Hükmü, Cerh ve Ta’dil Ehliyeti, Cerh ve Ta’dilin Kabul Şartları, Cerh ve Ta’dil Edebiyatı; ,

II. Bölüm: Cerh ve Ta’dil İlminin Meseleleri: Râvî İle İlgili Meseleler, Cerh ve Ta’dilin Tatbikatı İle İlgili Meseleler;

III. Bölüm: Cerh ve Ta’dil Lafızları.

Araştırmacı, hadisleri kontrol sistemi olarak geliştirilen bu ilim dalının köklerinin, Hz. Peygamber’in ve O’nun seçkin ashabının tatbikatına dayandığı sonucuna ulaşmıştır.

Hadiste Metin Tenkidi

Hazırlayan: Enbiya Yıldırım

Yöneten:

Doktora Tezi, basılmamış, 500 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1996.

Araştırma, bir girişle yedi bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Metin tenkidi sahasında yapılan çalışmalar;

1. Bölüm: Metin tenkidi, temel kavramlar, metin tenkidinin zaruriliği, metin tenkidiyle Resûlullah’ın tenkit edilmediği;

2. Bölüm: Metin tenkidinde tarihi süreç;

3. Bölüm: Senedin metinle bağlantısı;

4. Bölüm: Metinle ilgili ilimler;

5. Bölüm: Fakihlerin teşri ile ilgili hadislerin metinleri üzerindeki gayretleri.

6. Bölüm: Metin tenkit prensipleri;

7. Bölüm: Metin tenkidinde bulunacak ülkemiz İnsanının takip edeceği yol.

el-Hakim et-Tirmizi Ve Kitabu’l-Emsal Mine’l-Kitab Ve’s-Sünne

Hazırlayan: Selahaddin Yılmaz

Yöneten: Doç. Dr. M. Nazif Şahinoğlu

Öğr. Üye. Tezi, basılmamış, 79+177 s.

Yüksek İslam Enstitüsü, Erzurum, 1980.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, İslam dünyasının meşhur âlim ve sofilerinden Ebû Abdullah Muhammed bi Ali el-Hâkim et-Tirmizî’yi ve Kitabu’l-Emsal mine’l-Kitab ve’s-Sünne adlı eserini tanıtmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu iki bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: el-Hâkim et-Tirmizî’nin Hayatı, Doğumu, Gençliği, Tahsili, Seyahatleri, Ölümü, Hocaları, İlmî Şahsiyeti, Hatmu’l-Evliya Meselesi, Eserleri “Kitabu’l-Emsal mine’l-Kitab ve’s-Sünne” ve Emsal İçindeki Yeri;

II. Bölüm: Kitabu’l-Emsal mine’l-Kitab ve’s-Sünne’nin Metni.

Araştırmacı, el-Hâkim et-Tirmizî’nin söz konusu olan eserinin, hemcinsleri arasında nev-i şahsına münhasır bir yeri olan, sadece emsalden ibaret olmayıp, aynı zamanda ahlakî ve tasavvufi mahiyette bir eser, olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hattabi’nin Hadis İlmindeki Yeri Ve Şerh Metodu

Hazırlayan: Salih Karacabey

Yöneten: Doç. Dr. Selman Başaran

Doktora Tezi, basılmamış, 389 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1990.

Araştırmanın Amacı

Hadis âlimlerinin çalışmalarının sadece hadislerin toplanmasıyla sınırlı olmadığını, aynı zamanda Müslümanlara öğretilmesi ve onların, hayat felsefesi haline getirilmesi amacıyla açıklanmasının da yapıldığını belirten araştırmacı, çalışmalarını hadislerin anlaşılmasına teksif eden Hattâbî’nin şerh metodunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: H. IV. Asra Genel Bakış: Siyasî, Sosyal ve Ekonomik Durum, H. IV. Asırda Hadis İlmi, Hattâbî’nin Hayatı, İlmi, Şahsiyeti, Görüşleri ve Eserleri;

I. Bölüm: Hattâbî’nin Hadis İlmindeki Yeri: Hattâbî’nin Hadise Genel Bakışı, Hadis Rivayetinde Hattâbî, Hattâbî’nin Dirâyetü’l-Hadis Anlayışı, Hadis Tenkidindeki Yeri ve Metodu

II. Bölüm: Hattâbî’nin Hadis Şerhindeki Yeri ve Şerh Metodu: Hattâbî Öncesi Hadis Şerh Faaliyetleri ve Hattâbî’nin Şerh Edebiyatındaki Yeri, Hadis Şerhindeki Metodu ve Hattâbî’nin Kendinden Sonrakilere Tesiri. .

H. IV. asır, İslam dünyasında bazı sosyal ve ekonomik problemlerin ağırlaştığı, siyasi birliğin de iyice bozulduğu bir dönemdir. Araştırmacı, böyle bir dönemde yaşamış olan Hattâbî’nin itikadı yönden selef anlayışını benimsediği, kendinden önceki şerhlerin ortak özelliklerini bir araya getirmek suretiyle kendinden sonrakilere ışık tuttuğu, böylece kendinden önce başlamış olan hadis şerh hareketine yeni bir dinamizm kazandırdığı sonucuna ulaşmıştır.

Hz. Peygamberin Musalahaları Ve İslam’a Davet Mektupları

Hazırlayan: Abidin Sönmez

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Doktora Tezi, “Rasulullah’ın İslam’a Davet Mektupları” ve “Rasulullah’ın Diplomatik Münasebetleri” adlarıyla iki ayrı kitap olarak basılmış, İnkılap, İstanbul, 1984, 207, 304 s. AnkaraÜİF., Ankara, 1982.

Araştırmanın Amacı

Asr-ı saadeti takip eden yıllardan günümüze kadar Hz. Peygamber’in gerek sulh, gerekse davet metotlarına ilişkin muhtelif çalışmalar yapıldığını, ancak bunların müstakil bir eser olmaktan ziyade çeşitli fasıllar ve bablar arasına serpiştirilmiş olduğunu belirten araştırmacı, Rasulullah’ın sulh ve davet konusundaki tutumlarını tesbit etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırmanın her ikisi de bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Rasulullah’ın İslam’a Davet Mektupları:

Giriş: Rasulullah’ın Elçi Göndermesi, Sulh ve Davetin Yayılmasına Esas Olan Amiller ve İslam Hukukunda Davetin önemi;

I. Bölüm: Mektupların Mahiyetine Genel Bakış;

II. Bölüm: Rasulullah’ın Meliklere Davet Mektupları ve Diğer Mektupları.

Araştırmacı, Hz. Peygamber’in 622-632 yılları arasındaki gayr-i Müslimlerle siyasi münasebetleri ve mücadelesinin hiç şüphesiz ki, O’nun risalet görevi yanında siyasi dehasını da ortaya koyduğu ve kendisini başarının kirvesine çıkardığı sonucuna ulaşmıştır.

Rasulullah’ın Diplomatik Münasebetleri:

Giriş: İslam’da Diplomasi Kavramı ve Temsilcileri;

I. Bölüm: Asr-ı Saadette İslam Devleti ve Ehl-i Kitab’la Münasebetleri: Yesrib Halkı ve İlk Anayasa, İslam Devleti ve Yahudiler Arasındaki Sulh Münasebetleri, İslam Devleti ve Hıristiyanlar Arasındaki Sulh Münasebetleri;

II. Bölüm: İslam Devleti ve Arap Müşrikleri: İslam Devleti İle Arap Müşrikleri Arasındaki Sulh Münasebetleri, Hz. Ebû Bekir’in Hac Emirliği ve Muahedelerle Olan Alakası.

Araştırmacı, risalet vazifesinin gereği olarak Allah Rasulü’nün herkesi laktan haberdar ettiği, fakat kabul edip etmemekte kendilerini vicdanlarıyla başbaşa bıraktığı, davetini kabul etmeyenlerle de sulh yapmak üzere elini uzattığı sonucuna ulaşmıştır.

Hz. Peygamberin Şemaili

Hazırlayan: İbrahim Bayraktar

Yöneten: Prof. Dr. İbrahim Canan.

Doktora Tezi, aynı adla basılmış, Seha Neş. İstanbul, 1990, 334 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1987.

Araştırmanın Amacı

İslamî ilimlerin birçoğunun Hz. Peygamber’in bir veya birkaç yönünü kendine konu edindiğini belirten araştırmacı, O’nun beşeri yönünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hz. Peygamber ve Şemaili, Şemailin Mahiyeti ve Kaynakları;

I. Bölüm: Hz.Peygamber’in Bedenî ve Ruhî Vasıfları: Sıfatlarının Önceden Bilinmesi ve Kadîm Dinî Kitaplarda Zikredilmesi, Bedenî Vasıfları (Hılyesi), Ruhî Vasıfları (Ahlakı ve Adetleri);

II.Bölüm: Hz. Peygamber’in Günlük İşleri, Eşyaları ve Tarihi Seyri İçinde Örnek Hayatı: Günlük Hayatında Yeme-İçmesi, İstirahatı ve İbadetleri, Elbiseleri, Kullandığı Eşyaları ve Tarihi Seyri İçinde Örnek Hayatı;

III. Bölüm: Şemail İle İlgili Kaynaklar: Arap Edebiyatında Şemail Kitapları, İran Edebiyatında Şemail Kitapları, Urduca Yazılan Şemail Şerhleri, Türk Edebiyatında “eş-Şemâil”in Şerh ve Haşiyeleri ve Şemail Meselelerine Kısmen Yer Veren Diğer Bazı Edebî Eserler.

Hadis edebiyatından faydalanarak Hz. Peygamber’in kişiliği, örnek hayatı ve şemailini tavsife çalışan araştırmacı, O’nun şemailinin insan hayatının her safhasın aydınlatacak bir genişlikte ve her hareketinin örnek alınacak bir tarzda olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hz. Peygamber’in Vefatından Emeviler’in Sonuna Kadar Siyasi-İçtimai Hadiselelerle Hadis Münasebetleri

Hazırlayan: M. Said Hatipoğlu

Doçentlik Tezi, basılmamış, 73 s.

AnkaraÜ.İ.F., Ankara, 1967.

Araştırmanın Amacı

İslamiyet’i gerçek manasıyla anlamanın, her şeyden önce onun tebliğci ve temsilcilerini yanhşsız bilmeye ve bunun için de onlardan bahseden rivayetleri doğru değerlendirmeye bağlı olduğunu belirten araştırmacı, muayyen bir devir ve zaman içinde, muayyen bir sahada Hz. Peygamber’in nasıl istismar edildiğini göstermek amacıyla “Hz. Peygamber’in Vefatından Emevilerin Sonuna Kadar Siyasî-İçtimaî Hadiselelerle Hadis Münasebetleri” konusunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu sekiz bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Gaybî Haber, Kur’an-ı Kerim’deki Gaybî Haberler ve Hz. Peygamber Aldığı Bütün Vahiyleri Tebliğ Etmiştir;

II. Bölüm: Siyasî Rivayetleri Doğuran Amiller Peygamber Sonrasının Umumi Manzarası ve Kasıtlı Rivayetleri Çıkaran Çevreler;

III. Bölüm: Hadislerle İslam’ın İstikbali, İstikbalin Taksiminde Tutulan Yol ve Tarafsızların Hadisleriyie Ümmetin İstikbali;

IV. Bölüm: Hadîslerin Işığında Siyasî Meseleler, Hilafet Davası, Hilafette Kureyşîlik Şartı, Haşimîler ve Hilafet ve Ensar;

V.Bölüm: Halifeler ve Hadis, Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Osman Sonrası Hadiseleri, Hz. Aişe ve Cemel Harbi, Hz. Ali Devri, İlk Siyasi Fırkalardan Hariciler, Hz. Hasan ve Cemaat Yılı;

VI. Bölüm: Emevî Hilafeti, İslam’ın İdari Taksimatı, Muaviye, Muaviye’den Sonraki Devre, Şia’nın Kuvvet Gösterisi, Zübeyriler, Emeviler İçinde İktidar Değişikliği, Mervânîler ve Emevi İdarecileri;

VII. Bölüm: Tarafsızlar ve Hadis;

VIII. Bölüm: Siyaset Dışında Hadis İstismarı, Akîdevî Cereyanlar ve Hadis, Fıkhî Cereyanlar ve Hadis, Hadisin Diğer İstismar Sahaları, Ülkeler Mücadelesi ve Hadis.

İslam ümmetinin ilk asırlarında ortaya çıkmış siyasî-içtimaî her türlü cereyanın Hz. Peygamber’den destek sağladığını belirten araştırmacı, bunu tam bir “din istismarı” olarak değerlendirmekte ve bu durumun İslam kültür tarihi açısından, sahabeye naklettirilmiş bulunan bu istismar örneklerinin muteber kitaplara da aksettiği ve asırlar boyu İslam fikriyatınca kabul görmüş olmasının önemli olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hicri Birinci Asırda İslam Toplumu

Hazırlayan: Mücteba Uğur

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Doktora Tezi, aynı adla basılmış, Çağrı Yay., İstanbul, 1980, 168 s.

AnkaraÜ.İ.F., Ankara, 1978

Araştırmanın Amacı

Tarihin insanlarca bilinen en eski devirlerinden bugüne kadar ki zaman akışı içinde yaşamış bulunan insan topluluklarında önemli sosyal değişiklikler olmuştur. Ancak hiçbirinin Hz. Peygamber’in gerçekleştirdiği kadar tesirli ve uzun ömürlü olmadığını belirten araştırmacı, Hz. Peygamber’in bizzat şahsı ve tatbikatlarının bu toplumun oluşumunda ne gibi tesiri olduğunu ve bu tesirin ne ölçüde geçerliliğini koruduğunu tesbit etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: VII. Asrın Başlarında Arap Toplum Hayatına Genel Bakış;

I. Bölüm: Hz. Peygamber’in Şahsiyeti ve Sünneti

II. Bölüm: İlk İslam Toplumunun Oluşumu ve Hadislerin Tesiri: Hz. Peygamber Devri İslam Toplumu ve Yapısı, Sahabe Devri İslam toplumu ve Yapısı, İlk İslam Toplumunu Meydana Getiren Faktörler ve İslam Toplum Hayatına Yön Veren Amiller.

M. VII. asrın başlarında Arap yarımadasında yaşayan insan topluluklarının, teşkilatlı içtimaî müesseselerden yoksun olarak kabile İnançlarının, örf ve âdetlerinin dar çerçevesi içinde hayatlarını sürdüklerini belirten araştırmacı, içlerinden çıkan Peygamber’in, vahyin desteğiyle Arap toplum hayatını geniş ölçüde değiştirdiği, dolayısıyla ilk İslam toplumunu meydana getiren esasların nazarî ve tatbikî olarak vaz1 edildiği sonucuna ulaşmıştır.

Hitabeti Nebevıyye

Hazırlayan: A. Lütfı Kazancı

Yöneten:

Doktora Tezi/Peygamber Efendimizin Hitabeti” adıyla basılmış, Marifet Yay. İst, 1984, 238 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1983.

Araştırmanın Amacı

Hz. Peygamber’in, nübüvvet ve risalet vazifesinin gereği olarak ve ilahi hükümleri tebliğ maksadıyla, ciddi, samimi, gösterişten uzak bir hitabet örneği verdiğini belirten araştırmacı, Peygamber efendimizin hitabetini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle dört bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hitabet, Hitabet Çeşitleri ve Hitabet Tarihi;

I. Bölüm: Hitabet Yönüyle Peygamberinizde Dış Görünüş: Kıyafet, Ses-Ton-Ahenk, Jest, Mimik, Bakışlar, Hitabet Kürsüsü-Minber, Heyecan ve Protesto-Alkış;

II. Bölüm: Hitabet Yönüyle Peygamberimizde Şahsiyet: Samimiyet, Gaye ve İnanç, Doğruya ve Gerçeğe Bağlılık, Bilgi, Suallere Açık Olmak, Muhatabı Tanımak, Muhatabın Hatibe itimadı, Hatipte Söz-İş Uygunluğu, Dile Hakim Olmak, Dinleyebilmek-Söz Kesmek, Cesaret ve İyi Ahlak;

III. Bölüm: Rasulullah’ın Konuşması;

IV. Bölüm: Eğitim Yönüyle Rasulullah’ın Hitabeti. Ek: Rasulullah’ın Hutbeleri.

Araştırmacı, Rasulullah’ın “iddiasız fakat mükemmel bir hatip” olduğu ve nübüvvetten önceki ve sonraki haliyle şahsiyet sahibi bir hatip için lüzumlu her çeşit fazileti en olgun şekliyle şahsında topladığı kanaatine varmıştır.

Hazırlayan: S. Kemal Sandıkçı

Yöneten:Prof. Dr. M. Said Hatipoğlu

Doktora Tezi, aynı adla basılmış, Diy. İş. Baş. Yay., Ankara, 1991, 538 s.

A.Ü.İ.İ.F., Erzurum, 1982.

Araştırmanın Amacı

Hadislerin neşri açısından daha çok sahabenin faal olduğu hicri birinci asrın hemen arkasından, tedvin ve kısmî bir tasnif faaliyetine sahne olan ikinci asır, nihayet tasnif hareketinin zirveye ulaştığı, hadisin de altın çağı olan üçüncü asrın, bir zincirin birbirini tamamlayan halkaları olduğunu belirten araştırmacı, işte bu üç halkayı, Atlas Okyanusundan Çin hududuna kadar uzanan bir coğrafi zemin üzerinde tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle yedi bölümden oluşmaktadır:

Giriş: İlk Üç Asırda İslam Coğrafyasında Hadis: İlk Üç Asırda Fetih Hareketleri, Üçüncü Asrın Sonunda İslam Coğrafyası;

I. Bölüm: Arap Yarımadası: Medine, Mekke, Yemen ve Civarı;

II. Bölüm: Suriye Bölgesi: Şam, Humus, Filistin ve Civarı, Süğûr ve Civarı;

III. Bölüm: Irak Bölgesi: Basra, Küfe, Vasit, Bağdat, Samarra, Medayin, el-Cezire ve Berzaa;

IV. Bölüm: Mısır-Mağrib Bölgesi: Mısır ve Mağrib;

V. Bölüm: İran Bölgesi: İsfehan, Rey, Kazvin, Hemezan, Nihavend, Cürcan, Şiraz ve Fesa;

VI. Bölüm: Borasan-Maveraunnehir Bölgesi: Nişabur, İsferayin, Tus, Merv, Herat, Nesa, Belh, Tirmiz, Buhara ve Semerkand;

VII.Bölüm: Endülüs Bölgesi.

İlk üç asır hadis ilmi bakımından basitten mükemmele doğru gelişen ve kemal seviyesine ulaşan bir keyfiyete sahiptir. Bu asırların birbirlerinin tamamlayıcısı olduğunu belirten araştırmacı, ilk asrın daha çok sahabilerin faal olup, sözlü rivayetlerin galip olduğu devre, ikinci asrın hafızalarda saklı duran hadislerin toplanıp tedvin edildiği ve tasnifin başladığı devre, üçüncü asrın da tasnifin ve hadis ilminin zirveye ulaştığı devre olduğu sonucuna ulaşmıştır.

İmam Ebu Hanıfe’nın Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu

Hazırlayan: İsmail Hakkı Ünal

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Doktora Tezi, basılmamış, 310 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1989.

Araştırmanın Amacı

Ebû Hanife ve talebeleri, hadis usulünün sistematik olarak tedvininden yaklaşık iki asır önce yaşamışlardır. Bu nedenle araştırmacı, Ebû Hanife ve talebelerinin hadis ve sünneti nasıl değerlendirdiklerini ve Ebû Hanife’nin hadis tercihinde dikkate aldığr unsurları tesbit etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle dört bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Ebû Hanife’nin Hayatı, Eserleri, Yetiştiği Çevre, Hadis ve Rey Ekolleri Hakkında Bazı tesbit ve Mülâhazalar;

I. Bölüm: Ebû Hanife’nin Hadis İlmindeki Yeri, Hadis ve Sünnet Karşısındaki Genel Tutumu, Ebû Yusuf ve İmam Muhammed’in Hadis ve Sünnet Karşısındaki Genel Tutumu;

II. Bölüm: Ebû Hanife ve Talebelerinin Hadis Tercih ve Tefsirinde Dikkate Aldıkları Unsurlar;

III. Bölüm: Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu: Sünnet Terimi, Kullanılışı, Kısımları, Hadiste İnkıta, Râvî ve Rivayetle İlgili Meseleler, Hadis Tahammül ve Edâ Usulleri ve Nesh;

IV. Bölüm: Cerh ve Ta’dil Edenlerin Karşısında Ebû Hanife: Onu Ta’dil Edenler, Cerh Edenler ve Şianın Görüşü.

Ebû Hanife, hadisçilerin anladığı anlamda bir muhaddis değil, fakihtir. O ve talebeleri, hadisleri değerlendirirken, nâdir istisnalar dışında şekil üzerinde durmamışlardır. Senedi dikkate almakla birlikte esas tercih sebepleri hadislerin muhtevalarıyla ilgili hususlardır. Bu nedenİe hadisleri Kur’an’a arz etme gibi bir prensip, sahabe ve tabiînde görülen örnekleri dışında, belki de ilk defa onlar tarafından geliştirilmiş ve savunulmuştur.

Araştırmacı, Ebû Hanife’yi, sahih hadise muhalefet ve zayıf hadisle amel ettiği gerekçesiyle tenkit edenlerin, kendisinden çok sonra yaşamış hadisçiler olduğu ve dayandıkları ölçülerin de yine en az bir asır sonra gelmiş hadisçilerİn tespit ettiği kriterler olduğu sonucuna ulaşmıştır.

İmam Şafii’nin Hadis Kültüründeki Yeri

Hazırlayan: Habil Nazlıgül

Yöneten: Prof. Dr M. Said Hatipoğlu,

Doktora Tezi, Basılmamış, 283 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1994.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı. İkinci hicri asrın büyük alimlerinden İmam Muhammed b. İdris eş-Şafii’nin hayatı, eserleri, ilmi şahsiyeti ve hadise dair görüşlerini ele almayı amaçlamıştır.

Şafii’nin kendi eserlerinden elde ettiği veriler üzerine kurulan tez bir girişle üç bölümden oluşmaktadır.

Giriş: Şafii’nin yaşadığı dönem ve bu dönemin ilmî ve siyasî olayları;

1. Bölüm; Şafii’nin hayatı, eserleri, ilmî şahsiyeti ve fıkhı.

2. Bölüm: Şafii’nin sünnet anlayışı ve sünnetle Kur’an’in birbirine göre durumu.

3. Bölüm: Hadisin fıkıhta kullanılması.

Hadisin fıkıhta kullanılması için büyük uğraş veren Şafii’nin gayretleri sonucu ikinci asırda hadis rağbet kazanmış ve fıkıhta yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Hadisin nesh, ihtilaf, raürsel ve haber-i vahidin hüccet olması gibi bir çok konuyu yazılı literatürde ilk defa ele alan Şafii’dir. Bu nedenle hadis usulü ilminin kurucusu sayılmalıdır. Hadisin sahihinin zayıfından ayrılması için koyduğu kurallar ve tatbikatlarla bir çok hadis ıstılahını kullanıp tanımlaması hadisin sonraki gelişimini etkileyip yönlendirmiştir. Bu sebeple Şafii, hadis ilmi tarihindeki temel taşlardan birini teşkil eder.

İslami Tenkid Zihniyeti

Hazırlayan: M. Said Hatipoğlu

Yöneten: Prof. Dr. M. Tayyib Okiç

Doktora Tezi, basılmamış, 95 s.

Hazırlayan: M. Nihat Hatipoğlu

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Doktora Tezi, basılmamış, XLVIII+506.

AnkaraÜ.S.B.E., 1994.

Kur’an-ı Kerim Müslümanların hayatla ilgili bütün problemlerini çözümlemeye çalışırken müracaat edecekleri tek ilahi kaynaktır. Bu hem Müslümanlar hem de bütün insanlar için hayati bir konudur. Bu nedenle Kur’an-ı Kerim’in doğru ve maksadı ilahiye uygun bir şekilde anlaşılması bir zarurettir. Onun gereği gibi anlaşılmasını sağlayan en önemli unsur da şüphesiz Hadislerdir. Çünkü hadisler Kur’an’ın beyanı, tavzihi ve tefsiri olarak Hz. Peygamber’den sudur etmiştir.

Kur’an-ı Kerim’i beyan eden hadisler son derece önemli bir görevi ifa etmişlerdir. Zira hadiseler olmadan bir çok ayeti anlamak, yorumlamak, hayata tatbik etmek ve pratiğini geliştirmek mümkün değildir. Hatta ayetlerin kendi aralarındaki bağı tespit etmek, zahiren görülen tearuzu gidermek ve iniş sebeplerini bilmek tamamen imkansızdır.

İşte bu anlamda hadisler Kur’an’ın umumunu tahsis etmiş, yönlerini izah etmiş, müşkilini gidermiş, mutlakını sınırlamış mücmelini beyan etmiş, müphemini kaldırmış ve neshini duyurmuştur.

Kur’an ve Sünnette Sevgi

Hazırlayan: Raşit Küçük

Yöneten:Prof. Dr. Salih Tuğ

Doktora Tezi, “Sevgi Medeniyeti” adıyla basılmış, Rehber Yay., Ank, 1991, 241 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1984.

Araştırmanın Amacı

Sevgi konusunun, her duyguda olduğu gföi. mahiyeti mücerret, genellikle tezahürü müşahhas bir manzara arz ettiğini belirten araştırmacı. Kur’an ve sünneti esas alarak, sevgi kavramı ile özellikle Allah sevgisi konusunda bir temel oluşturmayı ve genel bir çerçeve çizmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır;

Giriş: Sevgi Kavramı;

I. Bölüm: Sevginin Duyularla Olan ilgisi. Tezahürleri ve Sevgi Kavramının Esasları:

II. Bölüm: Allah’da Kul Sevgisi: Allah’ın Kulunu Sevmesi. Allah’ın Sevdiği Kullar ve Allah’ın Kulunu Sevmesinin Tezahürleri;

III. Bölüm: Kulda Allah Sevgisi: Kulun Allah’ı Sevmesi. Kulun Allah’ı Sevmesinin Tezahürleri ve Hz. Peygamber’de Allah Sevgisi.

İçinde yaşadığımız toplum da dahil, bugün bütün insanlığın sevgisizlik problemiyle karşı karşıya olduğunu belirten araştırmacı, her kesimin muhtaç olduğu sevgiyi insanlığa İslam’ın takdim ettiği ve bunun tarih içinde pek çok misalinin bulunduğu kanaatine ulaşmıştır.

Kutu’l-Kulub’daki Tasavvufi Hadislerin Hadis Metedolojisi Açısından Değeri

Hazırlayan: Bilal Saklan

Yöneten: Prof. Dr. Ali Osman Koçkuzu

Doktora Tezi. Basılmamış. 384 s.

S.Ü.S.B.E.. Konya, 1989.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı. 386/966 yılında vefat etmiş olan ünlü mutasavvıf Ebû Talib el- Mekkî’nin “Kûtu’l-Kulûb” adlı eserini hadisçilik yönüyle, özellikle de tasavvuf ve zühdle alakalı hadislerini ele alıp incelemeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Ebû Talib el- Mekkî. Asrı. Hayatı, Hocaları. Talebeleri. Mezhebi ve Eserleri;

I. Bölüm: Hadis İlmi Açısından Kûtu’l-Kulûb, Kûtu’l-Kulüb’un Metod v e Muhtevası;

II.Bölüm: Hadislerin Tahrici. Tenkit ve Kaynaklarının Tesbiti.

Medine Döneminde Hz. Peygamberin Ehli Kitabla İlişkisi

Hazırlayan: Osman Güner

Yöneten: Prof. Dr. Sadık Cihan

Doktora Tezi, basıldı. Fecr Yayınları, Ankara, 1997, 288 s.

O.M.Ü.S.B.E.. Samsun, 1995.

Mesnevi Hadisleri

Hazırlayan: Ali Yardım

Yöneten: Prof. Dr. M. Said Hatipoğlu

Doktora Tezi, basılmamış, 187 s.

D.E.Ü.S.B.E., İzmir, 1984.

Araştırmanın Amacı

Mevlana’nın Mesnevî’si yazıldığı zaman bakımından, hadislerin senetsiz olarak nakledildiği devreye rastlamaktadır. Eserinde azımsanamıyacak kadar hadis zikreden Mevlana, kendine has metoduyla onların bir nev’i açıklamasını yapmıştır. Ne var ki, gerek üzerinde durduğu hadisler, gerekse onları ele alış tarzı. Mesnevî’nin hadisleri ve müellifinin hadislere bakışı konusunda bazı tereddütlerin yayılmasına yol açtığını belirten araştırmacı, Türk-İslam kültürü üzerinde olduğu kadar, diğer kültürler üzerinde de derin izler bırakan Mesnevî’nin sadece hadis ilmi açısından bir değerlendirmesini yapıp, metinlerini, senetlerini, kaynaklarını ve sıhhat derecelerini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Mevlana ve Mesnevî’si, Hadislerin Tahrici, Kaynak ve Araştırmalara Bir Bakış;

I. Bölüm: Mesnevi Hadisleri (Her cilt ayrı ayrı ele alınmıştır.);

II. Bölüm: Mesnevi Hadislerinin Değerlendirmesi: Mesnevî Hadislerinin Muhtevası, Kaynakları ve Sıhhat Dereceleri.

Mesnevi hadislerinin büyük çoğunluğunun (%75) meşhur hadis mecmualarında yer aldığını, kaynakları tesbit edilemeyen 16 hadisin mevcut kitaplara da girmeyen metinler olduğunu, Mesnevî’de kullanılıp da muahhar devir hadis münekkitlerinin bir kısmının mevzu diye hükmettiği metin sayısının 14 olduğunu ve bunların bütünün % 8’ini teşkil ettiğini belirten araştırmacı, tasavvuf kitaplarındaki hadislere itimad olunamayacağı kanaatinin asılsız olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Metin Tenkidi Açısından Buhari’deki Bazı Fiten Hadislerinin Değerlendirilmesi

Hazırlayan: Mustafa Ertürk

Yöneten:

Doktora Tezi, basılmamış, 333 s.

M.Ü.S.B.E, İstanbul, 1995.

Mevzu Hadisler (Menşei, Tanıma Yolları, Tenkidi)

Hazırlayan: M. Yaşar Kandemir

Yöneten: Prof. Muhammed b. Tâvit et-Tancî

Öğr. Üye. Tezi, aynı adla basılmış, Diy. İş. Baş. Yay., Ankara, 1980, 215 s.

İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü, İstanbul, 1970.

Araştırmanın Amacı

Bütün cepheleriyle islam dininin anlaşılabilmesi, sünnetin noksansız bir şekilde öğrenilmesiyle mümkündür. Zira Hz. Peygamber, ilâhî ilmi insanlara tebliğ etmekle kalmamış, aynı zamanda dini bilfiil yaşamış ve tatbik etmiştir. Ne var ki, Müslümanların en tabiî hak ve vazifesi olan, peygamberlerini olduğu gibi tanıma keyfiyetinin, hadis diye uydurulan sözlerle güçleştirildiğini belirten araştırmacı, hadis âlimlerinin sünnetin muhafazası uğrunda gösterdikleri fedakarlıklara ışık tutmayı ve mevzu hadisler hakkında söylenmesi gerekenleri derleyip toplamayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu beş bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Hadis Uydurma Hareketi ve Sebepleri: Hadis Uydurma Hareketinin Başlaması ve Bu Hâdise karşısında Ashabın Durumu;

II. Bölüm: Hadis Uyduranlar ve Kıssacılar;

III. Bölüm: Hadis Uydurma Hareketlerine Karşı Muhaddislerin Faaliyetleri: Sened Tenkidi. Metin Tenkidi. Muhaddislerin Hadis Uyduranlara Kaşı Mücadelesi ve Mevzu Hadisler Sahasında yazılan Belli Başlı Eserler;

IV. Bölüm: Mevzu Hadislerin Tanınması ve Mevzii Hadislere Malzeme Teşkil Eden Kaynaklar: Hangi Konudaki Hadisler Mevzu Olabilir? Mevzii Hadislere Malzeme Teşkil Eden Kaynaklar, Mevzu Hadislerin Alametleri ve Bunları Tanıma Yolları;

V. Bölüm: Mevzu Hadislerin İslam’a ve Müslümanlara Verdiği Zararlar.

Peygamber adına hadis uyduranların, muhaddislerin azimli çabalarının neticesinde tanınıp, uydurdukları sözlerin de mevzuat kitaplarında toplandığını, ancak onlardan kaynaklanan tehlikenin de tamamen ortadan kalkmadığını, zira manasının doğruluğu ve islam prensiplerine uygunluğu sebebiyle hadis diye meşhur olmuş pek çok uydurma haberin bugün dahi dillerde dolaştığını ve bazı kitaplarda yer aldığını belirten araştırmacı, söz konusu tehlikeden emin olmak için, hadis olduğu kati surette bilinmeyen sözlerin, güvenilir hadis kitaplarında bulunup bulunmadığının tahkik edilmesi gerektiği kanaatine ulaşmıştır.

Muhtelifü’l-Hadis İlmi

Hazırlayan: İ. Lütfî Çakan

Yöneten: Prof. Dr. Salih Tuğ

Doktora Tezi, “Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları” adıyla basılmış, İs. Araştırma Vak. Neş., İst, 1982, 263 s.

A.Ü.İ.İ.F., Erzurum, 1982.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacılarda tereddüde, oryantalistlerde tenkide, halk arasında da şüpheye, hatta retlere sebep olarak gösterilen hususlar arasında hadislerin bulunduğu göze çarpmaktadır. Mezhep ayrılıklarında müessir unsurlardan biri olan hadislerin verdiği değişik ve zahirde çelişik bilgiler, konunun tarihi ve sosyal boyut ve öneminin açık delili olduğunu belirten araştırmacı, Muhtelifu’l-Hadis İlmini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Muhtelifü’l-Hadis Mefhumu ve Kaynakları;

I. Bölüm: Muhtelifu’t-Hadis İlminin Doğuşu ve Önemi;

II. Bölüm: Hadîsler Arasında İhtilaf ve Hadisin Diğer Delillerle İhtilafı;

III. Bölüm: Hadisler Arasındaki İhtilafı Giderme Gereği ve Sistemleri, Hadisçilerin Sistemine Göre İhtilafı Giderme Yollarının Genel Bir Değerlendirmesi.

Araştırmacı, Muhtelifü’l-Hadis İlminin, sınırsız te’vil imkanlarına sahip olan cem ve te’lif, tabiiliğine rağmen tartışmalara sahne olan nesh, sebeplerinin fazlalığı ve detaylı hiyerarşisinin bulunmaması nedeniyle karar vermeyi güçleştiren tercih ve pratikte hemen hemen herhangi bir yeri bulunmayan tevakkuf gibi genel çözüm usullerini kullanması sebebiyle karmaşık bir mahiyet arz ettiğini kabul etmekle birlikte, cem. nesh. tercih ve tevakkuf usulleriyle çözüme kavuşturulamamış herhangi bir ihtilaf ya da tearuz bulmanın mümkün olmadığı sonucuna ulaşmıştır.

Mürsel Hadisler Ve Delil Olma Yönünden Değeri

Hazırlayan:Salahaddin Polat

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Doktora Tezi, aynı adla basılmış, Türkiye Diy. Vak. Yay.,Ankara, 1985, 155 s.

A.Ü.İ.İ.F., Erzurum, 1981.

Araştırmanın Amacı

Hadis literatüründe büyük bir yekûn tutan mürsel hadislerin delil olarak kullanılıp kullanılmayacağı, islam âlimleri arasında münakaşa konusu olagelmiştir. Bu nedenle araştırmacı, mürsel hadisleri ve delil olma açısından değerini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Bölüm:Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm:İsnad: İsnad Sisteminin Tarihçesi ve Hadis Edebiyatında İsnad;

II. Bölüm: Mürsel Hadis: Mürsel Hadisin Tarifi, Munkatı’, Mu’dal, Muallak ve Müdelles Hadislerle Münasebeti, Mürsel Istılahının Ortaya Çıkışı, İrsale Yol Açan Amiller, İrsali Tesbit Etme Yolları ve İrsal Caiz midir ?

III. Bölüm: Mürsel Hadislerin Delil Olma Yönünden Değeri: Mürsel Hadisin Delil Olup Olmayacağı Konusundaki İhtilaflar ve Sebepleri, Sahabenin Adaleti ve Sahabe Mürsellerinin Delil Olma Yönünden Değeri. Sahabe Dışındaki Kişilerin Mürsel Rivayetlerinin Delil Olma Yönünden Değeri ve Mürsel Hadisin Değeri Üzerindeki Münakaşaların Tahlili.

Araştırmacı, mürsel hadisleri değerlendirmede en uygun yolun, peşinen kabul veya red yerine, mürsel hadisdeki bazı Özelliklere, mürseli takviye eden unsurlara ve mürselin delil olarak kullanılacağı konuya göre hüküm vermek olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Osmanlı Dönemi Anadolu Muhaddisleri (H.VII-IX)

Hazırlayan: Selahattin Yıldırım

Yöneten:

Doktora Tezi, basılmamış, 240 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1994.

Pakistan Ve Hindistan’da Şah Veliyyullah ed-Dıhlevi’den Günümüze Kadar Hadis Çalışmaları

Hazırlayan: Daudi, Khalid Zatenullah

Yöneten: Prof. Dr. M. Said Hatipoğlu

Doktora Tezi, aynı adla basılmıştır, İnsan Yayınları İstanbul 1995, 400 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1993

Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye

Hazırlayan: Dr. İbrahim Canan

Doçentlik Tezi, aynı adla basılmış, Tuğra Neş., İstanbul, 1984, 648 s.

A.Ü.İ.İ.F., Erzurum, 1977.

Araştırmanın Amacı

Hz.Peygamber’in sünnetini, günümüzde bütün insanlığı fikren meşgul eden problemler açısından incelemenin ve çeşitli meselelere nasıl bir çözüm yolu gösterdiğini incelemenin gerekliliğini vurgulayan araştırmacı, günümüzün en mühim meselesi olan terbiye mevzuunda kısmen mukayeseli bîr çalışma ile sünnetin nokta-i nazarını belirtmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu beş bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm:Terbiye Nedir?

II. Bölüm: Terbiye Safhaları: Tedbîri Devre, Tatbikî Devre;

III. Bölüm: Temel Eğitim: Temel Eğitim Nedir? Sünnette Temel Eğitim Tatbikatı, Mahalle Mekteplerinin Programı, İçtimaî Terbiye, Bedenî Terbiye, Hidane Hakkı ve Te’dib;

IV. Bölüm: Cinsî Terbiye Esasları: Cinsî Terbiye ve Kızların Terbiyesi;

V. Bölüm: Terbiyede Muhit Şartlan: İçtimaî Muhit ve Fizîkî Muhit.

Araştırmacı, Hz.Peygamber’in terbiye anlayışının son derece şümullü olup, hayatın belli bir bir safhasını değil tamamını kapsadığı ve ferdin terbiyesinin sadece ferdî disiplin ve faaliyete bağlı olmayıp, ferdi ilgilendiren her şeye, içtimaî ve fizikî muhitlere bağlı olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Rivayetlerin Hz. Peygamber’e Aidiyetini Tespit Ve Değerlendirmede Aklın Rolü

Hazırlayan: Yavuz Ünal

Yöneten: Prof. Dr. Sadık Cihan,

Doktora Tezi, basılmamış, 224 s.

O.M.Ü.S.B.E., Samsun, 1997.

Araştırmanın Amacı

“Akla aykırılık vaz alametidir” ilkesi, akla duyulan aşırı güven nedeniyle ön plana çıkarılıp hadislerin Hz. Peygamber’e aidiyetini tespitinde önemli ölçüde kullanılmaya başlanmıştır. Ancak akıl, bir takım öncüllerle sonuca gidebilen bir yetidir. Kullandığı ilkeler ise, aklın temel ilkelerinin sayıca çok az olması nedeniyle, hakim kültürlerden çıkarılmaktadır. Bu durum ise, Hadislerin Hz. Peygamber’e aidiyetini tespit noktasında izafi ve keyfî olarak kullanılabilecek hareket alanını artırmıştır.

Araştırmacı, söz konusu ilkenin anlaşılması ve yerli yerince kullanılabilmesi, diğer bir ifade ile değerleri belirlemede keyfiliğin engellenebilmesi için, aklın geçmişte nasıl kullanıldığını ve bugün hangi alanlarda, nasıl ve ne kadar kullanılabileceğini bağlı olduğunu belirten araştırmacı, bir ‘ınihenk taşı’ olarak akıl konusunu ele almayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadis uydurmacılığının başlangıcı ve uydurma rivayetleri tespitte dikkate alınan kriterler

1. Bölüm: İslam’da Akıl ve Aklîlik

2. Bölüm: Rivayetlerin kaynağı ve mahiyeti

3. Bölüm: Rivayetlerin Hz. Peygamber’e aidiyetini tespit ve değerlendirmede aklın rolü.

Aklen muhal olan herhangi bir söz veya olgunun Hz. Peygamber’e isnad edilmesi durumunda bunların akla aykırılık gerekçesiyle reddedilmesinin kaçınılmaz olduğunu belirten araştırmacı, akıl kavramının ‘temyiz aleti’, ‘zaruri bilgi’, ‘meşhurat’ ve ‘tecrübe’ gibi birden çok anlamda kullanılması, tarihi süreç içersinde mutlak bir aklın olmaması ve her toplumun kendi ahlak biçimini inşa etmesi gibi, akıl/aklî anlayışlarını da inşa ettiklerini dikkate alarak söz konusu olan ilkenin işletilmesi gerektiği sonucuna ulaşmıştır.

Sahabenin Hadis Tahammül Ve Nakil Faaliyetleri

Hazırlayan: Nevzat Aşık

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Doktora Tezi, “Sahabe ve Hadis Rivayeti” adıyla basılmış, İzmir, 1981, 334 s.

A.Ü.İ.İ.F., Erzurum, 1976.

Araştırmanın Amacı

İslam dininin, Kur’an-ı Kerim’den sonra, ikinci derecede önemli kaynağı olan hadislerin tahammül ve naklinde en mühim rolü üstlenen ve bu konuda kaynak vazifesi gören sahabîlerin, bazı sapık mezhep mensupları ve müsteşrikler tarafından tenkit edildiklerini ve bu fırkaları temsil eden zihniyetin, onların rivayetleri konusunda şüphe uyandırmak istediğini belirten araştırmacı, sahabe neslini ilmî bir şekilde tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Sahabîler: Tanımı, Tabakaları, Sayısı, Sahabe Devrinde Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri, Yerleri ve Metodları

II. Bölüm: Sahabe ve Hadis Rivayeti: Sahabenin Hadis Tahammülü ve Rivayeti, Hadis Rivayetinde Gösterilen Titizlik ve Hadisleri Tahkik Faaliyetleri, Hadislerin Yazı İle Tesbiti;

III. Bölüm: Sahabe Arasında Tashih ve Tenkit Faaliyetleri ve Sahabeye Yöneltilen Tenkitler.

Araştırmacı, Ehl-i Sünnet dışındaki mezheplerin. sahabeyi değerlendirirken aralarında cereyan etmiş olan siyasî faaliyetleri nazar-ı itibara aldıkları, dolayısıyla tuttukları taraf dışında kalan sahabîler hakkında pek ağır ithamlarda bulundukları, hadis rivayeti açısından değerlendirirken de hisleriyle hareket ettikleri sonucuna ulaşmıştır.

Sahabenin Sünnet Anlayışı

Hazırlayan: Bünyamin Erol

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Doktora Tezi. basılmamış. 451 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara. 1996.

Said b. Mansur’un Musannef’inin Yeniden İnşası

Hazırlayan: Ali Akyüz

Yöneten: Doç. Dr. İ.Lütfi Çakan

Doktora Tezi. ÎKAV (İstanbul. 1997) tarafından aynı adla basılmıştır.

M.Ü.S.B.E., İstanbul. 1992.

Araştırmanın Amacı

Hadis edebiyatının ilk kaynaklarını teşkil eden klasiklerin, kendi aslî hüviyetleri içinde, ilmî bir edisyonla yeniden ortaya koymanın hem anlayış. hem yorum, hem üslup, hem de ifade açısından ihtiyaç duyduğumuz eksiklikleri gidereceğini belirten araştırmacı, bir hadis klasiği olan Said b. Mansur’un “Musannef’ini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: İslam Kültürünün Kayıp Kaynaklarının Yeniden İnşa Meselesi;

I. Bölüm: Said b. Mansur’un Hayatı ve Eserleri;

II. Bölüm: Hadis Edebiyatında Musannef Türü ve Said b. Mansur’un” Musannef’i;

III. Bölüm: Yeniden İnşa edilen Musannef Metni.

Araştırmacı, çoğu merfu olan 3.000 kadar rivayetini derlediği Musannefin ihtiva ettiği bütün merviyyâtın günümüze intikal etmediği, edenlerin de çoğunun mevkuf ve maktu” rivayetlerden oluştuğu kanaatine sahiptir.

Selçuklu Devri Muhaddisleri

Hazırlayan: Nuri Topaloğlu

Yöneten: Prof. Dr. M. Said Hatipoğlu

Doktora Tezi, aynı adla basılmış, Diy. İş. Baş. Yay., Ankara, 1988, 214 s.

D.E.Ü-S.B.E, İzmir, 1984.

Araştırmanın Amacı

Türk-İslam tarihinde müstesna bir yeri olan Selçuklular’ın dine, ilme, iktisada ve sanata pek çok hizmetleri olduğunu belirten araştırmacı, Selçuklu devri muhaddislerini tetkik etmek suretiyle onların, diğer islamî ilimlerin yanında hadis ilmine hizmetlerini ortaya koymayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu altı bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Selçuklular’da Siyasî, İçtimaî, Dinî ve İlmî Hayat;

II. Bölüm: Hadis İlmi ve Tarihçesi: Hadis İlmi, Önemi ve Selçuklular Devrine Kadar Hadis İlmi;

III. Bölüm: Selçuklu Devri Muhaddisleri: Maveraunnehir Bölgesi, Horasan Bölgesi, Cibal Bölgesi, Sicistan Bölgesi, Fars Bölgesi, Irak Bölgesi, Hicaz Bölgesi, Şam Bölgesi, Musul Bölgesi ve Anadolu Bölgesi Muhadisleri;

IV. Bölüm: Selçuklu Devri Râvî ve Müsnidleri;

V. Bölüm: Selçuklu Devri Muhaddislerinin Şahsiyet, Metod ve Mezhepleri;

VI. Bölüm: Daru’l-Hadislerİn Kuruluşu ve Gelişmesi.

Araştırmacı, Büyük Selçuklular’ın, medreseleri açmakla islam eğitim-öğretim tarihinde; Selçuklu Atabeyleri’nin de, daru’l-hadisleri tesis etmekle hadis ilminde bir çığır açtıkları sonucuna ulaşmıştır.

Sünnetin Kabul Ve Reddettiği Cahiliye Ve Ehl-i Kitab Örf Ve Adetleri

Hazırlayan: Ali Osman Ateş

Yöneten: Doç. Dr. Cemal Sofuoğiu

Doktora Tezi, ‘İslam’a Göre Cahiliyye ve Ehl-i Kitab Örf ve Adetleri’ adıyla basılmış, Beyan Yay., İstanbul, 1996, 544 s.

D.E.Ü.S.B.E., İzmir, 1989.

Araştırmanın Amacı:

Kur’an-ı Kerim, ehl-i kitab ile cahiliye devrinin örf ve âdetlerinden bahsettiği gibi, bunların islam tarafından tasvibi veya reddi hususunda da bilgi vermektedir. Bu konuda önemli bir kaynağın da hadisler olduğunu, yani cahiliye devri ile ehl-i kitabın birçok örf ve âdetini hadislerin de haber verdiğini, bunun da ya önceki uygulamanın neshi veya tasvibi şeklinde olduğunu belirten araştırmacı, Hz. Peygamber’in hadislerinden hareketle kabul veya reddedilen örf ve âdetleri tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: İbadetlerle İlgili Örf ve Adetler: Taharetle İlgili Uygulamalar, Namaz, Oruç, Zekat ve Sadakalar, Hac, Kurban ve Adak;

II. Bölüm: Aile ve Mirasla İlgili Örf ve Adetler. İsim Koyma, Sünnet Olma, Nikah, Talak, İddet ve Miras;

III. Bölüm: Savaş-Ganimet, Kölelik, Ukûbât ve Muamelâtla İlgili Diğer Örf ve Adetler: Umra ve Rukbâ, Savaşla İlgili Uygulamalar, Ganimetler, Kölelikle İlgili Uygulamalar, Yemin, Kasâme, Şahitlik, Ukûbât, Diyet, Kerâhiye ve İstihsan, Yiyeceklerle İlgili Hükümler, İçki, Kumar ve Muamelât.

Araştırmacı, cahiiiye ve ehl-i kitab örf ve âdetlerinde, Kur’an ve Sünnetin,’Hz. İbrahim’in dininden orijinal vasfıyla kalan, insanlığın menfaatine uygun bulduğu hususları muhafaza ve tasvip ettiği, şirke bulaşıp dejenerasyona uğrayanları ilga ettiği sonucuna ulaşmıştır.

Sünnetin ve Fıkhi Hadislerin Değeri

Hazırlayan: M. Emin Özafşar

Yöneten:

Doktora Tezİ, basılmamış.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1997.

Sünnette İtaat Kavramı

Hazırlayan: Cemal Ağırman

Yöneten:

Doktora Tezi, basılmamış, 331 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1995.

Sünnette İtidal

Hazırlayan: Mahmut Kavaklıoğlu

Yöneten: Prof. Dr. İ. Lütfı Çakan,

Doktora Tezi, basılmamış, 264 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1995.

Araştırmanın Amacı

Sünnet ölçüsünden uzaklıkların aşırılıklara yol açtığını belirten araştırmacı, itidal ölçüsü olarak Sünnet’teki orta yolu ortaya koymayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma, bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Kavram ve kaynaklar;

1. Bölüm: Kur’an ve Sünnette itidal kavramları;

2. Bölüm: İnanç ve ibadetlerde itidal;

3. Bölüm: Sosyal ilişkilerde itidal.

Sünnet’in fikir, söz ve fiil olarak itidalin bir ifadesi olduğunu belirten araştırmacı, itidal çizgisini tutturmanın Sünnet’i yaşamak olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Sünnet Verilerine Göre Hz. Peygamber Devrinde Hicaz Folkloru

Hazırlayan:Nebi Bozkurt

Yöneten: Doç. Dr. İ. Lütfi Çakan

Doktora Tezi, basılmamış, 112 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1991.

Araştırmanın Amacı

Frazer ve Gaster’in çalışmalarından sonra folklor anlayışında bazı değişiklikler olduğunu, yani folklorun maddi manevi tüm halk kültürünü kapsayacak şekilde geliştiğini belirten araştırmacı, bu yeni anlayışa göre Hz. Peygamber dönemi halk kültürünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Folklor: Etimolojisi, Tanımı, Konusu, Amacı ve Kaynağı;

I. Bölüm: Yapı ve Müştemilât Olarak Mesken: Kullanılan Yapı Malzemeleri, Mesken Türleri, Plan ve Evlerin Su İhtiyacı;

II. Bölüm: Ev İle İlgili Adetler ve İnançlar: Yerleşim Merkezleri, Sokak ve Evlerin İsimlendirilmesi, Evle İlgili İnançlar, Ev ve Sokakların Temizliği, Evle İlgili Bazı Gelenekler ve Komşuluk;

III. Bölüm: Eşyalar: Yatak ve Yaygılar, Mutfak Eşyaları, Hayvan Donanımları, Avadanlıklar, Oyuncaklar ve Süslemeyle İlgili Eşyalar.

Araştırmacı, son peygamberin getirdiği ilahi mesajın iyi anlaşılmasının, biraz da geldiği toplumun sosyo-kültürel yapısının iyi bilinmesine bağlı olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Şia’nın Hadis Anlayışı

Hazırlayan:M. Cemal Sofuoğlu

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Doktora Tezi, basılmamış, 164 s.

AnkaraÜ.İ.F, Ankara, 1977.

Araştırmanın Amacı

Hz. Peygamberin kurmuş olduğu islam devletinin mesut devri kısa zamanda sona ermiş, Müslümanlar çeşitli fırka ve mezheplere ayrılmışlardır. Bu mezheplerden bazıları Kur’an ve Sünnetin tefsir ve anlayış farklarından doğmuş ise de, bazılarının temelinde dinî değil, siyasî sebepler yatmaktadır. Şia, bu nev’i mezheplerin ilkidir. Şiiliğin çeşitli açılardan tetkik mevzuu yapılmış olmasına rağmen, “hadis anlayışı” açısından ele alınmadığını belirten araştırmacı, hayatiyetini devam ettirmekte olan Şia fırkası “İmamiyye-İsna Aşeriyye”yi bu açıdan tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Şia’ya Genel Bakış;

II. Bölüm: Şia’nın Hadis Anlayışı: Hadisin Kaynak Olarak Değeri, Şia’da Hadis Ricali, Hadislerin Tedvin ve Tasnifi;

III. Bölüm: Şia’da Hadis Usulü (Haberlerin Kısımları ve Taksimi);

Şia da, Ehl-i Sünnet gibi, teşriin birinci kaynağı olarak Kur’an’ı, ikinci kaynağı olarak da hadisleri kabul etmektedir. Buna rağmen iki mezhebin düşünce sistemlerinde çok büyük farkların olduğunu belirten araştırmacı, bunun nedenlerini: Şia’nın doğuşu ve gelişiminden taşıdığı özellikler, yani hz. Âli’ye olan aşırı sevgi sebebiyle onu, evlatları Hasan ve Hüseyin’i, daha sonra da imamlarını masum olarak görmeleri, dolayısıyla onların sözlerini de hadis olarak kabul etmeleri; Hz. Ali’nin hilafetinin Hz. Peygamber’e te’yid ettirilmesi ve bu uydurma malzemenin Şia’ca sahih hadisler olarak itibar görmesi şeklinde sıralamaktadır.

Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları

Hazırlayan:Ahmet Yıldırım,

Danışman: Doç. Dr. Hayri Kırbaşoğlu

Basılmamış Doktora Tezi, 425 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1996.

Araştırmanın Amacı

Tasavvufta kullanılan hadislerin sağlamlığı tartışılmadıkça bu hadislerden hareketle ortaya konan öğretilerin doğruluğunu tartışmanın anlamsız olacağını belirten araştırmacı, Tasavvufun temel öğretilerinin dayanağını teşkil eden rivayetleri kapsamlı bir ele almayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma üç ayrı bölümden oluşmaktadır:

1. Bölüm: Tasavvuf Hakkında Genel Mülahazalar;

2. Bölüm: Tasavvuf ehlinin hadis konusundaki tavrı;

3. Tasavvufun temel öğretilerinin Hadislerdeki dayanakları.

Tasavvufun tarihi süreç içersinde kendisini yenileyip gereken değişikliği yakalayamadığını belirten araştırmacı, tasavvuf literatürünün yeniden gözden geçirilmesi ve hadislerden sahih olanlarının ön plana çıkarılması, zayıf ve mevzu olanların ayıklanmasını, tasavvufî çevrelerdeki ilme karşı soğukluğun giderilmesini ve görevlerin yakın akrabalara değil de- layık olanlara verilmesi gerektiğini beyan etmektedir.

Tıbb-ı Nebevi

Hazırlayan:Mahmut Denizkuşlan

Yöneten: Dr. M. Yaşar Kandemir

Doktora Tezi, “Kur’an-ı Kerim ve Hadislerde Tıp” adıyla basılmış, Marifet Yay., İstanbul, 1981, 184 s.

Bursa Yüksek islam Enstitüsü, Bursa, 1980.

Araştırmanın Amacı

Hz. Peygamber’in her konuda olduğu gibi, tıp konusunda da bizim için en güzel rehber ve örnek olduğunu belirten araştırmacı. O’nun tıp konusundaki söz ve hareketlerini tesbit etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Cahiliye Devri Araplarında Tıp İlmi, Hz. Peygamber’in Tıp Konularıyla İlgisi, Tıbbî Hadislerin Değeri ve Kaynakları, Hadislere Göre İnsanın Yaratılışı, Kur’an-ı Kerim’e Göre İnsanın Yaratılışı ve, Kur’an’ı Kerim’de Tıp;

I. Bölüm: Koruyucu Hekimlik: Temizlik, Beslenme, Uyku ve Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma:

II. Bölüm: Hastalık ve Tedavi: Sıhhatin Önemi, Tedavi, Tibb-ı Nebevî’de Hastalıklar ve Tedavi Yolları;

III. Bölüm: Tıbb-ı Nebevî Konusunda Yazılan Eserler.

Araştırmacı, Hz. Peygamber’in bizzat tıp ve sağlık ile yakından ilgilendiği, O’nun hadislerinde tedavi usulleri bulunduğu gibi, ilaç olarak tavsiye ettiği nebatların da bulunduğu, genel olarak değerlendirildiğinde de hadislerin bir kısmının hıfzu’s-sıhha, diğer kısmının ise hastalık, tedavi ve ilaçlar hakkında olduğu ve haram madde ile tedavi, tıptan anlamadığı halde muayeneye kalkanların tecziyesi gibi konularda hükümler koyduğu sonucuna ulaşmıştır.

Uydurma Hadislerin Doğuşu, Siyasi Ve Sosyo-Politik Olanların Olaylarla İlgisi

Hazırlayan: Dr. Sadık Cihan

Doçentlik Tezi. “Uydurma Hadislerin Doğuşu ve Sosyo-politik Olaylarla İlgisi” adıyla basılmış. Etüt

Yay., Samsun. 1997, 224 s.

A.Ü.Ü.F., Erzurum, 1977.

Araştırmanın Amacı

Belli kitaplarda toplanan uydurma hadislerin söyleniş sebepleri ve çıkmasında rol oynayan (siyasî, dinî ve felsefî) olaylar üzerinde durulmadığım ya da değerlendirilmeleri hususunda çalışma yapılmadığını belirten araştırmacı, siyasi olan uydurma hadîsleri tesbit edip, olaylarla münasebetlerini değerlendirmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle sekiz bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Uydurma Hadislerin Tarifi, Oltaya Konuş Şekli, Hz. Peygamber Adına Yalan Söylemenin Hükmü. Uydurma Hadislerin Tesbiti, Uydurma Hadislere Malzeme Teşkil Eden Kaynaklar ve Bulunduğu Konular;

I. Bölüm: Uydurma Hadislerin Doğuşu: Peygamber Devri. Hulefâ-i Râşidîn Devri, Uydurma Hadislerin Başladığı İlk Bölge ve Bu Hareketi Hazırlayan Sebepler;

II. Bölüm: Uydurma Hadis Vaz’eden ve Yayılmasında Rol Oynayanlar: Zındıklar, Vaizler, Mutasavvıflar, Kelâmı ve Fıkhı İhtilaflar, Ticarî Hayat;

III. Bölüm: Siyasî Uydurma Hadislerin Çıkışında Rol Oynayan Hilafet Davası;

IV. Bölüm: Hulefâ-i Râşidîn ve Uydurma Hadisler;

V. Bölüm: Bazı Siyasî Fırkalar ve Uydurma Hadisler;

VI. Bölüm: Emevî Hilafeti ve Uydurma Hadisler;

VII. Bölüm: Abbasî Hilafeti,ve Uydurma Hadisler;

VIII. Bölüm:Sosyo-Politik Olarak Ortaya Çıkan Uydurma Hadisler.

Araştırmacı, siyasî ve sosyal hadiselerin meydana getirdiği uydurma hadislerin. Müslümanlar arasında asırlar boyu devam eden ayrılıklara, birbirlerini kötüleme ve lanetlemeye neden olduğu ve bu tür hadislerin bir çok esere girerek zamanımıza kadar geldiği sonucuna ulaşmıştır.

Vaaz Edebiyatında Kullanılan Hadîsler Ve Değerleri

Hazırlayan:Mahmut Yeşil,

Yöneten: Koçkuzu, A. Osman (Prof. Dr.)

Doktora Tezi, basılmamış.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1996.

Yusuf Efendizade Abdullah Hilmi Ve Hadis Şerhciliğindeki Yeri

Hazırlayan: Ahmet Tobay

Yöneten: Doç. Dr. İ. Lütfı Çakan

Doktora Tezi, basılmamış, 230 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1991.

Araştırmanın Amacı

İslamî ilimlerin gelişmesine Osmanlıların etkisi ve katkısının şimdiye kadar test edilmediğini belirten araştırmacı, böyle bir çalışmanın, bir yandan memleketimizdeki ilmî araştırmaların seyir ve kalitesini, öte yandan da günümüz siyasal ortamında müslüman milletlerarası yakınlaşmayı olumlu yönde etkileyeceğini vurgulamaktadır. Bu nedenle araştırmacı, “Yusuf Efendizâde Abdullah Hilmi ve Hadis Şerhciliğindeki Yeri” konusunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle bir ana bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Şerh ve Şerhcilik: Şerh Kavramı, Hadis Şerhine Duyulan İhtiyaç, İlk Şerh Örnekleri, Şerhciliğin Kısa Tarihçesi ve Şerh Edebiyatının Tenkidi;.

Ana Bölüm: Yusuf Efendizâde’nin Hadis Şerhciliğindeki Yeri: Buhari Üzerine Yapıllan Şerh Çalışmaları, Yusuf Efendizâde’nin ‘^Necâhu’1-Kâri li Sahihi’l-Buhari” Adlı Buhari Şerhi, Müslim Üzerinde Yapılan Şerh Çalışmaları, Yusuf Efendizâde’nin “Inâyetü’l-Meliki’l-Mun’ım li Şerhi Sahih-i Müslim” Adlı Müslim Şerhi.

Araştırmacı, müellifin hadis şerhciligine büyük ölçüde yenilik getirmese de, kendine has üslubuyla sünnetin en önemli iki kaynağının muteber ve makbul şerhlerinden derlemek suretiyle orijinal bir çalışma sergilediği sonucuna ulaşmıştır.

Zahiri Muhaddislerle Hanefi Fakihleri Arasındaki Münakaşalar Ve İhtilaf Sebepleri

Hazırlayan: Zekeriya Güler

Yöneten: Prof. Dr. A. Osman Koçkuzu

Doktora tezi, basılmamış, 189 s.

S.Ü.S.B.E.. Konya, 1992.

Araştırmanın Amacı

Türkiye’nin de içinde bulunduğu muhtelif İslam ülkelerinde, tek tek zahirilerin ve hanefîlerin akademik çalışmalara konu olmakla beraber, Zahiri muhaddislerle Hanefî fakihleri arasındaki münakaşa ve ihtilafların, mukayeseli olarak tetkik edilmediğini belirten araştırmacı, tarafların münakaşa ve ihtilaflarını, meseleleri ele alış tarzlarını ve tefekkür sistemlerini tespit etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma girişle birlikte üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Konu ve kaynaklar, muhaddis-fakih münasebeti, fıkhî-amelî münakaşa ve ihtilafların dindeki yeri;

I. Bölüm: Zahiri muhaddislerle hanefı fakihleri arasındaki münakaşa konuları (temizlik, ibadetler, muamelat, nikah-talak, ticaret ve ortaklık, yiyecek ve içecek ...)

II. Bölüm: Zahiri muhaddislerle hanefi fakihleri arasındaki münakaşalardan örneklenen konular (abdestsiz olarak mushafa el sürmenin hükmü, Cuma güslü, namazda rukua varırken ve rukudan kalkarken ellerin kaldırılması, Kur’an öğretiminin nikahta mehir olması, kadının kendi kendini boşama yetkisi, ekin meyve ortaklığı, besmelesiz kesilen hayvanın hükmü, hadlerin şüphe ile düşürülmesi)

III. Bölüm: Zahiri muhaddislerle hanefi fakihleri arasındaki münakaşalarda ihtilaf sebepleri (Resûlullah’ın fiil ve davranışları, sahabe fetvaları, hadis rivayet keyfiyeti, haber-i vahidlerin değeri, mürsel hadisler, ihtilaful hadis, nesh iddiası, icma, cerh-ta’dil, nasların tahlili ve kıyas, vacip telakkisi, nasları farklı şekilde anlama, bazı ahdislerin müctehitlere ulaşamaması)

Zahiri muhaddislerle hanefl fakihleri arasındaki münakaşa ve ihtilaf sebepleri konulu bu araştırma, h. IV ve V. Asırların çok sayıda fıkhı münakaşalara sahne olduğunu ortaya koymuş bulunmaktadır. Tezde tespit edilmiş olan atmış mesele ile ilgili tarafların görüş ve delilleri verilmiş, mukayeseleri yapılmıştır. Zahirilerin en çok tenkidine maruz kalan mezhebi Hanefiler, daha sonra da sırasıyla maliki ve şafıî mezhebi olduğu tespit edilmiştir.

Değerlendirme

Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde, 1950’li yıllarda Ankara İlahiyat Fakültesinin daha sonra Erzurum İslamî İlimler Fakültesinin ve Yüksek İslam Enstitülerinin açılması ve 1980’li yıllarda İlahiyat Fakültesine dönüştürülmeleriyle hadis ilimlerinin muhtelif dallarında çok değerli çalışmalar ortaya konulmuştur. Bu çalışmaların bir kısmı tahkik çalışması olmasına karşın önemli bir kısmı hadis ilimleriyle ilgili ya da konu çalışmasıdır. Ancak bu değerli çalışmaların büyük bir kısmı Türk okuyucusuna ulaştırılamamıştır.

DEVAM ETMEKTE OLAN DOKTORA TEZLERİ

Abdullah b. Zübeyr el-Humeydi ve Müsnedi,

Evgin. A. Kadir. Demirci. Ahmet (Doç. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Abdurrezzak b. Henımam ve Musannefi

Tokpınar. Mirza. Sofuoğlu. Cemal (Prof. Dr.). D.E.Ü:S.B.E., İzmir.

Başlangıçtan Günümüze Sünnet Tartışmaları,

Yıldırım. Sabahattin, M.Ü.S.B.E., İstanbul.

Devlet Yönetimi İle İlgili Hadislerin Değerlendirilmesi,

Demirel, H. Reşit, S.Ü.S.B.E., Konya.

eş-Şevkânî ve Hadisçiliği,

Yavuz, Adil, S.Ü.S.B.E.. Konya.

Ebu Bekir Ahmet b. Hüseyin el-Beyhakî ve Kitabu’d-Davâti’l-Kebîr’inin Tahkiki,

Atmaca, Veli, Yardım, Ali (Prof. Dr.). Harran Ü.S.B.E.. Ş. Urfa.

e1-Mizzi’nin (742/1341) Hadis İlmindeki Yeri,

Köycü. Erdoğan, Hatipoğlu, M. Said (Prof. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Garibü’l-Hadis Edebiyatı Abdullatif el-Bağdadi’nin el-Mücevred Garibü’l-Hadis Adlı Eserinin İncelenmesi ve Değerlendirmesi,

Dölek, Adem, Demirci, Ahmet. (Doç. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Garibü’l-Hadis Nevinin Doğuşu ve Abdulgafir b. İsmail’in el-Müftıimli Şerhi Garibi Sahihi Müslim Adlı Eseri,

Palabıyık, Abdulkadir, Yardım, Ali (Doç. Dr.). D.E.Ü:S.B.E, İzmir.

H. II. Asırda Hadis Faaliyetleri

Tüfekçioğlu. Zekeriya, M.Ü.S.B.E., İstanbul.

Hadis İlminde Rical Kitapları ve İlmi Değerleri,

Eren, Mehmet, S.Ü.S.B.E., Konya.

Hadislerde Ehl-i Beyt,

Açıkel, Yusuf, Sakallı, Talat (Prof. Dr.), S.D.Ü.S.B.E., İsparta.

Hadislerde Nifak Kavramı,

Yıldız, Abdullah, Toksan, Ali (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Hadislere Göre Çevre,

Macit, Yunus Cihan, Sadık (Prof. Dr.), O.M.Ü.S.B.E., Samsun.

Hadislerin Mana İle Rivayeti,

Atan, Hikmet, Çakan, İ. Lütfi (Prof. Dr.). M.Ü.S.B.E., İstanbul.

Hadiste Vaaz, Kıssacılık ve Kussâs,

Cirit, Hasan M.Ü.S.B.E., İstanbul.

Hicri İlk Dört Asırda Hadis Şerhçiliği,

Canlı, Mustafa, Toksan, Ali (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Hicri İlk Üç Asırda Sünnet Anlayışı,

Uyar, Ahmet, Polat, Selahattin (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri

Hz. Peygamber’in Beşerî Yönü,

Bağcı, Hacı Musa, Kırbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.), AnkaraU.S.B.E., Ankara

Keşmîrî ve Feyzü’l-Bârî’si,

Özçelik, Harun, A.Ü.S.B.E., Erzurum.

İlk Dönem Sufılerinden Hadis Yorumu,

Şeker, Necmetin, Polat, Selahattin (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Mağrib ve Endülüs’de Hadis İlminin Gelişim Safhaları ve İbn Arabi’nin Hadis Kültürü,

Kurt, Ali Vasfi, Uğur, Mücteba (Prof. Dr.), AnkaraU.S.B.E., Ankara.

İbn Ebi Şeybe ve Musannaf’i,

Yatkın, Nihat, A.Ü.S.B.E., Erzurum.

İbn Huzeyme, Sahih’i ve İbn Hıbban’ın Sahihi İle Mukayesesi,

Işık, Mustafa, Polat, Selahattin (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

İbn Kesir’in Hayatı, Eserleri ve Hadis İlmindeki Yeri,

Paksoy, Kadir, Keskin, Yusuf Ziya (Yrd. Doç. Dr.), Harran Ü.S.B.E., Ş. Urfa.

İmam Malik ve Hadis Kültüründeki Yeri,

Dere, Ali, AnkaraÜS.B.E., Ankara.

İnanç Esaslarının Tespitinde Hadislerin Rolü,

Yılmaz, Mehmet, Sakallı, Talat (Prof. Dr.) S.D.Ü.S.B.E., İsparta.

İsmail Hakkı Bursevî’nin Hadîsçiliği,

Avcı, Casim, S.Ü.S.B.E., Konya.

Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî’nin Hadis Kültüründeki Yeri,

Şahin, Sami, Ünal, İ. Hakkı (Doç. Dr.), AnkaraU.S.B.E., Ankara.

Sünnet Örf İlişkisi,

Çolak, Ahmet, A.Ü.S.B.E., Erzurum.

Sünnete Bağlılık,

Uraler, Aynur, M.Ü.S.B.E., İstanbul.

Sünnetin Diğer Delillerle Taaruzu,

Uluçam, Müjdat, M.Ü.S.B.E., İstanbul.

Sünnetin Evrensel Yönü,

Tartı, Nevzat, Yrd. Doç. Dr. Tevhid Bakan, A.Ü.S.B.E., Erzurum.

Sünnetin Kur’an’a Arzı Metedolojisi,

Keleş, Ahmet, Polat Selahattin (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri,

Sünnette Ceza Anlayışı,

Dilek, Mehmet, Canan, İbrahim (Prof. Dr.), Harran Ü.S.B.E.,Ş. Urfa.

Sünnette Propaganda,

Hoşaf, Fahri, Keskin, Yusuf Ziya (Yrd. Doç. Dr.), Harran Ü.S.B.E., Şİ Urfa.

Tahavi’nin Hadisteki Yeri,

Kaya, Ali, AnkaraU.S.B.E., Ankara.

Tespit ve Yorum Bakımından Tasavvuf Kitaplarındaki İhtilaflı Haberler,

Uysal, Muhittin, S.Ü.S.B.E., Konya.

A) BİTİRİLMİŞ YÜKSEK LİSANS ÇALIŞMALARI

Abd B. Humeyd Ve Sülasiyatı

Hazırlayan: Hüseyin Yağmur

Yöneten:

Y. Lisans Tezi. basılmamış, 87 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1992.

Abdurrezzak b. Hemmam’ın “el-Musannef”indeki Sünnete Muhalif Görülen Sahabe ve Tabiun Görüşleri Işığında Sünnetin Teşrii Değeri

Hazırlayan: Ahmet Keleş

Yöneten: Doç. Dr. Sefahattin Polat

Y. Lisans Tezi. basılmamış. 145 s.

E.Ü.S.B.E.. Kayseri. 1991.

Araştırmanın Amacı

Allahu Teâlâ. doğru yolda yürümesi için insanoğlunu sürekli olarak nebileriyle desteklemiştir. İşte gönderilen bu elçilerin görevleri, yetki sınırları. bıraktıkları sünnetlerin bağlayıcılığı ve otoritesi ne idi? Bu soruları cevaplandırmak amacıyla araştırmacı, tarih itibariyle sünnetin kaynağına yakın olan “el-Musannef’i esas almak suretiyle sünnetin teşriî değerini ortaya koymayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Sünnet Kavramı, Sünnete Yapılan İtirazların Tarihçesi ve İtirazlara Verilen Cevaplar;

I. Bölüm: İbadetler: Yolculukta Namazın Kısaltılması. Kadınların Camide Bulunmaları ve Cuma Namazında İlk Ezan;

II. Bölüm: Muamelât: Bir Defada Üç Talak. Alış Verişte Muhayyerlik, Şahitlik ve Nikahta Velayet:

III. Bölüm: Cezalar: İçkinin Cezası, Diyet, Recm ve Hırsızın Elinin Kesilmesi.

Abdurrezzak b. Hemmam Ve İki Sahifesi

Hazırlayan: Ali Akyüz

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 72+30 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul. 1986.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, hadislerin ilk dönemlerden beri yazı ile tesbit edildiğini gösteren bir vesika özelliğini taşıyan, Hemmam b.Münebbih’in sahifesinin de râvîsî olan Abdurrezzak’a ait iki ayrı sahifeyi tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadis Edebiyatında Sahİfeler;

I.Bölüm; Abdurrezzak b. Hemmam es-San’ânî’nin Hayatı, İlmî Şahsiyeti ve Eserleri;

II. Bölüm: Abdurrezzak’in İki Sahifesi: Sahifenin Tavsif ve Tanıtımı, Muhtevası, Sahifelerin Abdurrezzak’tan Sonra Rivayeti, Sahİfelerdeki Hadislerin Hadis Edebiyatına İntikali, Buhari ve Müslim’in Abdurrezzak’tan Tahric Ettiği Hadisler;

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

Araştırmacı, hadis edebiyatının vazgeçilmez eseri “Musannef”in de sahibi olan Abdurrezzak hakkında söz söylenmiş olsa bile, Buhari ve Müslim’in ondan hadis almış olmalarından hareketle, onun sika bir muhaddis olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Adab Hadisleri Ve Değerlendirmeleri

Hazırlayan: Musa Erkaya

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1996.

Ali b. el-Medininin Hayatı Ve Hadis İlmindeki Yeri

Hazırlayan: Hasan Soyupek

Yöneten: Prof. Dr. Ali Toksan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 115 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1995.

Arap Olmayan Sahabiler

Hazırlayan: Mehmet Efendioğlu

Yöneten: Doç. D/. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış. 266 s.

M.Ü.S.B.E.. İstanbul.

Araştımanın Amacı

Arap olmayan sahabilcr üzerinde pek durulmadIğını belirten araştırmacı. İslam’ın bir ırk dini olmadığını, daha ilk devirden itibaren çeşitli milletlerden müntesibi bulunduğunu ve bu milletlerin hepsini bir çatı altında, kardeşlik havası içinde yaşattığını ortava koşmak düşüncesiyle bu konuyu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: İslam Öncesi Arap Yarımadası. Komşu Ülkeler ve İsrailoğulları; .

I Bölüm: Sahabe ve Arap Olmayan Sahabiler: Sahabe. Arap Olmayan Sahabelerin Sayısı. Bazı Nitelikleri. Milletleri. Arap Yarımadasına İntikal Yolları ve İslam’a Girişleri:

II. Bölüm: Arap Olmayan Sahabiler: Habeş Asıllı. Benî İsrail Asıllı. Fars Asıllı. Rum Asıllı. Kıpti Asıllı Sahabeler.

Araştırmacı. Hz. Peygamber devrinde varımadada bol miktarda Arap blmavan unsurun bulunduğu: bunların ya köle olarak, ya ticaret maksadıyla, ya dîn yaymak gayesiyle veyahut da savaş için gelip buraya yerleştikleri ve Arap olmayan sahabelerin ekserisini kölelerin teşkil ettiği kanaatindedir.

Ayet Ve Hadislere Göre Şefaat

Hazırlayan: Ahmet Uludağ

Yöneten: Prof. Dr. Cihat Tunç

Y. Lisans Tezi. basılmamış. 93 s.

E.Ü.S.B.E.D., Kayseri. 1992.

Bedreddin Ez-Zerkeşî Ve Hadis İlmindeki Yeri

Hazırlayan: Mustafa Canlı

Yöneten:

Y. Lisans Tezi. basılmamış, 119 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1992.

Bursa Yazma Ve Eski Basma Eserler Kütüphanesindeki Hadis Usulü İle İlgili Yazmaların Tavsif Ve Tanıtımı

Hazırlayan: Emin Aşıkkutlu

Yöneten: Yrd.Doç. Dr. İ. Lütfi Çakan

Y. Lisans Tezi. basılmamış. 55 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul. 1985.

Araştırmanın Amacı

İslam kültürünün ayrılmaz parçası olan kütüphaneler, tarihin her döneminde yer ve muhteva değiştirerek araştırmalara konu olacaktır. Sadece bibliyografik kaynaklarda adına rastlayabildiğimiz eserlerden herhangi bir afete maruz kalmayanların gün ışığına çıkarılabileceğini belirten araştırmacı, bu nedenle Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi’ndeki hadis usûlü ile ilgili yazmaların tavsif ve tanıtımını yapmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu iki bölümden oluşmaktadır:.

I. Bölüm: Ulumu’l-Hadis’e Dayalı Hadis Usulü Yazmaları: el-Hulâsâ fi Ma’rifeti’l-Hadis, Elfiyetü’l-îrakî, Nuhbetü’l-Fiker fî Mustalâh-i Ehli’l-Eser

II. Bölüm: Derleme Hadis Usulü Eserleri: Mukaddime fî Istılâhâtı Ashâbi’l-Hadis, Neticetü’n-Nazar fî İlmi’1-Eser ve Kavâidü’d-Dürer ala Neticeti’n-Nazar, Behcetü’l-Hadis bi Beyâni Usûli’l-Hadis. Adâb-u Tâlibi’l-Hadis, Risale fî Beyâni Elfazi’l-Hadis, Risale fî Usûli’l-Hadis.

Araştırmacı bu çalışmasıyla, pek ilmî orijinalitesi bulunmayan ve ilim ehli arasında da sözü edilmeyen, ya da sadece bibliyografik kaynaklarda adı geçen bazı hadis usûlü eserlerinin ortaya çıktığını vurgulamaktadır.

Cerh ve Ta’dil İlminin Hadis İlimleri Arasındaki Yeri Ve Önemi

Hazırlayan: Abdurrahman Memiş

Yöneten: Doç. Dr. Ramazan Ayvallı

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 72 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1990.

Araştırmanın Amacı

Hadisin iki ana temelini sened ve metin oluşturmaktadır. Sened tenkidi, isnad sistemi ve isnaddaki râvîlerin incelenmesiyle yapılabilmektedir. İşte bu tenkidin adı “Cerh ve Ta’dil”dir. Farklı eserlerde bu konuya temas edilmekle birlikte, bu eserlerin Arapça olması nedeniyle, Arapçayı bilmeyenler için istifadenin imkansız olduğunu belirten araştırmacı, bu amaçla Cerh ve Ta’dil ilmini çalışmıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Cerh ve Ta’dilin Lügat ve Istılah Manaları;

I. Bölüm: İsnad Sisteminin önemi. Cerh ve Ta’dilin Başlama Zamanı;

II. Bölüm: Cerh ve Ta’dil Lafızları.

Araştırmacı, İslam tarihinde isnad sistemine itina gösterildiği, rivayetlerde yer alan bütün râvîlerin araştırıldığı, ayrıca kaide ve uygulama yönüyle cerh ve ta’dil ilminde, tarihte hiçbir milletin ulaşmadığı bir dereceye gelindiği kanaatine sahiptir.

Cessas’ın Hadis Kültüründeki Yeri

Hazırlayan: Yılmaz Ceylan

Yöneten: Doç. Dr. Ahmet Demirci

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 139 s.

E.Ü.S.B.E.. Kayseri, 1996.

Cibril Hadisi Üzerine Bir Çalışma

Hazırlayan: Ayşe Ömer Can

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Raşid Küçük

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1994.

Cumhuriyet Türkiyesi Hadis Çalışmaları (1920-1992)

Hazırlayan:Yavuz Ünal

Yöneten: Doç. Dr. Kemal Sandıkçı

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 279 s.

O.M.Ü.S.B.E., Samsun, 1992.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, 1992 yılına kadar yapılmış olan Hadis çalışmalarını tespit etmek suretiyle geçmişle gelecek arasında bir köprünün kurulmasını, dolayısıyla hem tekrarların önlenmesini, hem de daha ileri düzeyde çalışmaların ortaya çıkmasına bir zemin hazırlamayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bi girişle dört bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadis telifatının tarihi seyri;

1. Bölüm:

a) Bitirilmiş Doktora tezler,

b) Devam eden Doktora tezleri;

2. Bölüm:

a) Bitirilmiş Yüksek Lisans Tezleri;

b) Devam eden Yüksek Lisans tezleri;

3. Bölüm: Yayınlanmış kitaplar;

4. Bölüm: Yayınlanmış makaleler.

Sonuç olarak araştırmacı şu önerilerde bulunmaktadır:

a) Bitirilmiş veya devam etmekte olan tezler mutlaka bir merkezde toplanmalı;

b) Hadis İlmiyle alakalı te’lifat tespit edilip periyodik olarak yayınlanmalı; araştırmacılar da bu noktada kendilerine düşen görevi yerine getirmelidirler.

c) Özellikle tahriç çalışmalarında kollektif çalışılmalı ve ortaya çıkan eser mutlaka basılmalıdır.

Cüveyriye b. Esma’nın Hadis Sahifesi

Hazırlayan: Selehaddin Yıldırım

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Erkal

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 32+41 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1985.

Araştırmanın Amacı

Özellikle ilk dönemlere ait sahife, cüz, kitap v.s. isimlerle anılan eserlerin gün ışığına çıkarılması, geçmişte sünnete gösterilen büyük alakayı ortaya koyacağı gibi, hadislerin güvenilirliğine düşürülmek istenen gölgeyi de ortadan kaldırmaya yardımcı olacağını belirten araştırmacı, Cüveyriye b. Esma’nın Nâfî’den, onun da İbn Ömer’den rivayet ettiği Hadis Sahifesini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Hz. Peygamber Devrinden H. II. Asır Sonlarına Kadar Hadis İlmi: Hz. Peygamber Devrinde Hadis, h.U. Asırda Hadis ve Hadis İlmi;

II. Bölüm: Cüveyriye b. Esma ve Sahifesi;

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

Araştırmacı, Cüveyriye b. Esma’nın, Cerh ve Ta’dil İlminin büyük âlimlerince güvenilir bir râvî ve büyük bir âlim olarak tavsif ve takdim edildiği ve sahifesinin de Kütübü’s-Sitte, Ahmed b. Hanbel’in Müsned’i, İmam Mâlik’in “Muvatta”ı ve Dârimî’nin “Sünen”i gibi eserlerin kaynaklan arasında yer aldığı sonucuna ulaşmıştır.

Darekutni’nin Kırk Hadis Adlı Eseri

Hazırlayan: Mehmet Aşkın

Yöneten: Doç. Dr. Selman Başaran

Y. Lisans Tezi. basılmamış. 210 s.

Ü.Ü.S.B.E., Bursa. 1989.

Araştırmanın Amacı

Halk arasında itibar görmesi, birçok hadis tasnif türüne nasip olmayan, yoğunlukta ürün verilmesi ve halen telif edilme şansına sahip olması gib i sebepler nedeniyle “kırk hadis” türünün hadis tarihinde önemli bir yeri olduğunu belirten araştırmacı, günümüze ulaşan kırk hadisler arasında Jördüncü, kronolojik sıra açısından ise yedinci sırayı alan Darekutnî’nin “Kırk hadis”ini ilim dünyasına tanıtmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: IV. Yüzyılın Genel Görünümü: Siyasî ve İlmî Durum

I. Bölüm: Dârekutnî ve Hadis Edebiyatında Kırk Hadis:Darekutnî ve Eserleri, Hadis Edebiyatında Kırk Hadis Türü;

II. Bölüm: Darekutni’nin Kırk Hadisi: Kırk Hadis’in Kaynağı,, Mahiyeti ve Yazma Nüshanın Tavsifi;

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

Darekutni Ve Sünen Adlı Eseri

Hazırlayan: Mehmet Dînçoğlu

Yöneten: Doç. Dr. Bilal Saklan

Y. Lisans tezi, basılmamış, 184 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1993.

Araştırmanın Amacı:

Araştırmacı, hicri IV. Asırda yaşayan ve hadis sahasında irili ufaklı hadis mecmuası ve hadis usulü niteliğinde bir çok eseriyle hadis edebiyatına katkıda bulunan, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer ed-Dârekutnî’yi tanıtmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: IV. Yüzyıla genel bir bakış, Darekutnî’nin hayatı, yetişmesi, ilmî kişiliği, çevresi, seyahatleri, hocaları, talebeleri ve eserleri;

II. Bölüm: Sünen adlı eseri; Yazma nüshaları, matbu nüshalar ve Sünen üzerinde yapılan çalışmalar. Sünen’in tetkiki, rivayet nüshaları, kaynakları, babların tasnifi ve bab başlıkları, senetlerin tetkiki. Sünen’deki hadis usulüne ait açıklamalar ve Sünen’de mevcut hadisler, Sünen’in özellikleri

Araştırmacı, Darekutnî’nin Sünen adlı eserinin Kütübü’s-Sitte içinde yer alan Ebu Davud, Nesai ve İbn Mace’nin sünelilerinden tertip ve tasnif bakımından geri olduğu, fakat ihtiva ettiği hadisler ve sıhhati açısından İbn Mace’nin Sünen’ine bir paralellik arz ettiği kanaatine varmıştır.

Darimi Ve Süneni

Hazırlayan: Ahmet Yıldırım

Yöneten: Doç. Dr. M. Ali Sönmez

Y. Lisans Tezi, basılmamış. 89 s.

U.Ü.S.B.E.. Bursa, 1990.

Araştırmanın Amacı

İslam kültürünün iki temelinden birini oluşturan sünnetin ana kaykaklarl arasında Darimî’nin “Sünen” adlı eseri önemli bir yer tutmaktadır. Bu hadis jmecmuası ve yazan konusunda bilimsel ölçülere bağlı kalarak, Türkiye’de hiçbir çalışma yapılmadığını belirten araştırmacı, eseri ve müellifini tanıtmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Dârimî Dönemi Abbasiler Tarihi İle İlmi ve Fikri Faaliyetler: Darimî Dönemi Abbasiler Tarihine Kısa Bir Bakış, Bu dönemde İlitıî ve Fikri Faaliyetler;

I. Bölüm: Dârimi’nin Hayatı, Kaynaklarrı, Talebeleri, Eserleri ve İlmî Şahsiyeti;

II. Bölüm: “Sünen”in Tanıtılması, Tetkiki ve Özellikleri.

Darimî’nin “Sünen”i muteber hadis kitabı olarak kabul edilmiş, hatta bazı hadisçiler tarafından Kütübü’s-Sitte’nin, İbn Mâce yerine, altıncısı olmaya layık görülmüştür. Sünen’deki hadislerin yarıdan fazlasının Kütübü’s-Sitte müellifleri tarafından rivayet edildiğini belirten araştırmacı, Darimî’nin tek başına rivayet ettiği hadis sayısının çok az olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Daru’l-Hadis Müessesesinin Ortaya Çıkışı Ve İlk Dönem Dımeşk Daru’l-Hadisleri

Hazırlayan: Hikmet Atan

Yöneten: Prof. Dr. İ. Lütfi Çakan

Y. Lisans Tezi. basılmamış, 155 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1993.

Dirayetü’l-Hadis İlminin Doğuşu Ve el-Muhaddisü’l-Fasıl

Hazırlayan: İzzet Tosun

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Selman Başaran

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 106 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1986.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, İslâm’ın ikinci öz kaynağı olan sünnet ve hadisin aslî safiyeti içersinde gelecek nesillere aktarılmasını gerçekleştirme amacını taşıyan Dirayetü’l-Hadis İlminin teşekkül ve tarihi gelişimini ortaya koymayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu iki bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Dirâyetü’l-Hadis İlminin Doğuşu ve Gelişmesi: Dirâyetü’l-Hadis İlminin Doğuşu, Doğuşunu Hazırlayan Amiller ve Gelişmesi;

Hazırlayan: İsmail Babacan

Yöneten: Doç. Dr. İ. Lütfı Çakan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 35+51 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1988

Araştırmanın Amacı

Her bilim dalının detaylarıyla bilimsel araştırmalara konu olduğu modern çağda, bugün elimizde bulunan tasnif devri hadis külliyatına kaynaklık eden malzemenin ve sahabe ve onları takip eden islam âlimlerinin üstün gayretleriyle ortaya konan ilmî verilerin günümüz insanmca da anlaşılabilmesi için incelenmesi gerektiğini belirten araştırmacı, Ebû Burde Bureyd b. Abdullah ve onun hadis cüzünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Ebû Burde Bureyd b. Abdullah’ın Hayatı, İlmî Şahsiyeti ve Eserleri;

II. Bölüm: Ebu Bürde Bureyd b. Abdullah’ın Cüzü: Cüzün Tavsif ve Tanıtımı, Hadis Edebiyatına İntikali ve Bureyd’den Sonraki Rivayeti;

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

Araştırmacı, İslâm’ın ilk asrının hemen başlarından itibaren, h.III. asırdaki tasnif seferberliği başlayıncaya kadar, her âlimin kendi çapında, sunneti tesbit etmek ve korumak amacıyla son derece verimli çalışmalarda bulunduğu sonucuna ulaşmıştır.

Ebu Cafer et-Tahavı, Hayatı, Eserleri Ve “Meani’l-Asar” İle “Müşkilü’l-Asar”ındaki Hadisciliği

Hazırlayan: Harun Reşit Demirel

Yöneten: Doç. Dr. Ramazan Ayvallı

Y. Lisans Tezi, basılmamış,

S.Ü.S.B.E., Konya, 1990.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, h. III. asrın ikinci yarısı ile IV. asrın ilk çeyreğinde yaşamış olan Ebû Ca’fer et-*Tahâvî’yi ve eserlerini tanıtmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Ebû Ca’fer et-Tahâvî’nin Yaşadığı Asır;

I. Bölüm: Ebû Ca’fer et-Tahâvî’nin Hayatı, Hocaları ve İlmî Durumu;

II. Bölüm: Ebû Ca’fer et-Tahâvî’nin Eserleri ve Hadisteki Metodu.

Ebû Ca’fer et-Tahâvî’nin, İlm-i Rical, Cerh ve Ta’dil ve Usûl-ü Hadis konularına bihakkın vâkıf olduğu belirten araştırmacı, ona yapılan hücum ve iftiraların taassup ve cehalet sebebiyle yapılmış olabileceği kanaatine sahiptir.

Ebu Hafs el-Kettani Ve Hadis Cüzü

Hazırlayan: Mehmet Aykaç

Yöneten: Yrd. Doç.Dr. Raşit Küçük

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 95+30 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1987.

Araştırmanın Amacı

İslamiyeti gerçek manasıyla anlamak her şeyden önce onun terbiyecisi ile temsilcilerini yanlışsız bilmeye bağlıdır. Bu nedenle onlardan bahseden rivayetleri doğru değerlendirmek gerekir. Bu husus da hadisin ilk yazılı kaynakları olarak kabul edilen sahife ve cüzlerin incelenmesinin ayrı bir yeri olduğunu belirten araştırmacı, Kettânî’nin cüzünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: el-Kettânî’nin Yaşadığı Asırda Bağdat ve Çevresi, H. IV. Asırda Hadisin Durumu;

I. Bölüm: Ebû Hafs el-Kettânî’nin Hayatı. İlmî Şahsiyeti ve Eserleri:

II. Bölüm: Cüzler Hakkında Genel Bilgi. el-Kettânî’nın Cüzü: Cüzün Tavsif ve Tanıtımı. Muhtevası. Kettânî’den Sonra Rivayeti. Müstensihi ve Cüzdeki Hadislerin Hadis Edebiyatına İntikali:

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

el-Kettânî’nin sika bir muhaddis olduğunu belirten araştırmacı, cüzde bulunan 71 hadisin büyük bir çoğunluğunun meşhur kitaplarda bulunduğu sonucuna ulaşmıştır.

Ebu’l-Velid el-Baci ve el-Münteka’sındaki Şerh Metodu

Hazırlayan: Hüseyin Güleç

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. İbrahim Bayraktar

Y. Lisans Tezi. basılmamış, 138 s.

A.Ü.S.B.E.. Erzurum. 1996.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, Muvatta üzerinde yapılmış pek çok şerhten birinin sahibi olan Ebu’l-Velid el-Baci (474/1081) ve eseri el-Münteka’yı Türkiye’deki ilim çevrelerine tanıtmayı hedeflemiştir.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma, bir girişle iki bölümden oluşmaktadır;

Giriş: el-Baci’nin yaşadığı dönemin siyasi, ilmi ve sosyal durumu:

1. Bölüm: el-Baci’nin hayatı, eserleri ve talebeleri:

2. Bölüm: el-Baci’nin Münteka’daki şerh metodu.

Araştırmacı. Endülüs’ün ilim otoritelerinden biri olan el-Baci’nin İbn Hazm’la olan tartışmaları sonucu Zahiri mezhebinin orada yayılmasına engel olurken Hanefi mezhebinin de yayılmasına neden olduğu; Hudeybiye ile ilgili olarak “Resülullah’ın yazısı güzel olmadığı halde yazdı” ibaresini zahiri anlamda değerlendirdiği için önemli tenkit’ aldığı; el-Münteka’da fıkhı hükümler istinbat edildiği için bol miktarda metin değerlendirmesi yapıldığı ve “belağ” hadislerinin senetlerinin vasledilmediği sonucuna ulaşmıştır.

Ebu Müslim el-Kecci Ve Hadis Cüzü

Hazırlayan: Abdullah Kılıç

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi. basılmamış, 54+77 s.

M.Ü.S.B.E.. İstanbul. 1987.

Araştırmanın Amacı

İslam medeniyetini yakından tanımanın temel şartlarından birisinin mevcut kıymetli yazma eserler üzerinde çalışılması olduğunu belirten araştırmacı, islamî külliyatın ilk dönem mahsullerinden olan Ebû Müslim el-Keccî’nin Cüzü’nü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Ebû Müslim el-Keccî’nin Hayatı, Hocaları, Talebeleri, Eserleri ve İlmî Şahsiyeti;

II. Bölüm: Ebû Müslim el-Keccî’nin Cüzlerinin Tavsif ve Tanıtımı: Genel Olarak Cüzler, Cüzlerin Tavsif ve Tanıtımı ve Nüshaların Ebû Müslim el-Keccî’den Sonra Rivayeti;

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

Ebû Müslim el-Keccî’nin içersinde yaşadığı cemiyetin hareketli durumundan etkilendiğini belirten araştırmacı, cüzünde merfu haberlerle beraber mevkuf ve maktu’ hadisleri, hocalarının mesâil ve fevâidlerini de tahric ettiği, bunun da kendi devrindeki cüzlerin özelliklerini yansıttığı sonucuna ulaşmıştır.

Emr-i Bi’l-Ma’ruf Ve’n-Nehy-i Ani’l-Münker,

Hazırlayan: M. Zeki İşcan

Yöneten: Prof. Dr. Emrullah Yüksel

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 112 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1991.

Emr-i Bi’l-Ma’rûf ve Nehy-i Ani’l-Münker’le İlgili Hadislerin Değerlendirilmesi,

Hazırlayan: M. Ali Kulat

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

-S.Ü.S.B.E., Konya, 1995.

Eşrefoğlu Rumi Ve Müzekki’n-Nufus’unda Bulunan Merfu’ Hadislerin Tahrici

Hazırlayan: Nihat Dalgın

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Raşit Küçük

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 163 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1990.

Araştırmanın Amacı

Allah Rasulü’ne isnad edilen her şeyin sünnetliğine aşırı itimat ettikleri için rivayet edilenlerin gerçekliğine fazla dikkat etmemeleri sonucu tefsir, menkıbe, vaaz ve irşad türü eser yazan müelliflerin kitaplarında uydurma hadislerin de yer aldığını belirten araştırmacı, Müzekki’n-Nufus’daki merfu’ hadisleri tahric etmeyi amaçlamıştır.

Hazırlayan: Mahmut Yeşil

Yöneten: Prof. Dr. Ali Osman Koçkuzu

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 171 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1989.

Araştırmanın Amacı

H. 700 tarihine kadar hadis ilimleriyle ilgili çalışmaların bibliyografyasının, Zekeriya Güler tarafından iki aşamada hazırlandığını belirten araştırmacı, h. 700-1100 tarihleri arasında yazılmış, hadisle ilgili eserlerin bibliyografyasını yapmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadis ve Sünnetin Ferdî ve Sosyal Hayattaki Değeri, Hadis

İlminin Geçirdiği Devrelere Genel Bakış, h. 8 - 11 Asırlarda Telif

Te’lif Edilen Eserler ve Özellikleri;

I. Bölüm: Hadis Furûu Bibliyografyası:

A) Temel Hadis Kitapları Üzerine Yapılan Çalışmalar: Mu’cemler, Cem ve Tertip Çalışmaları, Zevâidler, Etraf Kitapları, Şerh ve İhtisar Çalışmaları, Haşiye ve Ta’likler ve Tahric Çalışmaları;

B) Talî Hadis Çalışmaları: Ahkam Hadisleriyle İlgili Eserler, Sunâiyyât, Sülâsİyyât, Tusâiyyât ve Uşâriyyât, Avâlîler, Emâlîler, Turuklar, Erbeûnlar ve Furûa Ait Bazı Kitaplar;

II. Bölüm: Hadis İlimleri Bibliyografyası: Hadis Usûlü İle İlgili Eserler, Hadis Ricali, illet Bilgisi, Mevzu Hadisler, Nesih, Garîbu’l-Hadis, Sebeb-i Vurûd, Şemail ve Fıkhu’l-Hadis.

Araştırmacı, bu çalışmanın, hadis çalışmalarının tesbiti açısından ilk adım olduğu, bu nedenle tesbit edilen çalışmaların teker teker ele alınıp sıhhat durumunun ortaya konulması gerektiği kanaatine sahiptir.

Hadis Bibliyografyası Ve Gelişimi (H.1101-1411/M.1689-1990)

Hazırlayan:Mahmut Yeşii

Yöneten: Prof. Dr. Ali Osman Koçkuzu

Doktora Semineri, basılmamış, 124 s.

S.Ü.S.B.E., Konya. 1990.

Araştırmanın Amacı

7-11 asırlar arası hadis ilimleri bibliyografyasını yüksek lisans tezi olarak hazırladığını belirten araştırmacı 12. asırdan günümüze kadar olan hadisle ilgili eserlerin bibliyografyasını yapmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu iki bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Hadis Furûu Bibliyografyası: Şerhler, Haşiye ve Ta’likler, İhtisar Çalışmaları, Tahriç Çalışmaları, Evâil Kitapları, Ahkam Hadisleriyle İlgili Kitaplar, Kırk Hadis Çalışmaları, Etraf Kitapları ve Fihristler, Furua Dair Diğer Kitaplar;

II. Bölüm: Hadis İlimleri Bibliyografyası: Hadis Usûlü İle İlgili Eserler, Hadis Ricali İle İlgili Eserler, Nesihle İlgili Eserler, Mevzu Hadislerle İlgili Eserler, Garîbu’l-Hadise Dair Eserler, Muhtelifü’l-Hadisle İlgili Eserler, Sebeb-i Vurûdla İlgili Eserler, Şemâü ve Fıkhu’l-Hadisle İlgili Kitaplar.

Bu çalışmanın hadis bibliyografyasının tamamını tesbit konusunda atılan adımın bir parçası olduğunu belirten araştırmacı, memleketimizdeki dokuz İlahiyat Fakültesi bünyesinde yapılan Yüksek Lisans ve Doktora seviyesindeki çalışmaların, hatta hiç olmazsa konularının belli bir merkezde toplanmasının, hem bu çalışmaların tanınmasına, hem de yeni çalışmalara istikamet vermekte yardımcı olacağı kanaatini taşımaktadır.

Hadis İlminde Kutsi Hadisler

Hazırlayan: Hayati Yılmaz

Yöneten: Prof. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, Basılmamış, 105 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1992.

Araştırmanın Amacı

İlk dönemlerde nebevî hadislerle aynı kitaplarda ve onlarla birlikte derlenen kudsî hadislerin daha sonraları müstakil çalışmalara konu olduğunu ancak derleme niteliği taşıdığını belirten araştırmacı, kudsî hadislerin Mahiyetleri ve özellikleri üzerinde durmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Sünnetin Vahiyle İlgisi ve Kudsî Hadisler:

A) Vahiy ve Sünnet;

B) Hadislerin Taksiminde Kudsî Hadislerin Yeri;

I. Bölüm: Kudsî Hadisler: Tanımı ve Diğer İsimleri; Sayısı, Rivayetinde Kullanılan Sigalar, Konusu ve Üslûbu. İtikad ve Teşriî Yönden Delil Olma Değeri, Kur’an ve Nebevi Hadislerle Olan Münasebeti, Mevzu Kudsî Hadisler:

II. Bölüm: Kudsî Hadisler Konusunda Yapılan Çalışmalar: Genel Derleme Eserleri, Kırk Kudsî Hadisler, Bir Kudsî Hadis Şerhleri.

Sünnetin bir bölümünü oluşturan kudsî hadislerin vahiy’den nasibinin, nebevi hadislerden daha fazla almadığını belirten araştırmacı, özellikle Allah’ın zatı ve O’nun yüce sıfatları konularında vârid olan kudsî hadislerin sıhhat bakımından tamamen nebevî hadisler gibi değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşmıştır.

Hadis İmla Meclisleri

Hazırlayan: Yüksel Efil

Yöneten: Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 128 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1991.

Araştırmanın Amacı

Hadis edebiyatında önemli bir yer tutan emâlî türünün imlâ meclislerinde yazılmış olduğunu, hatta bugün değişik isimlerle karşımıza çıkan eserlerin bir çoğunun da imlâ meclislerinde yazıldığını belirten araştırmacı, bu meclisleri tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadis Öğretiminde İmlânın Yeri;

I. Bölüm: İmlâ ve İmlâ Meclisleri: İmlâ: Tanımı, Mahiyeti, İmlaya Dayalı Terimler, Kullanılan Malzemeler; İmla Meclisi: Mahiyeti ve Tarihi Gelişimi, Meclisin Yeri, Zamanı, İmlâ Edilecek konular ve Meclisin Edepleri;

II. Bölüm: Emâlî Türü Eserler.

Araştırmacı, h. II-X. asırlar arasında düzenlenen imlâ meclislerinin, bir öğretim sistemi olarak islamî ilimlere, özellikle de hadis ilmine büyük katkı sağladığı; büyük ve genel meclislerin öğleden önce ve ikindiden sonra, cumartesi dışında, her gün kurulduğu ve periyodik olan meclislerin çoğunlukla camide toplandığı sonucuna ulaşmıştır.

Hadis Toplamak İçin Yapılan Seyahatler

Hazırlayan: Yusuf Acıkel

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 161 s.

Ankara Ü.S.B.E., Ankara, 1992.

Hadislerde Ahiret İnancı

Hazırlayan: Harun Özçelik

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y, Lisans Tezi, basılmamış, 111 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1987.

Araştırmanın Amacı

Dinlerin bir çoğunda ahiret inancı vardır. Bu sebeple ahiret ahvalinin, diğer kültürlerin etkisinden, özellikle İsrailiyyât ve hurafelerden uzak durarak, İslam dininin ana kaynaklarından öğrenilmesi ve ahirete öylece inanılması gerektiğini belirten araştırmacı, hadislerin ılığında ahiret hayatı konusunu tetkik etmeyi amaçlamıştır..

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Kıyametin Meydana Gelmesi ve Kıyamet Alametleri;

I. Bölüm: Ahiret Hayatının Başlaması: Kabir Hayatı, Sur ve Sur’a Üfleyiş;

II. Bölüm: Yeniden Diriliş ve Sonrası: Ba’s, Haşr ve Mahşer, Amel Defterinin Dağıtılması, Hesap ve Sual, Mizan, Havz, Sırat, Şefeat, Cennet, Allah Teâlâ’nın Görülmesi ve Cehennem;

III. Bölüm: Ahirete İmanın Gerekliliği ve Ahiret inancının Fert Üzerindeki Tesirleri.

Araştırmacı, ahiret aleminde mevcut olan amel defterleri, mizan, sırat ve İsrafil’in üfleyeceği Sur’un mahiyeti hakkında hadislerde geniş bir açıklama olmadığı kanaatine ulaşmıştır.

Hadislerde Felebotomi

Hazırlayan: Abdullah Köşe

Yöneten: Doç. Dr. Fahrettin Atar

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 82 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1984.

Araştırmanın Amacı

Tıpla ilgili hadisler üzerinde derinlemesine bir İncelemenin yapılmadığını belirten araştırmacı, Tıbb-ı Nebevi ile ilgili hadislerin sadece özel bir bölümü olan “hacamat’la münasebeti olanları incelemeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hastalık ve Sağlık Kavramlarının Ortaya Çıkışı, Tababetin Ortaya Çıktığı İlk Medeniyetler, Dört Unsur ve Hıltlar Teorisi;

I. Bölüm: Klasik Tababette Kan Alma (Felebotomi), Kan Alınan Damarlar, Beden Üzerinde Hacamatın Uygulandığı Yerler ve Sağladığı Faydalar, Kan Almak İçin Tayin Edilen Uygun Zaman ve Durumlar ve Sülük Vurmak;

II. Bölüm: Hadislerde Felebotomi: Cahiliye Döneminde ve Hz. Peygamber’in Zamanında Araplarda Tababet ve Tedavi Yöntemleri, Hacamatla Tedavinin Önemi, Hz. Peygamber’in Bizzat Hacamat Yaptırdığını Bildiren Hadisler, Hadislere Göre Beden Üzerinde Hacamat Yapılan Yerler, Kan Alınan Hastalıklar ve Kan Almak İçin Uygun Vakitler.

Araştırmacı, cahiliye devri Arapları arasında yaygın bir şekilde uygulanan hacamatın, Hz. Peygamber tarafından takrir edilip, kendisinin de bizzat kan aldırdığı, hatta önemini vurguladığı sonucuna ulaşmıştır.

Hadislerde Geçen Hayvanlar Ve Bu Hayvanlarla İlgili Bazı Meseleler

Hazırlayan: Lütfullah Yavuz

Yöneten: Prof. Dr. Cemal Sofuoğlu,

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 93 s.

D.E.Ü.S.B.E., İzmir, 1992.

Hadislerde Komşuluk,

Hazırlayan: Sabri Türkmen

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Yusuf Ziya Keskin

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 101 s.

Harran Ü.S.B.E., Urfa, 1996.

Hadislerde Mehdi Ve Mehdinin Deccal Ve Hz. İsa İle Olan Münasebeti

Hazırlayan: Selman Kuzu

Yöneten: Doç. Dr. Selman Başaran

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 153 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1991.

Araştırmanın Amacı

Bu konuda bir çok çalışma yapılmış olmasına rağmen konunun bütün yönleriyle incelenmediğini yani meselenin sadece bir yönüyle meşgul olunduğunu belirten araştırmacı, İslam’da ikinci temel kaynak olarak kabul edilen hadislerin ışığı altında mehdi meselesini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Genel Olarak Mehdi ve Mesih: Mehdi ve Mesih Kavramları, Mehdi İnancının Menşei Hakkındaki Görüşler, Yahudilik ve HıristiyanlıktaJ Mesih Düşüncesi, İslamiyet’te Mehdi İnancının Menşei ve Şia’da Mehdilik;

II. Bölüm: Hadislerde Mehdi: Kur’an’da Mehdi, Mehdi’nin Geleceğini Bildiren Hadisler, Mehdi’nin Kimliği ve Vasıfları, Mehdi’nin Geleceğini Gösteren Alametler, Mehdi’nin Yardımcıları, Mehdi’nin Fetihleri, Mehdi’ den Sonraki Liderler ve Mehdi Hadislerinin Genel Değerlendirmesi;

III.Bölüm: Deccal, Hz. İsa ve Mehdi Münasebetleri: Deccal, Hz. İsa, Ehl-i Sünnet Kelamında Mehdilik, Fert ve Cemiyet Açısından Mehdilik.

Halk arasında, genelde mucizevî bir şekilde ortaya çıkacağına inanılan “mehdi” fikrinin aslı İslamiyetten çok önceki dinlere, hatta halk inanışlarına, mutemelen haksızlığa uğramış en eski topluluklara kadar uzanmaktadır. Bu düşüncenin Yahudilik ve Hiristiyanlıkta “mesih”, İslamiyet’te “mehdi” ismi ile karşımıza çıktığını belirten araştırmacı, ortaya çıkışından günümüze kadar tarihin her döneminde ezilen, hakarete uğrayan Şiilerdeki “mehdi” düşüncesiyle, Yahudilik ve Hıristiyanlıktaki “mesih” düşüncesi arasında sebep birliğinin yanında motifte de paralellik olduğu ve Ehl-i Sünnet mezhebine ait ilk eserlerde mehdiliğe hiç yer verilmemesine rağmen, h.VII. ve VIII. asırlarda te’lif edilen kitaplarda bu konunun işlendiği sonucuna ulaşmıştır.

Hadislerde Ruhsat Ve Suhulet

Hazırlayan: Cemal Ağral

Yöneten: Prof. Dr. Salih Tuğ

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 114 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1986.

Araştırmanın Amacı

Allah Rasulü’nün “kolaylaştırıcı” ve “müsamahakar” bir tavır ve uygulama içinde olmasının, bütün insanları asırlarca hayrette bırakan fevkalede sonuçlara ulaşmasına vesile olduğunu belirten araştırmacı, Rasulullah’ın uygulamada çok açık gözüken bu temel vasfını İlmî bir yaklaşımla tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Kavram ve Boyutları;

I. Bölüm: Sünnette Ruhsat ve Suhulet: İslam Öncesi Arap Toplumunda Dinî Düşünce ve Yaşayış, İslamın Genel Karakteri ve Yaklaşımı, Sünnette Ruhsat ve Suhulet, Sünnette Ruhsat ve Suhuletin Uygulama Alanları ve Suhulet Prensibini Koruma Tedbirleri;

II. Bölüm: Tebliğ ve Eğitimde Suhulet.

Araştırmacı, tebliğ görevine başladığı andan itibaren Hz. Peygamber’in, tedricifik ve kolaylaştırma esaslarına uygun olarak hareket ettiği, gerek dinî esasların belirtilmesinde, gerekse yasaklamaların getirilmesinde bu prensibe uyduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hadislerde Sembolik Dil

Hazırlayan: Metin Panldı

Yöneten: Doç. Dr. Ahmet Demirci

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 86 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1993.

Hadislerde Tevbe

Hazırlayan: Ahmet Sarraoğlu

Yöneten: Yrd. Doç. Dr.Yusuf Ziya Keskin

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 90 s.

Harran Ü.S.B.E., Ş.Urfa, 1996.

Hadisler’e Göre Hz. Peygamber’in Duası

Hazırlayan: Cengiz Çelik

Yöneten: Prof. Dr. Sadık Cihan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 97 s.

O.M.Ü.S.B.E., Samsun, 1996.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, hadislerden hareketle Hz. Peygamber’in ve ashabının hayatında duanın yeri ve şeklini, dolayısıyla insan hayatındaki önemini tespit etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın muhtevası

Araştırma beş bölümden oluşmaktadır

1. Bölüm: Dua ile ilgili genel meseleler;

2. Bölüm: Hz. Peygamber’in dualarındaki özellikler;

3. Bölüm: Ne zaman dua yapılmalı?

4. Bölüm: Nerelerde dua edilmeli ve kimlerin duaİan makbuldür?

5. Bölüm: Dua ve insan ilişkisi.

Kitap ve Sünnetin ruhuna uygun bir şekilde, istismara fırsat vermeden usullerine uygun olarak yapıldığı takdirde kişinin hem ferdî, hem de sosyal hayatında fevkalade olumlu değişiklikler yapacaktır.

Hadislere Göre Kader Problemi

Hazırlayan: Hacı Musa Bağcı

Yöneten: Doç. Dr. Hayri Kırbaşoğlu

Y. Lisans Tezi, basılmamış, VII+216 s.

Ankara Ü.S.B.E., Ankara, 1994

Kader problemi, insanın insan olmasından kaynaklanan bir problemdir. Yahudilikte, Hıristiyanlıkta ve İslam öncesi Araplarda ve diğer bir çok kültürde kaderle ilgili münakaşaların meydana gelmesi bunun açık bir delilidir. Bu kültürlerdeki münakaşaların İslam’a yansımış olması gayet tabiidir.

İslam bilginlerinin kader hadislerine bakış açıları ise farklılık arz etmektedir. Mutezile kaderle ilgili rivayetleri reddederken, Şia bizzat masum imamlar yoluyla gelen rivayetleri kabul etmektedir.

Sonuç olarak kaderle ilgili hadislerin insan sorumluluğunu ortadan kaldıran bir düşünceyi telkin ettiği görülmektedir. Kur’an’a göre insan Allah’ın çizdiği sınırlar içersinde serbest ve hürriyeti oranında sorumludur. Bu durumda insan davranışlarında önceden tayin ve tespitin olması imkan dahilinde değildir.

Hadislere Göre Yahudilik Ve Yahudiler

Hazırlayan: Fuat Günel

Yöneten: Doç. Dr. Ömer Faruk Harman

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 196 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1991.

Hadislere Göre Yöneticilere İtaatin Sınırları

Hazırlayan: İlyas Canikli

Yöneten: Doç. Dr. Hayri Kırbaşoğlu,

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 133 s.

AnkaraU.S.B.E.. Ankara. 1996.

Hadislere Kıssacılıgın Girmesi Ve Menfi Tesirleri

Hazırlayan: Ahmet Uyar

Yöneten: Doç. Dr. Talât Sakallı

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 89 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1993.

Hadisler Işığında İnfak ve Tasadduk

Hazırlayan: Necmettin Şeker

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 105 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Hadisleri Bakımından Siyasetnâmeler Ve Eba’n-Necibin En-Nehcu’l-Meslûk Fî Siyaseti’l-Mulûk

Hazırlayan: Veli Atmaca

Yöneten: Doç. Dr. Ali Yardım

Y: Lisans Tezi, basılmamış.

D.E.Ü.S.B.E., İzmir, 1993.

Hadislere Göre Birr Ve Sıla

Hazırlayan: M. Akif Kılıç

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Raşid Küçük

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 128 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1996.

Hadislere Göre Dünya Ahiret Dengesi

Hazırlayan: Orhan Demir

Yöneten: Prof. Dr. M. Ali Sönmez

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 178 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1993.

Hadislerin Işığında Kalbin Değeri

Hazırlayan: Mustafa Öztürk

Yöneten: Prof. Dr. Yaşar Kandemir,

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

MÜ.S.B.E., İstanbul, 1996.

Hadislerin Işığında Toplumda Aile Yapısı Ve Önemi

Hazırlayan: Ahmet Ünal

Yöneten: Doç. Dr. M. Ali Sönmez,

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 127 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1992.

Hadislerin İ’rabı Ve el-Ukberi’nin “İ’rabu’l-Hadisi’n-Nebevı”si

Hazırlayan: Nusrettin Bolelli

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Erkal

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 61+200 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1985.

Araştırmanın Amacı

el-Ukberî’nin, hadislerin i’rabında görülen bazı müşkülleri halletmek üzere “İ’rabu’l-Hadîsi’n-Nebevî” isimli bir eser yazdığını, ancak bugüne kadar kütüphanelerden çıkarılıp okuyucunun istifadesine sunulmadığını belirten araştırmacı, hadislerin i’rabi meselesini ve söz konusu eseri tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle dört bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Nahvin Ortaya Çıkışı;

I. Bölüm: Hz. Peygamber’în Fesehati, Lahn, Tashif ve Hadisle İstişhad.

II. Bölüm: el-Ukberî’nin Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri;

III. Bölüm: İ’râbu’l-Hadîsi’n-Nebevî: Kitabın Tavsif ve Tanıtımı, Muhtevası ve Î’rabu’i-Hadis İle İlgili Diğer Eserler;

IV.Bölüm: Metin.

Hadisleri Bakımından Tariku’l-Edeb (Amasyalı Ali B. Hüseyin)

Hazırlayan: Sabrı Çap

Yöneten: Doç.Dr. Ali yardım

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 143 s.

D.E.Ü.S.B.E., İzmir, 1990.

Araştırmanın Amacı

Hadis, tefsir ve fıkıh sahasındaki kaynakların hadisleri hakkında pek çok çalışma yapıldığı halde, ahlak, âdâb ve tasavvuf sahasındaki eserlerin hadisleri hakkındaki çalışmaların oldukça az olduğunu belirten araştırmacı, Ali b. Hüseyin el-Amasî’nin XV. asırda kaleme aldığı “Tarîkü’l-Edeb”indeki hadislerin kaynaklarını tesbit etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Ali b. Hüseyin el-Amasî ve Eserleri, Adâbla İlgili Görüşleri: Tarîku’1-Edeb, Üslubu, Muhtevası ve Eser Hakkındaki Çalışmalar;

II. Bölüm: Tarîku’1-Edeb’in Hadislerinin Tahrici;

III. Bölüm: Tarîku’I-Edeb’de Geçen Hadislerin Değerlendirmesi.

İlk devirlerde hadis kitaplarının metoduyla yazılmış âdâb kitaplarıyla, daha sonraki dönemlerde yazılanların usul ve muhteva bakımından bazı farklılıklar gösterdiğini belirten araştırmacı, bir toplumun dinî ve içtimaî yapısını en iyi yansıtan eserlerden birinin de âdâb kitapları olması hasebiyle, kültürümüzün araştırılmasında, kendi tarihimiz içinde kaleme alınmış bu tür eserlerin önemli yeri olduğu; ayrıca Tarîku’l-Edeb’de geçen hadislerden sıhhati şüpheli olanların çok olmadığı, hatta kaynağı tesbit edilemeyen sadece 6 hadisin olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hadislerin Mana İle Rivayeti

Hazırlayan: Nihat Yatkın

Yöneten: Doç. Dr. Abdullah Aydınlı

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 53 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1992.

Araştırmanın Amacı

Hadisler zaman zaman çeşitli noktalardan tenkide tabi tutulmuşlardır. Bu noktalardan biri de mana ile rivayet edilmiş olmaları ve fıkhı ihtilaflara yol açarak Müslümanlar arasında çekişmelere sebep olmalarıdır. Bu çatışmada mana ile rivayetin rolü ve fıkhî ihtilaflara tesirini tespit etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadisin önemi, rivayeti ve sahabe-hadis ilişkisi;

1. Bölüm: Mana ile rivayet; mana ile rivayeti kabul edenlerin ve etmeyenlerin delilleri;

2. Mana ile rivayetin fıkıh ve nahivdeki neticeleri.

Araştırmacı, muhaddislerin ve fukahanın ekserisinin belli şartlar dahilinde mana ile rivayeti kabul ettiklerini ve bu konuda ikna edici delillere sahip olduklarını; mana ile rivayetin fıkıhta neticeyi doğrudan etkilemediği; dilcilerin mana ile rivayet nedeniyle hadisleri kullanmadıklarını tespit etmiştir.

Hadiste Tedriç

Hazırlayan: Fahri Hoşaf

Yöneten: Prof. Dr. Selahattin Polat

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 67 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1993.

Hadis Literatüründe Yaratılış ve Başlangıç,

Hazırlayan: Osman Oruçhan

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1994.

Hadis Literatüründe Mübarek Zaman/Kutsal An Mefhumu Ve Kandiller Örneğinin Tetkiki

Hazırlayan: Salih Özer

Yöneten: Doç. Dr. Hayri Kırbaşoğlu

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1994.

Araştırma bir giriş ve beş bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Kutsal ve kutsal zaman kavramlarının sözlük ve terim anlamlan; İslam ve diğer dinlerin bu kavramlara bakış açılan

1. Bölüm: Hz. Peygamber’in mevlidi;

2. Bölüm: Beraat kandili;

3. Bölüm: Regaib kandili;

4. Bölüm: Kadir gecesi;

5. Bölüm: Miraç gecesi.

Sadece Kadir gecesinin değil, Ramazanın tüm gecelerinin kutlanması gerektiğini belirten araştırmacı, Miraç kandili kutlamasının, miracın varlığı tartışma konusu olduğu için, temelsjz olduğunu beyan etmektedir.

Hadis Öğretiminde Medrese Ve Daru’l-Hadislerin Yeri

Hazırlayan: Salih Karacabey

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Selman Başaran

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 198 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1984.

Araştırmanın Amacı

Sağlam inanç temelleri üzerine kurdukları devletleri, altı asır gibi uzun bir zaman yaşayan selefimiz Osmanlının kurmuş olduğu medrese ve sadece hadis tedrisine tahsis edilmiş daru’l-hadis binalarından hala ayakta olanların bulunduğunu, ancak bu müesseselerde hadis öğretiminin nasıl ve ne ölçüde yapıldığı ve ne gibi başarıların elde edildiğinin bilinmediğini belirten araştırmacı, hadis öğretiminde medrese ve daru’l-hadislerin yerini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: İlk Dönem Hadis Öğretim Yerleri ve Metotları: Hadis Öğrenim Yerleri, Klasik Hadis Öğrenim ve Öğretim Metotları, İmlâ, Hadis İçin Yapılan Seyahatler ve Kadınların Hadis Öğrenimindeki Yeri;

I. Bölüm: Hadis Öğreniminde Medreseler: İlk Medrese Sistemine Geçiş, Osmanlı Medreseleri ve Daru’l-Hadisleri;

II. Bölüm: Daru’l-Hadislerin Kadrosu: Müderrisler ve Yardımcıları, Öğrenciler;

III. Bölüm: Dam’1-Hadislerde Eğitim-Öğretim: Genel Olarak Medreselerde Eğitim-Öğretim, Daru’l-Hadislerde Eğitim-Öğretim, Daru’l-Hadisler Dışındaki Medreselerde Hadis Öğretimi ve Camilerde Hadis Öğretimi.

Osmanlı medrese ve camilerinde, hadis dersinin herhangi bir kitabın başından sonuna kadar okunup izah edilmesi şeklinde yapıldığını belirten araştırmacı, daru’l-hadislerde rivayet ve dirayet ile ilgili konulara daha fazla ağırlık verildiği ve burada okuyacak öğrencilerin de daha alt seviyedeki medreselerde okuma ve hadis okuyup anlayacak kadar bilgi sahibi olma mecburiyetinde olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hadis Usulü Kaynaklarına Göre Hadis Öğrenim ve Öğretim Adabı

Hazırlayan: İbrahim Hatipoğlu

Yöneten: Doç. Dr. M. Yaşar Kandemtr

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 139 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1991.

Araştırmanın Amacı

Hadis kaynaklarının, diğer kaynaklardan, karakteristik bazı özellikler ve konulan ele alış tarzından, hadis sahasında çalışanlardan uymalarının istendiği esaslara varıncaya kadar her alanda farklılıklar gösterdiğini belirten araştırmacı, hadis usûlü kaynaklarına göre hadis öğrenim ve öğretim âdabı konusunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Hadis Öğretimi İle İlgili Genel Esaslar: Ders Öncesi Hazırlık Adabı, Hocayı ve Talebeyi İlgilendiren Esaslar;

II. Bölüm: Muhaddis İle İlgili Adâb: Muhaddisi İlgilendiren Esaslar, Rivayet ve Öğretimde Uyulması Gereken Esaslar

III. Bölüm: Talebeyi İlgilendiren Esaslar ve Öğrenme Esnasında Uyulması Gereken Esaslar.

İlk devir hadis âlimlerinin uygulamalarıyla delillendirdiği, hadis usûlü kaynaklarına aksetmiş temel prensipleri tespit eden araştırmacı, hadis ehlinin, Hz. Peygamber’in sünnetini yayma düşüncesiyle yapmış olduğu tüm çalışmaların ve tatbik edilen tüm esasların altında yatan hakikatin, Kur’an’ı ve güvenilir bir şekilde intikal etmiş olan sünneti kendi hayatlarında ve çevrelerinde yaşanır hale getirmek olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hafız Abdülgani el-Ezdı’nin “el-Ğavamız ve’l- Mübhemat” Adlı Eseri

Hazırlayan: Ömer Boynukahn

Yöneten: Doç. Dr. İ. Lütfı Çakan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 144 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1991.

Araştırmanın Amacı

Hadislerde isimleri müphem bırakılmış kimselerin isimlerini tespite yönelik olarak yapılan ilk müstakil çalışmanın Hafız Abdülğânî el-Ezdı’nın “Kitabu’l-Gavâmız ve’1-Mübhemât” isimli eseri olduğunu belirten araştırmacı, bu eseri tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır.

Giriş: Müphem Hadis: Müphem Hadislerin Hadis Edebiyatındaki Yeri ve Müphem Hadisler Konusundaki Eserler;

I. Bölüm: Hafız Abdülğânî b. Said el-Ezdî: Hayatı, Hocaları. Talebeleri, Eserleri ve İlmî Şahsiyeti;

II. Bölüm: Kitabu’l-Gavâmız ve’1-Mübhemât: Kitabın Tavsif ve Tanıtımı, Tahric ve Tahkik ve Hadislerin Kaynaklara İntikâli.

Araştırmacı, Hafız Abdülğânî’nin derin ilminin göstergesi olan bu çalışmasında, müphem hadislerin en meşhur örneklerinden 36 hadisteki müphemliği titiz bir araştırmayla belirlemiş olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hakim en-Neysâbûrî Ve Kitâbu Ma’rifeti Ulûmi’l-Hadîs’i,

Hazırlayan: Mustafa Onat

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

S.Ü.S.B.E., Konya,, 1996.

Hanımların Peygamberimize Sorduğu Sorular

Hazırlayan: Mustafa Karabacak

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1996.

el-Hasan b. Sufyan Ve “Kitabu’l-Erbaın” Adlı Hadis Cüzü

Hazırlayan: Mustafa Sares

Yöneten: Doç. Dr. İ. Lütfı Çakan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 53+47 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1989.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, kırk hadis edebiyatının ilk sıralarında yer alan, el-Hasan b. Süfyan’ın te’lif ettiği “Kitabu’l-Erbaîn” adlı hadis cüzünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: el-Hasan b. Süfyan’nın Hayatı, İlmî Şahsiyeti ve Eserleri;

II. Bölüm: el-Hasan b. Süfyan’nın El-Erbeûn Cüzü: Cüzün Tavsif ve Tanıtımı. el-Hasan b. Süfyan’dan Sonraki Rivayeti;

III. Bölüm: Metin ve Tahric.

Ebu’l-Abbas el-Hasan b. Süfyan’nın, güvenilir bir muhaddis olduğunu belirten araştırmacı, cüzündeki 42 hadisten:24’ü Buhari, 28’i Müslim, 25’i Ebû Davud, 27’si Tirmizî, 26’sı Nesâi, 23’ü İbn Mâce, 16’sı Dârimî, 10’u Mâlik ve 32’si Ahmed İbn Hanbel’in kitabında zikredildiği sonucuna ulaşmıştır.

Humeyd et-Tavil Ve Sahifesi

Hazırlayan: Mahmut Kırkpınar

Yöneten: Bröf. Dr. Salih Tuğ

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 57+13 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1987.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, ilk dönemlerden itibaren hadislerin yazıya geçirildiğinin vesikaları niteliğindeki “sahife”lerden, h.II. asrın ilk hadis mümessillerinden olan ve hadis rivayetinde üstün vasıflara sahip bulunan muhaddis Humeyd et-Tavîl ve sahifesi konusunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadis Edebiyatında Sahifeler;

I. Bölüm: Humeyd et-Tavîl’in Hayatı ve İlmî Şahsiyeti;

II. Bölüm: Humeyd et-Tavîl’in Sahifesi: Dış Tanıtımı, Mahiyet ve Muhtevası, Sahifenin Humeyd’den Sonraki Rivayeti ve Râvîlerin Terceme-i Halleri, Sahife Hadislerinin Tahricte Esas Alınan Eserlerdeki Diğer Râvîleri ve Hadislerinin Tasnif Dönemindeki Eserlere İntikâli;

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

Araştırmacı, Humeyd et-Tavîl’in, her ne kadar tedlis tenkidlerine muhatap olmuşsa da, güvenilir bir hadisçi olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Huzeyfe b. Yeman Ve Ayet Ettiği Hadisler

Hazırlayan: Cengiz Soysal

Yöneten: Doç. Dr. Bilal Saklan

Y. Lisans tezi, basılmamış, 153 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1994.

Araştırmanın Amacı:

Huzeyfetü’l-Yemânî’nin ‘sâhibü’sır’ olarak bilindiğini, diğer bir ifade ile Resûlullah’ın kimlerin münafık olduğunu, ileride ne gibi fitnelerin çıkacağını bu sahabeye bildirdiğini belirten araştırmacı, söz konusu olan sahabenin, hayatını ilmini ve rivayet ettiği hadisleri ele almayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Konu ve kaynaklar;

I. Bölüm: Huzeyfetü’l-Yemânî, hayatı, ilmi ve şahsiyeti;

II.Bölüm: Rivayet ettiği hadisler; Fitne ve hadisler.

Araştırmacı, Huzeyfetü’l-Yemânî’nin fitne ve münafıkları bilme noktasında özel bir ilme sahip olduğu sonucuna varmıştır.

Hz. Peygamber’de Milliyet Görüşü

Hazırlayan: Musa Çetin

Yöneten: Prof. Dr. İbrahim Canan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 54 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1993.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, hadislerin ışığı altında Hz. Peygamber’in milliyet görüşünü ortaya koymayı hedeflemiştir.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle dört bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Millet ve milliyet görüşlerinin tahlili;

1. Bölüm: Cahiliyye dönemi milliyet anlayışı;

2. Bölüm: İslam’a göre kavim ve kavmiyetçiliğin tahlili, Hz. Peygamber’in bu konudaki tutumu;

3. Bölüm: Kavmin değil kavmiyetçiliğin yasaklanması;

4. Bölüm: Milleti oluşturan unsurlar ve İslam’ın bu husustaki esasları.

Araştırmacı, kavmin insanlar arasında bir üstünlük sebebi olmadığı, ayrı ayrı kabile ve milletlere mensup olan insanların Hz. Peygamber tarafından aynı potada olgunlaştırıldığı ve gayri müslimlerle ilişkilerin de bu mantıkla bir düzene konulduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hz. Peygamber’e Mahsus Fiiller

Hazırlayan: Sami Şahin

Yöneten: Doç. Dr. Hayri Kırbaşoğlu

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 104 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1992.

Hz. Peygamber’in Çocuklara Davranışları

Hazırlayan: Bekir Demir

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Raşid Küçük

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 166 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1995.

Hz. Peygamberin Ehl-i Kitab’la İlişkisi

Hazırlayan: Osman Güner

Yöneten: Prof. Dr. Sadık Cihan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 87 s.

O.M.Ü.S.B.E., Samsun, 1991.

Araştırmanın Amacı

Allah Rasulü’nün 63 yıllık hayatının 50 yılhk bir bölümü Mekke’de geçmiştir. İşte bu dönem hakkında çok fazla malumata sahip olmadığımızı ve müsteşriklerin, İslamın kaynağını bu dönemde Allah Rasulü’nün ilişki kurduğu kitap ehline dayandırmaya çalıştıklarını belirten araştırmacı, Mekke döneminde Rasulullah’ın Ehl-i Kitab’la olan ilişkilerini ortaya koymayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Arapların Ehl-i Kitab’la İlişkileri: İslam’a Göre Ehl-i Kitab ve Arap Yarımadasındaki Durumları;

I. Bölüm: Araplarda Dinî Durum, Yahudilik ve Hiristiyanlığın Araplar Üzerindeki Etkisi, Ehl-i Kitab’ın Risalet Konusunda Arapları Bilgilendirmesi;

II. Bölüm: Hz. Peygamber’in Ehl-i Kitab’la İlişkileri: Bi’setten Önceki İlişkiler, Bi’setten Sonraki İlişkiler ve Hz. Peygamber’in Ehl-i Kitab’a Karşı Tutumu.

Hz. Peygamber’in, yaptığı seyahatlerle, yarımadada yaşayan halkın siyasî, iktisâdı, içtimaî ve dinî durumlarını yakından bildiğini; Varaka ve Zeyd gibi bazı muvahhitlerle ilişkisi olduğunu, ancak iddia edildiği gibi Ehl-i Kitab’a mensup kölelerle Hz. Peygamber’in dikkate fleğer bir ilişki içersinde olmadığım belirten araştırmacı, Mekke dönemini dikkate alarak, Hz. Peygamber’in Ehl-i Kitab’a karşı takındığı tavrı belirlemenin mümkün olmadığı sonucuna ulaşmıştır.

Hz. Peygamberin “En Üstün” Diye Niteledikleri

Hazırlayan:Adem Yerinde

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış. 339 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, J992.

Hz. Peygamberin Hadislerinde Fitne Kavramı

Hazırlayan: Ali Çelik

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 104 s. 1

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1987.

Araştırmanın Amacı

İnsanlığa dünya ve ahiret saadetini vaad eden Hz. Peygamber’in, bunun yolunu çizdiğini, bütün sıkıntı ve tedirginliklerin sebeplerini, doğuracağı kötü sonuçlan ve ondan kurtuluş çarelerini sünneti seniyyelerinde tek tek açıkladığını belirten araştırmacı, Hz. Peygamber’in hadislerinde fitne kavramını tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Fitnenin Tanımı, Hadis Kitaplarında Fitne Hadisleri ve Anlatım

Tarzı, Fitneyi Doğuran Sebepler, Fitnenin Çeşitleri ve Özellikleri

II. Bölüm: İstikbalde Ortaya Çıkacak Fitneler: Kıyamet Alametleri. İç Karışıklıklar ve Zuhur Edecek Fitneler;

III. Bölüm: Fitneye Karşı Alınacak Tedbirler: Ferdin Alması Gereken Tedbirler, Toplumun (Devletin) Alması Gereken Tedbirler ve Fitne Hakkındaki Hadislerin Fıkhı Yönü.

Fitne kavramını. Hz. Peygamber’in hadisleri çerçevesinde değerlendirmeye, çalışan araştırmacı, fitnenin başta gelen sebepleri arasında “cehalet” ve “dinî hayatın zayıflaması”nın olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Hz. Peygamberin Hadislerinde Mucize,

I. Bölüm: Hasan b. Ali b.. Affan el-Amirî’nin Hayatı ve Eserleri;

II. Bölüm: el-Emâlî ve’l-Kırâa: Emâlî Türü Eserlerin Özellikleri, el-Emâlî ve’1-Kırâa’nın Bu Eserler Arasındaki Yeri, Nüshaları, Hadislerin Tahrici ve el-Emâlî ve’1-Kırâa’nın Metni.

İbn Hacer Ve Fethu’l-Bârî’deki Metodu

Hazırlayan: A. Emin Seyhan

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1995.

İbn Hıbban ve Hadis İlmindeki Yeri

Hazırlayan: Yüksel Çelik

Yöneten: Prof. Dr. Selahattin Polat

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 115 ş.

E.Ü-.S.B.E., Kayseri, 1993.

İbn Huzeyme Ve Sâhih’i

Hazırlayan: Enbiya Yıldırım

Yöneten: Doç. Dr. M. Ali Sönmez

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 104 s.

U.O.S.B.E., Bursa, 1989.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, M. Mustafa el-A’zamî tarafından 1975 yılında neşredilinceye kadar, Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nde varlığı dahi bilinmeyen, İbn Huzeyme’nin Sahih’ini ilim âlemine tanıtmayı amaçlamıştır. Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: İbn Huzeyme Dönemi Abbasiler Tarihi, İlmî Çalışmalar ve Fikrî Faaliyetler;

I. Bölüm: İbn Huzeyme’nin Hayatı, İlmî Yönü, Şahsiyeti ve Alimlerin Onun Hakkındaki Görüşleri;

II. Bölüm: Sahih İle İlgili Genel Bilgiler: Sahih’in Yazma Nüshası, Muhakkik M. Mustafa el-A’zamî’nin Sahih’e Katkıları, İbn Huzeyme’nin Sahih’inde Adları Geçen Hocaları ve Râvîleri, Sahih’in Muteberlik Deresi ve ibn Huzeyme’nin Sahih’inden İstifadeyle Hazırlanmış Kitaplar;

III. Bölüm: Sahih’in Tetkiki: Kitapların Muhtevası, Sahih’teki Bablann Tetkiki, Senetlerin Tetkiki, Hadis Tekerrürü. İbn Huzeyme’nin Te’lifciliği, Hadislerde kasdedilen Manaya Açıklık Getirmesi, Müphemliği Kaldırması ve İbn Huzeyme’nin Başka Hadis Kitaplarıyla Karşılaştırmalara Girmesi.

İbn Huzeyme, ehl-i sünnet ile ehl-i bid’at arasında şiddetli fıkrî.tartışmaların yapıldığı bir dönemde, kelam ilmindeki otoritesiyle kendini göstermiştir. Sahih’ini diğer kitaplardan ayıran özelliğinin bab başlıkları olduğunu belirten araştırmacı, müellifin, hadislerin sıhhati konusunda çok hassas davrandığı, zayıf gördüğü sened hakkında mutlaka açıklamada bulunduğu ve Sahih’in sıhhat açısından vasat derecede olduğu sonucuna ulaşmıştır.

İbnü’Türkmeni’nin Bevhaki İle Hadis Sahasındaki İlişkileri,

Hazırlayan: Adem Dölek

Yöneten: Prof. Dr. Ali Toksan

Y. Lisans Tezi. basılmamış. I 1 7 s,

E.Ü.S.B.H., Kayseri. 1992.

İbrahim b. Abdüssamed el-Haşimi Ve “el-Emali” İsimli Hadis Cüzü

Hazırlayan: Mustafa Karataş

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Raşit Küçük

Y. Lisans Tezi. basılmamış. 55+57 s.

M.Ü.S.B.E.. İstanbul. 1989.

Araştırmanın Amacı

Sünnet, dinin ayrılmaz bir rüknüdür. Bu nedenle onun, ezber ve yazıyla gelecek nesillere intikal ettirilmesi gerekirdi. İşte bu inceliği idrak etmiş olan ashab, tabîûn ve onlardan sonraki nesiller hadisleri yazmak ve bir araya getirmek suretiyle yüzlerce sahife, cüz, hatta kitapların malzemesini bırakmış olduklarını belirten araştırmacı, h. IV. asır eserlerinden biri olan İbrahim b. Abdüssamed’in “el-Emâlî” adlı cüzünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadis Edebiyatında Cüzler ve Emâlî Sistemi;

I. Bölüm: İbrahim b. Abdissamed el-Hâşimî’nin Hayatı ve İlmî Şahsiyeti:

II. Bölüm: İbrahim b. Abdüssamed el-Hâşimî’nin “el-Emâli” İsimli Hadis Cüzü: Cüzün Tavsif ve Tanıtımı ve İbrahim b. Abdüssamed’den Sonraki Rivayeti;

III. Bölüm: Metin ve Tahric.

Araştırmacı, İbrahim b. Abdissamed’in. bazı kimseler tarafından tenkit edilmekle beraber, pek çok hadis âlimince sika kabul edildiği ve cüzünde muhtelif konularla ilgili 111 hadis bulunduğu sonucuna ulaşmıştır.

İbrahim b. Sa’d Ve Hadis Cüzü

Hazırlayan: Saadettin Ekinci

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış. 164 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul. 1996.

İhyau Ulûmiddîn’deki Hadislerin Tahrici,

Hazırlayan: Kadir Paksoy

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. H. H.Tunçbilek

Y. Lisans Tezi. basılmamış, 81 s.

HarranÜ.S.B.E., Urfa, 1995.

İlelü’l-Hadis İlmi

Hazırlayan: Ayhan Tekineş

Yöneten: Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 84 s.

M.Ü.S.B.E., istanbul, 199i.

Araştırmanın Amacı

Sünnetin korunmasını ve sünnet malzemesine farklı bilgilerin karışmasını önlemeyi amaçlayan “Hadis Tenkidi İlmi”nin önemli bir branşı da sika hadis râvîlerinin hatalarını inceleyen İlelü’l-Hadis ilmidir. İlelin hadis usûlü kaynaklarında, hadis ilimlerinin bir nev’i olarak tetkik edildiğini belirten araştırmacı, bir ilim disiplini olarak ilelü’l-hadİs konusunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadis Tenkidi: Tenkit Fikrinin Ortaya Çıkışı, Tenkidin Tarifi ve Dinî Delili;

I. Bölüm: İlelü’l-Hadis Kavramı, Hadis Tenkidinin Tarihçesi ve İlelü’l-Hadis İlminin Doğuşu;

II. Bölüm: İlelin Sebepleri, Tesbiti ve Çeşitleri;

III. Bölüm: İlel Edebiyatı: Klasik Dönem İlel Edebiyatı ve Muahhar Dönem İlel Edebiyatı.

İlelin h. IV. yüzyıldan sonra kıymetini kaybettiğini belirten araştırmacı, günümüzde tarih tenkidciliği ve metedoloj isinin özel bir önem kazandığı, buna paralel olarak da Cerh ve Ta’dil İlminin üzerinde durulduğu, oysaki ilelin, tarih ve diğer naklî ilimlere uygulanabilirliğinin daha fazla olduğu sonucuna ulaşmıştır.

İmam Birgivi ve Sünnet

Hazırlayan: Selahattin Yücel

Yöneten: Yrd. Doç. Dr.Tevhit Bakan

Y. Lisans Tezi. basılmamış. 86 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1995.

Araştırmanın Amacı

İmam Birgivi kendi döneminde sünneti daima ön planda tutan ve bu hususta bidatlara karşı amansız bir mücadele veren bir Osmanlı alimidir. Onun bu güne kadar tefsir ve Arap dilindeki metodu araştırılmış, ancak üzerinde fazla durmasına rağmen Sünnet konusundaki görüşlerinin tetkik edilmediğini belirten araştırmacı, işte bu açıdan İmam Birgivi’yi ele almayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: İmam Birgivi’nin hayatı, eserleri;

1. Bölüm: Sünnet ve Sünnetin İslam’daki Önemi;

2. Bölüm: İmam Birgivi’ye göre sünnet;

3. Bölüm: İmam Birgivi’nin sünnete uygun görüşleri, etkilendiği ve etkilediği ulema.

Araştırmacı, h.929’da doğup 989’da vefat eden İmam Birgivi’nin elliyi aşkın esere sahip olduğu, itikadi ve ameli konularda eksiklik veya artırmayı bidat olarak kabul ettiği; şeriata ters olmayan örf, adet ve teknikle ilgili sonradan icat edilen şeyleri bidat olarak görmediği; eserlerinde hemen hemen her konuda delil olarak hadis rivayet etmeyi prensip haline getirdiği, ancak muhtevaya önem vererek hadislerin teknik yönünü ihmal ettiği, hadis külliyatı dışında bulunan bazı zayıf, hatta uydurma olma ihtimali bulunan hadisleri de delil olarak kullandığı sonucuna ulaşmıştır.

İmam Beyhaki, Hayatı, Eserleri Ve Hadis İlmindeki Yeri

Hazırlayan: İbrahim Soyak

Yöneten: Doç. Dr. Ahmet Demirci

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 94 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1993.

İmam Hatip Liselerinde Okutulmakta Olan Hadis Dersi Programının Değerlendirilmesi

Hazırlayan: Ali Akdoğan

Yöneten: Hüseyin Peker

Y. Lisans Tezi, basılmamış,

O.M.Ü.Î.F.D

Araştırmanın Amacı

İmam Hatip Liselerinde okutulmakta olan Hadis dersi programını, öğretmen ve öğrenci görüşlerine dayalı olarak incelemek ve programın geliştiril-mesine yönelik öneriler hazırlamak amaçlanmıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma verilerinin toplanması için iki farklı anket hazırlanarak bu anketlerden birisi 1993-1994 öğretim yılında 8 farklı okulda görev yapan 50 branş öğretmenine; diğer anket ise sosyo-ekonomik bakımdan farklı olduğu tahmin edilen 4 ayrı okulda öğrenim gören 300 öğrenciye uygulanarak elde edilen bulgular kişisel ye programa ilişkin bulgular olmak üzere öğretmen ve öğrenci açısından incelenmiştir.

Araştırmacı bu çalışması ile İmam Hatip Liselerinde okutulan Hadis dersinin genel durumunu belirleyerek, yorumlamış ve bazı önerilerde bulunmuştur:

1- Hadis ders programları için yeni metodlar geliştirilmelidir.

2- Hadis ders programlarının diğer ders programları ile desteklenmesi sağlanmalıdır.

3- Sınıf mevcutları normal düzeyde tutulmalıdır.

4- Programın denetlenmesi ve gerekli rehberliğin yapılması sağlanmalıdır.

İnançlar Açısından Gelecek Zaman Hadisleri

Hazırlayan: Hülya Türk

Yöneten: Prof. Dr. M. Saim Yeprem

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 60 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1994.

İsmail b. Ca’fer Ve Cüzü

Hazırlayan: Zekeriya Tüfekcioğlu

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 64+52 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1987.

Araştırmanın Amacı

İlk yazılı hadis vesikaları olma özelliğini taşıyan “sahife” ve “cüz’lerin hadis edebiyatının oluşmasına büyük katkıları olduğunu belirten araştırmacı, cüzlerin güzel bir örneği olan İsmail b. Ca’fer’in cüzünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: H. II. Asır Hadis Edebiyatında Cüzler;

I. Bölüm: İsmail b. Ca’fer b. Ebî Kesir’in Hayatı ve İlmî Şahsiyeti;

II. Bölüm: İsmail b. Ca’fer b. Ebî Kesir’in Cüzü: Cüzün Tavsif ve Tanıtımı, Cüzün İsmail b. Cafer’den Sonraki Rivayeti;

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

Araştırmacı, h. II. asır Medine kân ve muhaddislerinden olan İsmail b. Cafer’in “el-Cüz’ü’l-Evvel” diye bilinen cüzünün ilk bölümündeki 134 hadisten, 39’unun Buharı, 75’inin Müslim, 42’sinin Ebû Davud, 51’inin Tirmizî, 56’sının Nesâi, 35’inin İbn Mâce, 42’sinin Mâlik, 56’sının Dârimî ve 106’sının Ahmed ibn Hanbel tarafından rivayet edildiği sonucuna ulaşmıştır.

İsmail b. Nuceyd es-Sülemi Ve Hadis Cüzü

Hazırlayan: Hamdi Taşar

Yöneten: Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. lisans Tezi, basılmamış, 117 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1991.

Araştırmanın Amacı

Hadislerin yazı ile tesbit edildiğini gösteren cüzlere, ashab döneminden itibaren rastlanmaktadır. Cüzler, sahabeden veya daha sonra gelen birinden rivayet edilen hadislerin veya bir mesele hakkındaki hadislerin bir araya toplanmasıyla meydana gelen eserler olduğunu belirten araştırmacı, birinci guruba giren İbn Nuceyd’in cüzünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: İsmail b. Nuceyd es-Sülemî’nin Hayatı, İlmî Şahsiyeti ve Eserleri;

II. Bölüm: İsmail b. Nuceyd es-Sülemî’nin Hadis Cüzü:Cüzün Tavsif ve Tanıtımı, es-Sülemî’den Sonraki Rivayeti ve es-Sülemî’nin Cüzde Adı Geçen Hocaları;

III. Bölüm: Tahric ve Tahkik.

Araştırmacı, İsmail b. Nuceyd es-Sülemî’nin sika bir muhaddis olduğu ve cüzünde bulunan 62 hadisten 57 tanesinin Kütübü’t-Tis’a’da yer aldığı sonucuna ulaşmıştır.

İsmail Hakkı Bursevî’nin Kırk Hadis Şerhi Traskripsiyonu Ve Hadislerin Tahric Ve Tenkidi, (Son 20 Hadîs)

Hazırlayan: Ayşe Gültekin

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1996.

İstiaze Hadisleri

Hazırlayan: Abdullah Önal

Yöneten: Prof. Dr. İ. Lütfi Çakan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 229 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1996.

Kadı Ebu İshak b. İsmail el-Ezdi Ve “Kitabu Fadli’s-Salati Ale’n-Nebi” Adlı Hadis Cüzü

Hazırlayan: Alican Tatlı

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Raşit Küçük

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 60+53 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1989.

Araştırmanın Amacı

Hadislerin yazı ile tesbit edildiğini gösteren cüzlere, ashâb döneminden itibaren rastlanmaktadır. Cüzlerin, sahabeden veya daha sonra gelen birinden rivayet edilen hadislerin bir araya toplanmasıyla veya herhangi bir mesele hakkındaki hadislerin derlenmesiyle meydana geldiğini belirten araştırmacı, ikinci türden olan kadı Ebû İshak İsmail el-Ezdî’nin “Kitabu Fadli’s-Salât ale’n-Nebi” adlı cüzünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Ebû İshak İsmail el-Ezdî’nin Hayatı, İlmî Şahsiyeti ve Eserleri;

II. Bölüm: Ebû İshak İsmail el-Ezdi’nin Cüzü: Cüzün Tavsif ve Tanıtımı, Ebû İshak İsmail el-Ezdî’den Sonraki Rivayeti ve Rivayet Edenler;

III.Bölüm: Metin, Mukabele ve Tahric.

Araştırmacı, müellif hakkında ciddî bir ta!n bulunmadığını, yanı sika olduğunu ve cüzündeki 104 hadisten 8’inin Buhârî, 10’unun Müslim, Ebu Davud, 21’inin Nesâî, 19’unun Tirmizî, 18’inin İbn Mâce, 5’inin İmam Malik, Dârimî ve 47’sini Ahmed İbn Hanbel tarafından rivayet edildiği sonucuna ulaşmış.

Kasım B. Kutlubuga’nın Hayatı, Eserleri Ve Hadis İlmindeki Yeri

Hazırlayan: Mustafa Yeşil

Yöneten: Doç. Dr. Nevzat Aşık

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

D.E.Ü.S.B.E., İzmir. 1992

Kitabu’l-Libas Ve Hadis Literatüründeki Yeri

Hazırlayan: Muhittin Uysal

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 325 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1992.

Kıtabu’l-Mahzun Fî Ilmi’l-Hadis

Hazırlayan: Ali Vasfı Kurt

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, Basılmamış, 40+240 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1987.

Araştırmanın Amacı

Hadis ilimlerinin en önemli kısımlarından olan İlmü’r-Ricalle ilgili eserlerin önemi çok büyüktür. Râvîler üzerine yapılan çalışmalar, onların rivayetlerinin de bilinmesini gerekli kıldığından, hadis ricalini ve tabakalarını bilmenin, hadisi bilmekle eşdeğerde tutulduğunu belirten araştırmacı, meçhul râvîlerin bilinmesini kolaylaştıracak olan, Ebu’1-Feth el-Ezdî’nin “Kitabu’l-Mahzûn fî Ilmi’l-Hadis” adlı eserini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Ebu’1-Feth el-Ezdî’nin Hayatı ve İlmî Şahsiyeti;

II. Bölüm: Kitabu’l-Mahzûn fî İlmi’l-Hadîs: Nüsha Tanıtımı, Muhtevası, Hadis İlmindeki Yeri ve Önemi;

III.Bölüm: Metin, Tahkik ve Tahric.

Kur’an’ı Kerim’in Fazileti İle İlgili Hadisler

Hazırlayan: Mehmet Özcan

Yöneten: Doç. Dr. Mücteba Uğur

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 136 s.

Ankara Ü.S.B.E., Ankara, 1993.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, Kur’an-ı Kerim’in fazileti ile ilgili hadisleri değerlendirmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma, bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Konunun amacı,metotları, Fedail kelimesinin anlamı ve hadis literatüründekİ yeri.

1. Bölüm: Kur’an’ın Fazileti ile ilgili hadisler.

2. Bölüm: Surelerin fazileti ile ilgili hadisler ve bunların tefsirlerdeki durumları. Kur’an-ı Kerim’in fazileti ile ilgili hadis uydurma sebepleri ve mevzu rivayetlerin ortak özellikleri.

Araştırmacı Sünenlerde geçen rivayetlerin bir kısmının uydurma olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Kurtubî Ve Hadis Metodu

Hazırlayan: Mehmet Durmuş

Yöneten: Doç. Dr. M. Ali Sönmez

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 95 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1993.

Leys b. Sa’d Ve Hadis Cüzü

Hazırlayan: Hasan Cirit

Yöneten: Yrd. Doç.Dr. Raşit Küçük

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 84+55 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1988.

Araştırmanın Amacı

Hadislerin, Hz. Peygamber devrinden itibaren yazı ile tesbit edildiğini ve hadis edebiyatının ilk mahsullerini sahife ve cüzlerin oluşturduğunu belirten araştırmacı, cüzlerin mühim bir örneğini teşkil eden Leys b. Sa’d’ın Hadis Cüzünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Hadis Edebiyatında Sahife ve Cüzler;

I. Bölüm: Leys b. Sa’d’ın Hayatı, İlmî Şahsiyeti ve Eserleri;

II. Bölüm: Leys b Sa’d’ın Hadis Cüzü: Cüzün Tavsif ve Tanıtımı ve Leys b Sa’d’dan Sonraki Râvîleri:

III. Bölüm: Metin ve Tahric.

Araştırmacı, tâbiûn âlimlerinden sonra Mısır’da yetişmiş olan Leys b Sa’d’ın güvenilir bir muhaddüs olduğum rivayetlerinden 29’u Buharı, 79’u kütübü’s Sitte. Muvatta. Sünen-i Dârimî ve İbn Hanbel’in Müsned’inde yer aldığı: ayrıca cüzdeki hadislerin büyük çoğunluğunun sahabe râvîsinden itibaren. Leys b Sa’d’a yazılı metinler halinde intikal ettiği sonucuna ulaşmıştır.

Miraç

Hazırlayan: Metin Özdemir

Yöneten: Prof. Dr. Hüseyin Atay

Y. Lisans Tezi. basılmamış. 11+128 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara. 1994

Araştırma, bir girişle beş bölümden oluşmaktadır:

1.Bölüm: Miracın lügat ve terim anlamları:

2. Bölüm: Hadisçilerin Miraç olayını anlatışları;

3. Bölüm: Müfessirlerin Miraca bakış açıları;

4. Bölüm: Miraç nazariyesinin akla göre imkanı;

5. Bölüm: Tasavvufçuların olayı değerlendirmeleri.

Araştırmacı. Kur’an’da ısrarla Hz. Peygamberin bir beşer oluşu üzerinde durulduğunu hatırlatarak, ona meleki bir takım sıfatlar yakıştırmanın k’ur’an açısından mümkün olmadığın! ifade etmiş ve miracı bu noktayı göz önünde bulundurarak değerlendirmenin doğru olacağını belirtmiştir.

Mehamili Ve “Kitabu’d-Dua” İsimli Hadis Cüzü

Hazırlayan: M. Sabri Akın

Yöneten: Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış. 81 +28+83 s.

M.Ü.S.B.E. İstanbul. 1990.

Araştırmanın Amacı

İlk asırlarda yazılmaya başlanan cüzler, daha ziyade III. asırdan itibaren oıtaya çıkmaya başlamış ve binlerce cüz telif edilmiştiir. Cüzler değişik konulardaki hadisleri ihtiva etlikleri gibi. muayyen bir konuya da tahsis edildiğini belirten araştırmacı, ikinci türün en güzel örneğini teşkil eden el-Mehâmilî’nin “Kitâbu’d-.Dua” isimli hadis eü/ünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Dua Mefhumu:

I. Bölüm: el-Mehâmilî’nin Hayatı Eserleri ve İlmî Şahsiyeti;

II. Bölüm: el-Mehâmilî’nin Cüzü (Kitâbu’d-Dua): Cüzün Tavsif ve Tanıtımı ve el-Mehâmilî’den Sonraki Rivayeti:

III. Bölüm: Metin ve Tahric.

Araştırmacı, Ebû Abdullah el-Hüseyin b. İsmail el-Mehâmilî’nin sika bir muhaddis olduğu; cüzünde toplam 87 hadis bulunduğu ve bu hadislerin hepsinin de, Hz.Peygamber’in yolculuğu boyunca yaptığı dualarla ilgili olup, Kütübü’t-Tis’a ve diğer muteber hadis kitaplarında bulunduğu sonucuna ulaşmıştır.

Mevkuf Hadisler Ve Değeri

Hazırlayan: M. Ali Büyükkara

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 100 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1993.

Mevkuf Hadisler Ve Delil Olma Yönünden Değeri

Hazırlayan: Muhammed Yılmaz

Yöneten: Doç. Dr. Nevzat Aşık

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

D.E.Ü.S.B.E., İzmir, 1994.

Muhammed b. Mahled Ve Hadis Cüzü

Hazırlayan: İhsan Ökkes

Yöneten: Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 66+48 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1990.

Araştırmanın Amacı

Hazırlayan: Tevhit Bakan

Yöneten: Prof. Dr. İbrahim Canan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 98 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1987.

Araştırmanın Amacı

Mutezile mezhebi üzerine batıda ve İslam âleminde bir hayli araştırma yapılmış olmasına rağmen, hadisle alakalı görüşlerine dair müstakil bir çalışmanın yapılmadığını belirten araştırmacı, Mutezilenin hadisle alakalı görüşlerini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Mutezile Mezhebinin Ortaya Çıkışı ve Çıkış Nedenleri;

I. Bölüm: Akıl Nakil Meselesi;

II. Bölüm: İlk Dönem Mutezilesinin Hadislere Bakışı, Haberin Taksimi, Mutezilenin Beş Usûlü, Prensiplerine Uyan ve Uymayan Hadislerde Mutezilenin Görüşleri, İnanç Konusunda Kabul Ettiği Hadisler, Tevekkül Meselesi ve Son Dönem Mutezilesinin Amele Taalluk Eden Hadisleri Kabulü.

Mutezile mezhebinin, hadisi kabul edip etmediği konusunda birbiriyle çelişik görüşlerin olduğunu belirten araştırmacı, bunun nedeninin, konunun tarihi seyri içersinde ele alınmaması ve mezhebin bazı hususiyetlerinin göz önünde bulundurulmaması olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Muhammed Zahid el-Kevseri, Hayatı, Eserleri, Fikirleri Ve Hadisciliği

Hazırlayan: M. Emin Özafşar

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Y. Lisans Tezi. basılmamış, 233 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara. 1989

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, Türk Milletinin içinden çıkardığı değerli şahsiyetlerden biri olan Muhammed.Zâhid el-Kevserî’yi toplumumuza tanıtmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu dört bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Muhammed Zâhid el-Kevserî’nin Yaşadığı Dönemin Siyasî, Fikrî ve Kültürel Açıdan Genel Değerlendirmesi;

II. Bölüm: Muhammed Zâhid el-Kevserî’nin Hayatı: Türkiye Dönemi ve Mısır Dönemi;

III. Muhammed Zâhid el-Kevserî’nin İlmî Şahsiyeti: Hocaları, Talebeleri, Eserleri ve Çeşitli Yönleriyle Zâhid el-Kevserî;

IV. Bölüm: Kur’an, Hadis, Fıkıh ve Kelam Sahasındaki Çalışmaları ve Bazı Mütalaaları.

Muhammed Zâhid el-Kevserî’nin, en belirgin özelliğinin aklîliği ve ıllî yani nedensel düşünmesi olduğunu belirten araştırmacı, onun genelde “vakıa”dan hareket etmesine rağmen bazen “ideal”den hareket ettiği kanaatine ulaşmıştır.

Musa Carullah Bigi, Hayatı, Fikirleri Ve Eserleri

Hazırlayan: Mehmet Görmez

Yöneten: Prof. Dr. M. Said Hatipoğlu

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 150 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1989.

Araştırmanın Amacı

Musa Cârullah Bigi, son asır Türkistan ilim dünyasının tanınmış simalarmdandır. Çile ve meşekkat dolu 74 yıllık hayatmda verdiği irili ufaklı 120 kadar eserinin, onun ilmî kudretinin ölmez şahidi olduğunu belirten araştırmacı, sadece yaşadığı bölgede değil, bütün islam âleminde şöhret bulan bu âlimi toplumumuza taifıtmayi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

1. Bölüm: Ana Hatlarıyla Musa Cârullah Bigi’nin Yaşadığı Asır;

II. Bölüm: Musa Cârullah Bigi’nin Yetiştiği Çevre, Kazan Türkleri ve Kazan Yurdu;

III. Bölüm: Musa Cârullah Bigi: Hayatı, İlmî Şahsiyeti, Fikirleri ve Eserleri. Musa Cârullah Bigi’nin, sadece Rusya Müslümanları arasında değil, diğer islam ülkelerinde de şöhret bulan bir islam âlimi ve fikir adamı olduğunu belirten araştırmacı, onun islamî ilimlerde kalem oynatmadığı saha kalmadığı, özellikle Kur’an ilimleriyle meşgul olduğu ve 120 kadar eserinden 100 kadarının kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğu sonucuna ulaşmıştır.

Musa Carullah’ın Hatun Adlı Kitabı Işığında İslam Kadını

Hazırlayan: Semra Ulaş

Yöneten: Doç. Dr. Mücteba Uğur

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 266 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1993.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı ‘Kadın meselesini’ tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

1. Bölüm: Musa Cârullah ve Fikirleri.

2. Bölüm: Çeşitli din ve edebiyatlarda kadın meselesi.

3. Bölüm: İslam’da kadın ve aile.

4. Bölüm: Kadının sosyal, siyasal ve ekonomik hakları.

5. Bölüm: Aile hukuku, evlenme, boşanma, çok kadınla evlilik.

6. Bölüm: Örtü meselesi. Musa Carullah’a göre Kur’an’daki örtü, maddi değü manevi örtüdür. Yani iffet örtüşüdür- Bu bölümde iffet konusu da detaylı olarak incelenmektedir.

Araştımanın Hatun adlı kitapla sınırlı kalmadığını belirten araştırmacı, Kur’an dışında Tevrat ve İncil’e de “müracaat etliğini, böylece ilahi dinler arasında bir mukayese imkanı doğduğunu belirtmektedir.

Mütevatir Hadisler Ve Meseleleri

Hazırlayan: Bilal Saklan

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış. 147 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul. 1986.

Araştırmanın Amacı

“Mütevatir” ile ilgili müstakil bir çalışmaya tesadüf edemediğini, bu konudaki çalışmaların daha çok miitevatir hadislerin derlenmesi şeklinde olduğunu belirten araştınnacı, mütevaîir hadisler ve meseleleri konusunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Haber: Lugatta ve İstılahta Haber ve Kısımları;

I. Bölüm: Mütevatir Haberler: Tarifi, Şartları, İfade Ettiği İlim Açısından Mütevatir, Kısımları. Miktarı ve Hükmü;

II. Bölüm: Mütevatir Hadislerle İlgili Eserler;

III.Bölüm: Mütevatir Hadis Metinleri.

Hadisler ve genel anlamda haberler, şüyu’ bakımından mütevatir ve âhad şeklinde taksim edilmiştir. Mütevatir haberin zan ifade edip, kalbe itmi’nân vermediğini söyleyenler olmuşsa da cumhurun, kesin bilgi ifade ettiğinde müttefik olduğunu belirten araştırmacı, bu kesin bilginin nev’i hakkında, zaruri veya nazarî şeklinde ihtilaflar çıkmışsa da bunların tamamen lafzı anlaşmazlıklar olup, mütevatir haberin kesin bilgi ifade etmesine engel teşkil etmediği sonucuna ulaşmıştır.

Nasihatin Dindeki Yeri Ve Hz. Peygamberin Nasihatleri,

Hazırlayan: Şemseddin Kırış

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Küçük, Raşid

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 80 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul. 1994.

en-Nasih Ve’1-Mensuh fi’1-Hadis, Ahmed b. Mühammed b. Hamed b. el-Muhtar er-Razi

Hazırlayan: Ahmed Kudsî

Yöneten: Prof. Dr. Ali Osman Koçkuzu

Y. Lisans Tezi. basılmamış, 185 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1987.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, Ahmed er-Râzi’nin “en-Nâsih ve’1-Mensuh fi’1-Hadis” adlı yazma eserini tahric edip, ilim âlemine tanıtmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu üç bölümden oluşmaktadır:

I.Bölüm: Ahmed er-Râzi;

II. Bölüm: en-Nâsih ve’1-Mensuh fı’l-Hadis Adlı Eser;

III. Bölüm: Nâsih Mensuh Bilgisi ve Tahricli Edisyon Kritik Çalışması.

Nikah Konusundaki Hadisler

Hazırlayan: Ahmet Ay

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1996.

Osmanlı İmparatorluğu Gerileme Döneminde Hadis Çalışmaları (1699-1876)

Hazırlayan: Yunus Macit

Yöneten: Doç. Dr. s. Kemal Sandıkçı

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 106 s.

O.M.Ü.S.B.E., Samsun, 1990.

Araştırmanın Amacı

Osmanlı imparatorluğunup gerileme döneminin, hadis edebiyatı açısından incelenmediğini belirten araştırmacı, bu dönemi tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle bir ana bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Gerileme Döneminde Osmanlı İmparatorluğu: Coğrafî Durum Siyasî Durum, Osmanlı Medreseleri ve İlmî Hayat: Asıl Bölüm: Hadis Çalışmaları ve Müellifleri.

Bu dönemde 99 Türk müellifin hadisle ilgili eser verdiğini, ancak müelliflerin sadece hadis ilmiyle meşgul olmadıklarını belirten araştırmacı, te’lif edilen eserlerde hadislerin genellikle senedsiz olarak ve sadece kitap ve râvî ismi zikredilerek verildiği sonucuna ulaşmıştır.

Pakistan’da Hadis Çalışmaları

Hazırlayan: Mehmet Özşenel

Yöneten: Doç.Dr. İ. Lütfi Çakan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 160 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1992.

Peygamberimizin Rabbani Terbiyesi

Hazırlayan: Mehmet Dilek

Yöneten: Prof. Dr. İbrahim Canan

Y. Lisans Tezi,basılmamış, 98 s.

Harran Ü.S.B.E., Ş.Urfa, 1995.

Peygamberimiz Zamanında Bir Ailenin Kuruluşu Ve Kadının Ailedeki Yeri

Hazırlayan: Aişegül Sümbüllü

Yöneten: Yrd.Doç. Dr. Tevhit Bakan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 107 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1994.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, Hz. Peygamber zamanında bir ailenin hangi aşamalardan geçerek kurulduğunu, kadının aile içindeki yerini tespit etmeyi amaçlamıştır. Araştırmanın Muhtevası

Araştırma, bir Girişle dört bölümden oluşmaktadır.

Giriş: Ailenin tarifi, önemi;

1. Bölüm: Aile hakkında umumi bilgiler; tarihte aile, sosyolojiye göre aile, cahiliyyede aile, feminizme göre aile;

2. Bölüm: İslam’ın evlilik anlayışı, hadisler ışığında evlenirken dikkat edilecek hususlar, nikahın şartları, eşlerde aranacak evsaflar;

3. Bölüm: Peygamber döneminde ailenin kuruluş aşamaları;

4. Bölüm: Kadının ailedeki yeri.

Araştırmacı, tarih boyunca aile yapısının dinlere, milletlere ve zamanın telakkilerine göre değiştiği; cahiliyye döneminde kadın ve aileye önem verilmediği; İslam’ın evliliği teşvik ettiği, evlenirken eşlerin uymaları gereken bir takım prensipler ve takip etmeleri gereken safhaların bulunduğu ve ailedeki bütün fertlerin İslam tarafından korunduğu sonucuna ulaşmıştır.

Rasulullah’ın Sünnetinde Adalet Kavramı

Hazırlayan: Ruhi Abat

Yöneten: Prof. Dr. Ali Toksan

Y. Lisans Tezi, basılmamış. 165 s.

E.Ü.S.B.E-.Kayseri. 1995.

Resulullah Döneminde Hadislerde Mihir

Hazırlayan: Mehmet Şahin

Yöneten: Yrd. Doç. Dr.Yusuf Ziya Keskin

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 77 s.

Harran Ü.S.B.E., Ş.Urfa, 1996.

Hazırlayan: Eyüp Bekir Yazıcı

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Tevhit Bakan

V. Lisans Tezi, basılmamış, 153 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1995

Araştırmanın Amacı

Müstesna bir hayat sergileyerek insanlık tarihinin en güzel zamanını yaşayan bu insanları bu denli değiştiren sır ne idi? Bu tablonun bir asır evveliyle karşılaştırıldığında görülen fevkalade değişiklik nasıl olmuştu? Kulluktaki samimiyetleri neye dayanıyordu? Diğer insanların hayranlıklarını nasıl kazanmışlardı?, vb. sorulara cevap bulmayı amaçlayan araştırmacı, bu ümmetin Hz. Peygamber’in terbiyesinde yetişmiş en hayırlı nesfinin İslam’ı anlama ve anlatma gayreti ve usullerini irdelemiştir.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Kur’an ve Sünnette tebliğ, tebliğcinin vasıfları, tebliğ yolları;

1. Bölüm: Sahabe ve Tebliğ;

2. Bölüm: İlk davetçiler ve faaliyetleri:

3. Bölüm: Hulefai Raşidin dönemindeki tebliğ faaliyetleri ve sahabenin tebliğinin neticesi.

Araştırmacı, sahabenin Hz. Peygamber’den aldığı eğitimi özümsediği, Kur’an ve Sünnet doğrultusunda İslam’ı yaşadığı, bu şekilde de tebliğ ederek onu sonraki nesillere aktardığı sonucuna ulaşmıştır.

Sahihayn’daki Müdreç Hadisler Ve Bunların Genel Bir Değerlendirmesi

Hazırlayan: Mehmet Yılmaz

Yöneten: Prof. Dr. A. Osman Koçkuzu

Y. Lisans tezi, basılmamış, 152 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1993.

Araştırmanın Amacı:

Araştırmacı, Sahihayn’deki müdrec hadisleri tespit ederek bunların genel bir değerlendirmesini yapmayı hedeflemiştir.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Müdree hadisin tanımı ve hadis çeşitleri arasındaki yeri;

I. Bölüm: Müdreç hadisin usulü hadis kitaplarımdan değerlendirilmesi; Müdrecin tarifi, senedde idraç ve örnekleri, metinde idraç ve örnekleri, müdrecin bilinme yolları, hükmü ve bu sahada yazılan eserler.

II. Bölüm: Sahihayn’deki müdreç hadislerin değerlendirmesi; Hadislerden örnekler ve yorumu.

Müdreç hadisleri değerlendiren araştırmacı, peygamberimizin hadislerine bir ilave mahiyetinde olan müdrecin tamamen iyi niyetle hadisin daha iyi anlaşılması gayesiyle yapıldığını, yoksa hiçbir sahabinin peygamberimizin söylemediği bir sözü ona izafe etmeyeceklerini ifade etmektedir.

Sahihayn Hadislerinde Fikir Hürriyeti

Hazırlayan: Abdulkadir Şenel

Yöneten: Prof. Dr. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 97 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1993.

Sahih-i Buhari’nin Bab Başlıklarındaki Mevkuf Rivayetler Ve Değerlendirilmesi

Hazırlayan: Ramazan Yıldırım

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Raşid Küçük,

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

M.Ü.S.B.E..İstanbul, 1996.

Sehavi (902/1496) Ve El-Mekasidü’l-Hasene Adlı Eserinin Tenkid Ve Tahlili

Hazırlayan: Adil Yavuz

Yöneten: Doç. Dr. Bilal Saklan

Y. Lisans tezi, basılmamış, 194 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1993.

Araştırmanın Amacı:

Halk arasında sahih olan, sahih olmayan hadislerin, hikaye, şiir, sufî sözleri gibi çeşitli malzemelerin hadis olarak bilinip yaygınlaşması üzerine hadisçiler, halk arasında hadis olarak bilinen bu rivayetleri inceleme zorunluluğu hissetmişlerdir. Araştırmacı, bu şekilde ortaya çıkan eserlerin içinde oldukça önemli bir yeri olan el-Mekâsidü’1-Hasene’yi tanıtmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Sehavî’nin hayatı ve ilmî şahsiyeti; doğumu, çevresi, vefatı, tarihçiliği, hadisçiliği, hocaları ve eserleri.

II. Bölüm: Müştehir hadisler alanında yapılan çalışmalar ve el-Mekâsid’in bunlar içindeki yeri; el-Mekâsid’in nüshaları, eserin tanıtımı, kaynakları, metodu ve kullanılan malzemeler ve el-Mekâsid’in etkileri

Araştırmacı, es-Sehâvî’nin gerçekten hadis ilminde otorite bir alim, onun eseri olan el-Mekâsid’in de müştehir hadisler alanında yazılmış önemli bir kitap olduğu kanaatine varmış ve el-Mekâsid’in bugün bile müracaat edilmesi gereken önemli bir kaynak olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Es-Serahsî’nin Hayatı Ve El-Mebsut’un İlk İki Cildindeki Hadislerin Tahricî(Kitabu’z-Zekat’a Kadar)

Hazırlayan: Abdullah Yıldız

Yöneten: Doç. Dr. Al i Toksan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 43 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1992.

Serahsi’nin Mebsut’unda Metin Tenkidi (1-15 Cüzler Arası)

Hazırlayan: M, Durmuş Çiftçioğlu

Yöneten: Prof. Dr. Selahattin Polat

Y. Lisann Tezi, basılmamış, 93 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1995.

Serahsî Ve Usûl-ü Fıkhındaki Hadislerin Değerlendirilmesi,

Hazırlayan: Macit Demirel

Yöneten:

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

S.Ü.S.B.E, Konya, 1996.

Sünenü’t-Tirmizi’nin Metot Yönünden İncelenmesi

Hazırlayan: Erdoğan Köycü

Yöneten: Doç. Dr. Mücteba Uğur

Y. Lisans Tezi, basılmamış, VIII+91 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1993.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı Sünenü’t-Tirmizi’yi metot açısından incelemeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma, bir girişle birlikte üç bolünden oluşmaktadır:

Giriş: Tirmizi’nin nesebi, yolculukları, hocaları, hocası Buhari ile münasebeti, talebeleri, alimlerin Tirmizi’yi takdirleri vefatı ve eserleri.

1. Bölüm: es-Sünen’in tarifi, Tirmizi’nin Sünen’ine Câmî denilmesinin uygunluğu, Sünen’in ihtiva ettiği konular, Sünen’ine aldığı hadislerdeki şartlan ve diğer kütübü’s-sitte imamlarının şartları, Sünen’in ravileri. Sünen’in rivayeti, baskıları, şerhleri, muhtasarları, müstahreçleri ve diğer çalışmalar.

2. Bölüm: Tirmizi’nin metodu, Sünen’inde kullandığı bazı ıstılahlar. Tirmizi’ ve Hattabi’nin “Hasen Hadis” tarifleri ve bunlara itirazlar. Hâsen Hadis çeşitlerinden bazılarının değerlendirilmesi ve bu ıstılahlara dair misaller. Hasen hadislerin delil olarak kullanılması, Tirmizi’nin rivayet edip de mezheplerin kullandığı hadislerden misaller.

Sünnete Göre İslâm Ailesinin Kuruluşunda Mehir

Hazırlayan: Arif Gerzer

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

V. Lisans Tezi, basılmamış, Xl+144 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1993.

Mehir, evlenirken erkeğin kadına verdiği veya taahhüt ettiği bir para, mal, akar veya değer ifade eden herhangi bir şeydir. Mehilin, nikahın şanlarından olmamakla beraber; nikah akdinin bir eseri olarak erkek üzerine vacip olduğunu belirten araştırmacı, Sünnete göre onun konumunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Mehir mahiyet bakımından ikiye ayrılır:

a) Mehr-i misil: Bir yörenin örfünde cari olan menindir.

b) Mehri müsemma: Tarafların üzerinde anlaşarak kararlaştırmış oldukları mehir miktarıdır.

Bunun alt sınırı, Hanefılere göre 10 dirhem, Malikilere göre çeyrek dinardır (bu iki miktar Resulullah döneminde iki koyun bedeli idi). Diğer mezheplere göre ise belli bir alt sınırı yoktur. Mehrin belli bir üst sınırının olmadığında bütün mezhepler müttefiktir.

Mehir, ödeme zamanına göre de iki kısma ayrılır:

ı) Mehr-i muaccel: Nikah anında ödenen peşin para,

ıı) Mehri müeccel: Ödenmesi nikahtan sonraya bırakılmış mehir. Bunun en son ödeme zamanı, talakın veya taraflardan birinin ölümünün vuku bulduğu zamandır.

Günümüz örfünde cari olan başlık, süt hakkı ... gibi mefhumların mehirle alakası yoktur. Çünkü mehir, kadının şahsi mülküdür. Onda tam bir tasarruf yetkisine sahiptir.

Sünnetin Kur’an Dışında Hükümler Getirme Meselesi

Hazırlayan: Bünyamin Erul

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Y. Lisans Tezi. basılmamış, 92 s.

AnkaraÜ.S.B.E.. Ankara, 1989.

Araştırmanın Amacı

Hemen her çağda olduğu gibi, günümüzde de Kur’an adına sünnete karşı çıkıldığını belirten araştırmacı, o’nun yeterli olduğu, O’nda hiçbir şeyin eksik bırakılmayıp beyan edildiği, dolayısıyla sünnete ve beyanına ihtiyaç olmadığı iddiasını tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu beş bölümden oluşmaktadır:

I. Bölüm: Sünnetin Kur’an’ı Beyanı;

II. Bölüm: Sünnetin Kur’an Dışında Hükümler Getirmesi;

III- Bölüm: Sünnetin Kur’an’a Arzı;

IV. Bölüm: Nass Üzerine Ziyade Etmesi;

V. Bölüm: Sünnet, Kur’an Üzerine Ziyade Getiremez.

Sünnet üzerindeki tartışmalar, h. I. asrın ortalarında başlamış ve sünnetin Kur’an yanında yeri tartışılırken bir çok ihtilaflara, hatta ifrat ve tefritlere düşülmüştür. Sünnetin Kur’an’ı beyan edeceği, küçük bir azınlık dışında herkes tarafından kabul edilmiştir. Prensip olarak Sünnetin, Kur’an’a muvafık hükümler getirmesi, umumunu tahsis, mutlakmı takyid, mücmelini beyan ve O’nda bulunmayan hükümler getirmesinin, cumhur tarafından ittifakla kabul edildiğini belirten araştırmacı, Sünnetin Kur’an’i neshinde ve âhâd haberlerin getirmiş olduğu hükümlerin durumunda ihtilaf edildiği sonucuna ulaşmıştır.

Sünnette Ad Koyma

Hazırlayan: Şehabettin Şengüler

Yöneten: Doç. Dr. İ. Lütfi Çakan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 29 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1990.

Araştırmanın Amacı

Yeni doğan çocuk için isim koymanın sünnet olduğunu belirten araştırmacı, ismi ve onunla yakın alakası olan konulan ele alarak, ismin fıkhı ve hukukî durumunu tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası Araştırmada şu konular ele alınmıştır: ismin Tanımı. Kişilikle İrtibatı. Tarihçesi. Haram Olan İsimler. Mekruh Olan isimler. Mubah Olan İsimler. İsim Koyma Vakti. İsim Koyma Merasimi. İsim Koyma Hakkı. Kölelerin İsimlendirilmesi. Birden Fazla İsim, Künye ve Lakab, İsim Değiştirme, İsmin Himayesi ve İsmin Sona Ermesi.

Bir insanı diğerine tannan ve diğerinden ayıran vasıtanın isim olduğunu belirten araştırmacı, İslam hukukunda ismin, her ne kadar hadis ve fıkıh kitaplarında dağınık hakle, çeşitli bölüm ve başlıklar altında işlense de bir hukuki müessese olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Sünnette İlim Telakkisi

Hazırlayan: Mahir Şahin

Yöneten: Yrd. Doç. Dr.İbrahim Bayraktar

Y. lisans Tezi. basılmamış. 90 s.

A.Ü.S.B.H. Erzurum, 1994.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı. Müslümanların geri kalmışlığını İslam’a bağlav anlara karsı onun ilme verdiği önemi ve hadislerde ilmin nasıl ele alındığını tespit etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Batıda ve İslam tarihinde ilmin gelişmesi ile ilgili kısa bir açıklama:

1. Bölüm: İlmin tarifi, faziletleri, çeşitleri, değeri:

2. Bölüm: İlmin kaynağı ve mertebeleri.

Araştırmacı, batı ilim anlayışının maddeye dayandığı, İslami ilim anlayışının ise hem maddi hem de manevi yönünün bulunduğu. İslam’ın ilme büyük değer verdiği ve çeşitli kaynaklara sahip olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Suyuti’nin’el-Behcetü’s-Seniyye fi’l-Esmai’n-Nebeviyye” Adlı Eseri

Hazırlayan: Mahmut Kavaklıoğlu

Yöneten: Doç. Dr. İ. lütfİ Çakan

Y. Lisans tezi. basılmamış, 82+135 s.

M.Ü.S.B.E.. İstanbul. 1989. t

Araştırmanın Amacı

İslam Peygamber’i Hz. Muhammed’in ve getirdiği mesajın yeterince ve doğru olarak anlaşılmasında. O’nun isimlerinin yeri küçümsenemez. Bu itibarla İslam ulemâsının, Hz. Peygamberle ilgili her konuya duydukları alakaya paralel olarak. O’nun isimlerine de özel ehemmiyet verdiklerini belirten araştırmacı, Suyutî’nin “el-Behce” isimli risalesini tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Esmâu’n-Nebi;

I. Bölüm: Suyutî’nin Hayatı, ilmî Şahsiyeti ve Eserleri;

II. Bölüm: el-Behcetü’s-Seniyye fi’l-Esmâi’n-Nebeviyye: Eserin Tavsif ve Tanıtımı;

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

Suyutî’nin, 360 küsur ismin Hz. Peygamber’e aidiyetini âyet, hadis ve diğer nakillerle ispata çalıştığını belirten araştırmacı, söz konusu isimlerden bir kısmının tartışmaya açık olduğu kanaatine ulaşmıştır.

Sünnet Kur’an İlişkisi

Hazırlayan: Saffet Sancaklı

Yöneten: Doç. Dr. Selman Başaran

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 132 s.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1989.

Araştırmanın Amacı

İslamî hükümlerin ana kaynakları olan Kur’an ve Sünnet, adeta yeniden keşfedilmeyi bekleyen iki temel kaynaktır. Fert ve toplumun sorunlarının çözümünün bu iki kaynağın tutarlı açıklamalarında yattığını belirten araştırmacı, matematiksel ifadeyle Sünnet ve Kur’an arasındaki kesişim ve bileşim kümelerini tesbit edip ortaya çıkarmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Sünnetin Tarifi, Hadisin Tarifi, Kudsî Hadis ve Vahyin Tarifi;

I. Bölüm: Sünnetin Vahiy, Tefsir ve Kıraat İle Olan İlişkisi: Sünnet Vahiy İlişkisi, Sünnetin Kur’an Tefsiriyle Alakası ve Sünnetin Kıraatla İlgisi;

II. Bölüm: Hüküm Koyma ve Üslup Açısından Sünnetin Kur’an Karşısındaki Durumu: Hüküm Koyma Açısından Sünnetin Kur’an Karşısındaki Durumu, Kur’an ve Sünnette Üslup ve Muhteva.

İslam dininin anlaşılması, Kur’an ve Sünnetin çok iyi bir şekilde bilinmesi ve aralarındaki ilişkinin çözülmesiyle mümkün olduğunu belirten araştırmacı, onların bir bütünün parçaları olduğunu, bu nedenle her ikisini bütünlük içersinde ele alarak değerlendirmenin gerektiği kanaatine ulaşmıştır.

es-Sülemi Ve “Kitabu’l-Erbaın Li’s-Sufiyye” İsimli Hadîs Kitabı

Hazırlayan: Niyazi Berki

Yöneten: Doç. Dr. M. Yaşar Kandemir

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 30+10+54 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1990.

Araştırmanın Amacı

H. II. asırdan itibaren ilk meyvelerini veren hadis edebiyatı, h. IV. ve V. asırlarda olgun meyvelerini vermeye başladığını belirten araştırmacı, değişik konuları ihtiva eden Ebû Abdirrahman es-Sülemî’nin “Kitâbu’l-Erbaîn li’s-Sûfîyye” adlı hadis cüzünü tetkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Kırk Hadis Edebiyatı ve el-Erbaûn’un Kırk Hadis Edebiyatındaki Yeri;

I. Bölüm: es-Sülemî’nin Hayatı, İlmî Şahsiyeti ve Eserleri;

II. Bölüm: el-Erbaûn’un Tavsif ve Tanıtımı, Muhtevası ve Özellikleri;

III.Bölüm: Metin ve Tahric.

Araştırmacı, özellikle tasavvuf tarafı ağır basan es-Sülemî’nin, irşad maksadıyla, fezâilü’l-a’mâl konularında zayıf, hatta mevzu hadislere yer verdiği, ancak hakkında yapılan hadis uydurma ithamının âlimlerce pek tasvip görmediği sonucuna ulaşmıştır.

Hazırlayan: Ahmet Çolak

Yöneten: Prof. Dr. İbrahim Canan

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 148 s.

A.Ü.S.B.E., Erzurum, 1993

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı Günümüz Müslümanlarının %6 kadarını oluşturan Şia’nın Ashab hakkındaki tenkitçi yaklaşımlarına açıklık getirmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Amacı

Araştırma bir girişle üç bölümden oluşmaktadır:

Giriş: Şia kelimesinin tahlili;

1. Bölüm: Şiilik, görüşleri ve hadis anlayışları;

2. Bölüm: Ehl-i Sünnetle karşılaştırmalı olarak Ashab hakkındaki görüşleri;

3. Şia’nın ashab hakkındaki itirazları.

Araştırmacı, Şia’nın ashabı nifakla hatta küfürle itham ederek Ehl-i Sünnet’in kabul ettiği bir takım hadisleri uydurma saydığı, hadisin sahih olabilmesi için ravilerin mutlaka imamı olması gerektiğini savundukları, ashabın hadis uydurduğuna inandıkları sonucuna ulaşmıştır.

Tahammulu’l-Hadıs Ve Çeşitleri

Hazırlayan: Neşet Bodur

Yöneten: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

Y. Lisans Tezi, basılmamış. V11+99 s.

AnkaraÜ.S.B.E., Ankara, 1993.

Araştırmanın Muhtevası

Giriş bölümünde, genel olarak hadis ve hadis ilminden bahsettim. Hadis, sünnet, haber ve eser gibi kelimelerin lügat ve ıstılah manalarını verdikten sonra açıklamalarını yaptım. Yine, hadis ve sünnetin öğrenim ve öğretimi, sünnetin İslam dinindeki yeri üzerinde durdum.

1. Bölüm: Tahammülün açıklamasını yaptıktan sonra, tahammülün hangi hallerde olacağını, hadisleri toplamaya sevk eden âmilleri ve hadislerin alınması için yapılan seyahatlere kısaca işaret ettim.

2. Bölüm: Hadîs Tahammül Çeşitleri. Bu bölümde, sekiz olan hadis alma yollarını ayrı ayrı tanıttım. Zaman zaman bu yollardan hangisinin daha sıhhatli olacağı üzerinde durdum. Bir takım ihtilâflara rağmen, semâ, kıraat, icazet, münâvele, mükâtebe, i’lamu’ş-şeyh, vasiyyet ve vicade olarak sıralanan bu yolların hadisçilerin çoğu tarafından, hadis alma yolları olarak kabul edildiğini ortaya koyduk.

Araştırmacı, hadislerin alınması ve rivayetinin zor ve meşakkatli bir iş olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Telbis-ü İblis’teki Hadislerin Tahkik Ve Tahrici

Hazırlayan: Veysel Ünler

Yöneten: Prof. Dr. Ali Osman Koçkuzu

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 127 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1989.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, İbnü’l-Cevzî’nin Telbîs-ü İblis’indeki hadislerin tahric ve tahkikini yapmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle dokuz bölümden oluşmaktadır:

Giriş: İbnü’l-Cevzî’nin Hal Tercemesi, İlim Adamlarının Hakkında Söyledikleri. Hadis Biliminde Tahric ve Kritik Çalışmalarının Yeri ve Telbîs-ü İblis Hadislerinin Tahrici;

I. Bölüm: İslam Toplumunun Ayrılması;

II. Bölüm: Bid’at ve Bid’atcılık;

III.Bölüm: İbllis’in Fitnelerinden Sakındırma;

IV. Bölüm: İnanç ve Dinlerde İblis’in Saptırmaları;

V. Bölüm: İblis’in Alimleri Saptırması;

VI. Bölüm: İblis’in Allah’ın Kullarını İbadetlerde Saptırması;

VII. Bölüm: İblisim Zâhid ve Abidleri Saptırması;

VIII. Bölüm: Zâhidlerden Olan Sofuları İblis’in Saptırması;

IX. Bölüm: İblis’in Avam Tabakasından Olanları Saptırması.

Araştırmacı, İbnü’l-Cevzi’nin Telbîs-ü İblis’te, 300’e yakın hadis rivayet ettiğini, bunlardan 75’ini Buhârî ve Müslim’in, 26’sını da sadece Müslim’in rivayetlerinden aldığı ve dereceleri farklı olan 47 zayıf hadis rivayet ettiği sonucuna ulaşmıştır.

Temel Usulü Fıkıh Kitaplarının Sünnet Bölümlerinin Mukayese ve Değerlendirmesi

Hazırlayan: A. Kadir Evgin

Yöneten: Selahattin Polat

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 69 s.

E.Ü.S.B.E., Kayseri, 1992.

Tirmizi’nin Camiindeki Mevkuf ve Maktu Rivayetler Ve Değerlendirilmesi

Hazırlayan: Özcan Hıdır

Yöneten: Yrd. Doç. Dr. Raşid Küçük

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 132 s.

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1995.

Tirmizi’nin Sünen’inde Fukahanın Delil Olmada İhtilaf Ettiği Hadisler

Hazırlayan: M. Selim Arık

Yöneten: Doç. Dr.M. Ali Sönmez

Y. Lisans Tezi, basılmamış.

U.Ü.S.B.E., Bursa, 1994.

Türkiye’de Neşredilen Ve Sünnet Konusunu İşleyen Belli Başlı Kitapların Değerlendirilmesi

Hazırlayan: Ebu Bekir Sifil

Yöneten: Prof. Dr. A. Osman Koçkuzu.

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 326 s.

S.Ü.S.B.E., Konya, 1996.

Araştırmanın Amacı

Araştırmacı, 1990-1995 yılları arasında Türkiye’de karşıt görüşleri savunmak amacıyla yayınlanmış çalışmaların bir değerlendirmesini yapmayı amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma bir girişle iki bölümden oluşmaktadır.

Giriş: Sünnet ve Hadis kelimelerinin lügat ve ıstılah anlamları;

1. Bölüm: Sünnet etrafındaki tartışmaların tarihi;

2. Bölüm: Türkiye’de 1990-1995 yılları arasında yayınlanmış olan ve Sünnet konusunu işleyen kitapların değerlendirmesi (Nübüvvet Meselesi Üzerine, İlahi Hikmette Kadın, Kur’an’daki İslam, İslam Düşüncesinde Sünnet...)

Araştırmacı, bugün elimizde bulunan Sünnet/Hadis malzemesinin şu veya bu şekilde geleneksel yaklaşımın etkisinde kalmaksızın yeniden değerlendirilmesini önerenlerin yaklaşımları kendi içinde tutarlılık ve bütünlük arz etmekten uzak olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Ümmü Habibe’nin Rivayetleri

Hazırlayan: Aynur Uraler

Yöneten: Doç. Dr. İ. Lütfî Çakan

Y. Lisans Tezi, basılmamış,

M.Ü.S.B.E., İstanbul, 1990. 111 s.

Araştırmanın Amacı

Hz. Peygamber’in sünnetinin sağlıklı bir şekilde öğrenilmesinde ve sonraki nesle aktarılmasında, kadını ve erkeğiyle sahabe neslinin hizmetinin büyük olduğunu belirten araştırmacı, Ahmed b. Hanbel’in Müsned’indeki Ümmü Habibe’nin rivayetlerini tahric ve tahkik etmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın Muhtevası

Araştırma şu iki bölümden oluşmaktadır:

1. Bölüm: Hz. Peygamber İle Evlenmeden Önce Ümmü Habibe, Hz. Peygamberle Evliliği. Hz. Peygamber’den Sonraki Hayatı ve Kişiliği:

II. Bölüm: Ümmü Habibe’nin Rivayetleri ve Râvİleri: Müsned Teriminin Hadis Literatürün deki Anlamları. Ümmü Habibe’nin Rivayet ve Râvîleri.

Ümmü Habibe’nin Ebû Süfyan gibi bir Kureyş liderinin kızı olmasına teğmen, sırf Müslüman olması nedeniyle işkenceye uğrayan ve bunu metanetle karşılayan, sağlam seciyeli bir sahabî olduğunu belirten araştırmacı. Onun Rasulullah’la dört yıl beraber kaldığı ve daha çok ibadete yönelik 57 hadis pvayet ettiği sonucuna ulaşmıştır.

Veki’ b. el-Cerrah Ve Cüzü

Hazırlayan: Ahmet Yüksek

Yöneten: Doç. Dr. Kahrettin Atar

Hazırlayan: Mustafa Işık,

Yöneten: Prof. Dr. Ali Toksan,

Y. Lisans Tezi, basılmamış, 152 s.

E.Ü.S.B.E.D., Kayseri, 1991.

Değerlendirme

Yüksek Lisans çalışmaları, ülkemizde 1980’ın yıllarda Yüksek İslam Enstitülerinin İlahiyat Fakültesine dönüştürülmesinden sonra Ankara, İstanbul, Erzurum, İzmir, Konya, Bursa, Kayseri ve Samsun’da yapılmaya başlanmıştır, daha sonra da yeni üniversitelerin kurulmasıyla lisans üstü eğitim yaptıran merkezlerin sayısı hızla artmıştır.

Cumhuriyet Türkiye’sinde yapılan Yüksek Lisans tezlerinde müellif ve eseri, tahric ya da tahkik ve konu çalışmaları dikkati çekmektedir. Bu çalışmalardan bir kısmı çok değerli olmasına karşın okuyucuya ulaştırılamamıştır.

B) DEVAM ETMEKTE OLAN YÜKSEK LİSANS TEZLERİ

Ahlak-ı Alaideki Hadislerin Tespit ve Tahrici

Mercan. Zühtü Aşık. Nevzat (Doç. Dr.). D.E.Ü.S.B.E., İzmir.

Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevı’nin Hadisçiliği ve Ramuz el-Hadîs Kitabı,

Karabacak. Hilmi. Ünal, İ. Hakkı (Doç. Dr.). AnkaraÜ.S.B.E.. Ankara.

Amasya Kütüphanesi’nde Hadis ve Hadis İlimlerine Dair Matbu ve Yazma Eserler,

Akbaş, Osman, S.Ü.S.B:E., Konya.

Ayet ve Hadislerin Işığında Varlıktaki Şuur Hali,

Yıldız, Hüseyin, Keskin, Yusuf Ziya (Yrd. Doç. Dr.), Harran Ü.S.B.E., Ş. Urfa.

Berika’daki Hadisler,

Çetinkaya, Halis, S.Ü.S.B.E., Konya.

1985-1990’da Türk Basınının Sünnete Bakışı

Karabacak. Hilmi, AnkaraÜ.S.B.E.. Ankara

Buhari’nin Sahih’inde “Kitâbu’t-Tevhid” İle İlgili Görüşleri,

Kolcu. Galip, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Buhari’ye Yöneltilen Bazı Tenkitler,

Dayhan, A. Tahir, Sofuoğlu Cemal (Prof.Dr.), D.E.Ü.S.B.E., İzmir.

el-Câmiu’s-Sahih’e Göre Buhari’nin Bid’at Fırkalarla Münakaşası,

Güngör, Esra, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Cerh ve Ta’dilde Mezhep Taassubu,

Kızılkaya, Sabri, Kırbaşoğlu. Hayri (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Demiri ve Hayatü’l-Hayevân Adlı Eseri Işığında Hadis Anlayışı,

Akyüz, Hüseyin, Ünal, İ. Hakkı (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E.. Ankara.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin Sünnet/Hadis Anlayışı (Orta Öğretim),

Coşkun, Mehmet Hanefi, Kırbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Ebu’s-Suud Efendi’nin Tefsirindeki Hadislerin Tespit, Tahriç ve Tenkidi,

Tetik, A. Bayram, Ateş, A. Osman (Doç. Dr.) D.E.Ü.S.B.E. İzmir.

Ehl-i Kitaba Muhalefetle İlgili Hadisler ve Değerleri,

Özekin, İdris, S.Ü.S.B.E., Konya.

Fazlur Rahman’ın Hadis Anlayışı,

Kuzudişli, Ali, Aşık, Nevzat (Doç. Dr.), D.E.Ü.S.B.E., İzmir

Had İle İlgili Hadislerin Değerlendirilmesi,

Fidan, Mehmet, S.Ü.S.B.E., Konya.

Hadis Kaynaklarında Cuma Namazı İle İlgili Bölümlerin Değerlendirmesi,

Kaya, Osman, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Hadis Külliyatında Yaratılış ve Başlangıç (el-Bed ve’l-Halk),

Oruçhan, Osman, Kırbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Hadis İlimlerinde Bilgi Belge Tasnifi ve Bilgisayarların Sunduğu Yeni İmkanlar

Yılmaz, Mehmet, M.Ü.S.B.E., İstanbul.

Hadis Öğretilerinde Giyim,

Güngör, Haydar, Kırbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Hadis Uydurma Sebeplerinden Irkçılık ve Türklerle İlgili Rivayetlerin Tedkiki,

Aykan, Abdülkadir, Kırbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Hadisçilere ve Fıkıhçılara Göre Sahih Hadisin Tanımı ve Şartları,

Çakır, Hüseyin, Ünal, İ. Hakkı (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Hadisler Işığında Kamu Yönetimi,

Çonkur, Ahmet, Demirci, Ahmet (Doç. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Hadislerde Şer Kavramı,

Karabulut, Fuat, Ata.Ü.S.B.E., Erzurum.

Hadislerde Kadın,

Martı, Huriye, S.Ü.S.B.E., Konya.

Hadislerde Kamu Hukuku Temel Kavramlarının Semantik Tahlili,

Doğan, Yusuf, Polat, Selahattin (Prof/Dr.) E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Hadislerde Sosyal Psikoloji,

Sünbüllü, Ayşegül, Yrd. Doç. Dr. Tevhid Bakan, A.Ü.S.B.E., Erzurum.

Hadislerde İtaat Kavramı,

Ertürk, Rasih, Sakallı Talat (Prof. Dr.), S.D.Ü.S.B.E, İsparta.

Hadislerde İyilik Kavramı,

Polat, Zafer, Toksan, Ali (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Hadislerde Zulüm Kavramı,

Köroğlu, Güngör, Toksan, Ali (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Halk Arasında Dolaşan Dualar,

Ertaş, İsmail, S.Ü.S.B.E., Konya.

Huzeyfetü’l-Yemânî ve Hadis İlmindeki Yeri,

Uçar, Yusuf, Çelik, Ali, (Yrd. Doç. Dr.), S.D.Ü.S.B.E., İsparta.

Hz. Peygamber’in Şefaati,

Akbaş, Bahaaddin, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Hz. Peygamber’in Kur’an Işığında Hüküm Koyması,

Aksoy, Hüseyin, Polat, Selahattin (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

İbn Ebî Hatim ve İlel’i,

Boz, Halit, Ata.Ü.S.B.E., Erzurum.

İbn Hacer ve Devrindeki Hadis Problemlerini Çözmedeki Metodu

Büyükyıldız, Cengiz, A.Ü.S.B.E., Erzurum.

İbn Şihab ez-Zuhrî’nin Hayatı ve Hadisçiliği,

Özçelik, Sedat, Ünal, İ. Hakkı (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

İbn Kemal Paşa’nın Kırk Hadisinin Tahkik ve Tahrici,

Türker, Recep, S.Ü.S.B.E., Konya.

İbn Kesir’in Hadis İlmindeki Yeri ve Hadis Metodu,

Türetken, Sait, Ünal, î. Hakkı (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

İbrahim en-Nahâî ve Hadis Kültüründeki Yeri,

Özkul, Mehmet, Sakallı, Talat (Prof. Dr.), S.D.Ü.S.B.E., İsparta.

İmam Hatiplilerin Sünnet/Hadis Anlayışları Üzerine Deneysel Bir Araştırma,

Bilen, Mehmet, Kıbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

İmam Zehebi’nin Hadis Tenkit Metodu,

Topçu, Azime, Çelik, Ali ,(Yrd. Doç. Dr,), S.D.Ü.S.B.E., İsparta.

İslam Hukuku Açısından Kur’an Sünnet İlişkisi,

Aydın, Fatih, Ata.Ü.S.B.E., Erzurum.

İslam Kültüründe Siyasetten Kaynaklanan Fedail Hadisleri,

Simitçioğlu, Turgut, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

İslam’da Hadisler Işığında Aile,

Ünal, Ahmet, U.Ü.S.B.E., Bursa.

İslam’da Kadın Erkek İlişkileri,

Basançelebi, Selahaddin, Kırbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.). AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

İslami Kıyafet Meselesi,

Kolay, Necati, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

İsnaaşeriye Şiası ve Hadis Usulü,

Bedir, Ahmet, Keskin, Yusuf Ziya (Yrd. Doç. Dr.), Harran Ü.S.B.E., Ş. Urfa.

Kâbu’l-Ahbâr ve Hadis İlmindeki Yeri,

Uysal, Selami, Sakallı, Talat (Prof. Dr.), S.D.Ü.S.B.E., İsparta.

Kasım b. Kutlunoğa’nın Hayatı, Eserleri ve Hadis İlmindeki Yeri,

Yeşil, Mustafa, D.E.Ü.S.B.E., İzmir.

Kurtubi’nin Hadis Tenkidi,

Kuzu, Selman, U.Ü.S.B.E., Bursa.

Kütübü’s-Sitte’de Ahde Vefa Kavramı,

Kazan, Ramazan, Sakallı, Talat(Prof. Dr.), S.D.Ü.S.B.E., İsparta.

Malik’in Muvatta’nın Esbab-ı Vurud Bilgisi Açısından Değerlendirilmesi,

Dağlıoğlu, Ufuk, Kırbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Meşhur Hadis ve Delil Olma Yönünden Değeri,

Aydın, Ali, Polat, Selahattin (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Mevzuat Kitaplarında Kitâbu’1-İman,

Aksu, Müvevver, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Molla Hüsrev ve ed-Dürer’deki Hadisler,

Gülen, Muammer, Ata.Ü.S.B.E., Erzurum.

Nasbu’r-Râye Hadislerinin Tahrici ve Değerlendirmesi,

Tuğlu, Nuri, S.Ü.S.B.E., Konya.

Resulullah’ın İstihbaratı,

Bozan, Metin, Demircan, A. (Doç. Dr.),Harran Ü.S.B.E., Ş. Urfa.

Rivayet İlimleri ve Tenkit Usulleri Açısından Ebu Musa el-Eşârî Kökenli Hadisler

Mert, Musa, S.Ü.S.B.E, Konya.

Rüyada Hadis Rivayeti ve Peygamber’i Rüyada Görmenin Dîni Değeri,

Dülber, Hatice, Ünal, İ. Hakkı (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Sahih’i Müslim Mukaddimesinin Hadis Usulü Açısından Tenkiti,

Çolak, Yaşar, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Sebilü’r-Reşad ve Sırat-ı Müstakim Dergilerinde Hadis ve Hadis Yorumları,

Baraklı, Nuh, Demirci, Ahmet (Doç. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Serahsi, Gazzali, el-Bari ve Ebu’l-Huseyn el-Basrî’nin Fıkıh Usullerinde Hadislerin Kullanımı,

Yazıcı, Şuayb, Polat, Selahattin (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Suyûtî’nin el-Leâli’1-Masnûâ’si,

Karayılan, Mevlüt, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Sünnette Kalkınma ve Zenginlik Meselesi,

Taş, Yusuf Cengiz, Demirci, Ahmet (Doç. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

Şehirlerin Faziletleri İle Alakalı Hadisler,

Kayalı, Hamit, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Şia’nın Hadis Vaz’ındaki Rolü,

Kutlu, Cahit, AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Tecrid-i Sarih Mütercimi ve Sarihi Kamil Miças (Hayatı, Eserleri ve Hadisçiliği),

Akça, Mustafa, Ünal, İ. Hakkı (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Üç Aylarla İlgili Hadisler, Kaynakları ve Değerlendirmesi,

Kahraman, Ahmet, U.Ü.S.B.E., Bursa.

‘Varis İçin Vasiyet Yoktur’ Hadisinin İncelenmesi,

Yazıcı, Yunus, Kırbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.), AnkaraÜ.S.B.E., Ankara.

Zayıf Hadisler ve Değerlendirilmesi,

Gallam, Muhammed, Toksan, AH (Prof. Dr.), E.Ü.S.B.E., Kayseri.

YAYINLANMIŞ ESERLER

Abdullah İbn Mübarek, Hayatı, Eserleri, Hadisçiliği ve Müsnedi,

Küçük, Raşit, istanbul, 1992, 144+75 s.

Şah Veliyyullah ed-Dıhlevi’den Günümüze Pakistan ve Hindistan’da Hadis Çalışmaları,

Daudi, Khalid Zatenullah, Hatipoğlu, M. Said (Prod. Dr.). İnsan Yay., İstanbul, 1995, 400 s.

Ahir Zaman Mehdisinin Alametleri, es-Suyuti’nin Tasnifinden Hadisler,

Hüsameddin el-Müttaki, Gözcü, Müşerref, Gonca, İstanbul, 1987, 127 s.

Ahkam Hadisleri (I-II),

Yıldırım, Celal, Uysal Kit., Konya, 1986.

Ahlak Hadisleri (I-II),

İmam Buhari, trc.Yavuz, Ali Fikri, Sönmez Neş., İstanbul, 1984.

Ahlaka Aid 230 Hadis,

Berki, A. Hikmet, Diy. İş. Baş. Yay., Ankara, 1968, 208 s.

Ahmed İbn Hanbel,

Ebu Zehra, Muhammed, trc.Keskioğlu, Osman, Hilal Yay., Ankara, 1984, 409 s.

Akidede Sünnetin Yeri,

Celaleddin es-Suyuti, trc.Kılıçaslan, Yücel, Nida, İstanbul, 1987, 127 s.

Allah Katında Rasulullah’ın Büyüklüğü ve Yüz Güzelliği,

Molla Hatır, Güleç, Mustafa, Sebat, Konya, 1985, 160 s.

Allah’ın Rasulündcn Hayat Düsturları,

Demircan, Ali Rıza, Nesil Mat., İstanbul, 1988, 735 s.

Allah Rasulünden Kıssalar ve Alınacak İbretler,

Güç, Hasan, Damla Yay., Konya, 1988, 91 s.

Allah Rasulünün Dilinden Kadınlara Hitap,

Arslan, Ali, Arslan Yay., İstanbul, 1989, 226 s.

Allah Rasulünün Örnek Hayatı,

Şelubi, Ahmet, İhtar Yay., Erzurum, 1992, 125 s.

Altın Anahtarlar (Kırk Hadis-i Şerif),

Çekmegil, M. Said, Fırat Mat., Adıyaman, 1956, 40 s.

Altıncı Kırk Hadis ve Mealleri,

Çantay, H. Basri, A. Said Mat., İstanbul, 1956. 32 s.

Anahatlarıyla Hadis,

Çakan, İ. Lütfi, EnsarNeş., İstanbul, 1983, 240 s.

Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü,

Uğur, Mücteba (Doç. Dr.), Türkiye Diy. Vak. Yay., Ankara, 1992. 468 s.

Ashab-ı Kiram Hakkında Müslümanların Nezih İtikadları, Hz. Muaviye Hakkındaki Suallere Cevaplar,

Bilmen, ÖmerNasuhi, Bilmen Bas. ve Yay., İstanbul. 1967, 205 s.

Ashabın Dilinden Peygamberimiz,

Çakan, İ. Lütfi, Büşra Yay., İstanbul, 1992. 126 s.

Ayet ve Hadis-i Şeriflerde Gazzali-Muhyiddin Arabi’den Şeytanın Hileleri,

Remzi, Ahmet. Kamer Neş.. İstanbul, 1987, 32 s.

Ayet ve Hadisler Hac,

Emre Mehmet. Timaş Yay., İstanbul, 199], 229 s.

Ayet ve Hadislerde Cennet,

Miavşerci, Şeride, Damla Mat., Konya, 1986, 53 s.

Ayet ve Hadislerde Kur’an’in ve Surelerin Faziletleri,

Bursalı, M. Necati, Çile Yay., İstanbul, 1983, 244 s.

Ayet ve Hadislerde Peygamberlik ve Peygamberler,

Bahçeci, Muhittin, Türdav, İstanbul, 1977, 366 s.

Ayet ve Hadislerde İslam İtikadı,

Seyyid Sabık, trc. İbrahim Sarmış, Hibaş Mat., Konya, 1982, 302 s.

Ayet ve Hadislerle Dini Bilgiler,

Yüksel, Nevzat, Bayrak Yay.. İstanbul, 1992,261 s.

Ayet ve Hadislerle İslami Hayat,

İzzettin Belik, İklim Yay., I-IV, İstanbul, 1992.

İbadetleriyle Peygamberimiz,

Firuzabadi, Muhammed b. Yakup, trc. Durgun, Rıfkı, Şelale Yay., İstanbul, 1979, 360 s.

Bazı Hadis Meseleleri Üzerine Tetkikler,

Okiç, Tayyib (Prof. Dr.), İstanbul, 1959, 252 s.

Besmele-i Şerif ve Esrarı Hakkındaki Hadis-i Şerifler, Pamuk, Arif, Pamuk Yay., İstanbul, 1976, 48 s.

500 Hadis-i Şerif ve Tercümesi,

Eğrelti, Cemal, DimirKit, Afyon, 1963, 383 s.

Binbeşyüz Hadis Tercümesi,

Eğrelti, Cemal, Demir Kit., İstanbul, trs.

1001 Hadis,

Kısakürek, N.Fazıl, Ülkü Mat., İstanbul, 1951, 32. s.

1001 Hadis,

Serdaroğlu, Mşhmet, Kardeş Mat., Ankara, 1966, 70 s.

1001 Hadis-i Şerifin Mealen Tercümesi,

Yazgan, H. İlhan, Uğur Mat., Gaziantep, 1985, 13 s.

Binbir Hadis,

Eğrelti, Cemal, trc. Arif, Mehmet, İstanbul Kit, İstanbul, 1963,420 s.

Binbir Hadis,

Yeşil, Şemseddin, Yaylacık Mat, İstanbul, 1983, 216 s.

Binbir Hadis Tercümesi ve Tefsiri,

Yurdatap, M. Selami, İstanbul, 1941, 79 s.

1 Ayet 101 Hadis,

Dinçel, Mustafa, Eşkin Mat, İstanbul, 1970, 15 s.

Bir Eğitimci Olarak Hz. Muhammed,

Özbek, Abdullah (Yrd. Doç. Dr.), Selam, Konya, 1988, 304 s.

Bir Oku Bin Düşün: Ayet ve Hadislerle İslam Ölçüleri,

Beyhan, Halil, İrşad Yay, Denizli, 1983, 142 s.

Birinci Kırk Hadis ve Mealleri,

Çantay, H. Basri, A. Said Mat, İstanbul, 1956, 38 s.

Buhari,

Ece, K. Hüseyin, Beyan, İstanbul, 1984, 140 s.

Buhari,

Uğur, Mücteba (Doç. Dr.),, Kül. Bak. Yay, Ankara, 1989, 110 s.

Buhari Tercümesi,

Konyalı, Mehmet Vehbi, Üçdal Neş, I-IV, İstanbul, trs.

Buhari ve Müslim’in İttifak Ettikleri Hadisler,

M. Fuad Abdulbaki, trc. Uca - İ. Hakkı. Marifet Yay., I-III, İstanbul, trs.

Buhari’den Seçme Binbir Hadis-i Şerif,

Korok, D. Remzi, AkpınarYây.. İstanbul. 1982, 208 s.

Buhari’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar,

Sezgin, M. Fuad (Doç. Dr.), AnkaraÜ.İ.F.Yay., Ankara, 1956, 406 s.

Buluğu’l-Meram Tercümesi ve Şerhi (Selamet Yolları),

Davudoğlu, Ahmed, Sönmez Neş., MV, İstanbul, 1966-1967.

Büstanu’l-Muhaddisin,

Abdulaziz b. Şah Veliyyullah ed-Dehlevi, trc. Koçkuzu, A. Osman, Diy. İş. Baş. Yay., Ankara, 1986, 241 s.

Bütün Yönleriyle Faiz Hadisleri,

Başaran, Selman (Yrd. Doç. Dr.), İlim ve Kül. Yay., Bursa, 1986, 96 s.

Büyük Hadis Kitabı (et-Tâcu’1-Câmi’ li’l-Usûl Fî Ehâdîsi’r-Rasûl),

Ali Manur el-Huseyni, trc. Sadak, Bekir, Eser Neş., İstanbul, 1980,

Câmiu’1-Usûl (Mukaddime) Tercümesi,

Sandıkçı, S. Kemal (Doç. Dr.), Samsun, 1992, 215 s.

Cennet Yolları (Hadislerle ilim),

Kotku, M. Zaid, SehaNeş., İstanbul, 1985, 421 s.

Cîhad Hakkında 40 Ayet ve 40 Hadis,

Suyuti, Celaleddin, trc. Rauf Pehlivan, Gonca Yay., İstanbul, 1989,40 s.

Çocuklara Tatil Armağanı: Kırk Hadis-i Şerif,

Tavaslı, Yusuf, Eşkin Mat., İstanbul, 1974, 64 s.

Değişik Yönleriyle Hz. Peygamber,

Bayraktar, İbrahim (Yrd. Doç. Dr.), Işık Yay., İzmir, 1994, 180 s.

Dinimiz İslam’da Sakalın Yeri,

Reşat, Veysel, Bayrak Yay., İstanbul, 1984, 14 s.

Dinlerde Yükseliş Motifleri ve İslam’da Miraç,

Ünal, Y., Gündüz, Ş. Sarıkçıoğlu, E., Vadi Yay., Ankara, 1996,134 s.

Doğuş Devrinde Tasavvuf ve Hadis, Aydınlı,

Abdullah, SehaNeş., İstanbul, 1986, 248 s.

Dokuzuncu Kırk Hadis ve Mealleri,

Çantay, H. Basri, Çeltut Mat., İstanbul, 1956, 32 s.

Dördüncü Kırk Hadis ve Mealleri,

Çantay, H. Basri, A. Said Mat.. İstanbul. 1956, 32 s.

Dua Ayetleri ve Rasulullah’ın Öğrettiği Dualar,

Fahir, Süleyman, Eser Neş., İstanbul, 1985, 480 s.

Ebu Ya’la el-Halili ve Kitâbu’l-İrşad’ı,

Sandıkçı, S. Kemal (Doç. Dr.), Samsun, 1992, 69 s.

Edebi Yönden Hadis-i Nebevi,

Bayraktar, İbrahim (Yrd. Doç. Dr.), Erzurum, 1992.

Edebü’l-Müfred,

Buhari, trc. Yavuz, Fikri, Sönmez Neş,, I-Il, İstanbul, 1974.

Ehl-i Beyt Üzerine Hadisler,

Doksanyedi. Rıza, Sevinç Mat., Ankara, 1962, 16 s.

Ehl-i Sünnet ve Şia’nın Delil Aldığı Bazı Hadisler,

Ateş, Ali Osman (Yrd. Doç. Dr.), Beyan Yay., İstanbul, 1996, 224 s.

el-Câmiu’s-Sahih,

el-Buhari, Muhammed b. İsmail, Çağrı, I-VIII, İstanbul, 1982, 1992.

el-Esas fi’Sünne,

Said Havva, trc. Heyet, Aksa Yay., I-X, İstanbul, 1991-1992.

el-Lü’lü’ü ve’1-Mercan fi ma İttefaka Aleyhi’ş-Şeyhan,

Abdulbaki, M.Fuad, Temel Neş., I-HI, İstanbul, 1985.

el-Muvatta,

Malik b. Enes trc. Heyet, Al-Tuğ Yay. I - II İstanbul 1982

el- Muvatta,

Malik b.Enes, Çağrı Yay., I - II, İstanbul, !982.

Şemail-i Şerife,

Akkul, Abdulhalim, Cağaloğlu Yay., İstanbul, 1965, 96 s.

er-Risale,

İmam Şafi, trc. Dalar, Ubeydullah, Nur Yay., Ankara, trs., 352 s.

er-Risale,

Muhammed b. İdris eş-Şafi, trc.Şener Abdülkadir (Prof. Dr.), Çalışkan, îbarhim (Prof. Dr.), T.D.V.Yay., Ankara, 1996., 388 s.

er-Risaletü’1-Müstadrefe li Beyani Meşhuri Kütübi’s-Sünneti’l-Müşerrefe,

el-Kettani, Muhammed b. Ca’fer Kahraman Yay., İstanbul, 1986, 342 s.

Şeref-ü Ashabi’l-Hadis,

el-Bağdadi, el-Hatıb, Neş., Hatipoğlu, M.Said, AnkaraÜ.İ.F.Yay., Ankara, 1972, 240 s.

es-Sahih,

İbni Haccac, Müslim, Çağrı Yay,, I-III, İstanbul, 1981

es-Sünen,

et- Tirmizi, Ebu İsa, Çağrı Yay., I-V, İstanbul, 1981.

es-Sünen,

Ebu Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistani, Çağrı Yay., I-IV, İstanbul, 1981.

es-Sünen,

İbn Mace, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid, el-Kazvini, Çağrı Yay., I - II, İstanbul, 1981.

Esbab-ı Vurûdi’l-Hadis (Hadisler ve Sebepleri),

Suyuti, Celaleddin, trc. Tetik, Necati-Okçu Abdulmecid, İhtar Yay., Erzurum, 1996, 240 s.

et-Tıbbu’n-Nebevi,

Cezeri, S.Muhammed Said, Surat Mat., İstanbul, 1967, 33 s.

Etnik ve Dini Arındırma İle İlgili Bazı Hadisler,

Ateş, Ali Osman (Yrd. Doç. Dr.), İzmir, 1995.

Eyyüp Sultan Hazretlerinden Kırk Hadis,

Çakan, İ. Lütfi (Dr.), Er-Tu Mat., İstanbul, 1982, 191 s.

Fikhu’s-Sünne,

Seyyid Sabık, trc. Heyet, Pınar Yay., I-III, İstanbul, 1987.

Fakihlere ve Muhaddislere Göre Nebevi Sünnet,

Muhammed Gazalî, İslamî Araştırmalar, İstanbul, 1992, 331 s.

Fetevay-ı Rasûlillah,

Seyyid el-Cemili, trc. Çimendağı, Emin, Şura Yay., İstanbul, trs., 377 s.

Fihrist (Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi, A, Davudoğlu),

Arman, Necdet, İhya Araş. Mer., İstanbul, 1993, 667 s.

Gadir-i Hum Olayı,

Demircan, Adnan (Yrd. Doç. Dr.), Beyan Yay., İstanbul, 1996,112 s.

Günlük Hayatta Peygamber’imizin Dilinden Dualar,

Köşk, Said, Anahtar Yay., İstanbul, 1992, 94 s.

Hadis,

Yardım, Ali (Dr.), D.E.Ü.Yay., I, II, İzmir, 1984, 205 s.; 164 s.

Hadis Ders Notları,

Okiç, Tayyib, Ankara, 1965, 193 s.

Hadis Edebiyatı, Çeşitleri, Özellikleri, Faydalanma Usulleri,

Çakan, İ. Lütfi (Dr.), M.Ü.İ.F.Yay., İstanbul, 3985, 287 s.

Hadis Edebiyatı Tarihi: Menşei, Tekamülü ve Tenkidi,

Zübeyr Sıddıki, İrfan Yay., İstanbul, 1966, 184 s.

Hadis, Fıkıh ve Tıp Açısından Sakal Sünnetinin Önemi ve Ölçüsü,

Zekeriya Kandehlevi, trc. Tatlıgül, Halil, Selamet Yay., İstanbul, 1985, 64 s.

Hadis Istılahları,

Koçyiğit, Talat (Prof. Dr.), Ank:Ü.İ.F.Yay., Ankara, 1985, 508 s.

Hadis Istılahları Hakkında Nubetü’l-Fiker Şerhi (Nuhbetü’n-Nazar fi Tavzîh-i Nuhbeti’I-Fiker),

İbn Hacer el-Askalani, trc. Koçyiğit, Talat (Doç. Dr.), AnkaraÜ.İ.F.Yay., Ankara, 1971, 114 s.

Hadis Istılahları Sözlüğü,

Aydınlı, Abdullah (Yrd.Doç.Dr.), Timaş, İstanbul, 1987, 197 s.

Hadis İlimleri ve Hadis Edebiyatı,

Uğur, Mücteba, T.D.V. Yay., Ankara, 1996, 394 s.

Hadis İlimleri ve Hadis Tarihi,

Koçkuzu, A. Osman (Dr.), Dergah Yay., İstanbul, 1983, 480 s.

Hadis İlimleri ve Istılahları,

Suphi Salih, trc. Kandemir, Yaşar, Diy. İş. Baş. Yay., Ankara, 1971,336 s.

Hadis İlimleri ve Kaynakları,

Sandıkçı, S. Kemal (Doç Dr.), Samsun, 1993, 304 s.

Hadis İlmi ve Kelam,

Bayraktar, İbrahim (Yrd. Doç. Dr.), Erzurum, 1991, 44 s.

Hadis Metinleri,

Karaman, Hayreddin-Kandemir, Yaşar-Of, Yılmaz, Ankara, 1976,135 s.

Hadis Mevzularının Anahtarı,

Yazıcıoğlu, Fikri, İleri Bas., Konya, 1963, 109 s.

Hadis Müdafaası,

Ebu Şehbe, Muhammed (Prof.Dr.), Rehber Yay., I-II, Ankara, 1990.

Hadis Müdafaası (Te’vil-ü Mutelifi’l-Hadis),

İbni Kuteybe, trc. Kırbaşoğlu. Hayri. Kayahan Yay., İstanbul, 1979, 512 s.

Hadis Problemleri,

Yıldırım, Enbiya, Ümran, İstanbul, 1996, 352 s.

Hadis Ricali,

Özek, Ali, Fetih Mat., İstanbul, 1967, 269 s.

Hadis Tarihi,

Koçyiğit, Talat (Prof.Dr.), İlmi Yay., Ankara, 1981, 295 s.

Hadis Tarihi,

Umeri, Ekrem Ziya, trc.Kaya, İsmail, Esra Yay., Konya, 1990, 222 s.

Hadis Tarihi,

Bayraktar, İbrahim (Yrd. Doç. Dr.), Erzurum, 1992, 175 s.

Hadis Tarihi ve Usûlü,

Başaran, Selman (Prof. Dr.) - Sönmez, M. Ali (Prof. Dr.), Esra Fakülte Yay., Bursa, 1993, 196 s.

Hadis Usulü,

Karaman, Hayrettin, A.Said Mat., İstanbul, 1965, 175 s.

Hadis Usulü,

Çakan, I.Lütfî (Doç.Dr.), M.Ü.İ.F.Yay, İstanbul, 1991, 168 S.

Hadis Usulü,

Demirci, Ahmet (Doç. Dr.), Kayseri, 1992, 246 s.

Hadis Usulü (İlm-ü Mustalahi’l Hadis),

Koçyiğit, Talat (Dr), AnkaraÜ.İ.F. Yay., Ankara, 1967, 171 s.

Hadis Usulünün Temel Meseleleri,

Derleyen: Yılmaz, Mehmet, Önsöz, İstanbul, 1991, 208 s.

Hadis Üzerine (Selefi Bir Yaklaşım),

el-Elbani, M.Nasirüddin, trc. Mehmet Kubat, Esra, Konya, 1992, 144 s.

Hadis’te Metin Tenkidi Metotları,

Misfır B. Gurmullah ed-Dümeyni, Çelebi, İlyas (Doç. Dr.)- Bebek, Adil (Y. Doç.Dr.)- Yücel, Ahmet (Dr.), Kitabevi, İstanbul, 1997, 443 s.

Hadis-i Erbain,

Sadreddin Konevi, trc. Akçiçek. Abdulkadir, Dilek Mat, İstanbul. 1970, 113 s.

Hadis-i Erbain,

Nevevi, trc. Akçiçek. Abdulkadir, Sağlam Yay, İstanbul, 1970, 184 s.

Hadis-i Erbain-i Usfurî Şerhi,

Muhammed b. Ebû Bekir Usfurî, Salah Bilici Kit., İstanbul, 1967,46 s.

Hadis-i Şerifi,

Pilavoğlu, Kemal, Örnek Mat., Ankara, trs, 79 s.

Hadis-i Şerif Tercemesi,

Hilmi Kit, İstanbul, 1931, 884 s.

Hadis-i Şerifler,

Mardinli, O. Fevzi, Nur Bas, İstanbul, 1951, 128 s.

Hadis-i Şerifler Işığında Çocuklarımıza Ahlak Dersleri,

Tavaslı, Yusuf, Uycan Mat, İstanbul, 1975, 128 s.

Hadis-i Şerifler Işığında Kabir Ziyareti ve Adabı,

Çelik, Halil, Petek Yay, İstanbul, 1983, 318 s.

Hadis-i Şerifler Işığında İlahi Kelamın Müdafaası,

Buhari, trc. Özbek, Yusuf, İz Yay, İstanbul, 1992, 226 s.

Hadis-i Şerifler Işığında Yasin ve Faziletleri,

Pamuk, Arif, Pamuk Yay, İstanbul, 1977, 64 s.

Hadis-i Şeriflere Göre Amellerin Faziletleri,

Yıldırım, Celal, De-Sen Of, İstanbul, 1976, 190+57 s.

Hadis-i Şeriflere Göre Evlenme Adabı,

Nasirüddin el-Elbani, trc. Arslan, Ali, Kazdal Yay., İstanbul, 1972, 82 s.

Hadis-i Şeriflere Göre Evlenme Adabı,

Nasirüddin el-Elbani, trc. Arslan, Ali, Arslan Yay, İstanbul, 1990,102 s.

Hadis-i Kutsiler,

Doğan, Lütfı; Akşit, M.Cemal, Gonca Yay, İstanbul, 1986, 79 s.

Hadisçilerle Kelamcılar Arasındaki Münakaşalar,

Koçyiğit, Talat (Doç.Dr.), Ankara Ü. İ. Fak. Yay, Ankara, 1969,298 s.

Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları (Muhtelifü’l-Hadis İlmi),

Çakan, İ. Lütfı (Dr.), İs.İLArş.Vak.Neş, İstanbul, 1982, 263 s.

Hadislerin Türk Atasözlerine Tesiri,

Başaran, Selman (Doç. Dr.), Furkan Kit., Bursa, 1991, 151 s.

Hadislerin Türk Atasözlerine Tesiri,

Başaran, Selman (Doç.Dr.), Furkan Kit, Bursa, 1991, 150 s.

Hadislerle Ahlaki Davranışlar,

Özek, Ali, Hisar Yay., İstanbul, 1987, 366 s.

Hadislerle Cihad (40 Hadis),

Köşk, Said, Anahtar Yay., İstanbul, 1992, 366 s.

Hadislerle Evlilik ve Aile,

Mutlu, İsmail, Yeni Asya Yay., İstanbul, 1990, 106 s.

Hadislerle Gerçekler (Kırk Hadis),

Çakan, İsmail Lütfî (Doç.Dr.), Erkam Yay., İstanbul, 1990, 270 s.

Hadislerle Güzel Ahlak (Kırk Hadis),

Köşk, Said, Anahtar Yay., İstanbul, 1992, 86 s.

Hadislerle Hz. Peygamber ve Ashabının Yaşadığı Müslümanlık,

Kandehlevi, Yusuf, trc. Heyet, Kalem Yay., 1-V, İstanbul, 1978.

Hadislerle Hz. Peygamber ve Ashabının Yaşadığı Müslümanlık,

Kandehlevi, Yusuf, trc.. Heyet, Timaş Yay., I-V, İstanbul, 1988.

Hadislerle Hz. Peygamber ve Ashabının Yaşadığı Müslümanlık,

Kandehlevi, Yusuf, trc. Heyet, Cümle Yay., I - V, İstanbul, trs.

Hadislerle Hz.Peygamber’in Namaz Kılma Şekli,

el-Elbani, M. Nasirüddin, trc. Başaran, Selman (Doç.Dr.) - Yavuz, Y. Vehbi (Doç.Dr.), Aksa Yay., Bursa, 1992, 160 s.

Hadislerle Mü’minlerin Vasıfları,

Kotku, M.Zahid, Seha Neş., İstanbul, 1982, 87 s.

Hadislerle Peygamberimizin Güzel Ahlakı (Şemail-i Şerif),

et-Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa, trc.Raif, Mehmet; sad.Özaklaş. Mahmut, İslamoğlu Yay., İstanbul, 1984, 430 s.

Hadislerle Peygamberimizin Güzel Ahlakı (Şemail-i Şerif),

Tirmizi, trc. Hoca Raif Efendi, İslamoğlu Yay., İstanbul, 1986. 402 s.

Hadislerle İslam,

el-Münziri, İmam Hafız, trc.Karaköse, Veysel Hikmet Yay., I-VI1, İstanbul,’1984-1985.

Hadiste Nasıh Mensuh Meselesi,

Koçkuzu, Ali Osman (Prof.Dr), M.Ü.P.F. Vak. Yay., İstanbul, 1985, 364 ş.

Hadislerin Işığında Hadiseler,

Semih, Saffet. Damla Mat.. Konya. 1985. 128 s.

Halk Dilinde Meşhur Hadisler,

Başaran, Selman (Doç. Dr.), Bursa, 1991, 139 s.

Hanefi Mezhebinde Hadisin Yeri ve Önemi,

Cücü, Taner, İstanbul, 1979.

Hatib Bağdadi’ye Göre Hadis Öğretimi,

Çakan, İ.Lütfı (Doç.Dr.), Erkam Yay., İstanbul, 1990. 116 s.

Hayatü’s-Sahabe (Hadislerle Hz. Peygamber ve Ashabının Yaşadığı İslamiyet),

Kandehlevi, Yusuf. trc. Heyet, Divan Yay., I - IV, İstanbul, 3980.

Hazreti Aişe’nin Hadisçiliği,

Aşık, Nevzat (Doç, Dr.), İzmir, 1987, 75 s.

Hicab,

el-Elbani, Nasuriddin, trc. Karcıoğlu, Akif Nuri, Sinan Yay., İstanbul, 1970, 135 s.

Hicri Birinci Asırda İslam Toplumu,

Uğur, Mücteba (Doç.Dr.), Çağrı, İstanbul 1980, 165 s.

Hicri Dördüncü Asırda Hadis Çalışmaları, Muhaddisler ve Eserleri,

Sandıkçı, S.Kemal (Doç. Dr.), Samsun. 1986, 165 s.

Hücciyyetü’s-Sünne,

Abdulğani Abdulhalık, trc.Dilaver Selvi, Şule Yay., İstanbul, 1996, 340 s.

Hz. Muhammed ve Hadîsleri,

Gölpınarlı, Abdulbaki, Arkın Kit., İstanbul, 1957, 159 s.

Hz. Muhammed’in Şemail-i Şerifesi,

Tirmizi, Ebu Muhammed b. İsa, trc. Fiğabi - F. Kavukcuoğlu, Ülkü Yay., İstanbul, 1963, 159 s.

Hz. Muhammed’in Mucizeleri,

A’zami, Velidü’l, trc, M. Sadık Aydın, Elif Mat., Ankara, 1975, 193 s.

Hz. Muhammedin Müşriklerle Münasebeti,

Kapar, Ali, İlim Yay., İstanbul, 1987, 296 s.

Hz. Peygamber Efendimiz Niçin Çok Evlendi?

Hoşafçı, Tahİr, Nizam Yay., İstanbul, 1982, 62 s.

Hz. Peygamber Efendimizin 1001 Hadisi Şerifleri,

Korok, D.Remzi, Çınar Mat.. İstanbul. 1969, 208 s.

Hz. Peygamber Efendimizin 1001 Hadisi Şerifleri (Zübdetü’l-Buhari’den Seçmeler),

Korok, D. Remzi, Sağlam Kit, İstanbul, 1977, 208 s.

Hz. Peygamber Efendimizin 1001 Hadisi Şerifleri (Zübdetü’l-Buhari’den Seçmeler),

Korok, D. Remzi, Akpınar Yay., İstanbul, 1982, 208 s.

Hz. Peygamber ve Evrensel Hayatı,

Bayraktar, İbrahim (Yrd. Doç. Dr.), Şelale Yay., Erzurum, 1995 s.

Hz. Peygamber ve İtidal,

Aşık, Nevzat, D.E.Ü.İ.F.Vak. Yay., İzmir, 1987, 22 s.

Hz. Peygamber’in Altı Orjinal Diplamatik Mektupları,

Hamidullah, Muhammed, Beyan Yay., İstanbul, 1990, 190 s.

Hz. Peygamber’in Dilinden Dört Halifesi ve Ashabı,

ed-Dımeşki, Muatafa İbni Kemaleddin, trc. Yavuz, Ali Fikri, Sönmez Neş., İstanbul, 1981, 368 s.

Hz. Peygamber’in Şemaili,

Bayraktar, İbrahim (Dr.), Seha Neş., İstanbul, 1990, 334 s.

Hz. Peygamber’in Hadislerinde Türkler,

Kitapçı, Zekeriyya, Türk Dünyası Arş.Vak.Yay., İstanbul, 1986, 109 s.

Hz. Peygamber’in Mucizeleri,

Bayraktar, İbrahim (Dr.), Erzurum, 1991, 30 s.

Hz. Peygamber’in Mucizeleri (Delâilü’n-Nübüvve),

Bayraktar, İbrahim (Yrd. Doç. Dr.), Erzurum, 1991, 30 s.

Hz.Peygamber’in Sünnetinde Şaka ve Bazı Şakacı Sahabiler,

Köten, Akif, (Dr.), Vefa Yay., Bursa, 1991 47 s.

Hz. Peygamber’in Sünnetinde Terbiye,

Canan, İbrahim (Doç.Dr.), Türdav Bas. ve Yay.Ltd.Şti., İstanbul, 1982, 468 s.

Hz. Peygamber’in Tebliğ Metodu,

Aşık, Nevzat (Doç.Dr.),Diy.Der., 33, 1, Ankara, 1997, ss.73-83.

201 Hadis-i Şerif Şerhi,

Pilavoğlu, Kemal, Güven Mat., Ankara, 1962, 217 s.

250 Hadis Tercüme ve Şerhi,

Berki, Ali Hikmet, Diy.İş.Bşk.Yay.. Ankara, 1977, 207 s.

İlahi Hadisler,

Erdem, H.Hüsnü, Diy.İş.Bşk.Yay., Ankara, 1963, 64 s.

İlim Hakkında Hadisi Şerifler ve Bundan Alınacak Ders-i İbretler,

Pilavoğlu, Kemal, Nüve Mat., Ankara, 1976, 22 s.

İlk Hadis Mecmularından Hemmam b. Münebbih’in Hadis Mecmuası,

Hemmam b. Mifnebbih, trc.İmamoğlu, M.Rağib, Doğuş Lim. Şir. Mat., Ankara, 1966, 84 s.

İlk Üç Asırda İslam Coğrafyasında Hadis,

Sandıkçı, S.Kemal (Dr.), Diy.İş.Baş.Yay., Ankara, 1991, 598 s.

İmam Buhari ve Müslimin İttifak Ettikleri Hadisler,

Abdulbaki, M.Fuat, trc.Kaya, İsmail - Uçar, İsmail Hakkı, Sebat Mat, Konya, 1983.

İmam Ebu Hanife İle Hanefi Alimlerinin Dini İlimlere Özellikle Hadis İlmine Yaptıkları Bazı Hizmetler, Ayvallı, Ramazan (Doç. Dr.), İstanbul, 1994, 169 s.

İmam Ebu Hanife’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu,

Ünal, İsmail Hakkı, Diy. İş. Baş., Ankara, 1994, 308 s.

İmam Malik,

Ebu Zehra, Muhammed, trc. Keskioğlu, Osman, Hilal Yay., Ankara, 1984, 437 s.

İmam Malik,

Şimşek, Said, Beyan Yay., İstanbul, 1985, 100 s.

İmam Nevevi’nin Kırk Hadis Şerhi ve Onun Uygurca Tercüme ve Şerhi,

Buğra, M.Yakup, Emek Of, Ankara, 1986, 129 s.

İmamların Fıkhi İhtilaflarında Hadislerin Rolü,

Avvame, Muhammed, trc. Kırbaşoğlu, Hayri, Kayıhan Yay., İstanbul, 1980, 118 s.

İslam Düşüncesinde Sünnet,

Kırbaşoğlu, M. Hayri, Ankara Okulu Yay., Ankara, 1996, 424 s.

İslam Fıkhı ve Sünnet,

Azami, Mustafa (Prof. Dr.), trc. Ertürk, Mustafa, İz Yay., İstanbul, 1996, 288 s.

İslam Hukunda Sünnet,

Sibai, Mustafa (Prof.Dr.), trc. Gönenç, Edip, Evs Yay., İstanbul, 1981, 447 s.

İslam Hukunda Sünnet,

Sıbai, Mustafa(Prof Dr.), trc.Tunç, Kamil, Girişim, İstanbul, 1989, 378 s.

İslam’ın Kabul veya Reddettiği Halk İnançları (Hicaz Bölgesi),

Çelik, Ali, Beyan Yay., İstanbul, 1995, 350 s.

İslam Türk Edebiyatında Kırk Hadis,

Karahan, Abdulkadir (Prof.Dr.), Arslan Yay., Ankara, 1975,206 s.

İslam’da Bazı İnsan Hakları ve Veda Hutbesi,

Bayraktar, İbrahim (Yrd. Doç. Dr.), Erzurum, 1991, 35 s.

İslam’da Sünnet (Hıtan) Merasimleri,

Dağcı, Osman Salih, Şelale Yay., İstanbul, 1976, 102 s.

Şifai Şerif Tercüme ve Şerhi,

Kadı Iyaz, trc.Cebeci, Suat, Rehber Yay., Ankara, 1992, 640 s.

Kırk Hadis, Nevevi,

İmam Muhyiddin, trc.Naim, Ahmet, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1925, 63 s.

Kırk Hadis, Nevevi,

İmam Muhyiddin, trc.Naim, Babanzade Ahmet, Diy.İş.Baş.Yay., İstanbul, 1967, 52 s.

Kırk Hadis,

Nevevi, İmam , trc. Akçiçek, Abdulkadir, Akpınar Yay., İstanbul, 1980, 445 s.

Kırk Hadis,

Haz.; Karahan, Abdulkadir, trc. Aytaç, Gürsel, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara, 1986, 104 s.

Kırk Hadis Tercüme ve Şerhi,

Nevevi, İmam, trc. Hafızoğlu, İbrahim, İslamoğlu Yay., İstanbul, 1991, 176+89 s.

Kırk Hadis Tercümelerine Umumi Bir Bakış ve Ankara’lı İsmail Rusuhi’nin “Terceme-i Hadis-i Erbain”i,

Karahan, Abdulkadir, O.Yalçın Mat, İstanbul, 1953.

Kırk Hadis Tercümesi,

Fuzuli, trc. Tükçüoğlu, Kemal, M.E.Bas., İstanbul, 1951, 33 s.

Kırk Hadis: İtikat, Amel ve Ahlak Yönünden İnsanlara Kemalat Rehberi Olacak Hadisler,

Nevevi, İmam, trc. Naim, Ahmet, Diy.İş.Baş.Yay., Ankara, 1985, 52 s.

Kırk Hadis-i Şerif,

Arıkan, Ahmet Naim, Çeltüt Mat., İstanbul, 1965, 79 s.

Kırk Hadis-i Şerif,

Tavaslı,Yusuf, Hattat Tavaslı Yay., İstanbul, trs., 348 s.

Kırk Hadis-i Şerif Şerhi,

Pilavoğlu, Kemal, Pilavoğlu Kit, Ankara, 1987, 79 s.

Kırk Hadîs-i Şerif ve İzahı,

Aşık, Hüseyin, Ahmed Said Mat., İstanbul, 1967, 50 s.

Kırk Hadisle Cihad,

Döğen, Şaban, Yeni Asya Yay., İstanbul, 1988, 63 s.

Kırk Hadisle Ramazan ve Oruç,

Paksu, Mehmet, Yeni Asya Yay., İstanbul, 1988, 70 s.

Kırk Hadisle İslam Yolu,

Nevevi, İmam, trc. Günenç, Halil, Türdav Bas.Yay- ve Lim.Şir., İstanbul, 1976.

Kırk Konuda Kırk Hadis,

Naim, Erdoğan, Demir Kit., İstanbul, 1974, 104 s.

Kırk Kudsi Hadis,

Aliyü’1-Kari, trc. Erdem, Hüsnü, Diy. İş.Baş.Yay., Ankara, 1963, 60 s.

Kırk Kutsi Hadis,

Yavuz, Ali Fikri -Arslan, Ali, Ahmet Said Mat., İstanbul, 1964,75 s.

Kırk Kutsi Hadis ve Muhtasar Hadis Usulü,

Aliyü’1-Kari, trc. Ünal, Harun, Hikmet Yay., İstanbul, 1983, 228 s.

Kırk Mevzuda Kırk Hadis,

Emre, Mehmet, Osmanlı Yay., I -II, İstanbul, 1978.

Kırkbir Hadis-i Şerif,

Yeşil, Şemsettin, Yaylacık Mat., İstanbul, 1975, 110 s.

Kırkbir Hadisle Mü’minlerin Vasıfları,

Kotku, M.Zahid, SehaNeş., İstanbul, 1983, 91 s.

Kitabu’l-İlel ve Ma’rifetü’r-Rical,

İbni Hanbel, Ahmed, nşr.Koçyiğit, Talat (Dr.). Cerrahoğlu, İsmail (Dr.), AnkaraÜ.Yay., Ankara, 1963, 34+500+24 s.

Kıtk Hadisle Müslümanın Hüviyeti,

Nar, Ali, Kayıhan Yay., İstanbul, 1981, 152 s.

Kabir Alemi,

es-Suyuti, Celaleddin, trc. Bahaaddin Sağlam, Kahraman Yay., İstanbul, 552 s.

Kelamcılarla Hadisciler Arasındaki Münasebetler,

Koçyiğit, Talat (Prof.Dr.), T.D.V.Yay., Ankara, 1984, 298 s.

Kendi Sözleriyle Hz. Muhammed,

Öztürk, Yaşar Nuri, Hürriyet, İstanbul, 1986, 64 s.

Kenzü’I-irfan fi Ehadisi’n-Nebeviyi Rahman (1001 Hadis-i Şerif Tercüme ve Şerhi),

Esat Efendi, Mehmet, Emin Of., İstanbul, 1982, 408 s.

İkinci Kırk Hadis ve Mealleri,

Çantay, H.Basri, A.Said Mat., İstanbul, 1956.

Kitabu’l-Cihad,

İbni Mübarek, Abdullah, trc. Teymur, Adil, Otağ Yay., İstanbul, 1980, 206 s.

Kur’an-ı Kerim ve Hadislerde Tıp,

Denizkuşları, Mahmut, Marifet Yay., İstanbul, 1982, 184 s.

Kur’an-ı Kerim ve Sünnete Göre Tasavvuf,

Öztürk, Yaşar Nuri, Esma Yay., İstanbul, 1985, 526 s.

Kur’anı Kerim’in Fazileti Hakkında Kırk Hadis,

Aliyü’1-Kari, trc.ve şerh. Pusmaz, Durak, Bahar Yay., İstanbul, 1988.

Kur’an ve Hadis Işığında Gayb Haberleri,

Fırat, Yavuz, Meriç Mat., İzmir, 1988, 50 s.

Kur’an ve Hadisde Rü’yet Meselesi,

Koçyiğit, Talat (Doç.Dr.), AnkaraÜ.İ.F.Yay., Ankara, 1974, 112 s.

Kur’an ve Hadise Göre Bidat,

Ünal, Harun, Petek Yay., İstanbul, 1983,202 s.

Kur’an ve Hadislere Göre Şirk ve Müşrik Toplum,

Macit, Nedim (Dr.), Damla Mat., Konya, 1992, 494 s.

Kur’an-Sünnet Bütünlüğü,

Kara, Necati (Yrd. Doç. Dr.), İhtar Yay., Erzurum, 1995, 319 s.

Kur’an ve Sünnet Soruşturması,

Sor Yay., Ankara, 1987, 302 s.

Kur’an ve Sünnet Üzerine,

Bulaç, Ali, Beyan Yay., İstanbul, 1983, 126 s.

Kur’an ve Sünnete Göre Cinler-Büyü,

Ateş, Ali Osman (Yrd. Doç. Dr.), Beyan Yay., İstanbul, 1995,368 s.

Kur’an ve Sünnete Göre Şeytan,

Ateş, Ali Osman (Yrd. Doç. Dr.), Beyan Yay., İstanbul, 1995,448 s.

Kur’an ve Sünnete Göre Mutluluğun Kazanılması,

Kandehlevi, M.Zekeriyya, trc. Ünal, Harun, Vahdet Yay., İstanbul, 1984, 184 s.

Kur’an ve Sünnete Göre Müslüman Kadının Şahsiyeti,

Ali Haşimi, trc. Heyet, Risale, İstanbul, 1995, 510 s.

Kur’an ve Sünnete Göre Müslüman Kadının Şahsiyeti,

Ali Haşimi, trc. Ünal, Harun, Ravza Yay., İstanbul, 1995, 682 s.

Kur’an ve Sünnete Göre Örnek Aile,

Necip, Ammare (Prof. Dr.), Görüş, İstanbul, 1991, 368 s.

Kur’an ve Sünnette Annelik,

ez-Zabelavi, Muhammed, trc.Ertuğrul, Yusuf, Uysal Kit, Konya, trs., 299 s.

Kur’an ve Sünnette Kıyamet ve Ahiret,

Faiz, Ahmet, trc. Ulutürk, Veli (Dr.), Uysal Yay., Konya, 1988,480 s.

Kur’an ve Sünnette Müslüman Şahsiyeti,

Haşimi, Ali (Prof.Dr.), trc. Tosun, Rasul, Risale Yay., İstanbul, 1986,

291 s.

Kur’an ve Sünnette İtikat, İbadet ve Ruh Terbiyesi,

en-Nedvi, Ebu’l-Hasen, trc.Seraceddin, M.Ali, Risale Yay., İstanbul, 1986,200 s.

Kur’an ve Sünnette Zulüm Kavramı,

Meşhur, Mustafa. Vahdet Yay.. İstanbul. 1990. 96 s.

Kur’anî Çizgide Sünnet,

Ali Mahmut. Abdullah b.Zeyd. trc. Kubat. Mehmet. Esra Yay.. . Konya. S 990. 93 s.

Kutsi Hadisler,

Der.İlmi Kitaplar Yay., trc. Varol. Ahmet, Adve Yay. I-II. İstanbul. 1991

Kültürmüzü Şekillendiren Hadisler,

Dalgın, Nihat - Macit. Yunus, Samsun, 1992, 349 s.

Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi,

Canan, İbrahim (Doç.Dr.), Akçağ Yay., 1-XVII1. Ankara. 1988-1992.

Mehdilik,

İlhan, Avni (Doç. Dr). Beyan Yay.. İstanbul, 1994. 102 s.

Mevzu Hadisler Menşei Tanıma Yolları ve Tenkidi,

Kandemir, M.Yaşar, Diy.İş.Baş.Yay., Ankara. 1980, 215 s.

Mevzu ve Zayıf Hadisin Akaide Etkisi,

Abdulhak. Abdurrahman. Hak Yay., İstanbul, trs.. 114 s.

Miraç Gerçeği,

Mollaibrahimoğlu, Süleyman (Dr.), İstanbul, 1991, 199 s.

Mu’cemü’l-Müfehres li Elfazi’l-Hadisi’n-Nebevi,

Çağrı Yay., I - VIII, İstanbul, 1986.

Muhammedi Sünnetin Aydınlatılması,

Ebu Reyye, Mahmut, trc. Tan. Muharrem, Yöneliş Yay.. İstanbul. 1988, 440 s.

Muhtasar Ehadis Tercümesi,

Güven, Nuri (Dr.), Nuruosmaniye Mat., İstanbul, 1964, 160 s.

Muhtasar Ehadis-i Nebeviyye ve’1-Hikemi’l-Muhammediyye,

Haşimi, Ahmet, trc. Aydın, Abdullah - Yavuz, A.Fikri, Eser Kit., İstanbul, 1964, 206 s.

Muhtasar Şemaili Şerif Tercümesi,

Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa, trc. Raif, Muhammed, İhya Kit., Konya, 1982, 352 s.

Muhtasar Hadis Tarihi ve Sahifet ü Hemmanı İbni Münebbih,

Hamidullah. Muhammed (Prof.Dr.). trc. Kuşçu. Kemal. Fetih Mat.. İstanbul. 1967. 138 s.

Müşkil ve Müteşabih Hadisler,

Bayraktar. İbrahim (Yrd. Doç. Dr.). Erzurum. 1992. 55 s.

Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri,

Polat, Selahaddin (Yrd.Doç.Dr.). T.D.V.Yay.. Ankara. 1985. 155 s.

Müsned,

İbni Hanbel. Ahmed. Çağrı Yay.. I - VI. İstanbul. 1981.

Müsned-i Ebu Bekri’s-Sıddık.

Ebu Bekri’s-Sıddik, trc. Davudoğlu, Ahmed, Hicret Yay.. İstanbul. 1981,295 s.

Müsned-i İmam-ı Azam Ebu Hanife,

Ebu Hanife, İmam-ı Azam, trc.Köse. Muhammed Selini, Şamil Yay İstanbul, 1978. 302 s.

Nasıl Sahabe Oldular,

Şahin. Ahmed. Cihan Yay.. İstanbul. 1984. 249 s.

Nebevi Hoşgörü,

Keskin. Yusuf Ziya (Yrd.Doç.Dr.), Timaş Yay., İstanbul. 1997. 130 s.

İnsanlığa İnsanlığını Öğreten Kırk Hadisi Kudsi,

Pilavoğlu, Kemal, Çağdaş Bas., Ankara. 1975, 28 s.

İnsanlığa Nur Saçan 1500 Hadis-i Şerif,

Bilmen, A.Selim, Bilmen Bas., İstanbul, 1981. 147 s.

Nübüvvet Pınarından Kırk Hadis,

İmam Nevevi, Çağrı Yay., İstanbul. 1978, 397 s.

Onbirinci Kırk Hadis ve Mealleri,

Çantay, H.Basri, A.Said Mat., İstanbul, 1958 384 s.

Onuncu Kırk Hadis ve Mealleri,

Çantay, H.Basri, A.Said Mat., İstanbul, 1956, 32 s.

Oruç ve Ramazan İbadetlerine Dair Yüzbir Hadis,

Erdem, H.Hüsnü, Diy. İş.Baş.Yay., İstanbul, 1953, 35 s.

Oruç ve Resulullah’ın Ramazan Hayatı,

Murat, Mehmet, Zaman Yay., Ankara, 1985, 90 s.

Örneklerle Peygamberimizin Ahlakı,

Mercanı, Fehremaz, Temel Neş., İstanbul. 1987. 288 s.

Peygamber Efendimizin Çok Evlenişi ve Etrafında Uydurulan Bazı Şüpheler ve Batıllar,

Sabuni, M.Ali (Prof. Dr.), Petek Yay., İstanbul, 1983, 109 s.

Peygamber Efendimizin Mübarek Sözlerinden,

İmam Nevevi, trc.Duran, Abdulhalık, İrfan Mat., İstanbul, 1973,484 s.

Peygamber ve Kadın,

Hintülhüda, Şehid, trc. Dalar, Ubeydullah, Seçkin Mat., İstanbul, 1 986. 103 s.

Peygamberden İktibaslar,

Kutup. Muhammed (Prof.Dr.). trc.Nuri, Akif, Fikir Yay., İstanbul, 1 980, 267 s.

Peygamberimiz Neden Çok Evlendi,

Hoşafçı, Tahir, Nizam Yay., İstanbul, 1982, 62 s.

Peygamberimiz ve Ashabı,

Kadıhani, A.Kudsi b. Mustafa, trc. Ayyıldız, Mustafa, Erkam Yay., İstanbul, 1985, 448 s.

Peygamberimiz ve Tıp,

Denizkuşları, Mahmut, Marifet Yay., İstanbul, 1981, 157 s.

Peygamberimizden Dualar,

Mutlu, İsmail, Yeni Asya Yay.. İstanbul. 1991. 111 s.

Peygamberimize Sorulan İlginç Sorular,

el-Cevziyye, İbni Kayyım, trc, Uzun, Taceddin (Dr.), Uysal Yay., Konya, 1991, 423 s.

Peygamberimizin Buyurdukları,

Genceli, Ali (Prof), trc. Toker, Serhat, Çevik Mat, İstanbul, 1971,207 s.

Peygamberimizin Büyük Sözleri 1001 Hadis Tercümesi,

Yurdatap, S.Münir, Bozkurt Kit., İstanbul, 1962,48 s.

Peygamberimizin İctihadları,

İsa, Abdulcelil (Prof), trc. Merttürkmen, Hilmi-Öztürk, Abdulvehhab, Pais Mat., Ankara, 1976, 158 s.

Peygamberimizin Dilinden Binbir Hadis,

Fahir, Süleyman, Bütün Kit., İstanbul, 1955, 64 s.

Peygamberimizin Dilinden Dualar,

Solmaz, Mehmet Elif Mat.. Ankara. 1986. 32 s.

Peygamberimizin Dilinden Müslüman Kadını,

Şeker. Abdullah Naim, Denizden Bir Katre Külliyatı, İstanbul, 1971,128 s.

Peygamberimizin Dilinden Ticaretle İlgili Hadisler,

Kerem, Büyüközer, Elif Mat.. Ankara. 1986, 20 s.

Peygamberimizin Dilinden Zikir ve Dualar,

Şekerci, Osman, Şamil Yay., İstanbul, 1975, 264 s.

Peygamberimizin En Güzel Duaları ve Zikirleri,

Uysal Kit., Konya, 1991,423 s.

Peygamberimizin Hadislerinde Medeniyet - Kültür ve Teknik,

Canan, İbrahim (Doç.Dr.), Cihan Yay., İstanbul, 1984, 208 s.

Peygamberimizin Hal ve Hareketleri,

Atıf, Abdullah, A.Said Mat., İstanbul, 1973, 328 s.

Peygamberimizin Kur’an’ı Tefsiri,

Yıldırım, Suat (Doç.Dr.), Kayıhan Yay., İstanbul, 1983, 352 s.

Peygamberimizin Mucizeleri,

Yazıcı, Namık, Ebru Yay., İstanbul, 1987, 142 s.

Peygamberimizin Okuma Yazma Seferberliği ve Öğretim Siyaseti,

Canan, İbrahim (Doç. Dr.), Cihan Yay., İstanbul, 1984, 188 s.

Peygamberimizin Öğrettiği Dualar ve Zikirler,

Kazancı, A.Lütfı, Ünal Mat., İstanbul, 1982, 288 s.

Peygamberimizin Sünnetinde Evlilik,

Öztürk, Abdullah (Dr.), Kılıç Yay., Ankara, 1988, 430 s.

Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye,

Canan, İbrahim (Doç.Dr.), Cihan Yay.. İstanbul, 1984, XXII 648 s.

Peygamberimizin Uygulamasında İslam,

el-Buti, S, Ramazan, trc.Nar, Ali - Aktepe, Orhan, Selam Yay., İstanbul, 1984, 477 s.

Peygamberimizin Örnek Ahlakı,

Paksu, Mehmet, Yeni Asya Yay., İstanbul, 1986, 336 s.

Psikoloji Açısından Hz. Peygamber’in İbadet Hayatı,

Şentürk, Habil, Bahar Yay., İstanbul, trs., 138 s.

Ramazan-ı Şerif ve Oruca Ait Kırk Hadis,

Saraçlar, Hacı Mustafa Naci. Türkiye Ticaret Mat., istanbul. 1954.

Ramuzu’l-Ehadis,

Gümüşhanevi, Ahmed Ziyauddin, trc. Doğan. Lütfi - Akşıt. M.Cevat. Milsan Bas. San., I- II İstanbul, 1982.

Ramuzu’l-Ehadis Tercümesi,

Gümüşhanevi. Ahmed Ziyauddin, trc.Erdoğan, Nainı, Pamuk Yay., İstanbul. 1983. 744 s.

Rasul ve Ahlak,

el-Hufî, A.Muhammed (Dr.), trc. Çetiner. Bedrettin (Doç.Dr.) Ertuğrul. Yusuf. Kültür Bas.Yay.Bir, İstanbul. 1988. 352 s.

Rasulullah’ın Annesi ve Hanımları.

Aişe Abdurrahman. trc. Kaya. İsmail, Uysal Kit.. Konya, 1987. 193 s.

Rasulullah’ın Mücadelesi ve Ehl-i Kitap,

Kutup, Seyyid, Der. Şengüler, İsmail Hakkı. Hikmet Yay.. İstanbul. 1987, 306 s.

Rasûl-ü Ekrem Zamanında Sünnet,

Yıldırım. Hüsamettin. Fark Yay., Malatya, 1994. 271 s.

Rasıılü Ekrem’in Örnek Ahlakı,

Azzam. Abdurrahman. trc. Karaman, Hayreddin. Yağmur Yay., İstanbul. 1964. 190 s.

Rasulüllah’ın Örnek Hayatı,

Akın. Ali, Mi lisan A.Ş., (I-IV), İstanbul, 1990.

Resulullah Diyor ki (Müslim’den Kırk Hadis-i Şerif ve Şerhi),

Pilavoğlu. Kemal, Çağdaş Bas.. Ankara, 1976. 108 s.

Resulullah Efendimizin Ashabına Bildirileri Mübarek Duygular,

Pilavoğlu, M.Kemal, Nüve Mat., Ankara. 1976, 22 s.

Resulullah Efendimizin Ashabına Yüce Bildirileri,

Pilavoğlu. M.Kemal. Nüve Mat.. Ankara, 1976. 27 s.

Resulullah Efendimizin Krallara Gönderdiği Altı Mektup,

Pilavoğlu, M.Kemal, Nüve Mat., Ankara, 1976, 95 s.

Resulullah Efendimizin Mübarek Sözleri,

Pilavoğlu, M.Kemal, Nüve Mat.. Ankara. 1976, 30 s.

Resulullah’ın Ashabına Hitapları ve Ondan Alınacak Ders-i İbretler,

Pilavoğlu. Kemal. Çağdaş Bas.. Ankara. 1975. 75 s.

Resulullah’ın Ashabına Nurlu Bildirileri,

Pilavoğlu, M.Kemal, Nüve Mat. Ankara. 1976, 28 s.

Resulullah’ın Davet ve Cihadı,

Şedid. Muhammed, trc.Çakmaklı. Hüseyin, Risale Yay., İstanbul, 1987, 174 s:

Resulullah’ın Dilinden Dualar,

Pamuk, Arif, Pamuk Yay.. İstanbul, 1979, 272 s.

Resulullah’ın Dilinden Surelerin Esrarı,

Hikmeti ve Faziletleri, Pamuk, Arif, Pamuk Yay., İstanbul, 1975. i 92 s.

Resulullah’ın Diplomatik Münasebetleri,

Sönmez, Abidin (Dr.), İnkılap Yay., İstanbul, 1987, 304 s.

Resulullah’ın Mü’minlere Bal ve Rüya Hakkındaki Nurlu Sözleri,

Pilavoğlu, M. Kemal, İstanbul. 1975, 28 s.

Resulullah’ın Mübarek Kelamlarının Şiirlerle İfadesi,

Pilavoğlu, M.Kemal, Çağdaş Bas., Ankara, 1975, 195 s.

Resulullah’ın İslam’a Davet Mektupları,

Sönmez, Abidin (Dr.), İnkılap Yay., İstanbul, 1984, 207 s.

Resulullah’ın İslam’a Davet Metodu,

Önkal. Ahmet, Hibaş Yay., Konya. 1984. 307 s.

Resulullah’ın Yaşadığı İslam,

el-Cevzi, İbni Kayyım, trc. Türklü, İbrahim - Keskinsoy. Abdi, Pınar Yay., I-II, İstanbul, 1989.

Resulullah’a Göre Ailede ve Okulda Çocuk Terbiyesi,

Canan, İbrahim (Doç.Dr.), Cihan Yay., İstanbul, 1983, 216 s.

Resulullah’dan Dualar ve Zikirler, Açıklamaları, Faydaları,

el-Cevziye, İbn Kayyım, trc. Bilgiç, Bekir Ali, Petek Yay., İstanbul, 1987, 224 s.

Risalet İncileri Hadis-i Şerifler,

Burkay, Hasan, Semih Ofset, Ankara, 1983, 103 s.

Rivayet İlimlerinde Haber-i Vahidlerin İtikat ve Teşrii Yönlerden Değeri,

Koçkuzu, Ali Osman (Prof.Dr.), Diy.İş.Baş.Yay., Ankara, 1,988, 284 s.

Riyazu’s-Salihin,

Nevevi. Muhyiddin. trc. Erdem, H.Hüsnü - Bursları, Kemalettin. Diy.lş.Baş.Yay.,-1 - III, Ankara, 1949-1965.

Riyazu’s-Salihin,

Nevevi, Muhyiddin, trc. Erdem,H.Hüsnü, Başnur Mat., Ankara, 1970. 416 s.

Riyazu’s-Salihin,

Nevevi, Muhyiddin, trc. Uçan, Salih, Çelik Yay, I-III, İstanbul, 1991

Riyazu’s-Salihin,

Nevevi, Muhyiddin, trc. GülIe,Sıtkı, Ölçü Yay., I-III, İstanbul, trs.

Riyazu’s-Salihin, Hadislerinin Ravileri Olan Ashab-ı Kiramın ve Hadis İmamlarının Hal Tercümeleri, Erdem, H.Hüsnü, Diy.İş.Baş.Yay., Ankara, 1964, 112 s.

Riyazu’s-Salihin Tercüme ve Şerhi,

Nevevi, Muhyiddin, trc.Özkes, İhsan, İslamoğlu Yay., [-VI, İstanbul, 1991.

Rüya ve Hadis Rivayeti,

Sakallı, Talat, İsparta, 1994, 108 s.

Sahabe ve Hadis Rivayeti,

Aşık, Nevzat (Dr.), Akyol Neş., İzmir, 1981, 334 s.

Sahabiler Ansiklopedisi,

trc. Harun Mutlu, Yeni Asya Yay., İstanbul, 1989, 842 s.

Sahih-i Buharı Muhtasarı ve Tecrid-i Sarih Tercümesi,

Zebidi, Zeyneddin, trc. Naim, Ahmet - Miras, Kamil, Diy.İş.Baş. Yay., I-XII, İstanbul, 1928 - 1948.

Sahih-i Buharı Muhtasarı ve Tecrid-i Sarih Tercümesi,

Kılavuz Uğur, Mücteba, Diy.İş.Baş.Yay., Ankara, 3975, 519 s.

Sahih-i Buhari Üzerine Yapılan Çalışmalar,

Sandıkçı, S.Kemal (Doç.Dr.), Diy.İş.Baş.Yay., Ankara, 1991,189 s.

Sahih-i Buhari ve Tercümesi,

trc. Sofuoğlu, Mehmet, Ötüken Yay., I-XVI, İstanbul, 1987-1989.

Sahih-i Buhari’den Seçme 1001 Hadis,

ez-Zebidi, Zeyneddin Ahmed İbn Ahmed, trc. Naim, Ahmet Sağlam Kit, İstanbul, 1980, 463 s.

Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi,

trc.Davudoğlu, Ahmet, Sönmez Neş.. I-XM. İstanbul. 1977.

Sahih-i Müslim ve Tercümesi,

trc. Sofuoğlu. Mehmet. İrfan Yay, I - VIII. İstanbul. 1967 - i 970.

Sakal Traşının Haram Oluşunun Delilleri,

Efe, Mustafa, Kandil Yay.. Ankara. 1986. 43 s.

Selamet Yolları (Buluğu’l-Meram),

Davudoğlu, Ahmet. Sönmez Neş., I- IV, İstanbul. 1966 - 1967.

Selçuklu Devri Muhaddisleri,

Topaloğlu, Nuri (Dr.), Diy.İş.Baş.Yay., Ankara, 1988, 214 s.

Suffe Ashabı,

Sarıtoprak, Zeki, Yeni Asya Yay., İstanbul, 1985, 87 s.

Sünen-i İbni MaceTercümesi ve Şerhi,

trc. Hatipoğlu, Haydar, Kahraman Yay, I - X, İstanbul, 1982.

Sünen-i Ebu Davud ve Tercümesi,

Ebu Davud, trc.Koçaşlı, İbrahim, Milli Gazete Yay., I-V, İstanbul, 1983

Sünen-i Ebu Davud ve Tercümesi,

trc.Kayapınar, Hüseyin, Şamil Yay, I - XVI. İstanbul. 1987.

Sünen-i Nesai,

trc.Heyet, Kalem Yay, İstanbul, 1981.

Sünen-i Tirmizi Tercümesi,

trc. Mollamehmetoğlu, O.Zeki, Yunus Emre Yay., I-VI, İstanbul, 1981

Sünnet Bilinci,

İslamoğlu, Beşir, Denge Yay., İstanbul, 1994, 112 s.

Sünnet (Hitan),

Ataseven, Asaf, Hekimler Bir. Vak.Arş.Mer, Ankara, 1981, 78 s.

Sünnet Hazinelerinden,

Sabimi, M.Ali, trc. Ünal, İshak, Ankara, 1992, 123 s.

Sünnet Işığında İslam ve Hayat,

Şahin, Ahmet, Yeni Asya Yay., İstanbul, 1980, 239 s.

Sünnet Müdafaası,

Ebu Şehbe, Muhammed (Prof.Dr.), trc. Özafşar, M.Emin, Rehber Yay., I-II, Ankara, 1990.

Sünnet Savunması ve Hadis Usulü,

Toptaş, Mahmut, Cantaş Yay, İstanbul. 1988, 47 s.

Sünnet ve Dindeki Yeri,

Abdulhalık, Abdulgani, trc.Erdoğan, Mehmet. Koba Yay., İstanbul, 1992, 65 s.

Sünnete Uygun Secde,

Emini, A.Hüseyin, trc. Hatemi, Hüseyin, Üçler Mat., İstanbul, 1976. 30 s.

Sünneti Anlamada Yöntem,

el-Kardavi.Yusuf (Prof.Dr.), Rey Yay., Kayseri. 1991. 210 s.

Sünnetin Anayasal Niteliği,

Mevdudi, Ebu’l-A’la, Bengisu, İstanbul. 1997, 316 s.

Sünnetin Etrafındaki Şüpheler,

Hekim, M.Tahir, trc.Aslan, Hüseyin, Pınar Yay., İstanbul, 1985, 224 s.

Sünnetin İslam’daki Yeri,

Suyuti, Celaleddin, Ümran, İstanbul, 1996, 196 s.

Şura ve Resulullah’ın Müşaveresi,

Sönmez, Abidin (Dr.), İnkılap Yay., İstanbul, 1984, 240 s.

Tac Tercümesi,

trc. Sadak. Bekir, Divan Mat., I - V İstanbul, 1974.

Tac Tercümesi,

trc. Sadak, Bekir. Eser Neş.. I - V. İstanbul, 1980.

Tam Riyazü’s-Salihin Metni ve Eksiksiz Tercümesi,

trc. Gülle, Sıtkı, Çile Yay., İstanbul, 1981, 1274 s.

Tarih Boyunca Metedoloji Sorunu,

Fazlur Rahman, trc. Akdemir, Salih (Prof. Dr.), Ankara Okulu Yay.. Ankara, 1995, 204 s.

Tasavvufi Haids Şerhleri ve Konevi’nin Kırk Hadis Şerhi,

Yılmaz, H.Kamil (Doç.Dr.), M.Ü.İ.F.Vak.Yay., İstanbul, 1990, 143+173 s.

Tasavvufi Yorumları ile Kırk Hadis,

Konevi, Sadreddin, trc.Ünal, Harun, Vahdet Yay., İstanbul, 1984, 116 s.

Tefsir, Hadis ve Fıkıh Kaynaklarında Sahur Vakti ve Rü’yet-i Hilal Meselesi,

Çiçek, Yakup, Furkan Yay., İstanbul, 1983, 150 s.

Tefsir ve Hadis Usulünün Bazı Meseleleri,

Okiç, Tayyib (Prof. Dr.), Nun Yay.. İstanbul, 1995, 253 s.

Terğib ve Terhib,

el-Askalani, İbni Hacer, trc. Öztürk, Abdulvahab, Sultan Yay., İstanbul, 1982, 565 s.

Teravih Namazında Peygamber Ölçüsü,

Sabuni, Muhammed Ali, trc. Harun Ünal, Risale, İstanbul, 1989, 70 s.

Ticaret Hakkında Kırk Hadis,

Erzincani, Yusuf, Ekol Of., İstanbul, 1981, 48 s.

Uydurma Hadislerin Doğuşu ve Sosyo-Politik Olaylarla İlgisi,

Cihan, Sadık (Prof. Dr.), Etüt Yay., Samsun. 1997,221 s.

75 Kudsi Hadis Tercüme ve Şerhi,

es-Serabisi, Ahmed (Prof.Dr.), trc. Erdoğan, Naim, Çile Yay., İstanbul, 1981, 287 s.

Yeni Usulü Hadis,

et-Tahanevi, A.,trc.Canan, İbrahim (Doç.Dr.), İzmir, 1982, 571 s.

Yüz Konuda Resulü Ekrem’den Hadisler,

İran İslam Cum.Kül.Mer., Ankara, 1985, 46 s.

Zayıf Hadisleri Öğrenme Metodu (Aliyyü’1-Kari Mevzuatı),

Aliyyü’1-Kari, trc. Serdaroğlu, Ahmet, İlim Yay., İstanbul, 1986, 160 s. Zuheyr’ubn Harb ve Kitabu’1-İlm Adlı Eseri, Te’lif, tah. ve trc.Tuğ, Salih, (Prof.Dr.), İ.Ü.E.F.Yay., İstanbul, 1984, 192 s.

Zübdetü’l-Buhari,

el-Buhari, Muhammed b. İsmail, trc.Irmak, Sadi (Ord.Prof.Dr.), Akşam Yay., İstanbul, 1963,262 s.

Zübdetü’l-Buhari Tercümesi,

el-Buhari, Muhammed b. İsmail, trc.Dağıstani,Ö.Ziyaeddin, sad.Yavuz, A.Fikri, Hisar Yay., İstanbul, 1980, 702+292 s.

Zübdetü’l-Buhari Tercümesi,

el-Buhari, Muhammed b. İsmail, trc.Dağıstani,Ö.Ziyaeddin, Salah Bilici Kit, İstanbul, trs., 1152 s.

DEĞERLENDİRME

Cumhuriyet döneminde yayınlanan Hadis çalışmalarını genel olarak değerlendirdiğimizde, bunları te’lif, tercüme ve yabancı dilde yapılan neşriyat olarak ele almak gerekmektedir.

Hadis çalışmaları, Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren tercümelerle başlamış 1950’li yıllara varıncaya kadar da böyle devam etmiştir. Yapılan tercümeler ise Tecrid-i Sarih’in mukaddimesi gibi istisnaların dışında çoğunlukla doğrudan hadis metinleridir. Bunlar Sahih-i Buhari Muhtasarı ve Tecrid-i Sarih ‘Tercümesi, ‘kırk hadis’ veya belli bir konudaki muayyen sayıdaki hadisler şeklinde kendisini göstermiştir.

Alfabe değişikliği nedeniyle önceki kaynakları kullanamayan yeni neslin acil ihtiyacı tercümelerle karşılanmaya çalışılmıştır. 1950’li yıllarda itibaren “M. Fuad Sezgin’in Buhari’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar, 1956” adlı çalışmasında olduğu gibi orijinal telifler gözükmeye başlamış; bunları 1960’lı yıllardan itibaren de Hadis Usulü, Hadis Tarihi, Hadis Edebiyatı vb. konulardaki telif ve tercümeler takip etmiştir. Yine bu yıllarda Arapça olarak neşir çalışmaları da dikkat çekmektedir. Ancak bunlar 1980’li yıllara gelinceye kadar pek bir varlık gösterememişlerdir. Bu tarihten itibaren ise, tahkikli neşr ve temel hadis kaynaklarının Arapça olarak neşri yapılmıştır.

Neşri yapanlar açısından değerlendirdiğimizde ise;

a) Devlet desteğiyle yapılanlar,

1- Diyanet İşleri Başkanlığının neşriyatı;

2- İlahiyat ve Edebiyat Fakültelerinin neşriyatı;

3- Kültür Bakanlığının neşriyatı;

b) Özel sektörün gerçekleştirdiği neşriyat olarak tasnif edilebilmektedir.

Bu alandaki çalışmalar Diyanet İşleri Başkanlığının çabalarıyla başlamış; daha sonra özel sektör hizmete ortak olmuştur. Neşriyat, genel olarak İstanbul ve Ankara’da toplanmakla birlikte, Adıyaman’dan Denizli’ye kadar yurdun bir çok yerinde bu konuda yayın yapıldığı görülmektedir.

YAYINLANMIŞ MAKALELER

Ağız Sağlığı ve Misvak,

Tuncer, Erman (Doç.Dr.). İslam, I, 5, Ankara, 1984, ss.36-37.

Abdullah b. Mübarek,

Yakutcan, Ahmet, Yeni Ümit Der., 11/7, İstanbul, 1990, ss.39-44.

Abdullah İbni Mübarek ve Hadis İlmindeki Yeri,

Küçük, Raşit, (Dr.), M.Ü.İ.F.D.. III, İstanbul, 1985, ss.277-293.

Abdulfettah Ebu Gudde İle Sünnet ve Hadis Üzerine Bir Söyleşi,

Görmez, Mehmet (Dr.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 2, Ankara. 1997, ss.138-145.

Ahad Haberlerin Değeri,

Koçyiğit, Talat, (Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D.,XIV, Ankara, 1966, ss. 125-142.

Ahad Hadislerin İtikatta Delil Olması,

Itr, Nurettin, (Dr.), Sünnetin Dindeki Yeri, Ensar Neş., İstanbul, 1997, ss.205-221

Ahlak Muallimi Hz. Muhammed,

Kandemir, M.Yaşar, Nesil, III, 4, İstanbul, 1979, ss.6-20.

Ahlak ve Medeniyet Açısından Resulullah’ın Getirdikleri,

Akgündüz, Ahmet (Doç.Dr.), Yeni Ümit Der., II, 7, İstanbul, 3990, ss. 12-16

Ahmed İbni Hanbel,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, IV, 8, Ankara, 1961, ss.243-246.

Ahmed İbni Hanbel,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, IV, 10, Ankara, 1961, ss.315-316.

Ahmed İbni Hanbel,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, IV, 11, Ankara, 1961, ss.344-345.

Ahmed İbni Hanbel,

Lauust, H. (Prof), trc.Kayaoğlu, İsmet, Diy. Der., XVI, 1, Ankara, 1977, ss.18-32.

Ahmed İbnî Hanbel’in Müsnedi,

Abdurrauf, Muhammed, (Dr.), trc. Uğur, Mücteba, Diy. Der., XIV, 1, Ankara, 1975, ss.18-32.

Aile Reisi ve Baba Olarak Hz. Peygamber,

Canan, İbrahim, (Doç.Dr.), Hz.Peygamber ve Aile Hayatı, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi 9, İstanbul, 1989, ss.285-343.

Akıl Hastalıkları Üzerine Cinlerin Etkisi ve Rukye Konusuyla İlgili Bazı Rivayetlerin Değerlendirmesi

Ateş. Ati Osman (Yrd.Doç Dr.), Diy, Der.. 29. 2. Ankara. 1993. ss. 103-128

Ali İsnad Açısından Abd b. Humeyd ve Kütübü’s-Sitte İmamlarının Sülasiyatı

Toksan. Ali. (Doç.Dr.). E.Ü.S.B.E.D., IV. Kayseri. 1990, ss.221-237.

Allah’ın Elçisi ve Getirdiği Nizam,

Tuğ, Salih (Doç.Dr.). Diy.Der.. (Özel Sayı). Ankara. 1970. ss.96-101.

Allah’ın Elçisi ve Getirdiği Nizam,

Tuğ, Salih (Prof.Dr.) Boğaziçi. XII. Ankara. 1983. ss.6-7.

“Ameller Niyetlere Göredir” Hadisi Hakkında Birkaç Söz,

Ayvalı. Ramazan (Doç.Dr.). S.Ü.İ.F.D., IV. Konsa. 1991. ss.85-95

Ashab Bilgisinin Kaynakları ve Tirmizi’nin “Tesmiyetü Ashabı’n-Nebi”si,

Yardm, Ali (Dr.). D.E.Ü.İ.F.D.. II. İzmir. 1985. ss.247-349.

Babanzade Ahmed Naim ve Türkiye’de Hadis Çalışmalarının Yeniden Başlaması,

Hansu, Hüseyin. İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sasısı). 10. 3. Ankara. 1997. ss.178-183.

Bağlayıcılık Açısından Resulullah’ın Davranışları,

Karaman, Hayrettin, (Doç.Dr.). Hz.Peygamber ve Aile Hayatı, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi 9. İstanbul, 3989, ss. 127-151.

Batıdaki Hadis Çalışmaları Üzerine, Hatipoğlu,

Said (Prof. Dr.). Uluslârasi I. İslam Araştırmaları Sem., İzmir. F985,ss.81-94.

Batıdaki Hadis Çalışmaları Üzerine,

Hatipoğlu, Said (Prof. Dr.). İslami Araştırmalar. VI, 2. Ankara. 1992. ss.105-112

Batıni İnkıta,

Erdoğan. Mehmet. M.Ü.İ.F.D.. IV. İstanbul. 1986. ss.434-437.

Beyhaki, Hayatı, Eserleri ve Şahsiyeti,

Topaloğlu. Nuri (Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., I. İzmir. 1983. ss.333-339.

Beyhaki’nin “Kitabu’1-Kaza ve’I-Kader”i, Topaloğlu,Nuri (Dr.) D.E.Ü.İ.F.D.. VIII, İzmir. 1994, ss.301-317.

Bid’at ve Bid’at Ehli Üzerine Bir Araştırma,

Karaman. Fikret, Diy.Der., XXVI. 1. Ankara. 1990, ss.79-81.

Bid’atcılık,

Demirci, Ahmet (Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., V, Kayseri. 1988. ss.71-85.

Bid’atcının Rivayeti,

el-Kutsi, Abdussettar (Dr.), trc. Polat, Selahattin (Yrd. Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., III, Kayseri. 1986, ss.434-437.

Bid’atler Talbi,

Muhammed, trc.Şimşek, Mehmet, AnkaraÜ.Î.F.D., XXIII, Ankara, 1978. ss.445-460.

Bid’atler Talbi,

Muhammed, trc.Şimşek, Mehmet. AnkaraÜ.İ.F.D., XXIV, Ankara, 1981. ssj593-607.

Bid’atler ve Korunma Yolları,

Sofuoğlu, Mehmet, AnkaraÜ.S.B.E., II, İstanbul, 3964, ss.73-93.

Bilgisayar Vasıtasıyla Sünnet-i Seniyyeyi Toplama ve Tasnif İçin Bir Tasarı,

ed-Deyb, Abdulazim (Dr.), trc.Aydınlı, Abdullah, Diy.Der., XX, 1, Ankara, 1984, ss.57-64.

Bir Beşer Olarak Hz. Muhammed,

Başaran, Selman, Arayış ve İslam, I, 1, Hollanda, 1987, ss.37-54.

Bir Hadisi Şerifin Işığında Çocuk Terbiyesi ve Peygamberimizin Eğitim Metodu,

Öcal, Mustafa, Diy. Der., XXV, 4 (Özel Sayı), Ankara, 1989, ss.177-182.

Bir Hadisin Düşündürdükleri: Veraset ve Terbiye,

Ataseven, Asaf (Doç.Dr.), Türk Dünyası Araştırmaları Der., I, 3, İstanbul, 1979, s.29-32.

Bir Misyonarin Ebu Hureyre Hakkındaki Bazı İddiaları,

Rıza, M.Reşit, trc. Uğur, Mücteba (Doç.Dr.), Diy. Der., XXVIII, 2, Ankara, 1992, ss.15-36.

Bir Sünnetin Anatomisi (18-20 Kasım 1995 Tarihlerinde İstanbul’da Düzenlenen ‘Sünnet’in Dindeki Yeri’ Konulu Uluslarası Sempozyum),

İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 3, Ankara, 1997, ss.183-197

Buhari ve el-Camiu’s-Sahih’i,

Koçyiğit, Talat (Doç.Dr.), Diy. Der., X, 104-105, Ankara, 1970, s. 19.

Buhari ve et-Tarihu’l-Kebir’i,

Yardım, Ali (Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., V, İzmir, 1989, ss.181-195.

Buhari’nin Otoritesini Kazanma Süreci,

Çakın, Kamil (Dr.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı). 10. 2. Ankara. 1997. ss. 100-110.

Büyük İslam Bilginlerinden İmam Malik b. Enes,

Kılçer. M.Esat (Dr.). Diy. Der., VIII, 80-81. Ankara. 1969. ss.26-28

Büyük Türk Hadis Bilgini: Kissi,

Yeprem, M. Saim, Diy. Der., XI, 3. Ankara, 1972, ss. 161-165.

Ca’fer İbni Nastur ve Sahifesi,

Aşık, Nevzat (Yrd. Doç.Dr.). D.E.Ü.İ.F.D.,VI. İzmir. 1989. ss.405-415

el-Cami li Ahlakı’r-Ravi ve Adabı’s-Sami,

Çakan, İ. Lütfı (Yrd. Doç.Dr.), M.Ü.İ.F.D.. IV, İstanbul, 1986. ss.434-437.

Cehâletü’r-Râvî ve İlgili Terimler,

Yücel, Ahmet (Dr.), İlam Araş. Der.. İstanbul, 1997, ss. 145-161.

Cemalüddin el-Kasimi, Hayatı ve İlmi Kişiliği,

Günay, Mehmet, Sak.Ü.İ:F.D., 1, Sakarya, 1996.

Cerh ve Tadilde Mezhep Tassubunun Rolü ve İmam Ebu Hanife Örneği,

Ünal, İsmail Hakkı (Yrd. Doç.Dr.), Bizim Dergah, 6, 60, Ankara, 1993, ss. 11-16.

Cumhuriyet Türkiyesi Hadis Çalışmaları Üzerine,

Ünal, Yavuz (Dr.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 3. Ankara, 1997, ss. 174-178.

Daru’l-Hadisler,

Baltacı, Cahit (Dr.), İs. Med. Mec.,IV, 4. istanbul. 1980, ss.25-41.

Dini ve Gayri Dini Rivayetler,

Kadri, Zakir, Daru’l-Funun İlahiyat Fak. Der.. I, İstanbul. 1926. ss.132-210.

Ebu Davud,

Demirhan, Ali, İs. Med. Mec, XXX, İstanbul, 1973, ss.39-41.

Ebu Davud es-Sicistanî,

Kara, Osman, Din Öğr. Der., 38, Ankara, !992, ss.25-35.

Ebu Davud ve Sünen’i,

Pusmaz, Durak, Diy. Der.. XXII, 1, Ankara, 1986, ss.21-37.

Ebu Hureyre’nin Hadisciliği,

Aşık, Nevzat, (Yrd. Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., 4, İzmir, 1987, ss.85-105

Ebu Nuaym el-İsbehani,

Küçük, Raşit, İslam, IV, 39, Ankara. 1986, ss.54-55.

Ebu Reyye ve Kitabı Üzerine,

Özafşar, M. Emin-Görmez. Mehmet, İs.Araş.A’, 1, Ankara, 1991. ss.63-73.

Ebu Reyye’nin “Adva ale’s-Sünne en-Nebeviyye Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme,

Güler, Zekeriya, S.Ü.İ.F.D., IV, Konya, 1991, ss.187-203.

Efendimizin Ramazan Hayatı,

Kandemir, M.Yaşar (Doç.Dr.), Altınoluk, VI, 62, İstanbul, 1991 ss.20-21.

Efendimizin Ramazan Hayatı,

Kandemir, M.Yaşar (Doç.Dr.), Altınoluk, VI, 65, İstanbul, 1991 ss.33-34.

Ehadisü’z-Zekat (Mevsuat-i Ehadisi’n-Nebevi),

Atay, Hüseyin (Prof. Dr.), İs. Arş., II, Ankara, 1986, ss.97-99.

Ehlü’s-Sünne Kavramı Üzerine Yeni Bazı Mülahazalar,

Kırbaşoğlu, Hayri (Dr.), İs.Arş., I, Ankara, 1986, ss.73-79.

el-Hakim et-Tirmizi ve “Kitabu’l-Akl ve’l-Heva Risalesi”,

Fırat, Ahmet S., İ.Ü.E.F.Şarkiyat Ens.Mec, V, İstanbul, 1964, ss.95-)33.

el-Hemezani ve Makamat’ı,

Aşık, Nevzat (Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., I, İzmir, 1983, ss.67-69.

el-Hemezani’nin Makamat’ında İşlediği Kudye, Va’z, Tenkit, Medh ve İçtimai Konular,

Aşıl, Nevzat (Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., III, İzmir, 1986, ss.29-63.

el-Münazaratu fi Salati’r-Regaib,

Safuoğlu, Cemal (Prof. Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., VII, İzmir, 1992, ss. 13-45

El-Ukberi’nin Hayat, Şahsiyeti ve Eserleri,

Bolelli,Nusreddin, M.Ü.İ.F.D., IV, İstanbul, 1986, ss.401-414.

Şemail Nev’inin Doğuşu ve Tirmizi’nin “Kitabu’ş-Şemair’i,

Yardım, Ali, D.E.Ü.İ.F.D., I, İzmir, 1983, ss.259-285.

Şemail-i Şerif ve Hılye-i Nebeviler,

Cumhur, Müjgan (Dr.), Diy. Der., Özel Sayı, Ankara, 1970, ss.37-45

es-Sünnetü Kable’t-Tedvin,

el- Hatib, M. Accac, tanıtan: Ural, İbrahim Diy. Der., XII, 3, Ankara, 1973, ss.181-186.

Eski Hukuk Mekteplerinde Hadisler,

Schacht, Joseph, trc.Eroğlu, Selahattin, AnkaraÜ.İ.F.D., XXVIII, Ankara, 1986, ss.143-158.

Fakihlerimizin Irk Anlayışları Üzerine,

Hatipoğlu, M. Said (Prof. Dr.). İs. Arş.. VIII. Ankara. 1988. ss.5-16

Fazlur Rahman’ın Sünnet Anlayışı Üzerine,

Ünal, İsmail Hakkı (Yrd. Doç.Dr.), 4. 4, Ankara, 1990. ss.285-294.

Fazlur Rahman’ın ‘Tarih Boyunca Metedoloji Sorunu’ Adlı Eserine Eleştirel Bir Yaklaşım,

Ebubekir Sifil, İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı). 10, 3, Ankara,1997, ss.147-162.

Fetih Hadisi Üzerine Bir Araştırma,

Yardım, Ali, Diy. Der.. XIII, 2, Ankara, 1974, ss. 115-123.

Fiili Sünnetin Delil Değeri,

Başaran, Selman (Doç.Dr.), U.Ü.İ.F.D., I, Bursa, 1986. ss.13-21.

Gayb Meselesi ve İmam Maturidi,

Polat, Selahattin (Doç.Dr.), E.Ü.S.B.E.D., Kayseri, 1989, ss.261-280

İgnaz Goldziher’in Hadisle İlgili Bazı Görüşlerinin Tahlil ve Tenkidi,

Koçyiğit, Talat (Doç.Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XV, Ankara, 1967, ss.43-45

Gönderilen Son Peygamber ve Getirdiği Medeniyet,

Yılmaz, M. Kazım, Diy. Der., XXV, 4, Ankara, 1989, ss.101-130.

Günümüz İhtiyaç ve İmkanları Doğrultusunda Hadis Araştırmaları,

Polat, Selahattin (Doç.Dr.), Günümüz Din Bilimleri ve Araştırmaları ve Problemleri Semp., Samsun, 1989, ss.263-271.

“Günümüzde Hadislerin Anlaşılmamasındaki Temel Sebepler”,

Cihan, Sadık (Prof. Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss. 175-189.

“Günümüzde Hadislerin Değerlendirilmesinde Gözönüne Alınması Gereken Bazı Hususlar”,

Ateş, A. Osman (Yrd. Doç.Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss.l 15-137.

Hılye-i Saadet (Peygamber Efemdimizin Yaratılış Güzellikleri),

Yardım, Ali, Kubbealtı Akademi Mec, VIII, 4, İstanbul, 1978, ss.12-25.

Hadis,

Serdaroğlu, Ahmed, Diy. Der., IX, 94-95, Ankara, 1970, s.78.

Hadis Araştırmasında J. Schacht’ın Metodunun Tenkidi,

Zafer İshak el-Ensari, Sünnetin Dindeki Yeri. Ensar Neş., İstanbul, 1997, ss.523-533.

Hadis Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri,

Koçkuzu, Ali Osman (Prof. Dr.), Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sem., Samsun. 1989. ss.251-257,

Hadis Çalışmalarının Verimliliği Üzerine Bazı Düşünceler,

Sandıkçı, S. Kemal (Doç.Dr.), Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sem., Samsun, 1989, ss.257-263.

Hadis Çalışmaları Bibliyografyası,

Çakan, İ. Lütfi, İs. Med. Mec, IV, 3, İstanbul, 1980, ss.33-61.

Hadis İçin Yapılan Yolculuklar,

Aşık, Nevzat (Dr.), Nesil, II, 11, İstanbul, 1978, ss. 12-17.

Hadis Edebiyatı ya dâ Hadisteki Edebiyat,

Nar, Ali, İslami Edebiyat, XV, İstanbul, 1992, ss.15-18.

Hadis Konusundaki Araştırmlarda Karşılaşılan Genel Problemler,

Başaran, Selman (Doç.Dr.), Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sem., Samsun, 1989, ss.275-281.

Hadis İlmi Açısından Sahabe Kavli ve Değeri,

Toksan, Ali, (Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., II, Kayseri, 1985, ss.339-357.

Hadis İlminde Metedoloji Sorunu,

Kırbaşoğlu, Hayri (Doç. Dr.), Sünnetin Dindeki Yeri, Ensar Neş., İstanbul, 1997, ss.395-463.

Hadis Musannefatının Mebdei ve Ma’mer b. Raşid’in ‘Cami’i,

Sezgin, Fuat, Türkiyat,Mec, XII, İstanbul, 1955, ss.l 15-134.

Hadis Öğrencisi,

Çakan, İ. Lütfı (Doç.Dr.), Altınoluk, IV, 43, İstanbul, 1989, s.l 1.

Hadis Öğrenimi İçin Yapılan Seyahatler,

Itr, Nurettin(Dr.), trc.Küçük, Raşit, İlim ve Sanat, I, Ankara, 1985, ss.39-48.

Hadis Öğreniminde Edep,

Çakan, İ. Lütfı (Doç.Dr.), Altınoluk, IV, 44, İstanbul, 1989, s. 11.

Hadis Öğreniminde Edep,

Çakan, İ. Lütfi (Doç.Dr.), Altınoluk, IV, 47, İstanbul, 1990, s.l 1.

Hadis Öğreniminde Edep,

Çakan, İ. Lütfı (Doç.Dr.), Altınoluk, V, 53, İstanbul, 1990, ss.32-33.

Hadis Öğreniminde Edep,

Çakan, İ. Lütfı, (Doç.Dr., Altınoluk, V, 56, İstanbul, 1990, ss.22-23.

“Hadis Öğretim ve Eğitiminde Ne Yaptık? Ne Yapabilirdik?”,

Koçkuzu, Ali Osman (Prof. Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss. 189-211.

Hadis Rivayetinde Yazının Kullanımı ve Güvenilirliği,

Aydınlı. Abdullah (Prof. Dr.). Sünnetin Dindeki Yeri. EnsarNes.. İstanbul, 1997. ss.307-321.

Hadis Tenkidinin Anlam ve Kapsamı,

Tekineş, Ayhan, Sak.Ü.İ.F.D., 1, Sakarya. 1996, ss. 199-211.

Hadis Tercümeleri,

der.Nevevi, Muhyiddin, trc.Gönenç. Halil, Hilal, VIII. 88-89. Ankara. 1968. s.69.

Hadis Tercümeleri,

der. Nevevi, Muhyiddin, trc. Gönenç, Halil, Hilal, VIII, 93, Ankara, 1969, ss.4-6.

Hadis Tercümeleri,

der. Nevevi, Muhyiddin. trc. Gönenç, Hafi!, Hilal, VIII, 94, Ankara. 1969, ss.6-8.

Hadis Tercümeleri,

der. Sakr, Abdulbedi, trc. Gönenç. Halil. Hilal. X, 116, Ankara. 1971. ss.4-6,

Hadis Tercümeleri,

der. Sakr, Abdulbedi, trc. Gönenç, Halil Hilal, X, 117, Ankara, 197Î, ss.7-9.

Hadis Tercümeleri,

der. Sakr,. Abdulbedi, trc. Gönenç, Halil, Hilal, X!, 122, Ankara, 1971, s.4.

Hadis Tercümeleri,

der. Sakr, Abdulbedi, trc. Gönenç, Halil, Hilal, XI, 128, Ankara, 1972, ss.4-6.

Hadis Tercümeleri,

der. Sakr. Abdulbedi. trc. Gönenç, Halil, Hilal, XII, 124-125. Ankara, 1972, ss.4-5.

Hadis Usulü Kitaplarında İhtilafu’l-Hadis,

Çakan, İ. Lütfı (Yrd. Doç.Dr.), M.Ü.İ.F.D., IV, İstanbul, 1986, ss.75-116.

Hadis ve Hadis İlimleri,

Aydınlı, Abdullah. İlim ve Sanat. XII. Ankara. 1987. ss.10-17.

Hadis ve Hadis Usulü Konularıyla İlgili Kaynaklar,

Demir, Ziya. Nesil, III. 7. İstanbul. 1979. ss.22-28.

Hadis ve Hadisin İslami Hükümlerdeki Yeri ve Önemi,

Terzi. M.Kemal. Diy. Der.. XXIII. 4. Ankara. 1987. ss.25-42.

Hadis ve Sünnet,

Akseki, Ahmet Hamdi, Hakka Doğru, 1. 2-6, İstanbul, 1959. ss.1-30.

Hadis ve Sünnet,

Hamidullah. M. (Prof. Dr.), trc. Şen. Muharrem, Diy. Der.. VIII. 80-81. Ankara, 19Ö9, ss.13-16.

Hadis-i Erbain Nev’inin Doğuşu ve Amilleri,

Karahan, Abdulkadir (Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D.. 1, 1. Ankara, 1952. ss.76-82.

Hadis-i Şeriflerde Kur’an Öğretimi,

Altıkulaç, Tayyar. İslam Alemi. I. 1. Ankara. 1975.

Hadis-i Şeriflere Göre Mü’min,

Keskioğlu, Osman, Diy. Der., VIII. 88-89. Ankara. 1969. ss.268-271.

Hadis-i Şeriflere Göre Mü’min,

Keskioğlu. Osman, Diy. Der.. IX. 92-93. Ankara. 1970. ss.21-24.

Hadis-i Şeriflere Meal ve İzahları,

Bilmen, Ömer Nasuhi, İslam, IV. 9-11, Ankara. 1961, ss.6-8.

Hadis/Sünnet İlminin Yeniden İnşası,

Kırbaşoğlu, Hayri (Doç.Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun. 1993, ss.13-23.

Hadiscinin Formasyonu,

Koçkuzu. Ali Osman (Dr.), Nesil, II. 9, İstanbul, 1978, ss.6-13.

Hadisin Kur’an’a Arzı Meselesi,

Çakın, Kamil. AnkaraÜ.İ.F.D., XXXIV, Ankara, 1993, ss.237-263.

Hadisler Açısından Çevre İsrafı,

Sakallı, Talat (Doç.Dr.), Diy. Der.. XXVII, 3, Ankara. 1991, ss.59-65.

Hadisler Arasında Tearuz,

Cündioğlu, Dücane, Kitap Der., XIII. İstanbul, 1988. ss.23-25.

Hadisler Arasında Tenakuz Meselesi (Muhtelefü’l-Hadis),

Koçyiğit, Talat (Doç.Dr.), Diy. Der., IX, 98-99, Ankara. 1970. ss.205 209.

Hadislerde Dünya İşleri,

Topaloğlu, Nuri (Yrd. Doç.Dr.). D.E.Ü.İ.F.D.. İzmir.

Hadislerde Ramazan ve Oruç,

Sandıkçı, S. Kemal, Diy. Der., XVII. 3-4, Ankara, 1978, ss.215-222.

Hadislerde Resulullah’ın Ahlakından Örnekler,

Polat, Selahaddin, Diy. Der., XVI, 4, Ankara, 1977, ss. 197-217.

Hadislerde Resulullah’ın Ahlakından Örnekler,

Polat, Selahaddin, Diy. Der., XVI, 5, Ankara, 1977, ss.261-282.

Hadislerde Tababet,

Cumalıoğlu, İ. Fehmi (Dr.), İslam, 1, 6, Ankara, 1984, s.30.

Hadislerde Türk ve Türklük,

Kitapçı, Zekeriya, Belgelerle Türk Tarihi Der., 30, İstanbul, 1984.

Hadislere Göre Kadının Sosyal Durumuna Umumi Bir Bakış,

Armaner, Neda , AnkaraÜ.İ.F.D., IX, Ankara, 1961, ss. 131 -139.

Hadislerin Anlaşılmasında Güçlükler ve Bazı Problemler,

Sofuoğlu, Cemal (Doç.Dr.), Uluslarası I. İslam Araştırmaları Sem., İzmir, 1985, ss.97-102.

Hadislerin Anlaşılmasında Rivâyet-Dirâyet Bütünlüğü,

Güler, Zekeriya, İlam Araş. Der., İstanbul, 1997, ss,l 13-133.

“Hadislerin Anlaşılmasında Zaman, Mekan, Şahıs ve Şartların Önemi”

Topaloğlu, Nuri (Yrd. Doç.Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss.21 1-215.

Hadislerin Bulunması ve Tesbiti Konusunda Yapılan Çalışmalar,

Aydınlı, Abdullah, Fikir ve Sanatta Hareket, XXIV, İstanbul, 1981, ss.6-10.

Hadislerin Değerlendirilmesi,

Uğur, Mücteba, Diy. Der., XV, 2, Ankara, 1976, ss.89-100.

Hadislerin Değerlendirilmesi,

Aydınlı, Abdullah (Dr.), Diy. Der., XXI, 2, Ankara, 1985, sS:29-34.

Hadislerin Değerlendirilmesi,

Aydınlı, Abdullah (Dr.), Diy. Der, XXIII, 3, Ankara, 1985, ss.8-13.

Hadislerin Işığında Cimri Sofu, Cömert Cahil,

Temel, A. Rıza, İslam, IX, 107, İstanbul, 1992, ss.40-42.

Hadislerin Işığında Kuvvetli Mü’min, Zayıf Mü’min,

Temel, A. Rıza, İslam, IX, 102, İstanbul, 1992, ss.51-52.

Hadislerin Işığında Makbul Hac,

Temel, A. Rıza. İslam. IX, 106, İstanbul. 1992, ss.49-50.

Hadislerin Işığında Sahabe İsimleri,

Başaran, Selman (Doç.Dr.), U.Ü.Î.F.D., III, Bursa, 1991, ss.77-89.

Hadislerin Kur’an’a Arzının Problemleri,

Polat. Selahattin, (Prof. Dr.), Sünnetin Dindeki Yeri, Ensar Neş., İstanbul, 1997, ss.177-186;

Hadislerin Lafız ve Mana Olarak Rivayeti Meselesi,

Başaran, Selman, (Doç.Dr.), U.Ü.İ.F.D., III, Bursa, 1991, ss.51-65.

Hadislerin Mana Olarak Rivayetinin Sonuçları,

Başaran, Setinan, (Doç.Dr.), U.Ü.İ.F.D., III, Bursa, 1991, ss.65-77.

Hadislerin Vürud Sebeplerine Dair Çalışmalar,

Ayvalı, Ramazan, (Yrd. Doç.Dr.), S.Ü.İ.F.D., I, Konya, 1985, ss.77-85.

Hadislerin Vürud Yerleri, Zamanları ve Sebepleri,

Ayvalı, Ramazan (Yrd. Doç.Dr.), Diy. Der., XXV, 4, Ankara, 1989, ss.145-175.

Hadislerle Ramazan ve Oruç,

Sandıkçı, Kemal, Diy. Der, XVII, 3-4, Ankara, 1978, ss.215-224.

Hadiste Anlam (Yorum)-Metin Tenkidi İlişkisi,

Polat, Selahattin (Prof. Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss.67-77.

Hadiste Metin Tenkidi I, Polat,

Selahattin (Doç.Dr.), E:Ü.t.F.D., VI, Kayseri, 1989, ss.l 13-130.

Hadiste Metin Tenkidi II, Polat,

Selahattin, (Doç.Dr.), E:Ü.İ.F.D., VII, Kayseri, 1990, ss.81-113.

Hadiste Metin Tenkidi III,

Polat, Selahattin(Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., 8, Kayseri, ss.79-109.

Hadiste İsnad Faktörü,

Güner, Osman (Arş. Gör.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss.97-113.

Hadiste Tercüman,

Okiç, Tayyib (Prof. Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XIV, Ankara, 1966, ss.27-52.

Hadis ya da Tarihin İmhası,

Nagel, Tilman (Prof.Dr’.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 3, Ankara, 1997, ss.163-168.

Halife Me’mun ve Hadisçilerle Olan Münasebeti.

Sakallı. Talat, E.Ü.İ.F.O.. VI. Kayseri, ı989. ss.245-270.

Halkı Kur’an Meselesi, Raviler, Muhaddisler, Cerh ve Ta’dil Kitaplarına Tesiri,

Ebu Gudde, Abdulfettah. trc.Uğur. Mücteba. AnkaraÜ.İ.F.D., XX. Ankara, 1975, ss.307-321.

“Halkın Hadis Kültürü Üzerine Mahalli Bir Araştırma”,

Coşkun, Selçuk (Arş. Gör.), Hadisin Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun. 1993, ss.215-228.

Hanımların Dilinden Hz. Peygamber,

Kandemir, M.Yaşar (Doç.Dr.). Hz. Peygamber ve Aile Hayatı, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi 9, İstanbul, trz, ss.89-113.

Hasan Basri, Hayatı ve Hadis İlmindeki Yeri,

Aydınlı, Abdullah (Doç.Dr.), A.Ü.İ.F.D., VIII, Erzurum, 1988, ss.91-115.

Hasen Hadislerin Çeşitleri,

Robson, James (Prof.), trc. Koçyiğit, Talat (Prof. Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XI, Ankara, 1963, ss. 109-118.

Hastalık ve Tedavi,

Denizkuşları, Mahmut, Nesil, II, 11, İstanbul, 1978, ss.57-60.

Hatib el-Bağdadi ve “Takyidü’l-İlm” Adlı Eseri,

Ateş, Ahmet, AnkaraÜ.İ.F.D., I, 1, Ankara, 1952, ss.91-103.

Hatib el-Bağdadi’nin “Muhtasar Nasihat-ü Ehli’l-Hadis” Risalesi ve İlahiyat Fakültelerinde Hadis Öğretimi,

Çakan, İ.Lütfi (Doç.Dr.), M.Ü.İ.F.D., III. İstanbul, 1985, ss.205-223.

Hayreddin Hıdır b. Ömer el-Atufi Kastamoni ye Hadis Eserleri,

Cihan, Sadık, A.Ü.U.F.D., III, Erzurum, 1979, ss.65-76.

Hem Rahmet Hem de Harb Peygamberisin,

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.), trc. Kavakçı, Y. Ziya, Diy. Der., Özel Sayı, Ankara, ss.88-95.

Hicri IV Asırdan Sonra Makamat Yazanlar,

Aşık, Nevzat (Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., II, İzmir, 1985, ss.55-74.

Hicri VI. Asırda Sahabe Olduğunu İddia Eden Ebu’r-Rida Reten el-Hindî ve Uydurduğu Hadisler,

Aşık, Nevzat (Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., VII, İzmir, 1992, ss.47-65.

Hüdai Sünnet-Zevaid Sünnet Ayırımı,

Sakallı, Talat (Doç.Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss.39-57.

Hüznü’n-Nebi,

Çakan. İ. Lütfi (Doç.Dr.). Altınoluk, VI, 69. İstanbul. 1991, ss.6-7.

Hüznü’n-Nebi,

Çakan. İ. Lütfi (Doç.Dr.). Altınoluk. VI. 70. İstanbul, 1991. ss.18-19.

Hüznü’n-Nebi,

Çakan. İ. Lütfi (Doç.Dr.). Yeni Ümit Der., III, 18, İstanbul, 1992. ss.36-39.

Hz. Aişe’nin Fıkhı ve İctihad Usulü,

Mekdur. Muhammed Selam(Dr.), Diy.Der., XVI, 2, Ankara, 1977, ss.75-85.

Hz. Aişe’nin Hadis Tenkitçiliği,

Hatipoğlu, M. Said (Doç.Dr.). AnkaraÜ.İ.F.D., XIX, Ankara. 1973, ss.59-73.

Hz. İbrahim İle İlgili Bazı Rivayetlerin Değerlendirmesi,

Ateş, A. Osman (Yrd. Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., VIII, İzmir. 1994. ss.207-228.

Hz. Muhammed’in Adab-ı Muaşereti,

Şeker, Mehmet (Dr.), Diy. Der., Ankara, 1981, ss.205-212.

Hz. Muhammed’in Eğitim ve Öğretim Metodu,

Özbek, Abdullah, Arayış ve İslam, I, 1, Hollanda. 1987, ss.16-18.

Hz. Muhammed’in Gayr-ı Müslimlere Bakışı,

Etöz. Abdulkadir. Arayış ve İslam, I, I, Hollanda, 1987, ss.14-15.

Hz. Muhammed’in Getirdiği Ekonomik Düzen,

Ateş, Süleyman (Prof. Dr.), İslami İlimler Ens. Der.. IV. Ankara, 1980. ss.79-95.

Hz. Muhammed’in Hukuk Anlayışı.

Çeker, Orhan, Arayış ve İslam. I, 1, Hollanda. 1987, ss.24-26.

Hz. Muhammed’in İlim, Teknik ve Sanat Anlayışı,

Solmaz, Bünyamin. Arayış ve İslam. I, 1, Hollanda, 1987, ss. 19-21.

Hz. Muhammed’in Tebliğinin Kalıcı Olması,

Kazancı, Ahmet Lütfi (Dr.), U.Ü.İ.F.D., I, Bursa, 1986, ss.21-25.

Hz. Muhammed’in Vasıf ve Meziyetleri,

Tuncalp, Enver, İslam, IV, 5, Ankara, 1961, s. 156.

Hz. Muhammed’in Yaşayış Tarzı,

Ertan, Arif, Diy. Der., XVI. 1, Ankara. 1977, ss.12-17.

Hz. Peygamber Devrinde Teftiş Hizmetleri,

Sezgin, Abdulkadir, Denetim. XX. Ankara, 1987, ss.8-10.

Hz. Peygamber Devrinde Basın,

Uğur, Mücteba (Dr), Diy. Der., XVIII, 3, Ankara. 1979, ss.136-148.

Hz. Peygamber Devrinde Basın,

Sırma, İ. Süreyya (Prof. Dr.), İslam, I, 7, Ankara, 1984. ss.20-22.

Hz. Peygamber Devrinde İçtiami Hayat (La vie sociale a Lepoque de Mahomet),

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.). Hilal, HI, 26, Ankara, 1962, ss.2-3.

Hz. Peygamber Devrinde İçtiami Hayat (La vie sociale a Lepoque de Mahomet),

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.), Hilal. III, 29, Ankara, 1962, ss.2-3.

Hz. Peygamber Devrinde içtiami Hayat (La vie sociale a Lepoque de Mahomet),

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.), Hilal, III, 30, Ankara, 1962, ss.2-3.

Hz. Peygamber Devrinde İçtiai Hayat (La vie sociale a Lepoque de Mahomet),

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.), Hilal, III, 31-34, Ankara, 1962, ss.9-12.

Hz. Peygamber Devrinde içtiai Hayat (La vie sociale a Lepoque de Mahomet),

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.), Hilal, III, 35-36, Ankara, 1963, s.2.

Hz. Peygamber Gayr-ı Müslimlere Nasıl Davrandı?,

Hamidullah, Muhammed, trc.Seyf, Suphi, İlim ve Sanat, VII. Ankara, 1986, ss.12-18.

Hz. Peygamber ve Sahabe Devrinde Kitabet Sanatı,

Hamidullah, Muhammed (Prof Dr.), trc, Kavakçı, Ziya, İslam Medeniyeti Mec, III, 25, İstanbul, 1972, ss.2-10. ,

Hz. Peygamber ve İtidal,

Aşık, Nevzat (Doç.Dr.), Diy. Der., XVIII, 4, Ankara, 1987, ss.3-12.

Hz. Peygamber Zamanında Hadisin Tedvini,

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.), trc. Danışman, Nafiz, AnkaraÜ.İ.F.D., IV, 3-4, Ankara, 1955, ss.1-7.

Hz. Peygamber’de Anne Sevgisi,

Algül, Hüseyin (Yrd. Doç.Dr.), U.Ü.İ.F.D., I, Bursa, 1987, ss.131-141.

Hz. Peygamber’e Salat ve Selam Getirmenin Mahiyeti ve Önemi,

Bayraktar, İbrahim (Dr.), Yeni Ümit, III, 11, İstanbul, 1991, ss.34-36.

Hz. Peygamber’e Saygısızlığın Dini Hükmü,

Topaloğlu, Bekir (Doç.Dr.), Hz. Peygamber ve Aile Hayatı, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi 9, İstanbul, 1989, ss.429-447.

Hz. Peygamber’e Selat ve Selam Getirmeyle İlgili Bir Araştırma,

Işık. Hidayet. Diy. Der.. XXV. 4, Ankara. 1989, ss.263-286.

Hz. Peygamber’i Anlatan İlim Dalları ve Şemail Nev’i,

Yardım, Ali. (Yrd. Doç.Dr.). Diy. Der. (Özel Sayı), XXV, 4, Ankara. ı989,ss.213-220.

Hz. Peygamber’i Yanlış Anlama Tezahürleri,

Hatipoğlu, Said, (Prof. Dr.), İs.Arş.. II, Ankara, 1986. ss.5-11.

Hz. Peygamber’in Ahlak ve Adabı,

Algül, Hüseyin, (Yrd. Doç.Dr.), Diy. Der. (Özel Sayı), XXV, 4. Ankara. 1989, ss.81-91.

Hz. Peygamber’in Anlaşmalarında Diplomatik Taktikler,

Polat Selahattin (Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., V, Kayseri, 1988, ss. 105-127.

Hz. Peygamber’in Din ve Dünya Anlayışı,

Işıcık, Yusuf, Dünden Bugüne İslam Dünyasında Çağdaşlaşma ve Zihniyet Değişiklikleri Sem., Bursa, 1990, ss.43-54.

Hz. Peygamber’in Diplomatik Münasebetlerine Genel Bakış,

Kapar, M. Ali, İs. Arş. V Ankara 1987 70-79

Hz. Peygamber’in Dünya Hayatına Bakışı,

Sandıkçı, S. Kemal (Doç.Dr), Dünden Bugüne İslam Dünyasında Çağdaşlaşma ve Zihniyet Değişiklikleri Sem., Bursa, 1990, ss.63-77.

Hz. Peygamber’in Getirdiği Ahlakın Cihanşumullüğü,

Yüksel, Emrullah, A.Ü.İ.F.D., VII, Erzurum, 1986, ss.77~85.

Hz. Peygamber’in Getirdiği Nizamlar,

Tuğ, Salih (Prof. Dr.), Kubbealtı Akademi Mec., IX, 3, İstanbul, 1980, ss.l 1-26.

Hz. Peygamber’in Getirdiği İnsan Tipi,

Altıntaş, Hayranı, Din Öğr. Der., 32, Ankara, 1992, ss.24-30.

Hz. Peygamber’in Hadislerinde Fitne Kavramı ve Sebepleri,

Çelik, Ali, Diy. Der., XXV, 2, Ankara, 1989, ss.109-117.

Hz. Peygamber’in İlme Verdiği Önem ve İmam-Hatip Liseleri,

Hayıt, Halil (Dr.), Din Öğr. Der., 37, Ankara, 1992, ss.8-24.

Hz. Peygamber’in Kadınları Eğitim Siyaseti,

Coşkun, Selçuk, İstikamet Der.. Erzurum, 1994.

Hz. Peygamber’in Kisra’ya Gönderdiği Mektubun Aslı,

Hamidullah, Muhammed (Prof.), trc. Şen, Muharrem, Diy. Der., VIII, 82-83, Ankara, 1969, ss.95-100.

Hz. Peygamber’in Kisra’ya Gönderdiği Mektubun Aslı,

Hamidullah, Muhammed (Prof,), trc. Şen, Muharrem. Diy. Der., VIII, 84-85, Ankara. 1969. ss. 169-176.

Hz. Peygamber’in İmamet Tasarrufu (Devlet Başkanı Olarak Hz. Peygamber’in Tasarrufları),

Köten, Akif (Yrd. Doç.Dr.), Din-Devlet İlişkileri Semp., Beyan Yay. , İstanbul, 1993, ss.99-111.

Hz. Peygamber’in Mektupları,

Karaçizmeli, M. Talat, Diy. Der. (ÖzelSayı), Ankara, 1970, ss. 129-134.

Hz. Peygamber’in Müşriklerle Yaptığı Bazı Antlaşmalar,

Kapar, M. Ali, S.Ü.İ.F.D,, II, Konya, 1986, ss.7-9.

Hz. Peygamber’in Mübarek Hayatının ve Asr-ı Saadetin Kronolojisi,

Keskioğlu, Osman, Diy. Der. (Özel Sayı), Ankara, 1970, ss. 156-160.

Hz. Peygamber’in Münafıklara Karşı Takip Ettiği Siyaset,

Canan, İbrahim (Dr.), Diy, Der., 4, 1977, Ankara, XVI, ss.241-251.

Hz. Peygamber’in Orduya Güzel Numunesi,

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.), Hilal, X, 117, İstanbul, 1971, ss.7-9

Hz. Peygamber’in Öğretim Metodu,

Uğur, Mücteba, Diy. Der., XII, 2, Ankara, 1973, ss.89-96.

Hz. Peygamber’in Özel Hayatı İle İlgili Rivayetler ve Bunların Eğitim Değeri İle Aile Sırlarının İfşa Sınırı, Küçük, Raşit (Yrd.Doç.Dr.), Hz. peygamber ve Aile Hayatı, Tartışmalı Toplantılar Dizisi 9, İstanbul, trs., ss.403-421.

Hz- Peygamber’in Ramazan Hayatı,

Aşık, Fahrettin; Diy. Der., XXVI, 2, Ankara, 1990, ss.49-61.

Hz. Peygamber’in Ruhani Hayatı,

Demirci, Mehmet (Doç.Dr.), Diy. Der., 28, Ankara, 1992, ss.53-59.

Hz. Peygamber’in Siretinde Anılan Devlet Çeşitleri,

Hamidullah, Muhammed, trc. Varlı, Mustafa, Diy. Der., XXV, 4, Ankara, 1989, ss.45-66.

Hz. Peygamber’in Sünnetinde Selam ve İnsan Münasebetlerinde Oynadığı Rol,

Cihan, Sadık, A.Ü.İ.F.D., VI, Erzurum, 1986, ss.1-15.

Hz. Peygamber’in Sünnetinde Yeme ve İçme Adabı,

Cihan, Sadık, A.Ü.İ.F.D., V, Erzurum, 1982, ss.33-45.

Hz. Peygamber’in Tebliğine Hakim Olan Hukuk Prensipleri,

Dönmez, Kafi (Doç.Dr.), Yeni Ümit Der., III, 18, İstanbul, 1992, ss.23-30

Hz. Peygamber’in Ümmiliği,

Önkal. Ahmet, S.Ü.İ.F.D.. II. Konya, 1986. ss.249-286.

Hz. Peygamber’in Vasıfları,

el-Hac Hoca Kemalettin, trc. Okumuş. Nevzat, Diy. Der., 28, Ankara, 1992, ss.61-73.

Hz. Peygamber’in Yaşamı,

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.), Görüş, VIİI, 9, İstanbul, 1981, ss.6-10.

Hz. Peygamber’in Yanılması Meselesi,

Canan, İbrahim (Prof. Dr.), Sünnetin Dindeki Yeri, Ensar Neş., İstanbul, 1997. ss.285-299.

Hz. Peygamber’in Zeynep b. Çahş İle Evlenmesi Hakkındaki Bazı Rivayetlerin Değerlendirmesi,

Ateş, A. Osman, D.E.Ü.İ.F.D., VII, İzmir, 1992, ss.161-180.

İbn Cerir et-Taberi’nin “Tehzibü’1-Asâr ve Tafsilü Meani’s-Sabit an Rasulillah mine’l-Ahbar” Adlı Eserinin Tanıtımı,

Sakallı, Talat (Arş. Gör.), E.Ü.İ.F.D., IV, Kayseri, 1987, ss.357-363.

İbn Hacer - Ayni Çatışmasının Buharı Şerhlerindeki Tezahürü,

Sakallı, Talat (Dr.), E.Ü.S.B.E.D., III, Kayseri, 3989, ss.347-361.

İbn Hazm’ın Kütübü’s-Sitteye Bakışı,

Başaran, Selman (Doç.Dr.), İs. Arş., II, 6, Ankara, 1988, ss.7-21.

İbn Hazm’a Göre Hadis Rivayetinde Meçhul,

Başaran, Selman (Doç.Dr.), U.Ü.İ.F.D., II, Bursa, 1987, ss.9-19.

İbn Kuteybe ve Eserleri,

Varol, Hüseyin (Dr.), A.Ü.İ.F.D., VI, Erzurum, 1986, ss.53-63.

İbn Salah’ın “Mukaddimesinden Önce Hadis Usulü Alanındaki Çalışmalar,

Sönmez. M. Ali S.Ü.İ.F.D., I, Konya, 1985, ss.51-60.

İbn İshak’ın İsnad Kullanışı,

Robson, James (Prof.), trc. Koçyiğit, Talat, AnkaraÜ.İ.F.D., X, Ankara, 1962. ss.l 17-126.

İbn Sirin,

Şentürk, Lütfı, Diy. Der., VIII, 90-91, Ankara, 1969, ss.371-372.

İbnü’1-Esir Kardeşler,

Sandıkçı, S. Kemal (Doç.Dr.), O.M.Ü.İ.F.D., 6, Samsun, 1992.

İlahiyat Fakültelerinde Hadis Dersleri (Amaç, Muhteva ve Metod),

Polat, Selahattin, (Yrd. Doç.Dr.), Yükseköğretimde Din Bilimleri Sem., Samsun, 1988, ss.362-371.

İlahiyat Fakültelerinde Hadis Öğretimi,

Topaloğlu, Nuri (Dr.), Yükseköğretimde Din Bilimleri Sem., Samsun, 1987, ss.371-376.

İlahiyat Fakültelerinde Hadis Öğretimi,

Çakan, İ.Lütfi, (Yrd. Doç.Dr.), Yükseköğretimde Din Bilimleri Sem., Samsun, 1988, ss.353-362.

İlm-u Usuli’l-Hadis veya İlm-u Mustalahi’l-Hadis,

Koçyiğit, Talat (Doç.Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XVII, Ankara, 1969, ss.l 17-135.

İlk Sufiler ve Hadis,

Aydınlı, Abdullah (Dr.), İslam, II, 13, Ankara, 1984, ss.30-31.

İlk Üç Asırda Hadis Çalışmalarının Genel Görünümü,

Sandıkçı, S. Kemal, (Yrd. Doç.Dr.), O.M.Ü.İ.F.D., I, Samsun, 1986, ss.106-115.

İmam Ahmet İbn Hanbel,

Kılıçer, M.Esat(Dr), Diy.Der., VIII, 84-85, Ankara, 1969, ss.l46-47.

İmam Buhari,

Küçük, Raşit, İslam, IV, 38, Ankara, 1986, ss.52-53. İmam Buhari ve ‘el-Camiu’s-Sahih’i,

Koçyiğit, Talat(Doç.Dr.), Diy.Der., X, 104-105, Ankara, 1971, ss.l8-23.

İmam Malik’in Hadis Metinlerini Değerlendirme Kriterleri Üzerine,

Dere, Ali (Dr.), İsi. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 1, Ankara, 1997, ss. 69-73.

İmam Şafii’nin ‘Risale’sinin Hadis İlmine Etkileri,

Kırbaşoğlu, Hayri (Doç.Dr.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 2, Ankara, 1997, ss.87-100.

İmam Tirmizi,

Cebeci, Lütfullah, A.Ü.İ.İ.F.D., Erzurum, 1980, ss.287-311.

İmam Tirmizi’nin Şahsiyeti ve İlmi Hüviyeti,

Çetres, Recai, Diy. Der., XXVIII, 3, Ankara, 1992, ss.67-72.

İmam Zeyd b. Ali: Müsned,

Şener, Abdulkadir, AnkaraÜ.İ.F.D., XVII, Ankara, 1969, ss.339-447.

İmanın Şubelerine Dair Hadis Üzerine,

Ayvalı, Ramazan (Doç.Dr.), S.Ü.Î.F.D., III, Konya, 1990, ss.77-91.

İmla Usulü ve es-Sem’ani’nin “Edebü’1-İmla ve’l-İstimla”ı,

Aydınlı, Abdullah, A.Ü.İ.F.D., V, Erzurum, 1982, ss.175-179.

İnci Gerdanlıklar,

Azımabadi. Ebu’t-Tayyib, trc. Koçkuzu, Ali Osman, S.Ü.İ.F.D.. 11. Konya, 1986. ss.79-97.

İnsan Hakları İle İlgili İslami Prensipler Işığında Buhari’nin Sahihindeki Bazı Bab Başlıklarının Fıkhi Görüşlere Mukayesesi,

Polat, Selahaddin (Doç.Dr.). E.Ü.İ.F.D., IV. Kayseri. 1987. ss.125-147.

İslam Orucunun Menşei İle İlgili Olarak Hz. Pey. Hakkındaki Bazı İddiaların Tetkiki,

Ateş. Ali Osman (Yrd. Doç.Dr.), Diy. Der.. 27. 2. 1992. ss.95-118.

İslam Hukukunda Hadisin Yeri,

Sıddıki. Zübeyr (Prof. Dr.), trc.Kıhçer. M. Esat, (Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XII. Ankara. f964, ss.113-117.

İslam Hukunda Sünnet’ Adlı Tercüme Üzerine,

Erul, Bünyamin, İs. Arş., II, Ankara, 1989. ss.75-78.

İslam’ın İnsana Tanıdığı Bazı Temel Haklar ve Veda Hutbesi,

Bayraktar, İbrahim (Dr.). A.Ü.İ.F.D., IX. Erzurum, 1990, ss.21-26.

İslam Orucunun Menşei İle İlgili Olarak Hz. Peygamber Hakkındaki Bazı İddia ve Tenkitleri,

Ateş. Ali Osman (Dr.). Diy. Der.. XXVIII, 3. Ankara, 1992. ss.95-118.

İslam Tarihinde İsnad ve Hadis kavilerinin Cerhi,

Koçyiğit. Talat (Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., IX, Ankara. 1961, ss.47-51.

İslam Tarihinin Kaynağı Olmak Bakımından Hadisin Ehemmiyeti,

Sezgin. M.Fuat, İslam Tetkikleri Ens.Der., II, 1, İstanbul, 1957, ss.19-37.

İslam’da Hadis,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, IV, 6-8, Ankara, 1961, ss.3-5.

İslam’da Hadis,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, IV, 9, Ankara, 1961, s.385.

İslam’da Hadis,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, IV, 11, Ankara, 1961, s.342.

İslam’da Hadis,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, IV, 12, Ankara, 1961, s.37.

İslam’da Hadis,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, V, 1, Ankara, 1961, s.25.

İslam’da Hadis,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam. V, 6-8. Ankara, 1962, ss.3-5.

İslam’da Hadis,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, V, 2-5, Ankara, 1962, s.2.

İslam’da Hadis,

Koçyiğit Talat (Dr.), İslam, V, 11, Ankara, 1962, s.347.

İslam’da Hadis,

Koçyiğit, Talat (Dr.), İslam, V, 12, Ankara. 1962, s.370.

İslam’da Hadisin Yeri Etrafındaki Mücadeleler,

Kırbaşoğlu, Hayrı (Dr.), İs. Arş., V, Ankara, 1987, ss.79-89.

İslam’da Hadisin Yeri ve Önemi,

Goidziher, Ignaz, trc. Tunç, Cihat, AnkaraÜ.İ.F.D., XIX, Ankara, 1973, ss,223-235.

İslam’da İhtilafın Yeri,

Toksan, Ali (Dr.), E.Ü.İ.F.D., IV, Kayseri. 1987, ss.285-320.

İslam’da İlk Siyasi Kavmiyetçilik Hilafetin Kureyşiliği,

Hatipoğlu, M. Said (Doç.Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XXIII, Ankara, 1978, ss.121-213.

İslam’da Sünnet Müessesi, Sünnetin Öğretici ve Öğrenci Kadrosu,

Koksal, M. Asım, İslam, IV, 37, Ankara, 1986, ss.52-54.

İslam’da Tenkitçilik,

Demirci, Ahmet (Yrd. Doç.Dr.), E.Ü.S.B.E.D., I, Kayseri, 1987, ss.239-269.

İslam-Türk Edebiyatında Kırk Hadis Toplama,

Tercüme ve Şerhleri, Karahan, Abdulkadir(Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., IV, 1-2, Ankara, 1955, ss.100-101.

İslami İlimler: Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam, Felsefe ve Coğrafya,

Köprülü, Fuat, Belgelerle Türk Tarihi Der., XII, İstanbul, 1986, ss.21-26,

İslami İlimlerde Israiliyat Yahut Gayn İslami Menşeeli Rivayetler,

Hamidullah, Muhammed (Prof. Dr.), trc. Canan, İbrahim, A.Ü.U.F.D., II, Erzurum, 1977, ss.295-315.

İslami Yapılanmada Model ve Metedoloji Olarak Sünnet,

Çakan İ. Lütfi (Prof. Dr.), Sünnetin Dindeki Yeri, Ensar Neş., İstanbul, 1997, ss.241-255.

İslami Yapılanmada Sünnet,

Çakan, İsmail Lütfi (Prof. Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss.1-13.

Kendi Dilinden Hz. Peygamber,

Aydınlı, Abdullah, (Yrd. Doç.Dr.), Hz. Peygamber veAile Hayatı, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi 9, İstanbul, trz., ss.67-89.

Kitabu’l-Cihad,

el-Mervezi, Abdullah b. Mübarek b. Vadıh, tanıntan: Fayda, Mustafa, AnkaraÜ.İ.F.D., XXI, Ankara, 1976, ss.421-423.

Kitap ve Sünnet Bütünlüğü,

Saka, Şevki (Yrd. Doç.Dr.), Diy. Der., XXVI, 1, Ankara, 1990, ss.35-78.

Kitap ve Sünnet Işığında Evlenme ve Boşanmanın Hükümleri,

Ateş, Süleyman (Prof. Dr.), Ankara Ü.İ.F.D,, XXIX, Ankara, 1987, ss.41-82

Kitap ve Sünnet Işığında Hz, Peygamber’in Din ve Dünya Anlayışı,

Işıcık, Yusuf (Doç.Dr.), S.Ü.İ.F.D., III, Konya, 1990, ss.387-399.

Kitap ve Sünnete Göre İrşad,

Varlı, Mustafa, Diy. Der., XXIII, 3, Ankara, 1987, ss.31-36.

Kitap ve Sünnette Nesh Meselesi,

Koçyiğit, Talat (Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XI, Ankara, 1963, ss.93-108.

Klasik Sünnet Tanımlarının Eleştirisi ve Yeni Bir Sünnet Tanımı Denemesi,

Kırbaşoğlu, Hayri (Doç.Dr.), İs. Arş, V, 1, Ankara, 1991, ss.21-38.

Kur’an, Hadis Ve İslamiyetin Arap Dili Üzerindeki Etkisi,

Küçükkaya, H, İslam Medeniyeti Mec, I, 5, İstanbul, 1967, ss.44-46.

Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şerifde Aile Planlamasına Ait Bir Tetkik,

Atay, Hüseyin, İslam Tetkikler Ens. Der., V, 1-4, İstanbul, 1973, ss.229-265

Kur’an-ı Kerim ve Hadislerde Hz. Peygamber’e Hitap Şekilleri,

Uğur, Mücteba, Diy. Der., XIII, 2, Ankara, 1974, şs.67-75.

Kur’an-ı Kerim ve Sünnetin Tasavvufı Verileri,

Öztürk, Y. Nuri, M.Ü.İ.F.D., IV, İstanbul, 1986, ss.227-254.

Kur’an-ı Kerim’e Göre Beşer ve Rasul olarak Hz. Peygamberin Vazife ve Salahiyeti,

Özek, Ali (Doç.Dr.), Hz. Peygamber veAile Hayatı, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi 9, İstanbul, 1989, ss.21-37.

Kur’an’ın Hz; Peygamber’in Sünnetine Verdiği Değer,

Güngör, Mevlüt (Doç.Dr.), Sünnetin Dindeki Yeri, Ensar Neş., İstanbul, 1997, ss.57-81.

Kur’an ve Hadis Kültürünün Kutadgu Bilig’teki İzleri,

Sofuoğlu, Cemal (Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., V, İzmir, 1989, ss.127-181.

Kur’an ve Hadislerde Aile Planlaması,

Atay, Hüseyin (Doç.Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XVIII, Ankara, 1970, ss.1-22

Kur’an ve Hadislerde İnsan Psikolojisi,

Tütüncü, Mehmet (Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., III, İzmir, 1986, ss.189-245.

Kur’an ve Hadislerde İnsan Psikolojisi,

Tütüncü, Mehmet. Diy. Der., XXIV, 2, Ankara, 1988, ss.51-55.

Kur’an ve Hadsilerde Eğitim Esasları,

Tütüncü, Mehmet, Diy. Der., XX, 4, Ankara, 1984, ss.41-52.

Kur’an ve Sünnetin Işığında Abdestte Ayakları Meshetme veya Yıkamanın Hükmü,

Ateş, Süleyman (Prof. Dr.), İs. Arş., III, 4, Ankara, 1989, ss.188-193.

Kur’an’la Sünneti Karşı Karşıya Getirme Yanlışı,

Çakan, İ. Lütfî (Doç.Dr.), Altınoluk, V, 49, İstanbul, 1990, ss.32-34.

Kur’an-Sünnet İlişkisi,

Küçük, Raşit (Doç.Dr.),

Sünnetin Dindeki Yeri,

Ensar Neş., İstanbul, 1997, ss.125-165.

Kuza’i ve “Müsnedü’ş-Şihab”

Yardım, Ali (Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., IV, İzmir, 1987, ss.285-349.

Kuzai’nin “Sihahu’l-Ahbar” Adlı Hadis Kitabı,

Yardım, Ali, IV. Milletlerarası Tükoloji Kong., İstanbul, 3982, ss.65-76.

Kütübü’s-Sitte İmamlarının Şartları,

Canan, İbrahim (Dr.), Diy. Der., XVII, 3-4, Ankara, 1978, ss. 150-371.

Kütübü’s-Sitte İmamlarının Şartları,

Canan, İbrahim, A.Ü.İ.F.D., III, Erzurum, 1979, ss.103-126.

Kütübü’s-Sitte İmamlarının Hadis Kabulündeki Şartları,

Canan, İbrahim, A.Ü.Î.İ.F.D., Prof. Dr. Tayyib Okiç Armağanı,, Ankara, 1978, ss.299-315.

Kütübü’s-Sitte’deki Hadislere Göre Mehdilik,

İlhan, Avni (Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., VII, İzmir, 1992, ss. 101-124.

les Lieux de L’Enseignement de la Tradition et L’ibportance Donne a’Lepoque Ottomane,

Cihan, Sadık (Doç.Dr.), O.M.Ü.Î.F.D., III, Samsun, 1989, ss.1-42.

Manisa Mimari Eserlerindeki Hadisler,

Yardım, Ali, Manisa Turizm Der. Yay., III, Manisa, 1982, ss.20-28.

Merhamet-i Muhammediye,

Çakan, İ. Lütfı (Doç.Dr.), Altınoluk, IV, 40, İstanbul, 1989, ss.9-11.

Mesnevi Hadisleri Üzerine Bir Araştırma,

Yardım, Ali, Kubbealtı Akademi Mec, VIII, 1, İstanbul. 1979, ss.44-45.

Mesnevi’nin Birinci Defterinde Hz. Peygamber’e ve Hadislere Yapılan Atıflar Üzerine,

Koçkuzu, Ali Osman, Diy. Der., XXIII, 2, Ankara, 1987. ss.25-34.

Mesnevi’nin Birinci Defterinde Hz. Peygamber’e ve Hadislere Yapılan Atıflar Üzerine,

Koçkuzu, Ali Osman, Milli Mevlana Kongresi. Ankara, 1987, ss.235-248

Metin Tenkidi ve Müşkil Hadisler,

Bayraktar, İbrahim (Yrd. Doç.Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss.77-97.

Mevzu Hadisler Konusunda İki Eser,

Uğur, Mücteba (Doç Dr.), Din Öğr. Der, 34, Ankara, 1992, ss.60-72.

Mevzu Hadisleri Nasıl Tanıyabiliriz?

Kandemir, M. Yaşar, Diy. Der., X, 104-105, Ankara, 1971, ss.24-32.

Mevzu Hadislerin Zuhuru,

Koçyiğit, Talat (Doç.Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XV, Ankara, 1967, ss.57-68,

Miracda Resul-i Ekrem Allah’ı Gördü mü?

Şentürk, Lütfı, Diy. Der.. XVII, 3-4, Ankara, 1978, ss. 133-139.

Modern Toplumların İhtiyaçları ve Sünnet Üzerine,

Koçkuzu, Ali Osman (Dr.), Nesil. II, 11, İstanbul, 1978, ss.5-10.

Molla Hüsrev’in Hadis ve Hz.Peygamber’in İçtihadı Hakkındaki Bazı Görüşleri,

Toksan, Ali (Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., VI, Kayseri, 1989, ss.131-145.

Muhammed b. Ali Birgivi ve “Risale fi Usulü’l-Hadis”in Tercemesi,

Cihan, Sadık (Doç.Dr.), O.M.Ü.İ.F.D., II, Samsun, 1987, ss.55-77.

“Muhammedi Sünnetin Aydınlatılması” Adlı Çeviri Üzerine Bir Aydınlatma,

Özafşar, M. Emin, İs. Arş,, IV, Ankara, 1989, ss.218-225.

Muhtelif Namazlarda Rasulullah Hangi Sureleri Okurdu?

Aydemir, Abdullah (Dr.), Diy. Der., XVI, 6, Ankara, 1977, ss.372-383.

Muhtelif Namazlarda Rasulullah Hangi Sureleri Okurdu?

Aydemir, Abdullah (Dr.), Diy. Der., XVII, 1, Ankara, 1978, ss.44-59.

Müdelles Hadis ve Sahabeye Tedlis İsnadı,

Toksan, Ali (Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., V, Kayseri, 1988, ss.221-236.

Müfid’in Arapça Manzum Kırk Hadis Şerhi,

Sevgi, Ahmet, İslami Edebiyat, III, 1. İstanbul, 1990, ss.9-13.

Müslüman Alimlerin Buharı ve Müslim’e Yönelik Eleştirileri,

Hatipoğlu, M. Said (Prof.Dr.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 1, Ankara, 1997, ss.1-15.

Müslümanların Dünyaya Bakışlarında Uydurma Hadislerin Etkisi,

Köten, Akif (Dr.), Dünden Bugüne İslam Dünyasında Zihniyet Değişiklikleri ve Çağdaşlaşma Problemleri Sem., Bursa, 1990, ss.63-77.

Mütevatir Eserlere Dair Üç Eser Üzerinde Bir İnceleme,

Ayvalı, Ramazan (Doç.Dr.), S.Ü.İ.F.D, II, Konya, 1987, ss.141-153.

Nafile Oruçlar Hakkında Hadisi Şerif Mealleri,

Diy. Der., VII, 78-79, Ankara, 1968, ss.271-273.

Nişabur’lu Sağır Muhaddis,

Cihan, Sadık, (Prof. Dr.), A.Ü.İ.F.D., VII, Ankara, 1986, ss.407-417.

Nisab Açısından Rivayet - Şehadet Farkı,

Demirci, Ahmet (Yrd. Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., I, Kayseri, 1984, ss.231-248

Normal İnsan Peygamber Farkı: Vahiy,

Şentürk, Habil, Diy. Der., XXII, 4, Ankara, 1986, ss.3-7.

Nübüvetin İlmi İcazı,

Itr, Nurettin, trc. Saklan, Bilal (Arş. Gör.), S.Ü.İ.F.D., II, Konya, 1986, ss.357-375.

Nüzhet Ömer Efendi ve Hadis-i Erbain Tercemesi,

Cihan, Sadık (Prof. Dr.), O.M.Ü.İ.F.D., V, Samsun, ss.35-67.

“O Tebşir” Ya da Fetih Hadisi,

Çakan, İ. Lütfı (Doç.Dr.), Altınoluk, V, 51, İstanbul, 1990, ss.6-8.

Osmanlı Devrinde Türk Hadisçiler Tarafından Yapılan Usul-ü Hadis Eserleri ve Nuhbetü’l-Fiker Üzerine Yapılan Şerh ve Tercümeler,

Cihan, Sadık, A.Ü.İ.İ.F.D., I, Erzurum, 1977, ss.127-137.

Osmanlı Döneminde Türk Hadisçiler Tarafından Kırk Hadis Dışında Muayyen Sayıda Derlenen Hadis Mecmuaları ve Bir Hadis Üzerine Yapılan Risaleler,

Cihan, Sadık, A.Ü.İ.İ.F.D., I, Erzurum, 1977, ss.157-175.

Örnek Olması Açısından Resulullah’ın Fiilleri,

Bayraktar, İbrahim (Dr.), Yeni Ümit Der., II, 7, İstanbul, 1990, ss.36-39.

Periyodik Reform ve İslam: Müceddid Hadisi Hakkında Bir İnceleme,

Ünal, İsmail Hakkı (Yrd. Doç.Dr.),

Peygamber Efendimizde Vefa, Kazancı,

Ahmet Lütfı, Arayış ve İslam, I, 1, Hollanda, 1987, ss.12-14.

Peygamber Efendimizin Geçim Tarzı,

Yardım, Ali (Dr.), Kubbealtı Akad..Mec, XIV, 2, İstanbul, 1985, ss.19-36

Peygamber Efendimizin Gülüş Tarzı ve Şakaları,

Yardım, Ali, Kubbealtı Akademi Mec, XII, 1, İstanbul, 1984, ss.63-76.

Peygamber Efendimizin Şiir ve Şairlere Karşı Tutumu,

Yardım, Ali, Kubbealtı Akademi Mec, XII, 4, İstanbul, 1985, ss.13-19.

Peygamber Efendimizin Kur’an-ı Kerim’i Okuyuş Tarzı,

Ünlü, Demirhan, Diy. Der., XV, 2, Ankara, 1976, ss.41-55.

Peygamber Efendimizin Meşrubatı ve İçiş Tarzları,

Yardım, Ali, Kubbealtı Akademi Mec, X, 2, İstanbul, 1981, ss.41-55.

Peygamber Efendimizin İnsanlığa Getirdiği Yenilikler,

Ertan, Veli, Diy. Der., XXV, 4, Ankara, 1989, ss.293-299.

Peygamber Efendimizin Tebliğ Metodu,

Abdullah, İ., Diy. Der., IX, 102-103, Ankara, 1970, ss.389-395.

Peygamber Efendimizin Veda Hutbesi,

Karmış, Orhan, Diy. Der. (Özel Sayı), Ankara, 1970, ss.151-154.

Peygamber’e Göre Kadın Uğursuz mu? (İlhan Arsel’in “Şeriat ve Kadın” Adlı Kitabı Üzerine),

Bulaç, Ali, Kitap Der., XXVII, İstanbul, 1989, ss.21-24.

Peygamber’e Saygısızlığın Dini Hükmü,

Topaloğlu, Bekir, Diy.Der., XXV, 4 (Özel Sayı), Ankara, 1989, ss.67-80.

Peygamber’in Hayatı ve Faaliyetleri Hakkında Avrupada Yapılan En Son Araştırmalar (Les plus Recentes Recherches Faites en Europe sur la Vie et les Actives du Prophete),

Paret, Rudi (Prof. Dr.), trc. Tuğ, Salih, İslam Tetkikleri Enstitüsü, III, 1-2, İstanbul, 1959-1960, ss.31-48.

“Peygamber’in Sünneti” Tabiri Hakkında,

Schacht, Joseph, trc. Hatipoğlu, M. Said, AnkaraÜ.Î.F.D., XVIII, Ankara, 1970, ss.8î-84.

Peygamber’in ve Çocuklarının İsimleri Hakkında Bazı İddiaların Değerlendirilmesi,

Ateş, Ali Osman (Arş. Gör.), D.E.Ü.İ.F.D., V, İzmir, 1989, ss.385-399.

Peygamberimiz, Aile ve Kadın Hakları,

Özgün, Hüseyin, Diy. Der. (Özel Sayı), Ankara, 1970, ss. 122-128.

Peygamberimiz Hz. Muhammed’in Ahlakı,

Doğan, Lütfî (Dr.), Diy. Der. (Özel Sayı), Ankara, 1970, ss. 18-28.

Peygamberimiz, İman Esasları ve Tevhid Akidesi,

Aydın, A. Arslan (Dr.), Diy. Der. (Özel Sayı). Ankara, 1970, ss.56-63.

Peygamberimiz ve Çocuk Sevgisi,

Küçük, Raşit, İslam, I, 5, Ankara, 1984, ss.2K23.

Peygamberimiz ve Kadın,

Göze, H. Hicran, Töre, VIII, 90, Ankara, 1978, ss.28-30.

Peygamberimiz ve İnsan Hakları,

Okiç, M.Tayyib (Prof. Dr.), Diy. Der. (Öz. Sayı), Ankara, 1970, ss.29-36

Peygamberimiz ve Sünnetinin Dinimizdeki Yeri ve Değeri,

Koçkuzu, Ali Osman, Nesil, III, 2, İstanbul, 1978, ss.12-17.

Peygamberimiz ve Sünnetinin Dinİmizdeki Yeri ve Değeri,

Koçkuzu, Ali Osman, Nesil, III, 3, İstanbul, 1978, ss.30-34.

Peygamberimiz ve Sünnetinin Dinimizdeki Yeri ve Değeri,

Koçkuzu, Ali Osman, Nesil, III, 4, İstanbul, 1979, ss.32-36.

Peygamberimizin Ahlakı Kur’an İdi,

Koçyiğit, Talat (Doç.Dr.), Diy. Der., X, 108-109, Ankara, 1971, ss.156-160

Peygamberimizin Allah’dan Korkusu ile Allah’a Olan Sevgisi,

Şentürk, Lütfi, Diy. Der., IX, 96-97, Ankara, 1970, ss.174-177.

Peygamberimizin Cahiliyet Dönemi Yaşayışı,

Uveys, Abdulhalim, Diy. Der., XVI, 1, Ankara, 1977, ss.5-11.

Peygamberimizin Diğer İnsanlardan Farkı: Vahiy,

Şentürk, Habil (Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., III, İzmir, 1986, ss.181-186.

Peygamberimizin Dua Hakkındaki Öğütleri,

Erdem, Hüsnü, Diy. Der., IV, 1-2, Ankara, s.21.

Peygamberimizin Eşsiz Şahsiyeti,

Danışman, Nazif, Diy. Der., II, 8-9, Ankara, s. 12.

Peygamberimizin İktisadi Hayatla İlgili Tebliğlerinden Örnekler,

Zaim, Selahaddin (Prof. Dr.), Diy. Der., XXV, 4, Ankara, 1989, ss.35-44

Peygamberimizin Merhameti ve Çocuk Terbiyesi,

Baltacı, Ahmet, Diy. Der. (Özel Sayı), Ankara, 1970, ss.136-149.

Peygamberimizin Metodu,

Hurşıt, Ahmet, trc. Zafır, Halil. Hilal, IX, 98, Ankara, 1969, ss.5-7.

Peygamberimizin Muhammed’in Tevhid Akidesini Yaşayışı,

Köksal. M. Asım. Diy. Der., XXV, 4/Özel Sayı, Ankara, 1989. ss.3-30.

Peygamberimizin Müezzinleri: Bilal Habeşi,

Çakan, İ. Lütfi (Doç.Dr.). Altınoluk, VI. 65, İstanbul 1991, ss.33-34.

Peygamberimizin Müezzinleri: İbn Ummü Mektüm, Ebu Mahzure ve Sa’d b.Aiz,

Çakan, İ. Lütfi (Doç.Dr.), Altınoluk, VI, 66, İstanbul, 1991, ss.14-15.

Peygamberimizin Örnek Ahlakı,

Özüsan, Cuma, Hilal, XI, 128, Ankara, 1972, ss.18-19.

Peygamberimizin Örnek Ahlakı,

Cerrahoğlu, İsmail (Prof. Dr.), Diy. Der., XXVIII, 1, Ankara, 1992, ss.29-40

Peygamberimizin Ramazan Hayatı,

Özdemir, H. Ahmet, İslam. II, 22, Ankara, 1985, ss.28-29.

Peygamberimizin Sahabileri Yetiştirme Usulü,

Koksal. M. Asım, Diy. Der., VIII, 88-89, Ankara, 1969, ss.283-289.

Peygamberimizin Sahabileri Yetiştirme Usulü,

Koksal, M. Asım, Diy. Der.. IX. 92-93. Ankara, 1970, ss.34-39.

Peygamberimizin Sahabileri Yetiştirme Usulü,

Koksal, M. Asım, Diy. Der., IX, 94-95, Ankara, 1970, ss.95-98.

Peygamberimizin Tebliğ Ettiği İnanç Nizamında “Gayb”ın Hükmü,

Sancaktar, H. Şair, Diy. Der., XXVIII, 3, Ankara, 1992, ss.29-36.

Peygamberimizin Tevekkül Anlayışı,

Şen, İ. Hakkı, Diy. Der. (Özel Sayı), Ankara, 1981, ss.205-217.

Peygamberimizin ve Sünnetinin Teşrii Değeri,

Koçyiğit, Talat (Doç.Dr.), Diy. Der. (Öz.Sayı), Ankara, 1970, ss.102-110

Peygamberimizin Yazı İşleri ve Yazıcıları,

Koksal, M. Asım, Diy. Der., X, 108-109, Ankara, 1971, ss.183-188.

Peygamberimizin Yüce Ahlakı,

Papatya, Nail, Hilal, VIII, 89, Ankara, 1969, ss.9-10.

Peygamberimizin Yüce Ahlakı,

Özgün, Hüseyin, Diy. Der., IX, 102-103, Ankara, 1970, ss.386-388.

Peygamberimizin Yüce Ahlakı,

Özgün, Hüseyin, Diy. Der., X, 104-105, Ankara, 1971, ss.33-36.

Peygamberimizin Yüce Şahsiyeti,

Şentürk, Lütfı (Dr.), Diy. Der. (Özel Sayı), Ankara, ss.64-72.

Peygamberin Fesahati,

Bolelli, Nusrettin, İslami Kültür, Sanat ve Edebiyat (Özel Sayı), Ankara, 1970, ss.29-36.

Rasulullah’ın Hayatının Askeri Yönü,

Mahfuz, M. Cemal, trc. Yolcu, M. Hasan, Güldeste, II, 15, Konya, 1981, ss.25-32.

Resullullah ve Şiir,

Karabulut, Niyazi, İslami Edebiyat, XV, İstanbul, 1992, ss.12-14.

Resullullah ve Tebliğ Faaliyetleri,

Yiğit, İsmail, İslam, VI, 62, Ankara, 1988, ss.10-13.

Resulullah’ın Örnek Ahlakı,

Ateş, Mustafa, Diy. Der., XVIII, 3, Ankara, 1992, ss.3-28.

Resulullah Söylemişse...

Aşıkkutlu, Emin, Altınoluk, V, 56, İstanbul, 1990, ss.8-12.

Rivayet Formülleri,

Demirci, Ahmet (Yrd. Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., III, Kayseri, 1986, ss. 139-193

Rivayetlerin Hz. Peygamber’e Aidiyetini Tespitte Aklın Rolü,

Ünal, Yavuz (Araş. Gör.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp.. Samsun, 1993, ss.163-171.

Ru’yet-i Hilal,

Çiçek, Yakub (Dr.), İslam, I, 9, Ankara, 1984, ss.40-41

Ru’yet-i Hilal Münakaşaları,

Baltacı, Ahmet (Dr.), Diy. Der., XVIII, 1, Ankara, 1979, ss.25-43.

Ru’yet-i Hilalin Şahitlik Açısından Tahlili,

Toksan, Ali (Doç.Dr.), E.Ü.S.B.E.D., II, Kayseri, 1988, ss.309-318.

Ruh Sağlığı Açısından Sünnete Uymanın Önemi,

Altıntaş, Hayrani (Prof. Dr.), Yeni Ümit, III, 18, İstanbul, 1992, ss.l 1-16

Sadece Kur’an’la Yetinilebilinir mi? Hadislerden Müstağni Kalmak Mümkün mü?

Ünal, İ. Hakkı, İlim Sanat, VII, Ankara, 1986, ss.36-42.

Sadrettin Konevi’nin Hadisçiliği,

Koçkuzu, Ali Osman (Prof. Dr.), Diy. Der., XXV, 3, Ankara, 1989, ss.3-18

Sadrettin Konevi’nin İlmi Şahsiyeti,

Ayvallı, Ramazan (Doç.Dr.), Selçuklu Arş. Mer. Selçuk Der., 1, Sadrettin Konevi Özel Sayı, Konya, 1989, ss.91-99.

Sahabe Nesli ve Teşekkülündeki Amiller,

Er, İzzet, Nesil, II, 10, İstanbul, 1978, ss. 16-22.

Sahabenin Sünnete Bağlılık Açısından Bakışları,

Erul, Bünyamin (Dr.), İsl. Araş. (Hadis-SünnetÖzel Sayısı), 10, 1, Ankara, 1997, ss.59-69.

Sahabiler,

Koçyiğit, Talat (Dr.), - Cerrahoğlu, İsmail (Dr.), İslam, VI, 10, Ankara, 1963, ss.3-12.

Sahabiler,

Koçyiğit, Talat (Dr.), - Cerrahoğlu, İsmail (Dr.), İslam, VI, 11, Ankara, 1963, ss.341-342.

Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Mütercimi,

Prof. Dr. Kamil Miras, Ertan, Veli, Diy. Der,, X, Ankara, 1971, ss.106-107.

Sahih-i Buhari Üzerine Yapılan Çalışmalar,

Sandıkçı, S. Kemal, Diy. Der., XXI, 1, Ankara, 1985, ss.39-63.

Sahih-i Buhari’nin Mağrib Nüshasının İncelenmesi,

Provencal, E. Levi, trc. Cihan, Sadık, O.M.Ü.İ.F.D., XXI, 1, Samsun, 1985, ss.39-63.

Sahih-i Müslim Nüshalarının Rivayeti,

Robson, James (Prof.), trc. Koçyiğit, Talat, AnkaraÜ.İ.F.D., IV, 3-4, Ankara, 1955, ss.8-20.

Sahihin ne Yöneltilen Tenkitlerin Değeri,

Kandemir, Yaşar (Prof. Dr.), Sünnetin Dindeki Yeri, Ensar Neş., İstanbul, 1997, ss.335-377.

Sahte Sahabiler: Meklebe İbn Melkan el-Huvarizmi,

Aşık, Nevzat (Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., V, İzmir, 1989, ss.209-224.

Salih Yusuf Matuk’un “Bedrüddin el-Ayni ve Eserühü fı’l-Hadis” Adlı Eserinin Tanıtımı,

Sakallı, Talat (Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., VI, Kayseri, 1989, ss.335-341.

Seçmeci ve Eleştirel Yaklaşım Veya Hz. Peygamber’i Anlamak,

Ünal, İ. Hakkı (Doç. Dr.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 1, Ankara, 1997, ss.42-59.

Sibt İbnü’l-Cevzi’nin “İsaru’l-İnsaf” Adlı Hilafıyat Eseri Üzerinde Fukahanın Hadisler Karşısındaki Tavrı Açısından. Bir İnceleme,

Apaydın, H.Yunus (Yrd.Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., VII, Kayseri, 1990, ss.133-161.

Sistematik Usul Dönemleri Öncesinde Rivayetlerin Muhteva Tahlili ve Muhammed b. Hasan eş-Şeybanî Örneği,

Özafşar, M. Emin (Dr.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 2, Ankara, 1997, ss.75-87.

Siyer-i Nebi’ye Yeni Bir Bakış,

Tufeyl Ömeruddin, Sünnetin Dindeki Yeri, EnsarNeş., İstanbul, 1997, ss.499-517.

Srudies in Arabic Literary Papyrı: Kuranic Commentary and Tradition,

Abbont, Nabia, tanıtan: Atay, Hüseyin (Dr.), Ankara Ü.İ.F.D., XV, Ankara, 1967, ss.220-223.

Sünen-i Ebu Davud Nüshalarının Rivayeti,

Robson, James (Prof.), trc. Koçyiğit, Talat, AnkaraÜ.İ.F.D., V, 1-4, Ankara, 1956, ss. 173-182.

Sünnet Hakkında,

Küçük, Raşit, İslam, 1, 1, Ankara, 1983, ss.33-35..

Sünnet Hakkında Bir Araştırma,

Ataseven, Asaf, İs. Arş., II, 6, Ankara, 1988, ss,22-24.

Sünnet Üzerine Bir Kitap ve Bir Açık Oturum,

trc.Görmez, Mehmet, İs. Arş., V, 2, Ankara, 1991, ss. 100-119.

Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metedoloji Sorunu ve Yeni Bir Metedoloji İçin Atılması Gereken Adımlar,

Görmez, Mehmet (Dr.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 1, Ankara, 1997, ss.31-42.

Sünnet ve Hadis Üzerine Yusuf Karadavi ile Bir Söyleşi,

Görmez, Mehmet (Dr.), İsi. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 2, Ankara, 1997, ss.145-147.

Sünnet veya Hadis,

Yeni Ümit Der, II, 7, İstanbul. 1990, ss.2-4.

Sünnete Tutunmak, Bid’atten Kaçınmak,

Karataş, Cafer, İslam, VIII, 87, İstanbul, 1990, ss.62-66.

Sünnete Uymanın Mantığı,

Köktaş, Yavuz, Nida, Ekim Kasım, İstanbul, 1990, ss.38-41.

Sünneti İnkar Edenler,

el-Azami, Muhammed, trc. Topaloğlu, Nuri, D.E.Ü.İ.F.D.. IV, İzmir 1987, ss.433-435.

Sünnetin Bütünlüğü,

Çakan. İ. Lütfı (Doç.Dr.), Hz. Peygamber ve Aile Hayatı, Tartışmalı İlmi Toplantılar Diz. 9, İstanbul, trz., ss.l 13-127.

Sünnetin Geçmişte ve Günümüzde İhmali Meselesi,

Aydınlı, Abdullah (Doç,Dr.). A.Ü.İ.F.D., VIII, Erzurum. 1988 ss 281 303.

Sünnetin Kaynağı Hakkında,

Aydınlı, Abdullah. (Doç.Dr.), Din Öğr. Der., 37, Ankara, 1992, ss.48-55.

Sünnetin İslam Hukukundaki Yeri ve Önemi,

Sönmez, Abidin, İslam Medeniyeti Mec, IV, 1, İstanbul, 1979, ss.7-55.

Sünnetin İslam’daki Yeri,

el-A’zami, Muhammed, trc. Topaloğlu, Nuri, Diy. Der., XXIV, 2, İstanbul, 1988, ss.39-49.

Sünnetin Yeni Tanımının Yorumu,

Kırbaşoğlu, Hayri (Doç.Dr.), İsl. Arş., V, 3, Ankara, 1991, ss.154-165.

Sünnetin Yerelliği Evrenselliği,

Aşık, Nevzat (Doç.Dr.), Hadis’in Dünü-Bugünü ve Geleceği Semp., Samsun, 1993, ss.23-39.

Sünnetten Bir Ders: Ölüye Ağlamak,

Yıldırım, Sebahaddin. İslam, VIII, 87. İstanbul, 1990, ss.58-59.

Sünni Deyiminin Ortaya Çıkışı,

Kırbaşoğlu, Hayri (Doç.Dr.), İs. Arş., VI, Ankara, 1988, ss.25-29.

Şuubiyye Hareketi ve Uydurma Hadislerle Olan Münasebeti,

Cihan, Sadık (Doç.Dr.), A.Ü.İ.F.D., VI, Erzurum, 1986, ss.53-63.

Şia’nın Hadis Anlayışı,

Sofuoğlu, M. Cemal (Dr.), Fikir ve Sanatta Hareket, XXV, İstanbul, 1981, ss.20-26.

Şia’nın Sahabiler Hakkındaki Bazı Görüşleri,

Sofuoğlu, M. Cemal (Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XXIV, Ankara, 1981, ss.533-538.

Şia’ya Göre Sünnetin Dindeki Yeri,

Ayetullah Seyyid Muhammed Askeri, Sünnetin Dindeki Yen, Ensar

Neş,, İstanbul, 1997, ss.263-279.

Tıbb-i Nebevi,

Ataseven, Asaf (Prof. Dr.), Bezm-i Alem Valide Sultan Vakıf Güreba Hastanesi Der., XII, 3-4, İstanbul, 1985, ss.45-50.

Tıbb-ı Nebevi,

Ataseven, Asaf (Prof. Dr.), Diy. Der., XXV, 4, Ankara, 1989, ss.93-100.

Tıbb-ı Nebevi (Kitabü’ş-Şifa fi Ahadisi’l-Mustafa),

İmam Ebu Nuaym Hafız, trc. Dai, Ahmed, Yeni Symposium, XIX, 20, İstanbul, 1981, ss.65-78.

Tıbb-ı Nebevi Literatürü Üzerine Bir Deneme,

Küçük, Raşit (Dr.), İlim ve Sanat, I, 5, Ankara, 1984, ss.34-35.

Tıbb-ı Nebevi,

(Prof. Dr.) Asaf Ataseven’le Konuşma, konuşan: Bursalı, Abdullah, İslam, I, 5, Ankara, 1984, ss.34-35.

Tıbb-ı Nebevi ve Bulaşıcı Hastalıklar,

Ataseven, Asaf (Prof. Dr.), İslam, I, 11, Ankara, 1984, ss.52-53.

Taşköprüzade Ahmed Efendinin “Letaifü’n-Nebi” İsimli Kırk Hadisi,

Cihan, Sadık, A.Ü.İ.İ.F.D., IV, Erzurum, 1980, ss.41-77.

Tabiilerin Bazı Hadis Öğretim Prensipleri, Uğur, Mücteba, Diy. Der., XXIV, 2, Ankara, 1988, ss.17-26.

Tarih Objektifinde Hz. Peygamber’in Hadisleri ve Türkler,

Kitapçı, Zekeriya (Doç.Dr.), Belleten, XXXXVIII, 191-192, Ankara, 1984, ss.417-451.

Tasavvuf Ehlinin Hadis Rivayeti ve Rivayet Usulleri Açısından Tasavvuf Hadis Münasebeit,

Yıldırım, Ahmet (Dr.), İsi. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 2, Ankara, 1997, ss.l 10-125.

Tecdid Hadisinin Metin Tenkidi Açısından Değerlendirilmesi,

Ertürk, Mustafa (Dr.), İsi. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 2, Ankara, 1997, ss.125-138.

Tefsir ve Hadis Kitabetine Karşı Peygamber ve Sahabenin Durumu,

Cerrahoğlu, İsmail (Dr.), AnkaraÜİF.D., IX, Ankara, 1961, ss.I41-152.

Teravih Namazı,

Kervancı, Mehmet, Diy. Der, IX, 100-101, Ankara, 1970, ss.301-305. ,

Teravih Namazı,

el-A’zami, M. Muhammed (Dr.), trc. Başaran, Selman (Doç.Dr.), İs. Arş., IV, Ankara, 1987, ss.5-19.

Tirmizi ve İbni Mace’yi İbn Hazm’ın Meçhul Olarak Vasıflandırması,

Başaran, Selman (Doç.Dr.), U.Ü.İ.F.D, II, Bursa, 1987, ss.19-27.

Tokat Çevresi Mimari Eserlerindeki Hadisler,

Yardım, Ali, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sem., Tokat, 1987, ss.463-480.

Türkün Şeref Madalyası : Fetih Hadisi,

Yardım, Ali, Kubbealtı Akademi Mec, VIII, 3, İstanbul, 1979, ss.62-75.

T.C. İlahiyat Fakültelerinde 1957-1997 Yılları Arasında Hadis Anabilim Dalında Yapılan Tezler Bibliyografyası,

Ünal, Yavuz (Dr.), İsl. Araş. (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), 10, 3, Ankara, 1997, ss^147-162.

Unutulan Sünnetlerimiz: Misvak,

Ceylan, Hasan Hüseyin, İslam, I, 8, Ankara, 1984, s.5.

Uydurma Hadislere Dair,

Serdaroğlu, Ahmed, Diy. Der., VI, 12, Ankara, 1967, ss.316-319.

Uydurma Hadislere Dair,

Serdaroğlu, Ahmed, Diy. Der., VII, 65-68, Ankara, 1968, ss.35-37.

Ümmi Peygamber’in Katipleri,

A’zami, M. Muhammed, trc. Kureyşi, M. Tank, Bir Yaşam Biçimi Olarak İslam, Rey Yay., İstanbul, 1991, ss.127-144.

Üstün Ahlak Örneği Peygamberimiz,

Küçük, Raşit, İslam, VI, 62, İstanbul, 1988, ss.7-10.

Va’z, Kıssacılık ve Hadislerde Kussas,

Uğur, Mücteba (Doç.Dr.), AnkaraÜ.İ.F.D., XXVIII, Ankara, 1986, ss.191-326

Yahya b. Main’in Eserleri ve Kullandığı İhtilaflı ve Garip Lafızlar,

Ahatlı, Erdinç, Sak.Ü.İ.F.D., 1, Sakarya, 1996, ss.211-233.

Yeryüzü Öküzün Boynuzunda mı?

Kandemir, M, Yaşar, Nesil, III, 4, İstanbul, 1979, ss.24-26.

Yunus Emre Divan’ında Hz. Peygamber’in Hadis-i Şerifleri,

Çalışkan, Adem, Diy. Der., XXVIII, 3, Ankara, 1992, ss.l 19-125.

Zahirde Birbirine Muhalif Olan Hadislerin Birinin Diğerine Tercih Meselesi,

Ayvallı, Ramazan, (Doç.Dr.), S.Ü.İ.F.D, II, Konya, 1986, ss.l 15-139.

Zaman ve Mekanın Değişmesi Halinde Sünnetin Geçerliliği,

Karaman, Hayrettin (Prof.-1 Dr.), Sünnetin Dindeki Yeri, Ensar Neş., İstanbul, 1997, ss.43-49,.

Zayıf Hadislerle Amel,

Polat, Selahaddin (Yrd. Doç.Dr.), E.Ü.İ.F.D., I, Kayseri, 1984, ss.83-111

Zayıf Hadislerle İlgili Üç Sual Ve Üç Cevap veya Gunyetü’l-Elmani,

el- Azımabadi, Ebu’t-Tufeyl, trc. Canan, İbrahim (Doç.Dr.), A.Ü.İ.F.D., VI, Erzurum, 1986, ss. 155-175.

Zayıf ve Mevzu Hadisler Açısından Tirmizi’nin Sünen-i Üzerine Bir İnceleme,

Sofuoğlu, Cemal (Doç.Dr.), D.E.Ü.İ.F.D., VI, İzmir, 1989, ss.43-89.

Zındıkların Uydurma Hadislerle Münasebetleri,

Cihan, Sadık (Prof. Dr.), O.M.Ü.İ.F.D., IV, Samsun, 1990, ss.37-93.

DEĞERLENDİRME

Cumhuriyet döneminde makale, tebliğ veya kitap tanıtımı olarak yayınlanan hadis çalışmaları, zaman zaman yabancı dillerde neşredilmiş olmakla birlikte, genel olarak Türkçe yayınlanmıştır.

Te’lif veya tercüme şeklinde ortaya çıkan hadis çalışmalarının, 1926’dan sonra periodik olarak arttığı; günümüzde ise tahlil, tenkit ve öneri açısından sevindirici bir boyuta ulaştığı gözlenmektedir.

SONUÇ

Osmanlı İmparatorluğunun çöküşüyle birlikte İslam dünyasının coğrafî birliği dağılmış; dolayısıyla farklı bölgelerde yaşayan milletler kendi ulus devletlerini oluşturma sürecine girmişlerdir. Bunlardan başarılı olup bağımsız devlet kurabilenler, hem ekonomik hem de kültürel gelişmelerini sağlamak için özel politikalar belirlemişlerdir.

I. Dünya savaşından sonra dağılan Osmanlı Devleti’nin enkazı üzerine kurulan genç Türkiye Cumhuriyeti de bu dönemde ortaya çıkan ulus devletlerden birisidir. Siyasi anlamda Müslümanların doğal liderliği olarak kabul edilen hilafetin kalâirılmasıyla, İslam dünyasındaki liderliğini kaybeden genç devlet, benimsediği politika gereği, bilim ve teknoloji açısından belirgin bir üstünlüğe sahip olan Batıya yönelmiş; böylece tarih hatta kader birliği yaptığı Müslüman milletlerle ilişkilerini askıya almıştır.

Tevhidi Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) ile bütün eğitim ve öğretim kurumlarını Milli Eğitim Bakanlığına bağlayan Türkiye Cumhuriyeti, 1 Kasım 1928’de “Türk harflerinin kabul ve tatbiki hakkındaki” yasayla, batı ile entegre olmayı sağlayacak Latin alfabesini Türk alfabesi olarak benimsemiş, 1 Ocak 1929 tarihinde de, hem bilim hem de eğitim diîi olarak Arap alfabesinin kullanılmasını yasaklamıştır. Böylece Osmanlı kültür geleneği ve medreselerinde kullanılan dilin/alfabenin terk edilmesi ile, kültürel tarihle köprüler atıldığı gibi, diğer Müslüman milletlerle diyalogu sağlayan organik bağ da koparılmış oldu.

Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde 1924’te yürürlüğe giren Tevhidi Tedrisat Kanunu’nun din öğretimi ile ilgili hükmüne dayanarak, dinî eğitim verecek, İstanbul’da Dâru’l-Funun’a bağlı bir İlahiyat Fakültesi ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine bağlı İslami İlimler Enstitüsü kuruldu. İmam Hatip okulları da ortaokula bağlı olarak eğitim faaliyetlerini sürdürdü. Ancak zamanla sayıları azalan İmam Hatipler 1931-1932 öğretim yılında kapandı; ardından 1933 yılında İlahiyat Fakültesi, 1936 yılında da İslami İlimler Enstitüsü’nün kapatılmasından sonra, 1949 yılında Ankara Üniversitesi’ne bağlı bir İlahiyat Fakültesinin açılışına kadar, Türkiye tarihinde dini eğitim açısından bir fetret devri yaşandı. 1951-1952 öğretim yılında İmam Hatip okulları yeniden açıldı ve zamanla bütün ülke sathına yayıldı. Daha sonraki yıllarda bu kurumlara Erzurum İslami İlimler Fakültesi ve Yüksek İslam Enstitüleri de katıldı. 1982 yılında “Yök’ün aldığı bir kararla dini eğitim veren bütün yüksek öğrenim kurumları İlahiyat Fakültelerine dönüştürüldü.

Eğitim kurumlarındaki bu gelişme, bir taraftan dinî kültür seviyesini yükseltirken, bir taraftan da hem kaynak, hem eleman açısından ihtiyacı artırdı. Zira bu kurumlarda okutulacak kitaplara ve bunları anlatabilecek insanlara ihtiyaç hasıl olmuştu. İşte bu ihtiyacın doğal bir sonucu olarak Yüksek Öğretim Kurumlarının eleman ihtiyacını karşılayabilecek öğretim üyelerini yetiştirmek amacıyla, Öğretim Görevliliği, Yüksek Lisans, Doktora, Doçentlik ve Profesörlük takdim tezleri öngörüldü. Eğitim sisteminin getirdiği bu zorunluluk, bütün bilim dallarında olduğu gibi, hadis alanında da uyanışın temel etkenlerinden biri olarak ortaya çıktı.

Dini eğitim açısından fetret devri olarak isimlendirilebilecek olan 1920-1950’li” yılların, hadis çalışmaları açısından da çok farklı olmadığı görülmektedir. Ancak Diyanet İşleri Riyaseti, tarihle kültürel bağlarını yitirmiş olan.Türk Milleti’nin, dinini öğrenebileceği, ez-Zebîdî tarafından yapılan Sahih-i Buhari ihtisarını, tercüme ve şerh ettirerek yeni alfabe ile Türkçe’ye kazandırma amacıyla Ahmed Naim’i görevlendirmiştir. Nitekim Ahmed Naim bu durumu şu şekilde ifade etmektedir:

“Diyanet İşleri Riyaseti -Büyük Millet Meclisi’nce müttehaz bir kararı infâzen- Zebîdî’nin bu muhtasarını Türkçe’ye tercüme etmek vazifesini râkımu’l-hurûfa emretti. Hadd-i takatimi pek ziyâde tecâvüz eden bu hizmet-mebrûrenin uhdesinden gelmek güç olduğunu bile bile mahz-ı tevfîkât-ı İlâhiyyeye i’timâden bu emri yerine getirmeye çalışıyorum”[254]

Ahmed Naim’in başlayıp ancak üç cildini tamamlayabildiği bu eser, Kamil Miras tarafından tamamlanmış ve Diyanet İşleri Riyaseti tarafmdan, son cilti fihrist olmak üzere, 1928-1949 yılları arasında 13 cilt olarak basılmıştır. Müelliflerin bu çalışmadaki başarıları ve Ahmed Naim’in yazmış olduğu hadis usulü ile ilgili mukaddimenin orijinalliği, eseri Cumhuriyet tarihindeki klasiklerin arasına taşımıştır. Diyanet İşleri Başkanlığının klasik eserleri tercüme faaliyeti, yavaş da olsa Riyâzu’s-Sâlihîn (1949-1965) ile devam etmiştir.

1950’li yıllara kadar Diyanet İşleri Başkanlığının öncülük ettiği bu faaliyetin yanında, 40 hadis geleneğinin; ya da hadis sayısı biraz artırılarak 101 veya 1001 hadis tercüme ve şerhinin yapıldığı görülmektedir. Babanzâde Ahmed Naim’in Kırk Hadisemi (İstanbul, 1925), veya Münir Selamı Yurdatap’ın Binbir Hadis Tercümesi ve Tefsirfni (İstanbul, 1941) ‘buna örnek olarak zikredebiliriz. Tercüme faaliyeti olarak nitelenebilecek bu tarz çalışmaların yanında Ahmet Hamdi Akseki’nin, önsözünde hadisi reddedenlere karşı uzun uzun müdafaalarda bulunduğu, Peygamberimizin Vecizeleri (Ankara, 1945) adlı çalışmasını, ya da Garanik Meselesi veya Hatemü’l-Enbiya Hakkında En Çirkin Bir İsnadın Reddiyesi[255] (Evkaf-ı İslamiyye Matbaası, 1922) ve Zâkir Kadiri Ugan’ın “Dinî ve Gayrı Dinî Rivayetler” (Daru’l-Funûn İlahiyat Fakültesi Mec, sy.4, İstanbul, 3926) adlı makalesini, hadisle alakalı problemlerin ele alındığı özgün çalışmalar olarak değerlendirmek yerinde olacaktır.

1950’den sonraki yıllarda ise hadis çalışmaları önce toparlanma sürecine girmiş, daha sonra ise olgunlaşmaya başlamıştır. Zira Arapça ve Osmanlıca yazılan eserlere ulaşamayan ya da onları okuyup anlayamayan halkın ihtiyacını gidermek, sorumluluk taşıyan alimler tarafından bir zorunluluk olarak görülmüş; ekonomik olarak düşünüldüğünde de oldukça cazip bir pazar olarak ortaya çıkmıştır. Öte yandan dinî eğitim veren kurumların açılması ve ülke sathına yayılması da bu gelişmeye ivme kazandırmıştır.

1960’lı yıllara kadar, tıpkı daha önceki yıllarda olduğu gibi, belli rakamlarda hadislerin tercüme ve şerh edilmesi en fazla başvurulan çalışma türü olarak görülmektedir. Örnek olarak Hasan Basri Çantay’ın Kırk Hadis ve Mealleri’ni I-III (İstanbul, 1956-1962), H. Hüsnü Erdem’in Oruç ve Ramazan İbadetlerine Dair Yüzbir Hadis’ini (Ankara, 1953) veya Mehmet Arifin Binbir Hadis’ınl (İstanbul, 1959) zikredebiliriz. Aslında bu tarz çalışmalar İslam tarihinin hiçbir döneminde kesilmemiştir. Ancak kültürel altyapının eksik veya yitirilmiş olduğu zeminlerde daha fazla başvurulmuştur. Nitekim alt yapı eksikliklerinin tamamlandığı ileriki yıllarda temel klasiklere doğru bir kayış dikkat çekmektedir. Mesela Ahmed Davudoğlu’nun Terceme ve Şerhettiği Bulûğu’l-Meram Tercemesi ve Şerhi, Selamet Yolları (İstanbul, 1966-1967, 1-IV) ve Mehmet Sofuoğlu’nun yaptığı Sahih-i Müslim ve Tercümesi (İstanbul, 1967-1970, I-VIII) buna güzel bir örnektir. Hadis tercümesine yönelik olan bu faaliyet, Kütübü’s-Sittenin tamamını İmam-ı Malik’in Muvatta’sının ve Dârimî’nin Sünen’inin Türkçe’ye kazandırılmasıyla; hatta aynı eserin birden çok tercümesinin yapılmasıyla devam etmiştir. Mesela, Buhari’nin Konyalı Mehmet Vehbi ve Mehmet Sofuoğlu, Müslim’in Mehmet Sofuoğlu ve Ahmet Davudoğlu, Riyâzu’s-Sâlihîn’in ise H. Hüsnü Erdem, Salih Uçan, Sıtkı Gülle ve îhsan Özkes tarafından dört farklı tercümesinin yapılmasını buna örnek olarak zikredebiliriz.

Görüldüğü gibi Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren görülmeye başlayan, hadis metinlerini tercüme faaliyeti, Müslim’in tercümesinin yapıldığı 1967 yılından sonra, seçme hadislerin değil de temel kaynakların tercümesine yönelmiş, 1980 sonrası ise bu alanda altın çağ yaşanmıştır. Zira hemen hemen bütün klasikler bu dönemde Türkçe’ye kazandırılmıştır. Mesela Nesâî 1981, İbn Mace ve Muvatta 1982; Ebu Davud ise 1983, 1987 yıllarında tercüme edilmiştir. Rivayetü’l-Hadis konusundaki klasikleri tercüme faaliyeti, ed-Deybe’nin Teystru’I-Vusûl’ünün (İbrahim Canan, Kütübü’s-Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi I-XVIII, İstanbul, 1988-1992) ve Said Havva’nın el-Esâs fı’s-Sünne’’sinin (Abdurrahim Ali Ural vd., İstanbul, 1991-1992, I-X) tercümesiyle devam etmiştir.

Cumhuriyet tarihindeki tercüme faaliyeti, başlangıçta hadis metinlerine yönelik olsa da, daha sonraki dönemlerde alan itibariyle genişlemiştir. Nitekim tarih, usul vb. konularda bir çok önemli çalışmanın bu yolla Türkçe’ye kazandırıldığını görmekteyiz. Zübeyr Sıddıki’nin Hadis Edebiyatı Tarihi, (trc. Y. Ziya Kavakçı, İstanbul, 1966), Muhammed Hamidullah’ın Muhtasar Hadis Tarihi ve Sahifet-ü Hemmâm İbn Münebbih (trc. Kemal Kuşçu, İstanbul, 1967) ve Suphi Salih’in Hadis İlimleri ve Istılahları (trc. Yaşar Kandemir, Ankara, 1971) bunlardan bir kaçıdır.

Hadis ilminin farklı branşlarındaki tercümeler, Türkiye’de hadis ilminin alt yapısının oluşmasına yardımcı olmuş, daha sonra, tür itibariyle aynı olmakla birlikte, alanla ilgili mükemmel örnekler sergilenmiştir. Örnek olarak Hadis ıstılahlarını ele alabiliriz. Bu konuda tercümesini Talat Koçyiğit’in yaptığı Hadis Istılahları Hakkında Nuhbetü’l-Fiker Şerhi (Ankara, 1971) ve Yaşar Kandemir’in tercüme ettiği Hadis İlimleri ve Istılahları (Ankara. 1971), aynı yıllarda Türk okuyucusuna sunulmuştur. Daha sonra ise Talat Bey’in Hadis Istılahları (Ankara,1985), Abdullah Aydınlı’nın Hadis Istılahları Sözlüğü (İstanbul, 1987) ve Mücteba Uğur’un Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü (Ankara 1992) ile devam etmiştir. Bu gelişmeyi, Hadis Tarihi, Hadis Edebiyatı gibi diğer branşlar için de düşünebiliriz.

Hadis ilmi açısından önemli olan çalışmaların tercümelerinin yanında, özellikle temel klasiklerin Arapça orijinal şekilleriyle basıldığını ya da tahkikli neşirlerinin yapıldığını da görmekteyiz. Mesela Çağrı Yayınları 1981 ve 1992 yıllarında Kütübü’t-Tis’a’yi iki kez basmış, Kahraman Yayınları da 1986 yılında el-Kettânî’ye ait olan er-Risâletü’l-Müstadrafe’yi tab’ etmiştir. M. Said Hatipoğlu’nun Hatip el-Bağdadi’ye ait olan Şeref-ü Ashâbi’l-Hadîs’inde (Ankara, 1972) yaptığı gibi tahkikli neşir çalışmaları ise bizim coğrafyamızda nadir rastlanan bir çalışma tarzıdır.

İmam-Hatip Okulları, Yüksek İslam Enstitüleri ve İlahiyat Fakültelerinin açılmasından önceki dönemde, alimler tarafından tespit edilen ihtiyaçlar, ya da ortaya çıkan problemler, kitap, risale veya makale bazında ele alınarak halledilmeye çalışılmıştır. Bunlar ya Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından resmi veya özel kuruluşlar tarafından gayri resmi olarak bastırılmıştır. Makaleler ise yüksek okulların neşrettikleri veya özel olarak yayınlanan dergiler sayesinde yayımlanma imkanı bulmuştur. Zikri geçen okulların açılmasıyla birlikte çalışmalarda da ciddi bir artma görülmüştür.

Ancak hem kitapların, hem de makale ve çeşitli tarihlerde düzenlenen sempozyumlarda sunulan tebliğlerin okuyucuya ne kadar ulaştığı her zaman bir tartışma konusu olarak kalmıştır. İşte bu nedenle, tekrarı önleyip yeni çalışmalara yön verebilecek bibliyografya çalışmaları bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır. Bu amaçla yapılan ve 1975 yılında Osman Öztürk ve Bekir Topaloğlu tarafından neşredilen İslamî eserlerle ilgili genel bir bibliyografyadan sonra İ. Lütfı Çakan tarafından Hadis Çalışmaları Bibliyografyası (İslam Medeniyeti Mec, IV/3, İstanbul, 1980) adıyla bir çalışma neşredilmiş; 1992 yılında ise bizim tarafımızdan Y. Lisans tezi olarak 1920-1992 yılları arasındaki hadis çalışmaları için bir bibliyografya hazırlanmıştır.

Söz konusu okulların açılmasıyla birlikte, buralarda okutul ab ilecek ders kitaplarına olan ihtiyaç, eli kalem tutan insanları motive eden güçlü bir etken olarak ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla ders kitabı/ders notlan, olarak başlayan çalışmalar, daha mükemmel çalışmalara zemin hazırlamıştır. Tayyib Okiç’in Bazı Hadis Meseleleri Üzerine Tetkikler (Ankara, 1959) ve Hadis Ders Notları (Ankara, 1965), Hayrettin Karaman’ın Hadis Usulü (İstanbul, 1965) ve Ali Özek’in Hadis Ricali (İst, 1967) adlı çalışmaları örnek olarak zikredilebilir. Bunları da her branşla ilgili müstakil çalışmalar takip etmiştir. Örnek olarak, Talat Koçyiğit’in Hadis Tarihi (Ankara, 1981) ve İ. Lütfı Çakan’ın Hadis Edebiyatı, Çeşitleri, Özellikleri, Faydalanma Usulleri (İstanbul, 1985) adlı eserlerini zikredebiliriz. Böylece alt yapısıyla ilgili çerçeve çalışmaları yapılan Hadis ilminin, geçmişini değerlendiren ve alternatifler üreten çalışmalara zemin hazırlanmıştır. Mesela Hayri Kırbaşoğlu’nun ‘‘Klasik Sünnet Tanımlarının Eleştirisi ve Yeni Bir ‘Sünnet Tanımı’ Denemesi” (İsl. Araş., c.2, sy.l, 1991) ve İslam Düşüncesinde Sünnet (Ankara, 1993) örnek olarak zikredilebilir.

Söz konusu olan yüksek eğitim kurumlarının açılmasıyla birlikte, eğitim sisteminin bir gereği olarak buralarda görev yapacak kişilerin resmi unvan için Öğretim Görevliliği, Yüksek Lisans, Doktora, Doçentlik ve Profesörlük Takdim Tezleri gibi çalışmalar yapmaları zorunlu hale getirilmiş, dolayısıyla önceki dönemlerde ortaya çıkan problemlerin veya fertler tarafından tespit edilen ihtiyaçların, isteğe ve imkana bağlı olarak ele alınmasına, yeni bir veçhe daha kazandırılmıştır. Bu tarz çalışmalar başlangıçta Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nde yapılmakta idi. Ancak 1982 sonrası Yök’ün aldığı bir kararla, akademik çalışmaları yaptırmak amacıyla Sosyal Bilimler Enstitüleri kurulmuş ve zamanla bunların, dolayısıyla araştırma yapan insanların sayıları da artmıştır. Öyle ki önceki yıllarda akademisyenlerle sınırlı kalan bu çalışmalar, öğretmen, din görevlisi hatta serbest meslek sahibi gibi farklı işlerler meşgul olan insanlar için de cazip hale gelmiştir.

Hadis ilmindeki farklı branşların ya da bir konunun müstakil olarak ele alındığı tezlerin, Türkiye Cumhuriyeti’ndeki hadis çalışmalarına belli bir ivme ve kalite kazandırdığı inkar edilemez. Zira tez çalışmaları sayesinde belli bir konu veya branşta uzmanlaşan araştırmacılar, o alanda ortaya çıkan problemlere bir uzman olarak çözüm getirmişler, en azından farklı alternatifler ortaya koymak suretiyle tartışmalardaki kısır döngünün kırılmasında etkili olmuşlardır. Mesela bugün elimizdeki metinlerden hareketle, hadislerin yazılma tarihi olarak h. 3. asır üzerinde yoğunlaşan tartışmaya Doç. Dr. M. Fuad Sezgin’in Buhari’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar (İstanbul, 1956), adlı çalışmasıyla yeni bir boyut kazandırmıştır. Zira her ne kadar Buhari h.3. asırda yaşamış olsa da, onun kaynaklarının tamamen önceki dönemlerde yazılmış olan kaynaklar olduğunu ortaya koymuştur. Belli bir ilmi veya konuyu ele alan çalışmalar, önce çerçeve çalışması olarak ortaya çıkmış, ardından da belli noktaların ve o alanda meşhur olan şahısların yöntemleriyle birlikte ele alınmasıyla devam etmiştir. Mesela, “Hz. Peygamber’in Vefatından Emevilerin Sonuna Kadar Siyasi-îctimai Hadiselerle Hadis Münasebeti” (Atık., 1967) konusun M. Said Hatipoğlu tarafından Doçentlik; Mevzu Hadisler (Menşei, Tanıma Yolları, Tenkidi) konusu ise Yaşar Kandemir /arafmdan doktora tezi olarak çalışılmış (İstanbul, 1970) daha sonraki bir tarihte ise “Uydurma Hadislerin Doğuşu, Siyasi ve Sosyo-Politik Olanların Olaylarla İlgisi” konusu Sadık Cihan tarafından Doçentlik Tezi (Erzurum, 1977) olarak ele alınmıştır.

Konuların veya belli alanların dışında tarihi süreç de inceleme konusu yapılmış, dolayısıyla gerek bu dönemlerdeki tartışmalar, gerekse telif edilen eserler günümüze taşınmıştır. Mesela “İlk Üç Asırda İslam Coğrafyasında Hadis” (Erzurum, 1982), Kemal Sandıkçı tarafından Doktora, 14 asırlık tarihi içine alan “Hadis Bibliyografyası ve Gelişimi” de Zekeriya Güler ve Mahmut Yeşil tarafından Yüksek Lisans Tezleri ve Doktora seminerleri (Konya, 1988-1990) olarak ele alınmıştır. Kamil Çakin’ın Doktora tezi olarak çalıştığı “İlk Hicri Asırlarda Hadis Etrafındaki Şüpheler ve Hadis İnkarcılığı” (Ankara, 1990) konusu da tarihteki tartışmaların günümüze taşınmasına bir Örnek olarak zikredilebilir.

Bu çalışmalar, tarihî değer taşıyan kişilere, eserlere, hatta mezheplere teşmil edilerek, onların yöntemleri ve eserleri tek tek ele alınarak incelenmiş ve günümüze getirilmeye çalışılmıştır. Mesela “İbnü’-Cevzî’nin Hadisteki Yeri ve Metodu” Nurettin Boyacılar (Ankara, 1978) tarafından ve “İmam Ebu Hanife’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu” İ Hakkı Ünal (Ankara, 1989) tarafından Doktora tezi olarak ele alınmıştır.

Ancak söz konusu olan bu müspet gelişmenin yanında, mevcut potansiyelin gereği gibi değerlendirilemediği görülmektedir. Zira yapılan çalışmaların, diğer araştırıcılar tarafından görülme, hatta bizzat o konuda. lışmanm yapılıp yapılmadığı konusunda bilgi sahibi olma imkanı bile oldukça zayıftır. Bunun neticesinde, aynı konuda, birbirinden habersiz olarak birden çok araştırmacı çalışmış; ya da sonrakiler, öncekileri göremedikleri için erçeve çalışmalarını belli noktalara indirgeme şansını yakalayamamışlardır.

Bu ice hem zaman, hem de emek israfına neden olmuştur.

Öte yandan tez konusu olarak ele alınan, Hadis tarihinin belli bir döneminde yazılan cüz, sahife veya kitap üzerindeki çalışmalar, o dönemden günümüze sadece arkeolojik değere sahip olan malzemeleri aktaran çalışmalar olarak kalmıştır. Zira araştırmacının ekonomik imkansızlığı, yayınevlerinin okuyucudan talep görmeyeceği kaygısı o çalışmaları, sözgelimi İslam tarihinin ikinci asrına ait olan rafından ondördüncü asrına ait rafına taşımış olmaktadır. Oysa ki belli bir vakıf veya kurum tarafından yapılan bu tarz çalışmalar, bastırılma yoluna gidilmiş olsaydı; en azından bir nüshalarını belli bir merkezde toplamak suretiyle araştırmacıların istifadesine sunulmuş olsaydı, söz konusu ettiğimiz gelişme çok daha sağlıklı ve kapsamlı olabilirdi. Bütün bunlara rağmen özellikle tez çalışmalarının, Türkiye’deki Hadis çalışmalarına bir ivme ve kalite kazandırdığı tartışmasızdır.

Özetlediğimizde Türkiye Cumhuriyeti’ndeki Hadis çalışmaları kitap, makale ve tez çalışmaları olarak üç farklı türde ortaya çıkmıştır. Bunlardan kitap ve makale çalışmaları, telif, tahkikli neşir ya da tercüme olarak yapılmış ve bunlar yoğun olarak İstanbul ve Ankara gibi merkezlerde basılmıştır.

Tez çalışmaları ise 1982 yılına kadar Ankara, İstanbul ve Erzurum olmak üzere üç merkezde yapılmış; 1982 sonrasında ise, bunların arasına İlahiyat Fakültelerinin bulunduğu diğer illerin de katılmasıyla, akademik çalışmaların yapıldığı merkezlerin sayısında önemli bir artış olmuş; doğal olarak bu yapılan çalışma sayısına da yansımıştır.

Genel olarak değerlendirildiğinde Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan 1950’li yıllara kadar hadis çalışmaları açısından ciddi bir durgunluk yaşanmış; 1950’li yıllardan sonra ise yeni bir döneme girilmiştir. 1960-1970’li yıllar telif ve tercüme açısından açılım yılları olarak görülebilir. 1980’li yıllara gelindiğinde ise klasik hadis kitaplarının tercüme edilmesinin yanında, bunların Arapça basımı da gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde yaygınlaşmaya başlayan tez çalışmaları hem tartışmalara yön vermiş, hem de hadis çalışmalarının kalitesinin artmasında önemli bir rol oynamıştır.

[3] Es-Salih, Hadis İlimleri ve Hadis İstılahları, trc. Kandemir Yaşar. Diy.lş.Baş. Yay.. Ankara. 1981, s.86; Hatib, Accac. Usulü Hadis, s.7.

[4] Sıddîkî, Hadis Edebiyatı Tarihi, trc.Y Ziya Kavakcı. 30-31.

[5] Hamidullah. Hemmam İbn Münebbih'in Salıifesi, 'trc.Talat Koçyiğit. 16.

[6] Hamidullah. a.g.e., 21; Makbûlî, Mustalahu'l-Hadis, 53.

[8] Ebû Davud, !lm, 3; Tirmizî. İlm. 12; Darimî, Mukaddime, 43; Bağdadî, Takyîd, 79; er-Râmehurmûzî, el-Muhaddis, 366; İbn Sa'd, a.g.e., IV, 262; Zirikli, A'lam, IV, 250.

[9] Hattâbî, Meâlimü's-Sünen, IV. 61: İbn Abdilber, Camili1 Beyâni'1-İlm, 85; Bağdadî, Takyîd, 74; Katta', Mebâhis, 27.

[10] Accac, es-Sünne, 343; Abdullatif, Keşfü'l-üsâm, I, 91-104.

[11] İbn Abdilber, a.g.e., 89-90; el-A'zamî, Studies in Hadis Methodology and Literatüre, 25; Subhi Salih, Ulûmu'l-Hadis, 29; Abdullatif, a.g.e.. I, 88.

[13] el-Bağdadi, Takyîd, 50; Abdurrezzak, Musannef, XI, 257-258.

[14] İbn Sa'd, Tabakat, IV, 262; İbn Abdilber, a.g.e.;89; er-Ramehurmûzî, a.g.e., 367; el-Bağdâdî, Takyîd, 84.

[17] İbn Hişam, Siret, II, 147-150; Hamidullah, el-Vesâiku's-Siyasiyye, 1-7.

[19] Örnek için bkz. Hamidullah, a.g.e., 7, 28, 40,41, 79, 87, 88, 89, 97-108.

[20] Bkz. Hamidullah, a.g.e., 30, 32, 35, 36, 38, 39, 49, 64, 65, 76.

[23] Tirmizî, Zekat, 4; Ebû Davud, Zekat, 4; İbn Mâce, Zekat, 9; İbn Abdilber, a.g.e., 90.

[24] Ebû Davud, İlm, 3; Hamidullah, Hemmam İbn Münebbih'in Sahifesi, 26-31; Makbûlî, a.g.e., 55; Abdullatif, a.g.e., 91-104.

[25] Ebû Davud, Ilm, 3; el-Bağdâdî, Takyîd, 58-59; el-Mubarekfûrî, Mukaddimetü Tuhfeti'l-Ahfezî, 34-40.

[26] Buharı, Zekat, 33, 34, 35, 37, 38; Ebû Davud, Zekat, 4; el-Bağdâdî, Takyîd, 87.

[29] Buhârî, İlm, 39; Cihad, 171; Müslim, Hac, 467; Müsned, I, 81; ei-Hakîm, Müstedrek, II, 141; el-Bağdâdî, a.g.e., 88-89; İbn Abdilber, a.g.e., 90.

[31] en-Nevevî, Tehzîb, I, I, 236; ez-Ziriklî, a.g.e., III, 203-204.

[32] İbn Sa'd, a.g.e., IV, 262; İbn Abdilber, a.g.e., 91.

[33] Buhârî, Târîhu'l-Kebir, I, I, 325; İbn Farhun, ed-Dibâcu'1-Müzheb, I, 112.

[36] Bkz.el-Bağdâdî, Takyîd, 49-50; Abdurrezzâk, a.g.e., XI, 257-258; Makbûlî, a.g.e., 57

[37] İbn Sa'd, a.g.e., VII, 448; İbn Hacer, Tehzib, VIII, 429; Umerî, Buhûs fi Tarîhi's -Sünne, 149.

[38] Ebu Şehbe, İ'lâmu'l-Muhaddisîn, , 18.

[39] el-A'zami, a.g.e., 27; Sıddîkî, a.g.e., 17.

[43] Dârimî, Mukaddime, 43; el-Bağdâdî, Takyîd, 58-60.

[44] er-Ramehurmûzî, a.g.e., 460; el-Bağdâdî, el-Kifaye, 503.

[45] ez-Zehebî, a.g.e., I, 94; Accac, es-Sünne, 335; diğer örnekler için bkz.er-Râmehurmûzî, a.g.e., 459; el-Bağdâdî, Takyîd, 58-60

[47] Dârimî, Mukaddime, 43; el-Bağdâdî, Takyid, 109; Sezgin, Buharinin Kaynakları, 7-8; Salih, Tuğ, Kitabu'1-İlm, 20.

[49] el-A'zami, a.g.e., 75; Salih Tuğ, a.g.e., 20.

[51] es-Suyûtî, Tedrib, 3; Itr, Medhat, 12; Accac Hatib, Usul, 7-8.

[54] Abdulvehhab Abdullatif, Tedrîbu'ç-Râvî Mukladdimesi, s.4.

[58] Buhârî, Ilm, 34; Dârİmî, Mukaddime, 43; İbn Sa'd, VIII, 353; Bağdadî, Takyid, 105; İbn Hacer, Fethu'I-Bari, I, 208.

[60] Buhârî, Ilm, 3, Dârimî, Mukaddime, 43; Kettânî, a.g.e., 3-4.

[61] Ebu Şehbe, a.g.e., 19. 2 Ebu Şehbe, a.g.e., 19.

[62] İbn Abdilber, a.g.e., 94, 98; es-Suyutî, Tenvîru'l-Havâlik, I, 5; Kettani, a.g.e., 3-4.

[63] Abdurrezzak, a.g.e, XI, 259; İbn Abdilber, a.g.e., 94, 99; İbn Hacer, Tehzîb, IX, 448; Koçyiğit, H. Tarihi,201.

[65] Koçyiğit, İbn Şihab ez-Zuhri, Ank.Ü.İ.F.D., XXI, 79.

[69] Ebû Zehv, el-Hadîs, 244-245; el-Hûlî, Tarih-u Funûni'I-Hadis, 40,

[71] Koçyiğit, Nuhbetü'l-Fiker Şerhi Muk., 7; Itr, Medhal, 18.

[77] İbn Nedim, a.g.e., 316; İbn Hacer, Hedy, 4; Kettânî, a.g.e.8; Ayrıca bkz. Sandıkçı, Hadis, 198.

[78] Kettânî, a.y.; ez-Ziriklî, a.g.e., VIII, 190. Ayrıca bkz. Sandıkçı, a.g.e., 83.

[79] İbn Hacer, Hedy, 4; Kettânî, a.y.; Ayrıca bkz. Sandıkçı, a.g.e., 97.

[80] İbn Nedim, a.g.e., 315; Kettânî, a.y.; Kehhale, a.g.e., X, 157. Ayrıca bkz. Sandıkçı, a.g.e.; 48

[81] İbn Nedim, a.y; Kettânî, a.y.; Ayrıca bkz.Sandıkçı, a.g.e., 198.

[82] İbn Nedim, a.g.e., 315; İbn Hacer, Hedy, 4; Kettânî, a.y.

[83] İbn Hacer, Hedy, 4; Kettânî. a.y.; Gas, I, 95. Ayrıca bkz.Sandıkcı, a.g.e., 416.

[89] Kettani, a.g.e., 60; Ebu Şehbe, a.g.e., 32-33.

[90] es-Suyûtî, Tedrîbü'r-Râvî,!, 140; Kettani, a.g.e., 61;

[91] Kettani, a.g.e., 18, 61; Dehlevi, Büstanu'l-Muhaddisin, 68-69; Koçyiğit, H.Tarihi. 239; Koçkuzu, a.g.e., 312.

[92] Mücteba Uğur, Ansiklopedik Hadis Istılahları Sözlüğü, 245-246; Çakan, Hadis, 23.

[95] Ebu Şehbe, a.g.e., 24; el-Hûlî,'a.g.e., 57-58; Çakan, a.e,, 23-25.

[99] İbn Nedim, a.g.e., 318; Kehhâle, Mu'cem, XII, 319; Koçyiğit, H.Tarihi, 210.

[100] 1233/1818'de Delhi'de basılmıştır. Farklı baskılar için bkz. Sezgin, Gas,1, 48; Brockelmann, Suplementband, I, 270; Çakan, Hadis, 80.

[101] 1280/1863 yılında Kahire'de basilmniştır. Baskıları için bkz. Brockelmann, Gal, I,168; Suplementband, I, 267; Çakan, Hadis;74

[102] 1312/1894 yılında Kahire'de basılmıştır. Baskıları için bkz. Brockelmann, Gal, I,171; Suplementband, I, 269-270; Çakan;Hadis;74.

[103] Mubarekfûri, a.g.e., I, 64-66; Subhi Salih, Ulûmu'l-Hadis, 122; Koçkuzu, Hadis İlimleri, 286-287; Çakan, a.g.e., 46.

[104] Kettânî, a.g.e., 41. Abdurrezzak'ın el-Musannefinin onuncu cildinin 379. sahifesinden itibaren onbirinci cildin sonuna kadar olan kısım Ma'mer b. Râşid'in Câmi'ine tahsis edilmiştir. Eser 1390/1970'de Beyrut'da neşredilmiştir.

[105] 1313/1895 yılında Mısır'da basılmıştır. Farklı baskılan için bkz. Brockelmann, Suplementband, 1,261: Çakan, Hadis, 80.

[106] 1265/1849 yılında Calcutta'da basılmıştır. Farklı baskıları için bkz. Brockelmann, Gal, 1,167;Suplementband, 1,265; Çakan, Hadis, 58.

[107] 1292/1875 yılında Bulak'ta basılmıştır. Bkz. Brockelmann, Suplementband, I, 268; Gas, 1,169; Çakan, Hadis, 67.

[108] Koçyiğit, H.Istılahları, 309; Koçyiğit, H.Tarihi, 212-213,250; Çakan, a.g.e., 40.

[109] Kettânî, a.g.e., 40; Sezgin, B.Kaynakları, 46.

[110] 1390/1970 yılında Beyrut'ta basılmıştır. Yavuz Ünal, Cumhuriyet Türkiyesi Hadis Çalışmaları (1920-1997), Etüt Yayınları, Samsun 1997: 28-29.

[113] es-Suyûtî, Tedrîb, 1,140; Kettani, a.g.e., 61; Makbûlî, a.g.e., 62; Subhi Salih, a.y.

[114] 1313/1895 yılında Kahire'de basılmıştır. Bkz.Çakan 34.

[115] İbn Hacer, Hedy, 4-5; İbnü'n-Nedim, a.g.e., 320; Kettani, a.g.e., 66; Çelebi, a.g.e., II, 1678; Kehhale, a.g.e., VI, 268. Yavuz Ünal, Cumhuriyet Türkiyesi Hadis Çalışmaları (1920-1997), Etüt Yayınları, Samsun 1997: 29.

[117] Yazma nüshaları için bkz.Feyzullah Efendi No. 437; Ayasofya 687; III. Ahmed, 398. (Çakan, Hadis, 52'den naklen)

[118] Çelebi, a.g.e., II, 1671; el-Hûlî, a.g.e.. 132; Subhi Salih, a.g.e.. 125.

[120] Kettani, a.g.e., 29;Çelebi, a.g.e., II, 1672; Makbûlî, a.g.e., 88.

[122] İbn Kesir, el-Bidâye, IX, 101; İbn Hallikan, Vefeyât, 11,311; Koçyiğit, ay.

[124] 1401/1981 yılında Türkiye'de basılmıştır.

[127] Çelebi, a.g.e.. I, 438; Kehhâle, Mu'cem, VI, 66.

[128] Itr, Medhal, 18; Koçyiğit, Nuhbetü'l-Çiker Şerhi Muk., 7.

[131] Müslim, Mukaddime, 5; el-Bağdâdî, el-Kifâye, 197.

[134] Umerî, a.g.e., 32; el-Hakîm, Marifet, 6.

[142] Çelebi, a.g.e.. I, 89; İbn Hacer, el-İsâbe, I, 2; el-Hûlî, a.g.e., 253.

[143] İbn Hacer, el-İsâbe, I, 2; Çelebi, a.g.e., I, 81.

[144] 1316-1336/1898-1918 yıllarında yayınlanmıştır. Bkz. Sıddîkî, a.g.e.,153; Çakan, a.g.e.;2l9

[145] Accac, Usûl, 278; ei-Hûlî, a.g.e.. 258.

[146] 1373/1953'de Hindistan'da basılmıştır.Bkz.Accac, Usûl, 278.

[147] Kettânî, a.g.e., 147; Subhi Salih, a.g.e., 112;

[148] Kehhâle, a.g.e., VIII, 348; İsmail Paşa el-Bağdâdî, Hediyyetü'l-Arıfm, II, 572.

[149] 1343/1924'de Mısır'da basılmıştır. Bkz. Accac, Usûl, 296.

[150] es-Suyûtî, Tedrîb, II, 175; Subhi Salih, a.g.e., 111;

[151] es-Suyûtî, a.y.; Çelebi, a.g.e.. I, 32; eş-Şâfıî'nin Ümm adlı eserinin yedinci cildinin hamişinde basılmıştır.(Accac, Usûl, 284'den naklen)

[152] 1392/1972 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[154] 1391/1971 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[155] 1357/1938 yılında Haydarâbat'ta basılmıştır.

[157] İbn Nedim, a.g.e., 129; Çelebi, a.g.e., I. 1204; Kettânî, a.g.e., 154; Cari Brockelmann, Gal, I, 102; Brockelmann, Suplenıentband, I, 161.

[158] 1383/1963'de Daru İhyâi Kütübü'1-Arabî tarafından basılmıştır. Bkz. Accac, Usûl, 282.

[159] Subhi Salih, a.g.e., 113; Accac, Usul, 288.

[160] el-Bağdâdî, Takyîd, 94; Accac, Usûl, 288.

[161] 1319/1901'de Hindistan'da basılmıştır. Bkz.Accac, Usûl, 290.

[165] İbn Salah, Ulûmu'l-Hadis, 109; Koçkuzu, a.g,e.256;

[167] Ebu Şehbe, a.g.e., 303; el-Hûlî, 189.

[172] 1398-1403/1978-1983 yıllarında Irak'ta basılmıştır. Bkz. Çakan, Hadis, 37.

[173] Kettâni, a.g.e., 135; Sezgin, Gas, I, 196.

[176] Çelebi, a.g.e., I, 599, Kehhale, a.g.e., II, 256.

[177] 1389-1394/1969-1974 yıllarında Mısır'da basılmıştır. Bkz. Çakan, Hadis, 104.

[178] 1397/1977 yılında Haleb'de basılmıştır.

[180] ez-Ziriklî, a.g.e., IV, 160; Makbûlî, a.g.e., 90.

[181] 1323/1905 yılında Mısır'da basılmıştır. Bkz.Accac, Usûl, 437.

[182] Kettânî, a.g.e., 149; Accac, Usul, 437.

[184] 1334-1342/1915-1923 Haydarabât'ta basılmıştır. Bkz.Çakan, Hadis, 97.

[185] Ebû Zehv, a.g.e., 433; el-Hûlî, a.g.e., 187; Kettani, a.g.e., 167.

[190] 1391/1971 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[192] 1357/1938 yılında Haydarabât'ta basılmıştır.

[193] Kettânî, a.g.e., 125; Çelebi, a.g.e., V. 180; Umeri, a.g.e., 43,

[194] 1932-1938'de Mısır'da basılmıştır. Bkz. Çakan, Hadis, 221,

[196] 1970'de Şa'b'da basılmıştır. Bkz. Çakan, Hadis, 226.

[197] Ebû Zehv, a.g.e., 437; Koçkuzu, a.g.e., 223.

[203] İsmail Paşa. İzâhu'l-Meknûn, II, 75; Zirikli. a.g.e.. IV, 88. Kehhâle. a.e.e., VI, 56.

[204] ez-Zirikli. a.g.e., II. 163; Kehhâle. a.g.e.. III. 182.

[205] ez-Zirikli, a.g.e.. 1,275; Kehhâle. a.g.e., II, 210.

[206] Bkz. M. Yeşil. Doktora Semineri. "S.Ü.S.B.H.. Konya. 1990

[208] Kettâni. a.a.e., 170: Ebû Zehv. a.g.e., 444.

[209] 1402/1982 yılında Beyrut'ta (3.b) basılmıştır.

[210] Kettâtî, a.g.e., 185; Ebû Zehv, a.g.e., 418.

[211] Kettani, a.g.e, 185, 186; Ebû Zehv, a.g.e., 444; Makbûlî, a.g.e., 91.

[212] 1357/1938 yılında Mısır'da basılmıştır.

[214] 1407/1987 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[215] Mektebetü'l-Kudüs tarafından h. 1351 yılında basılmıştır.

[217] 1388/1968 yılında Mısır'da basılmıştır.

[218] 1370/1951 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[219] 1410/1989 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[220] 1379/1959 yılında Kahire'de basılmıştır. Bkz. Çakan, Hadis, 174.

[221] Mesela ez-Zehebfnin "Tezkiretü'l-Huflaz", "el-Muğnî fı'z-Zuafâ" ve "Mizânu'l-İ'tidâl fî Nakdi'r-Ricâl" adlı eserleri bu alanda, zikredilmesi gereken çalışmalardır.

[222] Koçyiğit, a.y.; Itr, Medhal, 18. Yavuz Ünal, Cumhuriyet Türkiyesi Hadis Çalışmaları (1920-1997), Etüt Yayınları, Samsun 1997: 42-43.

[223] Bkz. Okutan, Milletlerin Düzeninde İlmî Usuller Mukaddime-si, 13.

[224] Hatipoğlu, Batıdaki Hadis Çalışmaları Üzerine, İs. Arş., VI, 2, ss.105-113; Koçkuzu, a.g.e., 202; Çakan, a.g.e, 189.

[227] Hemmam İbn Münebbih'in-Sahifesi, Kemal Kuşçu (Bahar Yay., 1967) ve Talat Koçyiğit (Ank.Ü.İ.F.Yay.1967) tarafından Türkçe'ye kazandırılmıştır.

[228] 1403/1983 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[229] 1355-1387/1936-1967 yıllarında Leiden'de neşredilmiştir. Bkz. Sıddîkî, a.g.e., 19; Çakan, Hadis, 189.

[230] 1408/1988 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[231] Türdav Bas. ve Yay. Um. Şir., İstanbul, 1982.

[232] 1989 yılında Aksa Yay. tarafından tercemesi basılmıştır.

[233] Rıdvan Muhammed Rıdvan tarafından hazırlanmış; Beyrut'ta 1406/1986 yılında basılmıştır.

[234] Dr. Yusuf Abdurrahman el-Maraşlî tarafından hazırlanmış; Beyrut'ta 1406/1986 yılında basılmıştır.

[235] Dr. Yusuf Abdurrahman el-Maraşlî tarafından hazırlanmış; Beyrut'ta 1406/1986 yılında basılmıştır.

[242] Bkz. Hatipoğlu, a.g.m., İs.Arş., VI, 2, 107.

[243] 1370/1961 yılında Kahire'de basılmıştır.

[245] 1370/1961 yılında Kahire'de basılmıştır.

[246] 1354/1935 yılında Dımeşk'te basılmıştır.

[249] 1983 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[251] 1959 yılında Beyrut'ta basılmıştır.

[253] Koçyiğit, Nuubetü'l-Fiker Şerhi, 8; Itr, Medhal, 19.

[254] Tecrid-i Sarih Terceme ve Şerhi (Mukaddimesi), Diy.İş.Baş.Yay., Ank., 1983, s.2,

[255] Bu çalışma, Hayri Kırbaşoğlu tarafından sadeleştirilerek İslami Araştırmalar'da (c.6, sy.2, 1992) tekrar neşredilmiştir.