RUH, CİN VE ŞEYTAN

RUH, CİN VE ŞEYTAN

Ruh

Ruh, Kur’ân-ı Kerîm'de tanımlanmamış ve hakkında hemen hiçbir bilgi verilmemiş, ancak varlığından çok kısa söz edilmiş metafizik bir varlıktır.

İnsanlar ruhun ne olduğunu daima merak etmişlerdir. Onun için tarih boyunca ruh hakkında çok şeyler söylenmiştir. Çünkü insanoğlu beş duyusundan herhangi biriyle algılayamadığı bir şeyin var olduğuna ilişkin bir haber aldığında (gerçek olduğuna inanmasa bile) o şeyi merak eder. Kaldı ki ruh gerçektir. Çünkü her şeyden önce ruh sözcüğü Kur’ân-ı Kerîm'de 21 kez geçmektedir.^{^[1]}

Bunlardan bazıları, örneğin Bakara Sûresi'nin 87'inci Âyet-i kerîmesi'nde olduğu gibi ruh, belli bir kalıp içinde, «Ruhu’l-Kudüs» olarak geçmektedir. Bu, Hz. Cebrâil (as)'in başka bir adıdır.

Ayrıca ruh, Hz. İsa (as)'nın, babasız yaratılmasında, (açıklaması bilimsel olarak yapılamayan) ilâhî bir sistemle Hz. Meryem (as)'e verilen, madde ötesi bir akım anlamına gelmektedir. Nisa Sûresi'nin 171'inci Âyet-i kerîmesi'nde olduğu gibi.

Konumuz olan soyut anlamdaki «Ruh» ise, yalnızca İsrâ Sûresi'nin 85'inci Âyet-i kerîmesi'nde söz konusu edilmiştir. Âyet, meâlen şöyledir:

«Ve sana ruhu sorarlar. De ki: “Ruh, Rabb'imin sistemlerindendir.“ Size ancak pek az bilgi verilmiştir.»

İşte Kur’ân-ı Kerîm'de ruhla ilgili olarak ancak bu sözleri bulabiliyoruz. Bu açıklama ise son derece kısa ve özdür. Aynı zamanda ruhun iç yüzünü anlayamayacağımıza da bir çeşit işaret edilmiştir. «De ki: Ruh Rabb'imin emrindendir.» (Yani, O'nun ilâhî sistemlerinden biridir.) meâlindeki sözler, âdetâ bir uyarı anlamını taşımakta ve sanki "Siz onu anlayamazsınız." demektedir. Nitekim âyetin, «Size ancak pek az bilgi verilmiştir.» diye son bulması bunu doğrular gibidir.

Kur’ân-ı Kerîm'de «Nefis» sözcüğü de ruh anlamında kullanılmıştır.^{^[2]}

Yalnız ruha ilişkin değil, madde ötesi gerçeklerin tümü hakkında da insanın bilgisi pek sınırlıdır. (çünkü vahyin dışında) insanın bilgi edinme imkânları duyularına dayanmaktadır. Duyuları ise, madde ötesini keşfetmek için asla yeterli değildir. Vahiy, metafizik gerçekleri insanın akıl, zekâ ve duygularının tatmin olabileceği düzeylere indirgeyerek açıklamıştır.

Ruhun madde olup olmadığını, bölünüp bölünemeyeceğini tartışanlar olmuş, hatta bütün canlıların bir tek ruha bağlı olduklarını, (Yani ruh için çokluğun söz konusu olmadığını) ileri sürenler de bulunmuştur. Ancak bu şahıslar, her şeye rağmen ruhu, insanın aklına yaklaştıramamış, onu, anlaşılabilir bir açıklık ve berraklıkla ortaya koymayı başaramamışlardır. Çünkü bu mümkün değildir.

Dolayısıyla ruhun bazı çağdaş filozoflar tarafından «Evrensel Şuur», «Kozmik Bilinç», «Halogramık Mikrodalga beden», «Biyolojik Enerji» ya da «Perispri» ^{^[3]}gibi bilimsel terminoloji ile tanımlanması, anlatım üslûbu açısından konuya daha çok cazibe kazandırmak için olsa gerektir. Özellikle bu terimlerden «Evrensel Şuur» ve «Kozmik Bilinç», Vahdet-i Vücûd gibi batıl bir felsefeyi çağrıştırmaktadır. Öte yandan psikanalitik araştırmalarla ve hipnotik deneylerle elde edilen birtakım ilginç sonuçlar, bazı yazarları bu tür bilgiçlik gösterilerine itmiş olabilir! Onun için bu kabil yaklaşımlar, ruh gibi tamamen madde ötesi bir varlığın maddi açıklamalara konu edinilmiş olması bakımından tatmin edici değildir. Bu ilgiyle «psikoloji» terimine ruhbilim anlamını yüklemekten çok, ona karakterbilim ya da kişilikbilim demek belki daha yerinde olur.

Reenkarnasyon, yani ruhun başka bir bedene geçerek dünyadaki varlığını kesintisiz olarak sürdürmesi inancına gelince bu, eski Hint dinlerinde vardı. Yeni dilde «Ruh göçü» diye ifade edilen bu inanış, İslâm Literatüründe «Tenhasüh» olarak geçer.^{^[4]} İslâm bu inanışa kapalıdır. Bu kanaat, insanın ölümle birlikte yok olup gitmekten duyduğu korkuyu ve tedirginliği ortadan kaldırma hayalinden, ya da başka bir deyimle insanın sonsuza dek yaşama özleminden kaynaklanmaktadır. Reenkarnasyona akılcı bir yaklaşım kazandırabilmek için iyi kimselere ait ruhların yüce şahsiyetlere, kötü kimselere ait ruhların ise hayvanlara intikal edeceği şeklinde tamamlayıcı bir yakıştırmaya yer verilmiştir.

Esasen başta vahiy olmak üzere, varlığın evrensel akışı da insanın sonsuza dek yaşama özlemini karşılamak bakımından İslâm'daki ahiret hayatını bir gerçek olarak ortaya koymaktadır. Dolayısıyla insan, reenkarnasyon gibi batıl bir inanışa iltifat etmeden, aynı zamanda eşya ve olayların görünüşteki aldatıcı karışıklığına bakmadan bu kozmik cümbüşün temelinde bulunan ve ince düşünülecek olursa sezinlenebilecek olan güçlü disiplin ve şaşmaz hesaba tutunursa bu çarpıcı hakikatı kavramakta gecikmez ve bu sayede ikna da olur.

Ruh çağırma konusuna gelince, bu gizemli varlığın kesinlik derecesindeki anlaşılmazlığına bakılacak olursa olayın spekülatif amaçlara yönelik olduğu açıktır.

Cin

Bütün metafizik, metapsişik, ve spiritüel değerler ve gerçekler konusunda olduğu gibi cin ve şeytan konusunda da tek kaynağımız Kur’ân-ı Kerîm'dir.

Bilindiği üzere ruh, melek, cin ve şeytan gibi bazılarını beş duyumuzla asla algılayamadığımız, bazılarını ise çok nadir olarak duyumsar gibi olduğumuz varlıklara ilişkin bilgiler, ancak vahiy sayesinde insana ulaşmıştır.

Kur’ân-ı Kerîm'de «Cin» kelimesi 22 kez, «Cinler» demek olan (cinin çoğulu) «Cann» kelimesi 7 kez; Yine cinin çoğulu olan «Cinneh» kelimesi de 10 kez geçmektedir. Bu âyetlerde cinler hakkında verilen bilgiler, onları bize yeteri kadar tanıtmaktadır ve bir kısmı ilginçtir. Bu bilgileri şu şekilde özetleyebiliriz:

1- Cinler, insanlardan önce ve (deri gözeneklerinden içeriye işleyebilecek özellikte kavurucu ve zehirleyici özel bir) ateşten yaratılmışlardır.^{^[5]}Âyette «Nari’s-Semûm» olarak adlandırılan bu ateşin radyoaktif bir madde olabileceği akla gelmektedir. Ancak her radyoaktif maddenin cin olduğunu kabul etmek güçtür. Örneğin insan topraktan yaratılmıştır. Ancak insan vücudu, (biyolojik özellikleri içinde) toprak cinsinden olmadığı gibi, toprak da insan bedenini oluşturan et, kan ve kemik gibi unsurların hiçbirinin cinsinden değildir. Öyle ise, denebilir ki ilâhî bir sistemle meydana gelmiş olan bu dönüşümün geriye doğru uzayan halkalarından ilki topraktır. Bir karşılaştırma ile cinler için de aynı şeyi söyleyebiliriz.Yani cinler de büyük olasılıkla mevcut özellikleri içinde radyoaktif madde değildirler. Ancak yaratılmış oldukları temel madde «Nari’s-Semûm» dur. Çünkü cinlerle haşır neşir olan insanlar vardır ki aralarında süren sıkı ilişkilere rağmen bu kimseler ne kavrulmakta, ne de zehirlenmektedirler. Ayrıca kötülük yapmış ve suç işlemiş cinlerin de cehenneme girecekleri, yani ateşle cezalandırılacakları Kur’ân-ı Kerîm'de ifade edilmiştir.^{^[6]}Bu da onların mevcut bedenleriyle ateş olmadıklarını kanıtlamaktadır.

2- Allah Teâlâ’nın gönderdiği elçilere karşı düşmanlık eden insan ve cinlerden şeytanların bulunduğu, Kur’ân-ı Kerîm'de haber verilmektedir.^{^[7]}Unutulmamalıdır ki «Şeytan» adı, din terminolojisinde: Vesvese veren, yoldan çıkaran, ayak kaydırmaya çalışan ve daima suç işlemeye özendiren bir kişiliği sembolize eder. Bütün bu nitelikler ancak akıl ve bilinçle birlikte söz konusu olabilir. Âyetten çıkarılan bu sonuç ise cinlerin de aynen insanlar gibi akıllı ve bilinçli olduklarını kanıtlamaktadır. Ayrıca, «Ben, cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım.»^{^[8]}meâlindeki Âyet-i kerîme de bu gerçeği teyid etmektedir. Çünkü akıl ve bilince sahip olmayan varlıkların kullukla mükellef tutulması düşünülemez. Kur’ân-ı Kerîm'de cinlerin akıl ve bilinç sahibi olduklarına ilişkin daha başka kanıtlar da vardır.

3- Cinlerden bir grubun Kur'ân dinledikleri, hatta o sırada birbirlerine: «Susun, dinleyin!» diye uyarıda bulundukları, okuma sona erince de kendi topluluklarına dönerek bu olayı anlatıp onları Hz. Peygamber (sav)'in davetine uymaya çağırdıkları yine Kur’ân-ı Kerîm'de anlatılmaktadır.^{^[9]}Bundan anlaşılıyor ki cinlerin de mü’minleri ve kâfirleri vardır. Elbett ki buna bağlı olarak iyileri ve kötüleri de vardır. Nitekim Cin Sûresi'nin 11-15 Âyetlerinde bu konu gâyet açık bir şekilde anlatılmıştır. Bu bilgiler sayesinde cinlerin de aynen insanlar gibi mükellef olduklarını, Allah Teâlâ’nın emir ve yasaklarına uyanlarının ödüllendirileceğini, suçlularının ise cezaya çarptırılacağını anlıyoruz.

4- Kur’ân-ı Kerîm'de cinlerden peygamber gönderildiğine ilişkin herhangi bir bilgiye rastlamıyoruz. Bilakis mü’min cinlerin, insan cinsinden gönderilen Allah Elçileri'ne bağlandıkları, Kur'ân'ın verdiği haberler arasındadır. Nitekim Sebe' Sûresi'nin 12 inci âyet-i kerîmesi'nde Allah Teâlâ bu konuda bizi şöyle aydınlatmaktadır:

«Sabah gidişi bir aylık, akşam dönüşü de bir aylık yol alan rüzgarı da Süleyman'ın buyruğuna verdik ve O'na katran kaynağını akıttık. Rabb'inin izniyle cinlerden kimseler O'nun huzurunda çalışırdı. Onlardan, kim emrimizden sapsa ona harlı işkenceden tattırırdık.»

5- Cinler insanları görür, Fakat insanlar cinleri göremezler.^{^[10]}Yapıları bakımından sahip bulundukları ayrıcalıklar sayesinde insanların yapamayacağı olağanüstü işleri başarırlar. Örneğin, çok uzak mesafelere anında ulaşırlar.^{^[11]}

Cinlerin gizliyi bildiklerine ilişkin inanış ve tahminler doğru değildir. Gizliyi, Allah'dan ve O'nun haberdar ettiği kimselerden başkası bilemez.^{^[12]}^. Bazı kimselerin, ilişki kurdukları cinler aracılığıyla gizli şeyleri keşfettikleri hakkındaki kanaatin iç yüzü ise şöyledir:

Gizlilik, göreceli bir meseledir. Örneğin, birinin zihnindeki tasavvurlar, hayaller, düşünce ve inançlar, Allah'dan başka ne insan, ne de cin tarafından asla bilinemez. Herhangi bir yerde gizli ya da saklı bir şeyi keşfetmeye gelince bu, imkânlara ve şartlara bağlıdır. Araştırmak ve araç kullanmakla gizli bir maddeyi, bir rezervi, ya da bir bilgiyi elde etmek, yerine göre mümkün olabilir. Örneğin bir defineyi ortaya çıkarmak için insan hangi yollara baş vuruyor ise, cin de aşağı yukarı aynı yolları izlemek durumundadır. Şu varki cin, yapısı itibariyle daha seri ve daha esnektir. Bu sayede insanın giremediği dehlizlere, karanlık, dar, sarp ve çetin mevkilere cin rahatlıkla girebilir; Yüksek, kuytu, derin, uzak ve elverişsiz arazilere ulaşabilir. Fakat insanın, cinleri öyle her istediği konuda kullanabileceğine, dilediğini onlara yaptırabileceğine ya da cinlerin, her istedikleri şeyi yapabileceklerine ihtimal vermemek gerekir. Aksi halde onlarla ilişki kuranlar, başta askerî ve stratejik merkezler, devlet arşivleri, hazineler, borsalar ve bankalar olmak üzere dünyadaki zenginlik ve sır kaynakları üzerinde istedikleri gibi tasarrufta bulunabilecek ve insanlığın nizam ve düzenini altüst edecek, dünyayı ve yaşamı oyuncak haline getireceklerdi. Cinler gerçekten aramızda dolaşıyor olsalar bile onların da mutlak surette uymak zorunda oldukları kesin kayıtlar ve kurallar, ya da asla aşamayacakları doğal engeller vardır.

6- Cinlerde üreme vardır, onlar da çoğalırlar.^{^[13]}Ancak nasıl yaşadıklarını ve nasıl çoğaldıklarını bilemiyoruz. Cinlerle evlilik kurduklarını ileri sürenlere inanmak güçtür. Fakat bazı insanlarla sıkı ilişki içinde oldukları bir gerçektir. Özellikle Allah'ın emir ve yasaklarına uymayan insanların hemen hepsi de şeytanların etkisi altındadırlar ki şeytanlar cinlerin, ahlâksız, suçlu ve günahkârlarıdır. Bunu, Kur’ân-ı Kerîm de doğrulamktadır. Ezcümle Enam Sûresi'nin 128'inci Âyet-i kerîmesi'nde: Allah Teâlâ'nın, bütün cinleri ve insanları bir araya toplayacağı kıyamet gününde cinlere; birçok insanları elde ettiklerini ve onları kullandıklarını açıklayacağı ifade edilmektedir. Yine aynı âyette onlarla dostluk kuran insanların da «Ey Rabb'imiz! -gerçekten- karşılıklı olarak birbirimizden yararlandık ve bize verdiğin sürenin de sonuna ulaşmış bulunuyoruz.» diye itirafta bulunacakları, o sırada Allah Teâlâ'nın da: «(öyle ise) Durağınız ateştir!» diyeceği anlatılmaktadır.

Bu âyetin ışığında diyebiliriz ki birçok kimsenin insanlık kaydından sıyrılmasında, çeşitli suç ve günahların işlenmesinde, vahşetlerin, tecavüz ve katliamların arka planında cinlerin rol oynadıkları ihtimali vardır.

Şeytan

Şeytanlara gelince bunlar, cinlerin anarşistleri ve bozguncularıdır. İnsanları yoldan çıkaranlar işte bunlardır. En büyükleri olan İblis, vaktiyle Allah Teâlâ'ya karşı küstahlık etmiş, O'nun meleklere: «Ademe secde edin!» diye verdiği emre karşı gelmiş,^{^[14]}bu suretle de kâfir (nankör) ^{^[15]}ve âsi^{^[16]}olmuştur.

Şeytan, insanın ezeli düşmanıdır. Çünkü insanoğlunun ilk atasına ve anasına karşı korkunç bir komplo kurmuş, onların cennetten kovulmasına neden olmuştur. Allah Teâlâ, şeytanın düşman olduğunu Kur’ân-ı Kerîm'de tekrar eden uyarılarla insana bildirmiştir.^{^[17]}

Şeytan, özellikle şirk suçunun işlenmesinde faal bir aracılık yapar. O kadar ki, okumuş, kültürlü, yüksek mevki sahibi, hatta devlet yöneten insanları bile çocuksu davranışların içine iterek, bir heykel karşısında «Saygı duruşu» denen gülünç tapınma şekilleriyle onları oyuncak haline getirir. Bu nedenle şeytanın varlığı, inkâr edilemeyecek bir gerçek olarak bu canlı tablolar içinde âdetâ günlük hayatta yaşanmaktadır.

«Şeytan» adı, Kur’ân-ı Kerîm'de 70 defa; Çoğulu olan «Şeyâtıyn» kelimesi 18 defa; «İblis» adı ise 11 defa geçmektedir. Cin ve Şaytan da Kur’ân-ı Kerîm'in bize bildirdiği öbür varlıklar gibi birer gerçektirler. Kökenleri ve özellikleri nedeniyle insanlar tarafından gözle görülememeleri, bazı kimselerde kuşku uyandırmış, bir çok kimselerde de bu yaratıklar daima merak konusu olmuştur. Esasen bu merak normaldir. Çünkü insan, gözleriyle bizzat göremediği herhangi bir şey hakkında haber aldığı zaman kesin olarak inansa bile genelde onu doğrudan duyularıyla algılamak ister. Onun gerçek olup olmadığını ancak bu şekilde anlayabileceğini sanır. Halbuki bir şeyin gerçekte mevcut bulunması, onun mutlaka gözle görülmesine ya da öbür duyularla algılanabilir olmasına bağlı değildir. Nitekim normal insan gözü, 400 ila 700 milimikron arasındaki ışık dalgalarını ancak farkedebilmekte, bu limitlerin dışında kalan dalgaları ise değerlendirememektedir. Keza normal insan kulağı 16 ila 20 000 titreşimi duyabilmekte, bu limitlerin dışındaki frekansları ise duyamamaktadır. Bununla birlikte sözkonusu ölçülerin dışında kalan gerçeklerin birçoğuna inanabilmektedir.

İnanabilmek, doğal ve şâibesiz akla dayalı bir yeti olsa gerektir. Bu yetiye sahip bulunmayan insanlar, ne kadar zeki ve okumuş olurlarsa olsunlar, vahyin haber verdiği gerçeklere inanmakta sıkıntı çekerler. Çünkü bu insanlar, çevre fatörlerinin etkileri altında doğal düşünme yeteneklerini kaybederler. Bu nedenledir ki bazı kimseler melek, cin ve şeytan gibi gizemli varlıklara bir türlü inanmak istemezler. Ancak hemen kaydetmek gerekir ki bunlar, Yüce Kur'ân'ın haber verdiği gerçek varlıklardır. Dolayısıyla imânın bir koşulu olan meleklere inanmak ne kadar önemli ise, cinlerin ve şeytanların varlığına inanmak da o kadar önemlidir. Cin ve şeytana inanmak, «Kitaplara İnanmak» şartının ayrıntılarındandır. Onun için cinlerin ve şeytanların varlığını inkâr eden kimse İslâm Dini'nden çıkmak gibi imânî bir tehlikenin içinde bulunduğunu bilmelidir! ^{^[18]}^.

^{^[1]}. Kur’ân-ı Kerîm 2/87, 2/253, 4/171, 5/110, 16/2, 16/102, 17/85-85, 26/193, 40/15, 58/22, 70/4, 78/38, 97/4, 42/52, 19/17, 21/91, 66/12, 32/9, 15/29, 38/73

^{^[3]}. «Périsprit : Gışâ'un mâyi'un [Yukâl'u inneh'u yasıl'u beyn'el-Cism'i ve'r-Rûn'i.]» Dr. Cabbur Abdunnur-Dr. Süheyl İdris, el-Menhel (Fr-Ar. Sözlük) S.759 Dâr'ül-Âdâb Beyrut-1983

«Perespri : Sıvı bir perdedir. [Bedenle ruh arasında olduğu söylenir.]» Terc. Ferit Aydın.

^{^[4]}. Bk. Muhammed Ali et-Tehânevi, Keşşaf'u Istılâhâti’l-Fünûn : 2/1380 Kahraman Yayınları İstanbul-1984

^{^[10]}. Kur’ân-ı Kerîm : «...Sizin onları görmediğiniz yerlerden o (şeytan) ve yandaşları sizi görürler. 7/27.»

^{^[11]}. Kur’ân-ı Kerîm 27/39

^{^[12]}. Kur’ân-ı Kerîm 3/179, 6/50, 6/59, 7/188, 10/20, 11/31, 11/123, 16/77, 18/26, 27/65, 34/14, 52/41, 53/35, 68/47, 72/26

^{^[14]}. Kur’ân-ı Kerîm 2/34, 7/11, 15/31, 17/61, 18/50, 20/116, 38/74, 38/75

^{^[17]}. Kur’ân-ı Kerîm 2/168, 2/208, 5/91, 6/142, 7/22, 7/27, 7/200, 12/5, 16/98, 17/53, 24/21, 35/6, 36/60, 41/36, 43/62, 23/97

^{^[18]}. Cin hakkında fazla bilgi için Bk. :

*M.Ali Tehânivi, Keşşaf'u Istılâhâti’l-Fünûn : 1/261 Kahraman Yayınları, İst. -1984

*Alaüddin Abidin, el-Hidâye'tül-Alaiyye : S.365 Kahraman Yayınları, İst. -1992

*Fahrüddin er-Razi, Tefsiru’l-kebir (Cin-En'âm-A'râf Sureleri'nin Tefsir'i)