Tarih Boyunca Büyük Mazlumlar

TARDH BOYUNCA BÜYÜK MAZLUMLAR / TARiH

ESER 42

6.Basım / Eylül 1999

b. d. yayınları: 29 Baskı: Eko Matbaası

b. d. yayınları Kurucusu: Necip Fazıl Kısakürek

Yayın sorumlusu: Suat Ak

Müessese müdürü: Emrah Kısakürek

Her hakkı mahfuz ve "b. d. Yayınları’na aittir.

b. d. yayınları, Ankara C. Vilâyet Han 10/3 Cağaloğlu - İstanbul

Telefon: (0212) 5285551-5125922-5110873

ISBN 975-8180-39-8

TAKDDM

Her milletten ve her cinsten mazlumları bir arada topla¬yıcı böyle bir eser, zannımca ilk defa

tecrübe ediliyor.

Onu bana yazdıran saik, kitabın (Ve...) başlıklı son faslın¬da kekelenmektedir. Öyle bir sâ ki, bu,

(Sokrates)ten (Ve...)ye kadar belki her satırdan tütmekte... Evet, bu eserin her satırını buğulayan bir

ruh var ki, renk, şekil ve hacim gibi, mücerret mânasiyle, bütün kitaba hâkim... Öyleyse eserdeki

«müşah¬hasların çoğu birer bahane; ve her şey, Allanın «Dnsan ki, zalûm ve cehûldür, emaneti

kabul etti» fermanına uygun olarak, tarihî zulüm ve mazlumluk dâvasını ve buna en yakışanı

göstermek için...

Seçiniz, ayıklayınız, bulunuz ve görünüz!

Esere ait bütün kıymet hükümlerini, her türlü değer ölçü¬sünün, bekçisiz ve koruyucusuz, uçup

gittiği manevî bir yangın yeri arsasında rüzgâra salıveriyorum. Tesellim şurada ki, başıboş

ve serseri sanılan bu rüzgâr, kıvılcım ekilecek kalbleri seçmekte ustadır; o kalbler de, seçmekte,

ayıklamakta, bul/nakta ve göster¬mekte usta...

Tarihî zulüm ve mazlumluk dâvasına büyük bir giriş diye kabul edebileceğiniz bu eserin, aynı çapta

bir de çıkış noktası ol¬malıydı. Belki bir gün o da olur. Ama bazı zaman ve mekânlarda öyle

sokaklar görülmüştür ki, girseniz de, tam içine dalacağınız evin önüne gelince geriye dönmek

zorunda kalırsınız. Ve maz¬lum, bahsettikleriniz midir, siz misiniz, eseriniz mi, ayırt-ede-mezsiniz.

Ne yapalım; rüzgâr meselesi...

Bizim, bazen, belki de hep, göğsümüze doğru esen rüzgârın, bir gün ense kökümüzün bir karış

altından iteceği ümi¬dini hiç kaybetmedim; ve bu ümitle her çileye katlandım, didin¬dim,

çabaladım, yaşadım.

Can gidebilir, fakat bu ümit gitmez.

Bu ümit, Mevlâ neylerse güzel eylediğini bilenler içindir. Allah yolunun gerçek mazlumlarına

selâm olsun!..

N.F.K /1966

SOKRATES

ATDNA

Eski Yunan... Atina... Müselles çatı motifleri altında (Dorik) sütunlar... Basamak, avlu, sütun, çatı,

her tarafta, çizgi çizgi yontulmuş mermerin senfonisi... Mavi gök, hiçbir engele çarpmadan düşen

ışık, (Diskobol)ün çevik hamlesine kadar her hareketi dondurulmuş taş, bu diyarda, (Plâstik) plâna

bağlı büyük açıklığı, muhteşem berraklığı ve sâf tefekkürü besteliyor. Mantık, hendese ve dış

estetiğin vatanı... Hayalinizi, (Olemp) dağından hava¬lanacak bir kartalın sırtına yerleştirip tepeden

bakacak olursanız, Atina'ya, nihayet (Partenon)da bütünleşen kü¬çüklü büyüklü çatıları, ana

meydana doğru damar damar akan sokakları ve şehrin göğsünde bir kalb gibi çarpan (Agora)siyle,

cemiyet fikrinin, bir hendese şiiri içinde mekâna nakşedilmiş örneği diyebilirsiniz.

Eski Yunan ve Atina, insan aklının, dış plân idra¬kinden içe doğru tüttüğü ve en ince tecrit

çizgilerini kıv-rımlaştırdığı, fakat daima toprağa bağlı kaldığı nakışlı bu¬hurdan...

ݺte, tarihin «Yunan hârikası» diye yazdığı ve fış-kırışmdaki ilk sebepleri bulamadığı bu akıl ve

zevk plat-formasında kaynaşan beyaz harmanili, çıplak ayaklan sandallı insanlar arasında yetmişlik

bir ihtiyar.. İsmi (Sokrates)...

Henüz, babasız hak Peygamber İsa Resulün doğa¬cağı, sonsuz iç plânı getireceği ve göklerin

sırrına toprak¬tan ulaşmaya çabalayanlara karşılık onu gökten toprağa indireceği büyük güne tam

dört asır var...

Talebesi Eflatun'un tabiriyle, boğa bakışlı, gözleri¬ni diktiği yeri kezzap gibi oyan, çıkık geniş

alınlı, süt be¬yaz sakallı bu yetmişlik ihtiyar, birçoklarınca Atina'nın başına belâdır. Onlara belâ

gibi göründüğünü kendisi de bilir. Atina'nın bu dış oluş ve görünüşü içinde rahatını bulmuş

olanların karşısına, en umulmadık anlarda ve yer¬lerde çıkıverir; asasını yollarına bir engel gibi

diker, ge¬çip gitmelerini önler ve sorar:

—Söyle bakalım, ne düşünüyorsun?

—Neye dair düşünmeliymişim ki?

—Kendine dair...

—Kendime dair mi? İnsan kendisini bilmez mi?

—Dnsanın en bilmediği, kendisi... «Kendi kendini bil»

—Ya öbür bildiklerim?

—Bilmeyi bilmeden, onun nereden ve nasıl geldi¬ğini bilmeden, bilmek olur mu?

Hesaba çekilen adam, suratı ve beyni bumburuşuk, kendisini bu garip ihtiyardan kurtarıp,

kaçarcasına uzak¬laşır.

Meşhur komedi şairi (Aristofan)ın, «Bulutlar» isimli piyesinde insafsızca alaya aldığı bu esrarlı

ihtiyar, gerçekten nedir?

Herkesin, tabiî bir insiyakla, fazla kurcalamadan içinde aktığı hayatın her noktasına takılan, her

şeyi tır-

mıklayan, deşen; altındakini, görmek, bulmak, yakalamak isteyen mücerret bir idrak rahatsızı mı?..

Yoksa, insanları zaafları içinde boğmaktan zalim bir haz devşiren, misilsiz bir komedyacı, efsane

çapında bir istihza dehâsı mı?.. Onun, uğraştığını söylediği ve herkesi davet ettiği felsefe, «Hikmet

dostluğu» mânasına gelen düşünce ocağı, yoksa bu anlaşılmaz adamın acı tavrı içindeki mâna

mıdır?

Şair, heykeltıraş, mimar, asker, politikacı, hatip, kâhin, çiftçi, atlet, hayvan yetiştiricisi; ve nihayet

ağaç altlarında buluştuğu ve konuştuğu, kafa dertlisi talebeleri¬ne karşı hep aynı yakıcı eda ve

boğucu istifham:

— Ben kimim, insan nedir, hayat neye yarar?

Ve tek emir, büyük «usûl» kapısını açan biricik işaret:

«— Kendi kendini tanımaya bak!»

«NASIL?»I GETDREN

Milâttan evvel 470'de Atina'da doğdu. Maddenin dış kabartılarından iç delâletlere yol aramanın bu

misil¬siz tecrit ustası, dış kabartılar dünyasının en katısına bağlı bir teşhis ustasının oğluydu. Bir

heykeltıraşın oğlu... O da birkaç yıl taşlan yonttu, heykele çalıştı; fakat bu iş kendi¬sine, kartalın

karabataklığa özenmesi kadar yabancıydı. Hemen taşları bıraktı ve onların mücerret hacimlerini

ka¬fasında kesip biçmeye başladı.

Fikir ve hikmet... (Philos - filos) Yunanca «dost, arkadaş» demek... (Sophia - zofiya) ise «hikmet»..

ݺte (Philosophie - filozofi) felsefe, hikmet dostluğu; ve filo¬zof, hikmet dostu...

(Sokrates)e gelinceye kadar bu ocak, eski Yunanda (Sofist)lerin elindeydi. Hakikati hiçbir varışta

durmadan ve hiç bir erişmeyle yetinmeden aramak ve boyuna akıl-

dan şüphe etmek yerine, birtakım sahte düşünce silsileleri ve mantık oyunları içinde büsbütün

kaybetmenin mekte¬bi.. Günümüzde, yalancı mantık delâletlerinin aldatmaca oyunu mânasına

gelen (Sofizm), o zamanki temsilcileri elinde, fikir caddesinin biricik devriye silâhıydı. (Sokra-tes)

ve talebelerinin, suratlarına «safsatacı, mugalâtacı» yaftasını yapıştırdığı (sofist)ler, iyi konuşmak,

birtakım fikrî ışık oyunlariyle eşyayı tepetaklak göstermek ve ger¬çekleri gözbağcılığına getirmek

sanatında genç (Sokra-tes)i taklitçilikten hakikiliğe geçirdi ve (sofist)lerin karşı¬sına en büyük

düşman olarak dikti. (Sokrates), safsatacı¬ların fikir kuvvetiyle değil de, çelme oyuniyle yıktığı

ha¬kikati, bizzat kendilerini aynı oyuna getirerek kurtardı. (Sofist)leri kendi mantıkları içinde

boğdu ve sâf idrakin hudutsuzluk perdesini açtı.

Bugünkü batı felsefesinin her koliyle birinden bi¬rinde düğümlendiği ve topyekün üzerinde

durduğu üç ayaklı dayanağın sahipleri, (Sokrates), onun talebesi Eflâtun ve onun talebesi Aristo

arasında baş hoca, kendi¬si... İlk defa «nasıl?»ı, yani «usûl»ü getirmiş olan... Ken¬disinden sonraki

dayanak, madde ötesi anlayış, daha son¬raki de, madde içi düşünüş ölçülerini getirdi; ve böylece

bütün metotçularının (Sokrates)e, bütün (spirtüalist) ve (idealist)lerinin Eflâtun'a ve bütün naturalist

ve materya¬listlerinin Aristo'ya bağlanabileceği Batı felsefe dayanağı kurulmuş oldu.

(Sokrates), beyninde büyük fikrin, öteleri kurcala¬ma düşüncesinin çıban gibi zonkladığı dünya

çapında in¬san, bu üç ayaklı dayanağın da ana dayanağı...

Onu, yıldızlar gökyüzünde göz kırpıştırdıkça ışık¬ları yeryüzüne yağacak olan bir müdafaadan

sonra, Ati¬nalılara «kendi kendini tanı, fazileti ara, hayatı incele, sahteliklere tapma!» dediği için

zehir içirterek öldürecek¬lerdir. Suçu «Yunan gençlerini yoldan çıkarmak»tır. Ken-

dilerini gerçek hayata sürdüğü, gerçek ve sonsuz hayatı aramaya çağırdığı gençleri yoldan

çıkarmak!!!

24 asırdan beri ne değişmiştir bu dünyada?

DDYALOG

Sokrates, derslerinde, ne kürsü, ne sıra, ne damaltı, ne de belli başlı bir zaman ve şekil kaygısına

düştü. Hep gezdi, bazen ağaç altlarında oturdu ve sadece konuştu. Onun derslerinde biricik zaman

ve mekân ölçüsü (diya¬log) tur; konuşma ve konuşturma... ݺte rastgele zaman ve mekânlarda

kendisinden hiç ayrılmayan bu (diyaloglar¬dan - ki, talebesi Eflâtun tarafından zaptedilmiştir- onun

bütün ruhu tüter. Ondaki kafa çıbanının ne türlü zonkladı-ğını görmek için, evvelâ, ruhun ispatına

ait şu küçük ko¬nuşmaya göz atalım:

«—Dçinde üç sayısının hâkim olduğu her şey, yalnız üç değil, tek de olmalıdır. Böyle bir şeyin

içine, kendisini vücudu getiren şekle zıt bir fikir asla giremez. O halde onu vücuda getiren şey,

tek'in şekli... Bu şeye zıt fikirse çiftin fikri... İkiyle birde, sıcakta soğukta ve daha bir çok şeyde

olduğu gibi, her mevcut daima kendi zıddiyle beraberdir. Ne beş sayısı çift fikrini, ne de onun iki

misli olan on sayısı tek fikrini kabul eder. Şimdi çıkış noktasına dönelim: Bana, sıcaklık için

bedende bulunması gerekli şey nedir? diye so¬rarsan, doğru da olsa, cahillerin cevabiyle, hararettir,

diye¬mem. Bu, kelime değiştirerek bir şeyi yine kendisiyle tarife kalkışmak olur. Fakat, önceki

sözlerimizden süzülmüş, bil¬gince bir cevap olarak, bunun, harereti doğuran şey, yani ateş

olduğunu söyliyebilirim. Hep bu anlayışla gidersek şu¬raya varırız ki, birbirini doğuran müessirler

arasında üstü¬nü bakımından bir gaye noktasına ulaşmalı ve bu gaye nok¬tası kuşatıcı olmalıdır. O

halde sayıda teklik, tek üstü bir

10

11

şeyden gelmektedir ki, o da birliktir. Şimdi aynı gözle bakıp soralım: Bedenin beden, yani canlı

olması için bir şey ge¬rekmektedir; o şey nedir? O, gereken şey ruhtur; ruh bu¬dur.»

Şimdi, (Sokrates)in hemen bütün dünya görüşünü, ahlâk, terbiye ve iman telâkkisini çerçeveleyen

şu konuş¬maya bakalım:

«SOKRATES — (Talebesine) Sana bir şey söyliyece-ğim; tâ ki, sen de, birçok kimse gibi

dinsizliğe sapmıyasın... Gerçekten, sözle olsun, işle olsun, önce Tanrıya, sonra ona bağlı insanlara

karşı günah işlemekten beter bir şey yoktur. Çekinilmesine büyük dikkat göstereceğin bir şey de,

bir in¬sanı överken de, yererken de temelsiz şeyler söylemektir. Bunun için, iyilerle kötüleri,

iyilikle kötülüğü ayırt edebil¬mek lâzım... Çünkü ona bağlı olan, iyi insandır. Sanma ki, taşlar,

tahta parçaları, kuşlar ve yılanlar kutsi olabilir ve inşalar olamaz! Her şeyin en üstünü iyi insandır;

en alçağı da kötü adam!...»

«TALEBE — Evet, evet...»

«SOKRATES — Fakat onun iyi ve doğru bir insan sifatiyle mükemmel bir kanun yapıcısı

olduğuna en kuvvetli delil, ölçülerinin devlet idaresinde hakikati keşfetmiş bir adam tarafından

yapılan kanunlar halinde, daima, hiçbir değişikliğe uğramaksızın devam etmesidir.»

«TALEBE — Gösterdiğin sebepler bana akla yakın görünüyor.»

«SOKRATES — Doğru söylüyorsam. (Minos)la (Ra-damantis)in yurttaşları olan Giritlilerin en

eski kanunlara sahip olduklarına akim yetmiyor mu?»

«TALEBE— Öyle; öyle görünüyor.» «SOKRATES — Pekâlâ, o halde söyle! Bize sorsa-lar: İyi bir

kanun yapıcısı, iyi bir güdücü, sağlığı temellen-dirmek için bedene ne vermelidir? İki şey, biri

bedenin ge-12

üşmesine, öteki sağlamlaşmasına yarayan gıda ile idmanı değil mi?»

«TALEBE — Çok güzel!»

«SOKRATES — Bunun üzerine şöyle sormaları ge¬rektiğini farketmiyor musun: Beden tarafı,

âlâ!.. Ya iyi bir ruh ve ahlâk doğurmak için, iyi bir kanun yapıcısı ve insan güdücüsü ne vermelidir?

Bu suale, kendimizden de, yaşı¬mızdan da utanmadan verebileceğimiz cevap nedir?»

Ve (Sokrates), çarşı pazar, atların ve köpeklerin terbiyesini bilen Atinalılara niçin çocuklarının

terbiyesi¬ni düşünmediklerini sormakta devam ediyor.

Kimse de ona:

—Peki; biz düşünemiyorsak sen düşün, biz söyle-

yemiyorsak sen söyle!..

Diyemiyor. Zira onun ne düşündüğünü ve ne diye¬ceğini biliyorlar. Bu:

—Putlarınızı yıkın! Fazilet ve hakikate teslim

olun! İnsan olmanın borcunu ödeyin!

Karşılığından başka bir şey olamaz.

Biraz sonra, müdafaasında her inceliği bizzat çöze¬cek olan (Sokrates), nefsinden ve gayesinden

habersiz in¬san ve cemiyetin binbir yol ağzında, elinde korkunç bir ejderha gibi taşıdığı değneği,

bütün yanlış istikametleri kesen bir vicdan heyûlâsıdır!

«— Öleceğim diye hayıflanmıyorum çünkü ölümden sonra, bir şeyin olduğuna kuvvetle ümidim

var.

Kendilerini gerçekten hikmete vermiş olanların, yal¬nız ölmek ve ölmüş olmak için çalıştıklarını

halk bilmez.

Ölüm adını verdiğimiz şey, bir yandan tenin ruhtan

13

ayrılarak kendi kendine kalması, öbür yandan da ruhun tenden ayrılarak kendi kendine var olmağa

devam etmesi¬dir.

O halde ruh, ne zaman hakikate varıyor? O, bedenle beraber bir şeyi incelemeğe giriştiği zaman

bedenin kendi¬sini aldattığını açıkça görüyoruz.

Ruh, kendisini, ne işitme, ne görme hassası, ne acı, ne haz, hiçbir şey bulandırmadığı zaman daha

iyi düşünür. Böylece kendi içine çekilerek teni uzaklaştırır ve onunla her türlü ilişiği elden geldiği

kadar keserek gerçeği kavramaya çalışır.

Gerçek filozofların şöyle düşünmeleri ve aralarında şu sözleri söylemeleri gerek: Evet, belki ölüm

bizi hedefe doğru götüren yoldur, çünkü araştırmalarımızda ten akıl ile beraber oldukça, ruhumuz

böyle kötü bir şeye bulaşmış bulundukça, istediğimizin hedefi olan şeyi, yani hakikati hiçbir zaman

elde edemiyeceğiz. Gerçekten tenimiz kendisi¬ni beslemeye mecbur oluduğumuz için, binlerce

güçlüklere sebep olur. Bundan başka ansızın çıkıp gelen hastalıklar, hakikatin peşinden koşmamıza

engeldir. Bu kadarla da kal¬maz; ten bizi her neviden istekler,, tutkular, korkular, ku¬runtularla,

bin türlü saçmalıklarla doldurur, öyle ki, haklı olarak denildiği gibi, bir an olsun onunla gerçekten

düşün¬mek mümkün olmaz. Kavgalar, geçimsizlikler, çabalama-lar, yalnız tenden ve onun

isteklerindendir.»

ATDNA'DA MANZARA

Milâddan evvelki 4'üncü asır sonlarında Atina'yı, bir İngiliz hukuk mütefekkiri «Tarihi Dâvalar»

adlı ese¬rinde şöyle anlatıyor:

«Zamanın belirli vasıfları, huzursuzluk, emniyet¬sizlik, istikrarsızlıktı. Harbi takip eden (Oligarşi)

ve zu-

lüm idaresi nihayete ereli pek az zaman geçmişti. Atina birkaç ay içinde gaddar bir tedhiş rejiminin

her safhası¬nı görmüştü. Bir iki yıl içinde, Anayasa üzerinde dört bü¬yük inkılâp yapılmıştı.

Sürgün ve cebrî muhaceret, insan yığınlarını birbirine katmıştı. Sönüp giden eski üstünlük¬lerin

arkasından, taze felâket yaralarının acısı içinde hasretle bakılıyordu. Hassasiyet ve şüphe, kalblere

hâkimdi.»

ݺte, (Peleponez) harplerinde askerlik eden, bazı resmî vazifelerde bulunan ve nihayet herşeyi bir

tarafa bı¬rakıp kendisini Yunan gençlerine din, ahlak ve terbiye dersleri vermeye vakfeden

(Sokrates), böyle bir cemiyet tablosu içinde birdenbire bir kin hedefi oluverdi. Konuş¬malarında

harikulade ince bir mantık, inandırma gücü, tartışma metodu temsil eden bu adam, her ân ağma

düşür¬mekte devam ettiği hayranlariyle, yepyeni bir idealin ha¬bercisi görünüyordu. Hasımlarını

daima gösterdikleri te¬zat içinde yakalayıp kendi sözlerinde çürütmek yolunu ta¬kip eden büyük

kafa, ortada, eski usûl ve gelenek adına hiçbir şey bırakmıyor, güvenilen herşeyi yıkıyor, bütün

mevcudu hiçe indiriyor ve pek az insanın anlamaya baş¬ladığı bir «hep»ten bahsediyordu.

Bu noktayı, deminki İngiliz hukuk mütefekkirinin anlayışından görelim:

«O, eski nizam için korkutucu birşeydi. Mevcudu, temelinden sarsıyordu. Devlet ve cemiyetin

temellerine indirdiği her darbe derhal seziliyor, hiçbir engele rastla¬madan binayı dayanağından

çatısına kadar kavrıyordu. Darbelerin tesirini yumuşatacak aracı unsurlar da mev¬cut değildi.»

Nihayet, umumiyetle her cins kafanın nasibi gere¬ğince, etrafmda parmakla sayılacak kadar az

insandan kü¬çük bir keyfiyet halkası, çoğu hiçbir şeyden anlamayan kemmiyet dalgalanışlarının

öncüleri tarafından, kendi

14

15

inandıklarına göre küfürle suçlandırıldı. Hayranları üçer beşer artarken düşmanlarının otuzar ellişer

artışı karşısın¬da meydana üç adam çıktı: (Melitos), (Anitos) ve (Li-kon)...

ݺte, kelimesi kelimesine resmi iddia: «Atina vatandaşı (Pithiyan)ın oğlu (Melitos), and içe¬rek

bildirmiştir: (Sokrates) fenalık ediyor. Atina'nın inan¬dığı ilâhlara iman etmiyor. Aksine, ortaya,

iman edilecek yeni bir ûlûhiyet çıkarıyor. Gençliği fesada veriyor. Cezası ölüm...»

Bu üç adam birleşip (Sokrates)i Eski Yunan'ın hâkim sayısı 200'den 2000'e kadar değişen Halk

Mahke¬mesine verdiler. Mahkeme 501 üyeli olarak kuruldu ve insanlığın ilk fikir babalarından,

Batı Dünyasında (1) nu¬maralı vahdâniyetçi mizacın sahibi (Sokrates)i hesaba çekti.

Sene, Milâddan evvel 399...

Hâkimler, at nalı şeklindeki anfilere dizildiler, kar¬şılarına büyük fikir yuğurucusu, düşkün kılıklı

ve çirkin yüzlü (Sokrates)i geçirdiler; ve —bu noktaya dikkat!— onu, ileriye atması mümkün hiçbir

fikir ve kelimeden mahrum etmeyici, savunmalarında tam serbest bırakıcı bir fikir ve hakikat

güveni içinde dinlediler. Ulaşamadık¬ları hakikati hakikatsizlik diye almış olsalar da, hakikat

örtücülüğüne düşmediler; nasipsiz kaldılar, fakat alçal-madılar.

Ve (Sokrates)e dediler: — Söyle!

O da söyledi. Dünya durdukça duracak hikmetleri sıraladı.

16

APOLOCYA

Atina'nın bir noktasından, muhakeme meydanın¬dan, göğe doğru mevce mevce yükselen ve

ulvîlikler alemindeki yerine ulaşan büyük fikir... (Sokrates) konu¬şuyor ve ilk iş olarak, hâkimlere,

suçlandırıcıların ruh ve zihin hallerini gösteriyor:

«— Atina'lılar! İnsanların âlâsı! Beni suçlandiranla-rın, köpürte köpürte konuşurken, üzerinde ne

gibi tesirler bıraktığından haberim yok!.. Bense, onların hileli sözleri karşısında, hüviyetimi

kaybeder gibi oldum! Hem de onla¬rın bütün söylediği şeylerde, tek doğru nokta yokken... Şu var

ki, söyledikleri birçok yalandan, en fazla bir tanesine şaştım: Ben çok usta bir hatipmişim de,

sözlerime inanmak için ihtiyatlı olmanız lazımmış!.. Düşündüm: Benim, onlar hakkında hemen,

yalancı ve safsatacı hükmünü vermemden utanmaları, üstelik bu hükmü bana doğru kaydırmaya

ça¬lışmaları, hareketlerinin en hayâsız cephesidir. Birazdan göreceksiniz ki, ben zerre kadar usta

bir hatip olamıyaca-ğım! Meğer ki, doğruyu söyliyene, hakikati dillendirene, us¬ta bir hatip

denilsin.. Eğer öyleyse, onlarınkine değil, fakat kendi usulüme göre hatip olduğumu ben de tasdik

ederim.

Atina'lılar! Benden işitecekleriniz, ne onlarınki gibi aldatıcı sözler, cümle bağlantılarına dikkat

edilmiş hitabe¬ler, ne de hesaplanıp düzenlenmiş nutuklardır. Sadece, ken¬di kendine aklıma

gelecek ve dilimden sarkacak sözlerle be¬raber olacağım. Zira ben, söyliyeceklerimin doğru

olacağı¬na güveniyorum. Hiçbiriniz de benden, başka birşey bekle¬mesin!

Atinalılar!.. Eğer benim, çarşı meydanındaki dükkânlarda ve başka yerlerde konuşurken kullanmayı

âdet edindiğim sözlerle müdafaama giriştiğimi görürseniz, sakın şaşmayın ve bu yüzden

kargaşalığa düşmeyin! Yalnız şu noktaya dikkat ve ehemmiyet bağlayın: Söylediğim, doğ-

17

ru mu, değil mi? Çünkü hâkimin fazileti doğruyu görmek¬te, hatibin fazileti de doğruyu

söylemekte...»

Bundan sonra kendisinden niçin nefret edildiğine geçiyor, herkese musallat halini anlatıyor ve

bunun neti¬cesinde nasıl bir bakış çektiğini belirtiyor:

«— İki oğlu var!.. Ona sordum. Eğer senin iki oğlun iki tay, yahut iki dana olsaydı, onlara bakıp,

gereken terbi¬yeyi vermek için mutlaka bir adam bulur, onu ücretle tu¬tardın, değil mi? Bu adam

da, elbette, ya bir çiftçi, yahut bir at talimcisi olurdu. Fakat madem ki çocukların iki in¬sandır;

kendilerine bakıp, gereken terbiyeyi vermek için nasıl bir adam bulmayı tasarlıyorsun? Bir adama

veya bir vatandaşa yakışır mümtazlık ve mükemmellik bilgisine sa¬hip kim var? Ben öyle sanmıya

mecburum ki, sen baba ol¬man noktasından bu meseleyle meşgul olmuşsundur, böyle bir kimseyi

tanıyor musun?»

«— Bunun neticesi olarak, imtihan ettiğim kimseler kendi kendilerine öfkeleneceklerine bana

kızarlar ve (Sok-rates) iğrenç bir adamdır, gençleri fesada sürüklüyor, der¬ler. Birisi kendilerine ne

yaparak veya neleri öğreterek gençleri fesada sürüklediğimi sorsa, bilmediklerini söyler¬ler. Fakat

ne söyliyeceklerini bilmedikleri meydana çıkma¬sın diye, bütün hikmet sahiplerine karşı

takımlmasi kolay olan şu edaya bürünürler: Havadaki, yeraltındaki şeyleri inceler; bizim

taptıklarımıza inanmaz; zayıf hüccetleri kuv¬vetli gösterir!.. Böyle derler, zira hakikati görmek ve

gös¬termek istemezler ve kendilerini herşeyi bilir sanmalarına rağmen hiçbir şey bilmedikleri belli

olmasın diye de omuz çevirirler.»

(Melitos) ve (Anitos)dan ziyade, korktuklarının bu tip insanlar olduğunu söyleyen (Sokrates),

ötelere inan-

18

makla bu dünyayı teftiş ve murakabe etmek arasında bu adamlarca bir tezat vehmedildiği noktasına

geliyor ve he¬men hükmü basıyor:

«— Bu adamlar ve benzerleri tipler, bana isnat et¬tikleri işlerle, yani akıl ve hikmetle uğraşanların

Tanrıya inanmadığını sanırlar.»

Bu noktada (Sokrates), «Tanrı» yerine uydurma ilâh, put diyemediği için böyle söylüyor ve eriştiği

hik¬metin, kendisini putlardan ayırmış olduğunu itiraf edemi¬yor. Böyleyken, asıl inananın kendisi

olduğunu ispat et¬mek için, o harikulade mantık ağlarından birini ithamcısı (Melitos)un önüne

seriyor, onu hesaplaşmaya çekiyor ve her zamanki usuliyle kendi tezadı içinde yakalamaya

ba¬kıyor.

«— (Zeus)a and içerim ki, sen hiçbir Tanrıya inan¬mazsın!»

Dedirttiği (Melitos)a, Tanrılık, ve insanlık işler bu¬lunduğunu ve (Sokrates)in de bu işlerle

uğraştığnı ve bu işlere inandığını itiraf ettirince, boğa bakışını, mahkeme üzerinde gezdiriyor ve

kelâmın şu harika kutbuna yükse¬liyor:

«— İnsanlara ait şeyler bulunduğuna inanan, fakat insanın varlığına inanmıyan bir adam!.. Atlara

ait şeyler bulunduğuna inanan, fakat ata inanmıyan bir adam!..Ya bu olabilir mi? Flüt çalanlar

bulunduğuna inanan, fakat flüt çalanlara ait şeyler bulunduğuna inanmıyan bir adam!... Bu hiç

olabilir mi? Pek âlâ! Ruhanî şeylerin mev¬cudiyetine inanıp da ruhlara ve ona vücut veren

müessire inanmıyan bir adam!.. Bu asla olamaz! Bu anlayış, at ve eşeklerden doğan yavrular, yani

katırlar olduğuna inanıp da at ve eşeklerin bulunmadığına inanmak kadar saçma olur!»

Asıl suç:

19

«— Şimdi belki birisi kalkar da der ki, fakat Sokra-tes, şu senin hakkındaki dâva nedir?

Aleyhindeki garazlar ne yüzden, nasıl türedi? Hakkındaki bütün rivayet ve dedi¬kodular, her halde

sen yerinde rahat rahat otururken ve başkalarından fazla birşey yapmazken çıkamazdı. Her hal¬de

birçok insanın yaptığından daha başka şeyler yaptın, o nedir?»

Bu, (Sokrates)e göre hikmet ve hakikat aşkıdır: «— Öyle kimseler gördüm ki, muhakeme edilirken,

gayet tuhaf şekiller ve hareketler içinde kendilerini küçül¬türler. Sanki öldürülecek olurlarsa

misilsiz bir işkenceden geçecekler; yahut kurtulurlarsa ebediyen ölmiyecekler...»

Fikir ahlâkı:

«— Besbelli birşey ki, harplerde çok kere insan, silâhını atıp düşmanından merhamet dilenmekle

ölümden kaçabilir. Eğer insan, ruhunu alçaltilmaya göz yumarsa, türlü türlü tehlikede ölümden

kaçmak için çeşit çeşit yol bulur. Fakat ey insanlar, ölümden kaçmak güç bir iş değil; kötülükten

kaçmak çok daha zor... Zira kötülük ölümden daha tez koşar. Nitekim ben ihtiyar ve yavaş yürür bir

adam olduğum için ölüme tutuldum; düşmanlarımsa çevik ve körü körüne hızlı oldukları için

kötülüğe tutuldular.»

İdealizma cesareti:

«— Ancak ben, başka türlü bir müdafaadan sonra yaşamaktansa böyle bir müdafaa uğruna ölmeyi

tercih ede¬rim!»

Hikmet ve neticesi:

«— İnsanlar, birçoklarına, en fenası kendi kendileri¬ne hikmetli görünürler. Fakat böyleleri

hikmetli değildir. Böyle olunca nefsi kendi öz hikmet iddiasına inandırmak¬tan sakınmak lâzımdır.

Baş hikmet budur. Bunun üzerine

ben de nefsimi hikmetli sandığımı, fakat olmadığımı anla¬dım. Başkalarına da bunu anlatmaya

çalıştım. Bu halim in¬citici ve tiksindirici oldu. Kendi kendime dedim ki, ben ço¬ğundan daha

hikmetli olmalıyım! Zira hiç kimse güzel ve iyi birşey bilmiyor; fakat çoğu hiçbir şey bilmezken

birşey bildiğini sanıyor; bense bilgisizliğime karşılık birşey bildiği¬mi sanmıyorum. Hiç değilse şu

ufak noktada onlardan daha hikmetli değil miyim?»

«— Gördüm ki, en şöhretli kimseler, akla yakın ol¬mak bakımından en kifayetsiz adamlardır; ve

daha az ta¬nınmış kimseler onlardan çok üstün...»

«— Şairlere gittim.. Ve gördüm ki, şiirlerini hikmet¬le değil, bir nevi insiyakla yazmaktadırlar. Bir

de baktım ki, onlar, yazdıkları şiirler yüzünden kendilerini öbür işler¬de de insanların en hikmetlisi

sanıyorlar!»

«— Anladım ki, işçiler ve ustalar da, şairler gibi, kendi sanatlarını becerebildikleri için başka

hünerlerde de çok hikmetli olmak dâvasında; ve bu ahmaklıkları yüzün¬den kendilerinin olan asıl

hizmeti batırmakta...»

Ve zerrece tereddüt göstermeksizin hakikati ortaya koyuyor:

«— Atina'lılar, insanların âlâsı! Aranızda, şu Sokra-tes gibi, hikmet noktasından nefsinin gerçek bir

değeri ol¬madığını bilen kimsedir ki, en hikmetli olanınızdır. Böylesi de, ya pek az, ya hiç yok!...»

Böylece (Sokrates), müdafaasının etrafındaki hik¬metlerden birdenbire esasların esasına geçiyor ve

kendi¬sinde buldukları suçu aslında en ileri fazilet olarak, yakıcı bir istihkar diliyle, yine bir

(diyalog) suali halinde mah¬kemenin suratına çarpıyor:

20

21

«— Ben ne gibi bir cezaya mı müstahakım? Ömrüm boyunca dilimi tutmadığım için?.. İnsanlardan

çoğunun de¬ğer verdiği şeylere aldırmadığım için?.. Paraya, mala, askerî rütbelere, hatipliğe ve

memlekette durmadan ortaya çıkan türlü türlü rütbelere, entrikalara ve partilere bağlan¬madığım

için?.. Bu gibi faaliyetler altında yaşamayı kendi¬me yakıştıramadığım, kendimi böyle bir hayat

sürmiyecek kadar şerefli saydığım için?...Kendimi böyle şeylere vere¬cek olursam, ne kendime ne

de size bir faydam olur diye onların hepsinden, uzak kaldığım için?.. Faydalı bildiğim şeylere her

vatandaşa öğretmeye kendimi vakfettiğim için?...Bütün bunlar için ben ne gibi bir cezaya mı

müsta¬hakım? Söyliyeyim: Beni devlet adına (Pritaneyon)da besle¬yiniz! Sizi yetiştiren, ruhunuzu

geliştiren, aydınlatan, bu¬nun için herşeyi bırakan fakir bir adama yakışacak budur. Bilmem kaç

atlı araba yarışlarında mükâfat kazanan bir yurttaştan, bir madde pehlivanından fazla, buna ben

Iâyıkım!»

Tam bir sıra kollamadan, parça parça, fikir ve kıy¬met alâkalarına göre düzenlediğimiz Apolocya

isimli bu meşhur müdafaa nasıl bir şeydir? Müdafaadan başka her şey!.. O, işi nihayet suçsuzlukta

tamamlayıcı bir üzerin¬den atma savunması değil, herşeyi üzerinde toplayıp asıl hakikat ve fazileti

ona bağlama hamlesi, muhteşem bir taarruzdu. Sanki (Sokrates), hayalindeki düşmana karşı 501

kişilik bir ağaç altı toplantısı tertiplemiş, hâkimlerini fikrî mahkûmları haline getirmişti. Ara sıra

farkına varıp gayet ince kıvrımlarla vatandaşlarından, yani talebeleri makamında insanlardan ibaret

gördüğü yargıçların sura¬tında bazan bir tokat, bazan bir istihkar, istihza ve her ân korkunç bir

istiğna ve daima ezici bir ders ve ihtar belirti¬yordu. Fakat ufak tefek söz kesmelerden ve

kaynaşmalar¬dan başka (Sokrates)in dilini bağlayıcı hiçbir davranış

yok... Hürriyet terbiyesinden gelen 501 heykel onu dinli¬yor:

«— Beni ne şu, ne de bu kötü adam incitebilir; imkânı yok.. Zira iyi bir adamın kötü bir adam

tarafından incinmesi Allah'ın iradesine uygun değildir. Gerçi o adam beni öldürebilir,

memleketimden sürebilir, vatandaşlık hakkımdan düşürebilir; belki o adamın kendisi de başkası da

benim zarar gördüğümü sanır. Fakat gerçekte zararı ben görmüş olmam. Asıl bunları yapacak

olanlardır ki, gi¬rişecekleri haksızlık yüzünden kendi kendilerini zarara sokmuş olurlar.

Atinalılar!.. ݺte şimdi, müdafaamı, sandı¬ğınız gibi kendi menfaatim için değil, ondan daha üstün

tut¬tuğum sizin menfaatiniz için yaptığımı anlıyor musunuz?»

«— Çünkü beni kaybedecek olursanız, bir at sineği ata nasıl yapışırsa, size öyle yapışacak, belki

sizi sinirlendi¬recek, fakat her ân harekete getirmekten vazgeçmiyecek, uyumanıza razı olmiyacak

başka birini kolay kolay bula¬mazsınız!»

«— Atinalılar!.. Memleketinize leke sürmek isteyen¬ler, sizi, hikmet sahibi bir adam olan

Sokrates'i öldürmüş olmakla suçlandıracak; ve bunu yapabilmek için, ben hiç de öyle olmadığım

halde, sırf sizi kötülemek bakımından, bana hikmet sahipliğini kondurmakta tereddüt göstermiye-

cekler!..»

«-Zira, ey insanlar, ölümden korkmak, bir insanın bilmediği şeyi bildiğini sanmasıdır ki, sadece

ahmaklıktır. Hiç kimse ölümün insan için nimet olup olmadığını bilmez; halbuki en büyük

fenalıkmış gibi ondan korkarlar. Cehale¬tin en çirkin şekli, insanın, bilmediği birşeyi bilir sanması

değil midir?»

22

23

«— İnsanlar, asıl bildikleri, bildiklerini sandıkları şeylerin cahilidir!»

«—Orada hiç şüphesiz, sormak, gerçeği aramak yü¬zünden ölüme mahkûm edilmek tehlikesi de

yoktur!»

«— Oğullarım büyüyünce, ey insanlar, ben sizin ca¬nınızı nasıl sıktımsa, siz de onların canını öyle

sıkarak ceza¬landırınız! Eğer onların faziletten ziyade paraya veya her¬hangi bir dünya matahına

kıymet verdiklerini görürseniz, yahut birşey olmadıkları halde kendilerini birşey zannettik¬lerine

şahit olursanız, ben sizi nasıl iğneledimse, siz de onla¬rı öyle iğneleyiniz! Eğer bunu yaparsanız,

ben de oğullarım da, sizden haklı muamele görmüş oluruz.»

Öylesine ders veriyor ki, yargıçlarını, başsız ve sonsuz bir (tirad) halinde ölüm düşüncesinin

başdöndürü-cü şiirine çekiyor; ve herkese yalnız fikri, mücerret fikri, en tesirli ahenkten daha sâf ve

lâtif, esirî düşünceyi teklif ediyor:

«— Ölüm, akıl yönünden iki şeyden biridir: Ya bir hiçlik, büsbütün şuursuzluk hali; yahut

insanların umduğu ve özlediği gibi, ruhun, bu dünyadan başka bir dünyaya göçmesi keyfiyeti...

Birincisi ne büyük kurtuluş ve ikincisi ne sonsuz bir kazanç...»

«— Birincisinde zamanın bütün akışı tek bir gece...»

«— İkincisine göre, bir kimse öteki dünyada (Orfe-os)a, (Museyos)a, (Homeros)a, (Heziyodos)a

kavuşacaksa bunun için acaba neye razı olmaz! Bu doğruysa, bırakınız, bir daha bir daha üstüste

öleyim!»

«— Haksız hükümler yüzünden can veren kahra¬manlarla buluşmak bizim için ne yüksek, ne üstün

saa¬det!..»

«—Şimdi ben, tarafınızdan hüküm giymiş ve idama mahkûm edilmiş olarak gidiyorum;

düşmanlarım da haki¬kat tarafından hüküm giymiş ve alçaklıkla haksızlığa mahkûm edilmiş olarak

gidiyorlar. Ben kendi cezamla kalı¬rım, onlar da kendi cezalariyle.. Belki bu şeylerin böyle

ol¬ması gerekti; ve olan herşey iyidir.»

«— Artık gitme zamanı geldi. Ben ölmeye gidiyo¬rum, siz de yaşamaya gidiyorsunuz. Fakat kim

daha iyi bir nasibe gidiyor; bunu ancak Allah bilir.»

Keşke meselemiz, hak ve hakikat âşığı, Batı tarihi¬nin en büyük fikir adamına reva görülen akıbeti

anlatmak olmasaydı da, sadece fikir üstü şiir ve şiir üstü fikir cep¬hesinden bütün Apolocyayı

kesimsiz ve bölümsüz vere-bilseydik. O, 2400 senedir, şairi, âlimi, hukukçuyu, filo¬zofu, devlet

adamını kapıp götüren uğultulu bir şelâledir.

Hâkimler, ellerindeki tunç levhalarla reylerini be¬lirttiler: 281 rey, ölüm cezası; 220 rey, beraat..

Eğer (Sok-rates) o kadar dikleşmeseydi de 31 rey karşı tarafa geç¬seydi, kurtulmuştu.

«— Tetkik ve tahkik edilmeksizin geçen bir hayata asla varlık denilemez.»

Hikmetinin sahibi, insana en büyük memuriyetini ihtar etmenin cezasını, içinde, küfür yobazlarının

ancak %56'ya varabildiği bir cemiyet ve onun yargıçlarından aldı:

Ölüm..

24

25

ZEHDR

Kendisinden birbuçuk asır yaşlı, büyük devlet ve hikmet adamı (Solon)un tavsifiyle, dudağında

ışıklı bir tebessüm, ölüm kararını kucakladı. Onu zindana götürdü¬ler ve yakınlariyle düşüp

kalkmakta serbest bıraktılar.

Yolda giderken, ebedî sualciliğini tekrarlamaktan kendini alamadı:

«— Niçin ağlıyorsun?

—Haksız yere ölüme götürüldüğün için...

O anda bile, insan ruhunu tezatları içinde yakalama metodunu bırakmadı:

—Demek, haklı yere ölüme götürülseydim, gülecek¬

tin?»

Nefsi ve nefsinin hasis dertleriyle alâkasız, nefsini bile mücerret fikrin murakabe ve müşahede

mevzuu diye alan hikmet adamından ne müthiş tecelli!..

Yakınları kendisini hapisten kaçmaya teşvik ettiler. Hattâ bu bahiste ferdî kaygı üstü sebepler de

gösterdiler.

Şiddetle reddetti:

«— Kişi teslim olmamalı, geri çekilmemeli, safını bı¬rakmamalı!.. Cenkte olsun, mahkemede

olsun, nerede olur¬sa olsun, yurdunun emrini yerine getirmeli!.. Eğer bu emre inanmıyorsa onu

verenleri aydınlatmaya ve görüşlerini de¬ğiştirmeye çalışmalı.. Bunun için her vasıtaya

başvurabilir, fakat kaçılamaz!»

Yakınlarından (Ehakrates) diyor ki:

«— ݺte dostumuzun son tavrı ve akıbeti bu oldu. Doğrusunu söylemeliyim ki, o zamanın bütün

insanları içinde en akıllısı, en dirayetlisi, en adaletlisi ve en

ahlâklısıydı.»

(Sokrates)in zindan hayatında etrafını öyle bir hal¬ka sardı ki, iş, hükümete bir fitnenin başı gibi

göründü, ve

26

hapisliğinin 30. günü, baldıran otu zehrini içmeye mecbur edildi.

O zaman 30 yaşlarında bulunan ve hocasına ait herşeyi sonradan kaleme alan Eflâtun, (Sokrates)in

ölüm tablosunu çizen büyük ressamdır:

«— Sözünü bitirince, (Sokrates) ayağa kalktı; yıkan¬mak üzere başka bir odaya geçti. (Kriton) bize

kalmamızı tenbih ederek onun arkasından gitti. Aramızda konuşulan¬ları, mevzu dışına

çıkmaksızın, tekrar tekrar gözden geçir¬dik. Hem de, içine düştüğümüz felâketin büyüklüğü

üzerin¬de konuştuk. Gerçekten babasız kalmıştık; bundan böyle öksüzler gibi yaşayacaktık.

Yıkanma bittikten sonra, onun yanına çocuklarını getirdiler. İkisi küçük, biri büyük üç ço¬cuğu

vardı. Birtakım akraba kadınlar da geldi. (Sokrates) gelenlere öğütler verdi. Sonra kadınlarla

çocuklara, çekilip gitmelerini söyledi. Derken bizim yanımıza geldi. Güneş batmak üzereydi.»

«Uşak, Hâkimlerin buyruğu, (Sokrates), dedi; zehir içeceksin! Ve sonra devam etti: Bana kızıp

gücenmediğine eminim. Sen onları, bu işe sebep olanları, pek iyi tanırsın! Haydi Allah'a

ısmarladık, alınyazın neyse o olur. Elinden geldiği kadar tahammüllü ol! Uşak geriye döner

dönmez, gözlerinden yaşlar boşandığını gördük. O zaman (Sokrates) 9na bakarak mırıldandı: Sana

da Allahaısmarladık, dediği-ıi yapacağım! Ve bize dönüp ilâve etti: Ne ince duygulu adam! Burada

bulunduğum müddetçe her gün beni görme¬ğe, benimle konuşmağa geldi. İnsanların en iyisiydi o;

şimdi ne kadar iyi yürekle benim için ağlıyor! Haydi bakalım, sö¬zünü dinleyelim onun! (Kriton),

ezilmişse zehiri getir, değil¬se ez! Zehiri biraz daha geç içmekle sanırım kazanacağım îiiçbir şey

yok.. Böylece son dakikada hayata bağlanmak, |artık hiçbir şey kalmadığı anda onu korumak ve

esirgemek

27

beni gülünç eder. Haydi artık konuştuğumuz yeter, dediği¬mi yap!. Bunları söyledi ve sükûnetlerin

en eşsiziyle, titre¬meden, beti benzi atmadan, zehiri aldı. O meşhur boğa ba-kışiyle, gözlerini

adama dikti. Ve içti.»

«Ben de meğer boşu boşuna kendimi zorluyor mu¬şum. Gözyaşlarını, birden, seller gibi

boşanıverdi. Yüzüm örtülü, iki büklüm, ağlıyordum. Muhakkak ki, ona değil, kendime ağlıyordum;

böyle bir arkadaştan mahrum olaca¬ğım için kendime, kendi felâketime ağlıyordum.»

O zaman (Sokrates) bağırdı:

— Ne yapıyorsunuz dostlar; ne kadar da tuhafsınız! Ben kadınları, işte bu manzarayı görmemek

için yolladım. Onların bu gibi ölçüsüzlüklerini önlemek için.. Ölürken, sakin ve uğurlu sözlerle

gitmek gerektiğini bilmez misiniz?»

«— Soğumak sırası kalbe gelince, Sokrates öleceğini söyledi. Karnının altı çoktan soğumuştu.

Örtülü yüzünü açar açmaz, şu son kelimeleri mırıldandı: (Asklepyos)a bir horoz borçluyuz!

Parasını ver, unutmai'Ve sustu. (Kriton), peki, olur, dedi: fakat bize başka bir diyeceğin yok mu?

Bu suale artık cevap veren olmadı.»

(Sokrates) ölmüştü. O anda toprak rengini alan du¬daklarından, başındakiler, vaktiyle şu sözlerin

dökülmüş olduğunu hatırlıyorlar:

«— Aklın göze alması gereken tehlike, ruhun ölmez¬liğine inanmaktır. Bu tehlike gerçekten

güzeldir. Bunu, bü¬yülü sözler ve dualar gibi, kendi kendimize tekrarlamah-yız!»

Gönlünü tamamiyle yatırdığı ebediyete, aklını büs¬bütün budayıcı bir vecd idrakiyle kapanamıyan,

inandığı¬na bile akıl zaviyesinden hâlâ bir tehlike göziyle bakan, yani sonuna kadar akla bağlı ve

Yunanlı kalan (Sokrates),

herşeye rağmen akılla aklı iflâs ettirmenin, hendeseyle hendeseyi yıkmanın ve İlâhi vahdet eşiğinde

dize gelme¬nin Batıda ilk ve eşsiz örneği...

O, memleketinin putlarını devirmeye kalkıştığı ve (plastik) çerçevenin sinek kâğıdına yapışanları

insan ha¬yatının iç kesimine çağırdığı için öldürüldü ve bu bakım¬dan fikir tarihinin, Batıda ilk

büyük mazlumu oldu. Ka¬derini çok derinden sezmiş ve bunun bütün ruh soyluları için umumi bir

nasirrolduğunu anlamıştı. Müdafaasında, karşısındaki 501 heykele şöyle haykırmıştı:

«— Bu iş dünyada ne benimle başladı, ne de benimle bitecek!.. Hak ve hakikati günlük hayat

kaygılarının üstün¬de tutanları, daima benim akıbetim kovalayacak!..»

Bugün (Sokrates) öldürüleli, yani düşünen adam düşündüğü için toprağa tıkılalı 24 asır geçmiş

bulunuyor Acaba, o gün bugün, arkalarından aynı akıbetin kovaladı¬ğı kimseler kaçtır?

28

29

(II)

İSA DDNDNDN MAZLUMLARI

YAHUDD

Filistin'deyiz. Babasız Hak Peygamberi İsa Resul'ün doğumundan beri 35 yıl geçmiştir. Onun

çarmı¬ha gerildiğini sandıkları mevsimden beri de 5 yıl.. Sene 36..

Batılıların «Ölü Deniz» adını verdikleri gölle Ak¬deniz arasında, Peygamberler yatağı bir bölge..

Hem Pey¬gamber, hem de Yahudi yatağı..

Dar ve yılankavi sokakları, koskoca duvarlarda kü¬çücük pencereleri, kalabalıkları huni gibi çeken

mikâpvâri mabetleriyle, Yunan illerinin dış açıklığına karşı, içe kapanış mizacından ketûm çizgiler

billûrlaşan bir şehir..

Kudüs...

Bu noktadan, İran ve Hindistan yönünde Doğu'ya, Yunan ve Roma istikametinde Batıya, eski Asûr

ve Mısır dünyalarına doğru şimale ve cenuba dört çizgi çekecek olursanız, her çizginin başına,

tunçtan, tahtadan, taştan, altından, şekil şekil putlar oturtabilirsiniz.

31

Kudüs, eski, çok eski tevhid beldesi...

Mezopotamyada ateşi gül bahçesine çeviren İbra¬him Peygamber, o gün bugün, Doğu ve Batı arası

öyle bir koridor açmıştır ki, içinden peygamberler seli akar; ve gi¬de gide o yol, insanoğluna hedef

gösterici ezeli ve ebedi tebliğ basamağına kadar varır. Bu basamağı O'na, kaina¬tın yüzü suyu

hürmetine yaratıldığı Varlık Nuruna, evvelâ Adem Peygamber, sonra İbrahim Resul hazırladı; ve

Kudüs'ten geçen koridor çizgisi üzerindeki peygam¬berler seli hep O'na yol açtı.

Sevgilisinin Miracında Allah'ın adlariyle belirttiği gibi, biri «Mescid-ül Haram», öbürü «Mescid-ül

Aksa»yı çerçeveleyen iki mübarek beldeden biri ve ilâhi vuslat yolunda ilk menzil, Kudüs..

Nasıl «Ölü Deniz» dedikleri çırpıntısız gölden öte¬ye kum denizi başlıyor ve orada hayvan, deve,

nebat da hurma ağacı şeklinde şahsiyet bağlıyorsa, buraların hay¬vanı da merkep ve ağacı zeytin..

Dört yanı putlarla çevrili, bu eski, çok eski tevhit beldesi ve etrafında çoktanberi bit.soy türemiştir

ki, baş sanatı tevhit sırrını içinden zedelemek ve büyük mücerre¬di bir takım hileli teşhislerle

maskeleyip en korkunç ve savaşılması en çetin puta çevirmektir.

Bu soyun ismi, Yahudi... Yahudinin şeklini tarif kolay olduğu kadar mânasını çerçevelemek zor...

Yahudi, mukaddes sancağı aslî sahibine teslim et¬mek yolundaki şanlı nebîlerin ilk tebliğ plânı

üstün insan¬lar kadrosu İsrailoğulları yanında, ihanetine kendi öz pey¬gamberlerinden başlayıp bu

hiyanet ruhunu ayrıca kadro-laştıran, soylaştıran, kavimleştiren ve nihayet bellibaşlı bir ırk ve

millet haline getiren bir ilk ve temel tip.. O, na¬sıl ve nereden geldiği meçhul, şu veya bu ruh

keyfiyetin¬de müstakil bir ırk değil, kendisini Peygamberinden ve sâf ırkından koparmış ve ayrıca

mayalaştırıp ırklaştırmış

I

ayrı bir soy... Yahudi, mücerret ve umumi mânada ırkiyle insanoğlu kadar geniş, müşahhas ve

hususî ruhu; ve yal¬nız bu ruha hapsettiği ırkiyle de kendi öz kemmiyeti dere¬cesinde dar.. Roma

imparatorluğu devrinde medenî dün¬yanın %3, bugün ise %1,5 kadarı... O, üstün beşeriyetin çınar

ağacından geldi ve sonra kendi kendisini çınarın to¬humundan o türlü ayırdı ki, ormana zakkum

ağaçlarını saldı; ve sâf tevhitten taşlayarak bütün inanışların ve bu inanışlar etrafındaki insan

topluluklarının gizli mikrobu oldu.

ݺte, ilk peygamberlerin büyük tebliğ kadrolarına ait zıt ve fesatçı kutbu belirten ve onu ırk çapında

üreten Yahudiyi böyle görmek ve onu Peygamberlerinin soyun¬dan bilmemek, hattâ tam zıddı

kabul etmek, başlıca kıstas...

Milâdî tarihin başlarında bütün Suriye ve Filistini, bütün şimalî Afrikayı, cenubî İspanyayı, Ren ve

Tuna ne¬hirlerinin Batı ve Güneyindeki bütün Avrupayı, Kırımı, Kafkas ve İran sınırlarından öteye

bütün küçük Asyayı içine almış ve Akdenizle Karadenizi havuz haline getir¬miş bulunan Roma

İmparatorluğu, Yahudinin, kan da¬marlarına girip en hassas nahiyelerinde gizli sömürgesine

karargâh kurduğu ilk büyük tarihî bünyedir.

Fransız Akademisinden büyük bir tarihçinin ölçü¬sü:

«—Tarihimizin başında, Romalılar tarafından Ya: hudilerin ufalanarak dünyanın her tarafına

dağıtılışı ve serpilişi bir asır kadar sürdüğü halde, onların hücreleri, daha evvel, küçük birliklerle

İmparatorluğun her köşesi¬ni tutmuştu.»

Roma'lıların meşhur (Oracles Sibyllins) isimli ki¬taplarında Yahudi şöyle konuşturulur:

«— Toprak, baştan başa seninle doludur; deniz bi¬le..»

32

33

(Flavius Josef) şöyle der:

«—Yahudisiz tek şehir bulunabileceğini sanmak

gülünçtür.»

Meşhur Yunan tarihçisi (Strabon)un fikri de başka türlü değildir... Ve ݺte eski Roma'mn fikir ve

hikmet

adamı (Senek):

«— Bu suçlu kavmin âdet ve usulleri her memle¬kette karargâh kurmuştur.»

Başta Roma'lılar bulunmak üzere hâkim milletler tarafından Yahudilere tatbik edilen bu sağa sola

dağıtma ve serpiştirme işine, Yunanlılar (Diaspora) ismini taktılar ve bu ismin kadrolaştırdığı kara

takkeli, kara cübbeli, ka¬ranlık bakışlı, sinsî tavırlı, korkak edalı ve aktör mimikli sürülere derin bir

nefret söziyle baktılar.

İsa Peygamberin, etrafını alan 12 havarisine:

«—Yarın horoz ötmeden aranızdan biri beni ele

verecektir.»

Dediği Yuda, işte, beşeriyet ormanının bu zakkum

ağacına ait ilk tohumlardan biridir.

Onun dinini de, içinden ve dışından Yahudi bozdu; ve Allah'ın derecede dördüncü olarak —

Birinci, Kâinatın Fahri; ikinci, Hazret-i İbrahim; üçüncü, Hazret-i Musa, dördüncü, Hazret-i İsa—

gönderdiği ve «Ahmed» ismiyle Sevgilisini müjdelettiği Babasız Hak Peygambe¬re, ya Allah'ın

oğlu demek, yahut onu hiç kabul etme¬mek yollarından iftira etti.

Hazret-i Musa Sina Dağında İlâhi hitaba karşı erirken, gerilerde, altundan bir buzağı yapıp tapan o,

iffet heykeli Meryem'e zina isnat eden o, Hazret-i İsa'yı inkâr eden o, kabul etmiş görünüp de

Romalı'lara gammazla¬yan o, İsa dininin sâf gönüllülerine tuzaklar kuran o, aynı dinin gönüllüsü

kılığında ilâhi sıfatları zedeleyen ve Hak Dini yolundan çıkaran o, İncil'i değiştiren ve en vahşi

ta¬assubu körükleyen o, hepsi o; ve bugüne kadar hiç değiş-

nıeksizin, yıkıcı, bozucu, boğucu dehâsiyle nice marifet¬ler beceren ve iman, aşk, ahlâk ve birlik

gördüğü her top¬lulukta fesat merkezlerini kuran o, hep o...

7'LER

Hazret-i İsa'yı Romalılara satarf Yuda, bizzat İsa Peygamber sanılıp (Dslamî kaynaklar gözünde

hakikat bu¬dur) çarmıha gerildikten ve Babasız Hak Peygamber göğe kaldırıldıktan tam 5 yıl sonra

(sene 36) Yahudilerin tuza¬ğa düşürdüğü ilk kurban, İsa dininin ilk mazlumu sıfatiy-e (Etyen)

oldu. (Saint Etienne - Sent Etyen), Aziz Et¬en...

Batı dillerinde (Saint) kelimesi «aziz» mânâsına gelir. Şu kadar ki, bu tabir, rastgele eşya ve

şahıslara bağ¬lı küçük alâkaları göstermekte ele alınmaz ve «mukad¬des» sıfatı ile karışık olarak,

yalnız, ilâhî visale ermiş far-zedilen insanlar hakkında kullanılır. Bizim, ancak Saha-bileri ve

evliyayı yükseltici sıfatlandırışlarımız gibi...

İslâmî ölçülerin mutlak ifadesiyle kabul edebiliriz ki, Kâinatın Fahrinden sonra İsa dinine bağlılık

iddia edenlerden veli ve aziz gelmesi ihtimali yoktur. İsa dini¬nin velileri, sadece ve ancak bu dinin

Allah'ı tevhit ve tenzihte dalâlete düşmemiş bağlıları arasında bulunabilir. Bu kat'i ölçüyü hiç

kaybetmeksizin o devre bir göz atan¬lar için de, İsa Peygamberin havarileri ve onları takip eden

bağlılar arasında kimin bu sıfata gerçekten lâyık ol¬duğunu kestirmek mümkün değildir. Zira İsa

Peygambe¬rin getirdiği iman fışkırışından sonra pek kısa bir zaman içinde Yahudi kalpazanlığının

parmak izleriyle bütün saf¬fet ve asilliğini kaybeden bu hak din (Dslâm şeriatine ka¬dar hak din),

kendi halis akideleri etrafında kimleri barın-dırabilmiştir, ebedî meçhul...

34

35

1

Biz yalnız, Allah'ın, topyekûn zaman ve mekâna hâkim, son ve en üstün Resulüne kadar gelen

devrede İsa dinini öz saffet ve aslîliği içinde hak kabul ederek, onun sadece bu devrede vardığı

mazlumları, Allah'i tevhit ve tenzihte dalâlete düşmemiş olmaları şartiyle birer gerçek aziz ve şehit

sayabilir ve bugün ilk İsevîler üzerinde İslâmi ölçüye göre belirtilmesi mümkün olmayan iç

haki¬kati Allah'a havale ederiz.

Tekrarlamakta fayda vardır ki, Milâdi Birinci Asır¬dan başlayarak Yedinci Asrın ilk yıllarına kadar

gelen çı¬ğırda her İsevî, Allah'i tevhit ve tenzihte kusursuzsa, velilik derecesine ulaşmakta engelli

değildir; Yedinci Asırdan ileriye doğru Batılıların, isim başlarına birer «aziz» sıfatını ekledikleri

bütün hayalî kahramanlar birer uydurma velidir; öncekilerdense kimlerin ilâhi tevhit ve tenzihte

kusurlu veya kusursuz olduğu, çözülmez bir mu¬ammadır.

Meselâ İsa dininin ilk mazlumu bildiğimiz (Sent Etyen)e mahkeme huzurnda söylettikleri doğru

olsa, onu «Teslis - Üçleme» inanışına bağlı bir insan kabul etmek gerekir ki, o takdirde kendisinin

İsa Peygamberi anlama-. dığını ve Allah Resullerine ait münezzeh hakikati bilme¬diğini iddia

etmek en doğrusu olur. Fakat biz bu lâfları, Hristiyan muharrirlere ait uydurmalar diye ele alır ve

(Sent Etyen)in mazlumluğundaki Yahudi rolünü hesaba katarsak, hakkında bir tenzih kapısını açık

bulundurmuş oluruz.

Nitekim aynı kaynaklar, Yahudi eliyle sahteleştiril-miş İncillere dayanarak aynı sözleri bizzat

Hazret-i İsa'ya isnat ederler ve ona, «Kaadir-i Mutlak»ın, gök tahtında sağına oturtacağı oğlu

olduğunu söyletirler.

Merkezi Kudüs olan Yahudilik ülkesinde, Yunan ve Roma Medeniyetlerine karşı iki cereyan,

çoktanberi alıp yürümüştü. Biri, bu putperest topluluklara karşı tam bir muhafazârlık, ihtilâtsızlık,

infiratçılık, kabuk içi nefs müdafaası... Öbürü, onlara kucak açmak, kültürlerini in¬celemek, dış

dünya ve madde üzerindeki usullerinden ve sistemlerinden faydalanmak, kendilerine onları ve

onlara kendilerini aşılamak... Bu cereyanlardan biri YahudicilDk, öbürü Yunancılık...

İkinci cereyanın başında, Yahudilikle Yunanlılığı bulamaç haline getirmiş, Yahudi asıllı,

İskenderiyeli Yu¬nan filozofu (Filon) vardı. Milâttan 20 yıl evvel doğmuş ve 54 yıl sonra ölmüş

olan bu filozof, Eflâtun'un idealiz-masını Yahudilerin «Kitab-ı Mukaddes» anlayışıyle ka-

rıştırarark, Yahudilikle Yunanlılık arası bir mezhep yu-ğurmuş ve ileride «Neo-Plâtonizma — Ney-

Eflâtuniye» kurucusu (Ploten)i yetiştirecek olan İskenderiye mektebi¬nin başlangıcı olmuştu.

İsa dininin ilk bağlıları, memur edildikleri beşerî gaye karşısında elbette ki, kendi hesaplarına ikinci

cere¬yanı destekleyecekler ve ırklaştırılmış Yahudi taassubu¬nun kabuğuna çekilmek isteyenlerde

en büyük düşmanla¬rını bulacaklardı. Çünkü bu kabuk, her şeyden evvel İsa Peygamberin getirdiği

soluğa kapalıydı.,

Böyle oldu.

Yahudilerin, YahudicilDk ve Yunancılık grupları arasındaki çekişmeler şahıs ve aile haklarına kadar

tesir edici bir çap kazandı; ve bu hal, gittikçe genişlemekte olan İsevîler birliğini birtakım tedbirlere

zorladı. 12'ler (Havariler)in karariyle 7 kişilik bir grup teşkilâtlandırıldı. (Diacre - Diyakr)lar,

hizmet ediciler... Taşıdıkları Yunan isimlerinden de belirdiği gibi, hepsi Yunana: Etyen, Fi-lip,

Prokor, Nikanor, Timon, Parmenas, Nikolâs... Arala¬rından biri de doğrudan doğruya Yunanlı.

ݺleri, İsevîler

36

37

birliğinin maddî ve malî ihtiyaçlarını idareden başka, her çeşit telkin, propaganda, hamle ve

hareket... Bu gruba, bi¬rinci derecedeki Havariler dairesine bağlı bir icra ve aksi¬yon komitesi

demek yanlış olmaz.

12'ler, 7'lere ellerini uzattı ve sonralarının Hristi-yan anlayışına göre dua ettiler.

Şöyle:

«-Ruh-ül Kudüs yardımcınız olsun»

Böylece, Yahudiler içindeki Yunancı zümrenin ezilmesini hedef tutan cereyan,, karşısında, çoğu

Yunancı olan ilk İsevîleri buldu.

Bunlar bir çalı çırpı muhiti içinde yayıldılar ve her tarafa ateş saçmaya koyuldular.

Hepsi genç, hepsi dinç, hepsi hareketli, hepsi hare¬ketçi... İçlerinde (Etyen), en gözükara ve

hararetli olanı...

(SENT ETYEN)

Kendi zaman ve mekânında hak olan İsa dininin tahrifçilik müessesesi Hristiyanlık (Müslüman,

zamanın¬daki gerçek İsevîlikle Hıristiyanlığı birbirinden ayırır) Aziz lâkaplı (Etyen)e, ilk

kuruculara mahsus aşk, ateş ve hareket seciyesinin en parlak örneklerinden biri diye ba¬kar.

İskenderiyeli olduğu sanılan ve hakim (Fîlon)dan diline bazı cümleler doladığı bilinen (Sent

Etyen), Yu-nancılığı içinde koruduğu imanını, ilk iş olarak Yahudi muhafazakârlarına karşı müthiş

bir yenilik bayrağı halin¬de açtı.

Ufukları kovalıya kovalıya, iklimleri demetleye demetleye geziyor ve her rastgeldiğine okunu

saplıyor. «— Eski tuluma yeni içki konulmaz.» «— Eski bir harmaniden yeni elbise biçilmez.»

İsa Peygambere atfedilen bu sözleri adım başında ^tekrarlayan (Etyen), Havarilerden (Sen Piyer)

Kudüs do¬laylarında daha ihtiyatlı bir dil kullanırken, doğrudan doğruya Yahudiliğin karşısına

dikilmeyi ve düşmanına tanı hedef vermeyi mizacına en uygun iş buldu.

Filistin güneşi altında pırıldayan Roma miğferi, İsa Peygamberin çarmıha gerildiği zanm üzerinden

5 yıl ge¬celi biraz gölgelenmişti. Bu cihangirlik miğferi altında, göğüs, kol ve ayak adalelerini

açıkta gezdiren Romalı sö¬mürgeci, bir insan nefesinin allak bullak ettiği ve zapte-dilmez mânalar

âleminden haber verdiği bu esrarlı ülkede nasıl tutunabileceğini hesap eder gibi bir hal içindeydi.

İsa Peygamberi huzurunda sorguya çeken Romalı Vali (Pons Pilât) İmparator tarafından merkeze

çağırılmış ve ağır zulüm isnatlariyle suçlandırılmıştı.

Yahudilerin ve Yahudiliğin, kendisini serbestçe hissettiği bir ândı bu...

Yahudi büyükleri toplandı, kara takkelerini biribi-rine yaklaştırdı; ve gittikçe uzayan yeni müminler

dizinin kolbaşısı mevkiindeki bu ateşli adama pençeyi attı.

Yakaladılar, kollarına girdiler ve onu, bir sıra et¬rafında halkalanmış kara takkeli, kara cübbeli ve

karanlık bakışlı hâkimlerin karşısına çıkarttılar.

(Havariler ve Mazlumların Kilisesi) adlı eserin muharriri Fransız tarihçisi anlatıyor:

«— O, hiçbir ân kellesini kurtarmayı düşünmedi. Nefsi için bir savunma, tenezzül edebileceği iş

değildi; o, imanını haykırmaya memurdu. Öyle haykırdı ki, sesi her taraftan duyuldu. Gerçek

mazlumların edası daima bu ol¬muştur ve hep bu olacaktır.»

Yahudilik temsilcilerinin suratına şamarını indirdi. Öyle indirdi ki, yeryüzünde mevcut bütün

Yahudilerin yanağına bir parçası inen tunç bir levha gibi bu şamar, bütün ülkeyi ihtizazlarla

doldurdu:

38

39

[»?

«—Yahudiler! Boyunları boyunduruklu, kalbleri ve kulakları mühürlü insanlar! Siz daima imana

karşı gel¬diniz! Babalarınız da böyle yaptı, siz de böyle yapıyorsu¬nuz! Hani ya, atalarınızın ihanet

ettiği Peygamberler ve emirleri? Atalarınız, Mesih'in geleceğini müjdeleyenleri öldürdü; siz de

Mesih'in kendisine kastetdiniz! Size me¬lekler tarafından indirilen ilâhî kanunlara isyan ettiniz! Siz

lanetlenmiş bir milletsiniz!»

Bu kadarı dayanılır gibi değildi. Hâkimler öfkele¬rinden haykırmaya başladılar.

(Etyen), basma geleceği biliyordu.

Fransız muharririne göre:

«— Daha o anda göklerin açılmış olduğunu farke-diyordu. Gökleri açılmış ve Oğulu Babasının

sağında oturmuş görüyordu. Hâkimlere bunu da söyledi ve şu hi¬tapla karşılaştı: Küfür, küfür!»

Hemen bildirelim ki, o zaman Yahudi ve Yahudi¬lik nasıl Babasız Hak Peygamber Hazret-i İsa'yı

tanıma¬makla tam küfürdeyse, (Etyen)in söylediği farzedilen bu sözlere karşı küfür ithamı da o

kadar yerindedir.

O Yahudilik ki, Âdem Peygamberin babasız yara¬tıldığına inanır da, İsa Resul'ün ilâhi iradeyle

babasız vücut buluşunu havsalasına sığdıramaz.

Ve Hıristiyanlığın (Dsa dininin tahrifçilik müesse¬sesi), Baba, Oğul ve «Ruh-ül Kudüs»

anlayışındaki sa¬pıklık.. Bu sapıklığa karşı Allah, münezzeh hakikatini Kur'anında bildirmiştir:

«De ki, O, Allah birdir; bir üstü birdir. Kimseye muhtaç olmayan ve herşeyin kendisine muhtaç

olduğu Sa-med'dir. Ne doğurmuş, ne doğurulmuştur. Ve bütün bu Kâinatın topu ona denk

değildir.»

(Etyen)in «Göklerin tahtında oturan Baba ve onun sağına aldığı Oğul» sözlerini söylememiş olması

ihtimali¬ni daha kuvvetli tutalım; ve hâdiseyi, bir küfür şeklinin

başka bir küfür şekline zulmetmesi diye ele almaksızın «acaba söyledi mi?» istifhamını daima

muhafaza ederek neticeye gelelim:

Mahkemeyi çevreleyen Yahudiler, hâkimlerin bu tavrı karşısında hemen (Etyen)e saldırıyorlar ve

onu mey¬dan yerine sürüklüyorlar. Romalıların durumdan haberle¬ri bile olmuyor. Zaten, kayıtsız

putperestler olarak, bu iş¬lerle henüz fazla ilgilenmek de istemiyorlar.

Yahudilerce küfür suçunun cezası «recm»dir; taşa tutarak öldürmek...

Yüzlerini, bakışlarını ve hallerini anlattığımız Ya¬hudiler (Etyen)i taş yağmuruna tutuyor. O,

alnından çene¬sine kadar inen bir kan duvağı altında, kendisine bu zul¬mü edenlerin bağışlanması

için yalvarmaktadır.

İncil'lerden birinde, İsa Peygamberin şu sözleri söylediği rivayet edilir:

«Ben size haberciler, hikmet sahipleri ve bilginler göndereceğim. Bazılarını öldürecek ve çarmıha

gereceksi¬niz; bazılarını da sinegoglarınızda işkenceye yatıracaksınız. Fakat gerçekte, size

bildiriyorum ki, bütün bu işlerin cezası sizin soyunuz üstüne çökecek!»

(Sent Etyen)i Hıristiyanlar, İsa dinine sadakatin kanla atılmış ilk imzası bilirler.

ZULÜM SERDSD

Kendi dar ve hasis kemmiyeti ve yıkıcı, çürütücü keyfiyeti içinde bütün insanlığa «ezelden

lanetlenmiş milletler» gözüyle bakan Yahudi, 2'inci Asırda «Aris-te'nin Mektuplarında, halini şöyle

tarif eder:

«—Hâkim, bizi, ruhta ve maddede sâf kalalım ve hiçbir milletle katışmayalım diye, kanunun demir

duvar¬ları içine kapattı.»

40

41

ݺte, İsa Peygambere Roma'lılar eliyle tertiplediği kasttan sonra, Yahudi bu dinin ilk mazlumunu,

öz eliyle ve taş altında öldürdü ve bu işi, kölesi olduğu putperest¬lerden, Roma'lılardan evvel

bizzat yürüttü.

İsa dini, Peygamberine edilen kasdm 5'inci yılın¬dan sonra çok ağır yakan, fakat yaktığı yeri tam

kavuran ve hiçbir tedbirle sönmeyen gizli bir ateş cereyanı halinde genişliyor ve henüz (Imperium

Romanum - Roma İmpa¬ratorluğunun gurur ve hakaret dolu gözüne dehşet ver¬miyordu. Fakat

Yahudiye verdiği dehşet müthiş...

(Sent Etyen) hâdisesinden 3 yıl sonra, (Herod Ag-rippa), Yahudi ülkesinin kralıdır. Roma'lıların

tâbi yahu-di kralları içinde, zulmü ve efendilerinden aşılanma sefa¬hat ve azamet hevesiyle

meşhur... Hayatı, uzun müddet Roma'da türlü rezaletlerle geçti ve sefahat arkadaşı yarı deli

(Kaligula) Roma İmparatorluk tahtına çıkınca, ken¬disine, sülâlesinden geldiği Yahudi Krallığını

ihsan etti. Sefih ve azametli Yahudi Kralı, Kudüs'e debdebeyle gi¬rer girmez ilk işi, yahudilerin

gönlünü kazanmak için, dinî bir politika tutturmak oldu. (Herod), Yahudi benliği¬ni okşayacak

herşeyi yaptı, dualarda ağladı. Yunana ve Yahudicüerin arasını büsbütün açtı, Yahudiciliğin bütün

esaslarını devlet himayesi altına aldı; ve yeni dinden bahsedenlere kılıcını çevirdi, İlk hamlesi,

Havarilerden (Jak)ı, kısa bir soruşturmadan sonra öldürmek...

(Jak)ı ihbar eden Yahudi, havarinin, yargıçlara kar¬şı gösterdiği cesaret ve heybetten o hale geldi

ki, orada, mahkeme heyeti karşısında avaz avaz bağırdı:

— Ben de İsa dinindenim; ݺte şu anda giriyorum! Beni de öldürün!

İkisini birden hüküm yerine götürdüler, Havariyi ve ihbarcısını birbirine bağlanmış olarak... Orada,

Hava¬rinin ihbarcısı, yanakları ateş ve gözleri kan dolu, kurba¬nına döndü:

— Ölümüne sebep benim! Ben de seninle beraber ölüyorum! Beni affediyor musun?.

Havari ona dikkatle baktı ve mırıldandı:

—Selâmet senin üzerine olsun!

Ve Havari, eski hain, yeni sadık, ölüm arkadaşına sarılıp onu öptü.

Kılıçlar parladı ve gittiler.

(Herod Agrippa) bu arada, öldürülmesine henüz çeyrek asır kadar bir zaman bulunan, Havariler

içinde en meşhur, «Havarilerin Prensi» lâkaplı (Sen Piyer)i de tut¬turdu ve zindana attırdı.

Öldürülmüş şeklini ileride göreceğimiz (Sen Pi-yer)e bu kısa hapisliğinde edilen muamele, zamanın

hâlâ o zaman; ve devrânın hâlâ o devrân olduğunu göstermek bakımından pek manalıdır.

Hücresinde, her biri dört askerlik dört gurup, sı¬rayla nöbet bekliyor; ve Havari, dört çift hançer

gözün te¬masından bir ân bile uzak tutulmaksızın, her işkence âletinden beter, mânevi bir kıskaç

içinde bunaltılıyordu. Çünkü nüfuz ve tesirinden, yani hakkından korkuluyor; ve şayet kaçırılacak

olursa, bu hakkın tepelerine inece¬ğinden ödleri patlıyordu. Muhakeme edilmesi için yortu¬ların

geçmesi bekleniyordu. İki zincirle duvara bağlı, gözlerini kırpmadan kendisine bakmaya memur iki

aske¬rin arasında oturmaya ve uyumaya zorlanan, ayrıca hüc¬resinin kapısında da iki asker

bulundurulan (Sen Piyer), bir gece... Evet, bir gece... Her nasılsa zindandan kurtu¬luyor.

Hıristiyan kaynaklarına göre bir mucize olmuştur. Böyle bir gece, bir melek gelip, uykudaki

Havariyi ha¬fifçe dürtmüş ve:

42

43

—Kalk ayağa, demiştir; kurtuldun!

Gözlerini dehşetle açan (Sen Piyer), zindan hücre¬sinin müthiş bir ışık çağlayaniyle dolduğunu ve

askerlerin yığılıp kaldığını görmüştür. Ayağa kalkmış, zincirler yere dökülmüş, (Sen Piyer)

yürümüş, yürüdükçe rastgeldiği kapılar kendi kendisine açılmış ve İsa Peygamberin en büyük

havarisi bilinen (Piyer), bir anda kendisini, üstün¬de yıldızlar kıvılcımlaşan gök kubbenin altında

ve serbest bulmuştur.

İsa dininin hak bildiğimiz devresi içinde de olsa, kaynaklarma nispet ederek kendimizi inanmakla

mükellef görmediğimiz bu menkıbe, bize nihayet şunu öğretir:

Roma'lılara tâbi Yahudi Kralının açtığı ilk zulüm devresinde (Sen Piyer), yalnız hapsedilmekle

kalmıyor, asrımızda bile çeşitli ülkelerde fikir ve iman adamlarına tatbik edilen ruh törpüleyici

işkencelerin hepsini tadıyor ve hapisten, her nasılsa, kurtuluyor.

Gece karanlığında Kudüsün daracık sokaklarından bir gölge gibi kayarak İsa Peygamber

bağlılarının toplu bulunduğu gizli eve giden ve yoldaşlarının deli bakışları önünde durumu bildiren

(Sen Piyer),-oradan meçhul bir semte doğru, gölgesini ve başını alıp uzaklaşıyor.

Yahudi Kralının öfkesi büyük.. Bütün Kudüs'ün bunlardan temizlenmesini emrediyor. Kalkanlı ve

mız¬raklı askerler, kuşku veren her evin kapışma dikiliyorlar ve içindekileri yeni ufuklara doğru

çekilmeye zorluyorlar.

Şimale doğru, dere tepe düz, hicret... Çekildikleri yer, (Sen Piyer)in de çekildiği sanılan, yeni dinin,

Ku¬düs'ten sonra merkezi Antakya...

YAHUDD DEVLETDNDN SONU

Milâdın 50'nci yılında yeni dinin ateşi, Filistinde kül altına çekilmiş gibi...

Yahudi, durumu şöyle yorumluyor:

—Artık gevşediler! Çürüme başladı!

Bu ateş, dünyanın birçok noktasında, yuvasına oturmuş kıvılcımlar halindeyken Filistin'de ilk

pırıltıları¬nı kaybetmişe benzemekte.. Kudüs sokaklarında birkaç korkak gölgenin iki büklüm

karartısına sığınan İsevîlik tavrı artık:

—Heyyy, insanlar! Kalkın mezarlar açılıyor!

Diye çığlık koparırcasına, evlerin kapılarını tok-

maklayamaz ve sesini yükseltemez olmuştur.

Henüz Romalılardan öldürücü bir darbe yemediği¬ne göre, onu engelleyen nedir? Yahudilik,

yahudi şeddi mi?

Hayır! Fakat biribirini kovalıyan ve tek nefes al-dırmamayı hedef tutan zulümler karşısında yeni

dinin bağlıları, artık tepeden inme baskın tesirini kaybettikleri ve düşmanlarını iyice uyandırmış

oldukları için, bir ihti¬yat içe kapanma çığırma girmişlerdir.

O sırada (An) isimli bir hahambaşı, İsevî birliğini kökünden kazımak için yapmadığını bırakmaz.

İsevî bil¬diklerini, (Sanhedren) isimli Yahudi Mahkemesinin kar¬şısına çıkarır; ve Mabette, halka

karşı, İsa Peygamberi inkâra zorlar:

Bağıra bağıra şöyle karşılık verirler:

—Asla! Asıl sizi, sizin çürüttüğünüz Mabedi

inkâr ediyoruz! '

Bunları alırlar, bir ipe bağlarlar ve yüksek bir yar¬dan uçuruma atarlar. Ölmeyip kıvrananları da

taşla öldü¬rürler.

Isevîler, uçurum diplerinde kan ve et peltesi...

44

45

O sıralarda yahudiler kendilerini öyle kuvvetli his¬settiler ki, Roma miğferine bile dil çıkarmaya

başladılar. Bu hal, nihayet, bir iki Roma temsilcisinin sertliği karşı¬sında, Roma imparatorluğuna

başkaldırmaya kadar gitti. Fakat hayalî bir krallık şeklinde olsa bile Roma'nın ayak tabanı altında

hayat süren bu milletin (Makabe)ler devri rüyasına (Imperium Romanum) adlı gurur devleti

tahammül edemezdi.

Etmedi.

Kralın muhafızlarını kılıçtan geçirdikten ve sarayı¬nı ateşe verdikten sonra Yahudiler, Filistinin

birçok ye¬rindeki Roma garnizonlarına kadar saldırdılar. Roma, îsevîlere ettiği zulümlerden sonra

birdenbire nefsine gü¬veni artan yahudi hırsına karşı, bir iki yıl, küçük tedbir¬lerle cevap vermeye

baktı ve büyük bir şey yapamadı. Durum (Neron) devrine kadar sürdü. Nihayet, Yahudili¬ğin de,

İsevîliğin de düşmanı bu kanlı putperest, 67 yılın¬da (Vespazyen) isimli generali 60.000 kişilik bir

orduyla, Suriye'den cenuba doğru harekete geçirdi. Dağlık mıntı¬kada 11.000 kişi kaybeden ve bir

ân duraklamak zorunda kalan İmparatorluk Ordusu, yeni bir hamleyle ileri atıldı. Bu defa

(Vespazyen)in oğlu (Titüs) kumandasındaki or¬du, Filistini silip süpürdü. Kudüs'ü sardı ve

düşürdü.

Korkunç tarihî manzara:

Bütün Kudüs harabe... Mabet yakılmış, yıkılmış yerle bir edilmiştir. Roma sömürge süvarisinin

nalları al¬tında sayısız yahudi cesedi...

Yahudi kadınları, mahzenlere sığınmış, biribirine sarılmış titreşiyorlar. Atlılar buralara kadar

giriyor ve on¬ları, kimini terkiye çekerek, kimini saçından tutup sürük¬leyerek götürüyor.

Roma'lılar yahudi ölüleri karşısında, hayvanlara duyulacak rikkati bile hissetmiyor. Bu rikkat-

sizlik, Romalı vahşetinden mi, Yahudinin acınmaz bir mahlûk olmasından mı geliyor?

Milâdî İkinci Asrın tarihçisi (Hejezip)ten öğren¬diğimiz sahnelere göre Milâdi 70 yılında

Roma'lıların ve emirleri altındaki sömürge birliklerinin topukları altın¬da ezilen Yahudilik,

uğradığı tarihî belâların en büyükle¬rinden birini yaşamış, İsa Peygamber ve yakınlarına etti¬ğini

bulmuştur. Artık ne sözde krallık, ne hayalî devlet, ne sınıf teşkilâtı, ne din reisliği... Roma'lılar

Yahudi Yüksek Mahkemesi (Sanhedren)i kökünden kazıyorlar, dinî reislik makamını kaldırıyorlar

ve Yahudi Ülkesini Suriye'den ayırarak, içinde ayrı hiçbir temsilcisi olmayan bir Roma eyaleti

haline getiriyorlar. Kudüs, Roma leji-yonlarının kışlası oluyor:

Ve ilâhi cezanın gizlediği hikmete bakın ki, bütün yeryüzünde mevcut her yahudinin Mabede

ödemekle mükellef olduğu vergi, bu defa putperest Romalılar tara¬fından ve uydurma tanrıları

(Jüpiter) adına alınmaya baş¬lıyor!

Artık İsa dininin bağlıları, daima ve her büyük dâvada olduğu gibi, merkezden muhite zıplamışlar

ve Suriye kıyılarından başlayarak Anadolu'nun cenubundan kıvrılan, batısını yalayan, Trakya ve

Yunan sahillerini ta¬rayan, İtalya'ya atlayan, Roma'dan geçen dönüp Mısır ve Filistin'de

tamamlanan bir yuvarlak üzerinde büyük (ak-siyon)merkezlerini burgulamaya koyulmuşlardır.

Artık İsa dininin mazlumlarını buralarda takip ede¬ceğiz.

Buralarda, Yahudilerin tırnağı, değneği ve taş yağ¬muru yerine, aç arslanların, lejiyonerlerin

kasaturaları ve çıplak insanların kollarını ve bacaklarını dört ayrı istika¬mete çeken katırlar vardır.

46

47

(SEN POL)

Nasranîliğin ilk mazlumu bilinen (Sent Etyen) taş¬la öldürülürken manzarayı seyredenler arasında

bir genç maddî görünüşü hayli tiksindirici bir genç... Suratında kimbilir hangi ruh dehşetinden

gelen bir sinir takallûsü, dudaklarını germiş, ağzını ve dişlerini meydanda bırak¬mış... Bu

dudaklarda, kalbin iştirak etmediği korkunç bir sırıtış... Saçları vaktinden evvel dökük, burunu

minkaarî, derisi soluk...Kısa boylu, zaif yapılı, bir dokunuşta dökü¬lecek kadar entipüften bir

gövde...

(Sent Etyen) yahudi taşları altında yere yığılınca, o âna kadar köşesinden ayrılmayıp sessiz sedasız

manzara¬yı seyreden bu genç, ilerleyip cellâdbaşının yanına geldi ve yalvardı:

— Ölünün elbiselerini bana verir misiniz?

Bu genç Yahudi geleneğine bağlı ve Yunancılık cereyanına aykırı (Farizyen) mektebindendir ve

ismi (Sa-ül)dür. Şüphe çekecek biri değildir, hususiyle taşkın zekâsı ve Yahudiliğe ve Yahudiciüğe

aşırı sadakatiyle meşhur...

İsteğini yerine getirdiler.

Milâdm 5'inci senesiyle 10'uncusu arasında Tar¬sus'ta doğan ve oradan Suriye'ye geçip mübarek

sahaya ayak basan bu Yahudi genci, başlangıçta, ruhunu İsa Pey¬gamber soluğuna taassupla

kapamış, azılı Yahudicilerden biridir. Babasız hak Peygamberin çarmıha sürüklenmek istendiği

hengâmede 20-25, (Sent Etyen)in taşlanmasın¬da da 25-30 yaşlarında bulunan çirkin Yahudi

timsali bu genç, korkunç; evet, korkunç denilecek kadar derin ve ukdeli bir iç hayata malik...

İleride ondan şöyle bahsedeceklerdir:

«Dncil'in şahısları arasında, İsa'dan sonra, en canlı, en tamam, yüzünü en berrak gördüğümüz odur.

Onun parmaklarını yaralarcasına çözdüğü meseleler, insan idra¬kini ebediyen yırtan soydandır. Biz

onun en küçük, en hurda lâfını duyar duymaz hemen sahibini tanır; ve yalnız herşeyini feda etmeyi

bilenlere mahsus bu esrar tonunu sezeriz.»

İleride Hıristiyanların bu rütbe mefkûreleştireceği, maddesi ve ruhiyle bu hilkat garibesi genç,

Yahudi ırkına mahsus muazzam tecrit zekâsının ve bazan bu ırktan her¬hangi bir fertte tecelli edici

derinliğine iç hayatının, halâ gerçek yönü tam anlaşılamamış, muhteşem örneği... İlk İsevîler

arasında en ileri hamlenin sahibi kabul edilebile¬ceği kadar, Babasız hak Peygamber'in münezzeh

dinini içinden bozan ve onu «Teslis-üçleme» akidesine götür¬müş olan gizli Yahudi dehasının

temsilcisi de olabilir. Bu hareketinde de samimî veya maksatlı bulunabilir.. Onun esrarlı simasında

herşey mümkün görünüyor; ve herşey-den evvel, şüphe, münezzeh İsa dininin pek kısa zaman¬da

bozulmuş olması vakıası önünde, gözlerini bu garip adama dikmekte hak kazanıyor.

Unutmayalım ki, millî ve itikadî her birliği yıkma¬ya memur her yahudi dehası 19'uncu asırda

Komüniz-mayı bir Yahudi eliyle (Karl Marks ) kurarken, 20'nci Asırda aynı şeyi yıkmak için yine

bir Yahudiyi (Hanri Bergson) kullanmıştı.

İbranî dilinde (Saul), frenklerin ağzında (Saül),-nam-ı diğer (Sen Pol), İsa dinine kazandırdığı iddia

edi¬len (mistik) buutlar bakımından , bu dinin gerçek mâna ve esrarını ilk defa bozmuş olmanın

sanığıdır.

48

49

«Hak»la «bâtıl» arası başdöndürücü zikzaklar çi¬zen bu garip ruhun (Saül)den (Sen Pol)e yol

verici devre¬si 30 yaşlarında... Ve —hayalî bir mizansen olması çok muhtemel nakillere göre—

mucize çapında bir tecelliden sonra... Hıristiyan kaynaklarında bu tecellinin ismi «Sa-ül'ün

ihtidası»dır; (Sen Pol) olmaya ayak basması...

30 yaşlarında var, yok... Kudüs'ten Şam'a uzanan, piyade yürüyüşüyle 15 günlük yolun 8'inci

gününde... Yolunda bütün iklimler ve mevsimler dizili... Mevsim yaz olduğu halde başlarına kardan

takkeler giymiş dağ¬lardan, ateş üstünde içi boş bir tava gibi kavrulan ova¬lardan ve kum

yollardan geçiyor. Çam kokusundan ya¬nık kokusuna, yasemin ve gülden devedikenine kadar,

burnuna ve gözüne hitap eden bütün bir tezat dehlizi içinde yol alıyor. Sanki kendi ruhunun içinde

seyahat ediyor. Elinde değneği, gözü sonsuz tekerlek izlerinde, hep düşünerek yürüyor; ve göğe

doğru mu çıktığı, yere doğru mu indiği, öne veya arkaya mı yön gösterdiği meçhul bir yol üzerinde

mesafe alıyor.

Bir öğle vakti... Aydınlık içinde müthiş bir aydın¬lık, kör edici bir ışık... Gökten"bir ışık fışkırmış

ve bir kartalın serçeyi kapması gibi onu pençesi içine almıştır. (Saül) yere yıkılıyor Gaiplerden bir

ses:

«— Saül, Saül, niçin bana işkence ediyorsun?»

(Saül) inildiyor:

«—Kimsin sen, Efendimiz?»

Ses:

«— Ben İsa'yım; işkence ettiğin!»

(Saül) bütün canını dudaklarında toplayıp haykırı¬yor:

«— Efendim! Ne yapmamı istiyorsun?»

«—Ayağa kalk, kendine gel, şehre gir! Orada ne yapman gerektiğini anlarsın!»

Işık kesilmiş ve tepe noktasındaki güneşe rağmen

ortalık kapkara bir renk bağlamıştır. (Saül)ün yol arka¬daşları da bir takım fevkalâdelikler

hissetmişler, anlaşıl¬maz mırıltılar duymuşlar, onun evvelâ yere yığıldığını, orada dudaklarının

kıpırdadığını ve sonra ayağa kalktığı¬nı görmüşler, fakat hiçbir şeye akıl erdirememişlerdir.

Doğrudan doğruya kendisi tarafından da ortaya atılmış ve hattâ bazı şahitlere istinat ettirilmiş

olması akla yakın bulunan ve Hıristiyanların «Kitab-ı Mukaddes»ine aynen giren bu hâdise, artık

(Saül)ün yahudi kılığını de¬ğiştirmiş ve ona (Sen Pol)ün harmanisini giydirmiştir.

Kendi tabiriyle «çarpılmış, fakat ezilmemiş, herşe-yi alınmış, fakat ümidî alınamamış; vurulmuş,

fakat yok edilememiş» olan bu adam, artık yine kendi ifadesine gö¬re, aldığı «şifasız yarayla

yaşamak» zorundadır.

Temmuz güneşi altında (Saül)ün geçirdiği bu hâli, bir (Histeri), sar'a hattâ sadece muvazenesiz bir

bünye üzerinde güneş çarpması tesirine bağlayan müspet ilimci ve itikatsız Avrupalılar varsa da,

biz senedimizi böylele-rinden almak mevkiinde değiliz. Biz bu gibi tecellilerin, gerçek sahiplerinde

hak olduğuna inanan, büyük mizana bağlı ruhçular sıfatiyle, maddecilerin bu teşhisini redde¬der;

ve (Saül), nam-ı diğer (Sen Pol)ün teşhisini kendi mizanımızda ararız:

(Saül)ü (Sen Pol)ün eşiğine yükselten bu hal, asliy¬le mevcut bir gerçeğin müthiş bir kurmay

dehasına sahip bir elde taklidi; yahut uzun riyazetler neticesinde erişil¬miş ve hakka asla hüccet

teşkil etmeyici ruhî bir harika (islâm diliyle istidraç) şüphesinden kurtulamaz. Zaten onun, İsa

Peygambere yetiştiği halde havarileri arasına girmeyişi, uzun müddet İsevîlere karşı takındığı tavır

ve sonradan birdenbire bu dinde en büyük olmaya doğru gösterdiği vasıflar, bu mevzuda daimî

birer şüphe...

Aldığı iddia edilen semavî emirden sonra (Sen ü, Şam'da, bir mabede bitişik bir yahudinin evinde,

50

51

aç, susuz, dua eder ve gözyaşı dökerken buluyoruz. Ora¬da küçük bir İsevî halkası, gizli toplantı ve

ibadet halin¬de... Hattâ, (Ananyas) isimli biri de, gökten, bu evi bulup orada (Saül)ü aramak ve

eteğine yapışmak emrini almış¬tır. Bir de böyle bir iddia vardır. Bizzat (Sen Pol)ün icadı olup

olmadığı meçhul bir adam... O ve (Sen Pol) başbaşa veriyorlar ve «kendinden uzaklaşma, başka bir

hale geç¬me» tecrübesine girişiyorlar.

Aslı, İslâm tasavvufunun «Fenâ-fillâh» tâbirindeki, kelâma sığmaz hal olan bu oluş, kendilerince

nasıl ve hangi usulledir, bilmiyoruz. Hıristiyan Mistisizmasında bizim büyük kaynağımıza bağlı ve

ismi «tasavvuf»olan ruh terbiyesi sisteminden hiçbir eser yoktur. Sadece ede¬biyat; ve fantezi

plânında dışa ait süs... Evet, bizde bütün ve hususîbir rejim belirten bu dâvaların dâvasında (Sen

Pol), birtakım dış benzerliklere göre ne gibi bir yol takip ediyordu, bilmiyoruz. Bildiğimiz birşey

varsa buna ileri¬de Hıristiyanlar sadece bir tâbir olarak «Dsa'da yaşamak» diyeceklerdir. Böylece

tâbirdeki sapıklık bile ortaya çıka¬cak; ve büyük İslâm velîsinin:

«— Allah'ın seni sende öldürmesi ve kendisiyle di¬riltmesi...»

Diye belirttiği üstün gaye, daima münezzeh kala¬caktır.

İlklerden, Havarilerden, 12'lerden olmayan, üstelik onlara karşı türlü tertipler körükleyen (Sen

Pol)ün Havarîlik unvanı «Jantiy'lerin Havârîsi - Putperestlerin dine çağırıcısı»dır.

Bu role, Milâdî 40-45 sıralarında, 35-40 yaşlarında

atıldı.

Evvelâ Arap illerinde seyahate çıkıyor; ve çöllerde

kıvrım kıvrım kum dalgaları karşısında, kendisini sahilsiz bir düşünce denizine atıyor. (Karantal)

Dağında kendisini tefekküre veren Hazret-i İsa tavrı üzerinde olduğunu söy¬lüyorlar.

Oradan Şam'a dönüyor ve bayrağını açıyor;

— Mesih!.. İman!.. Aşk!..

Kendisini görenler ve eskiden bilenler, ruhundaki bu tepeden inme değişikliğin sebebini

bulamamakta; ve onun Peygambere eski düşmanlığını düşünerek bir tuzağa karşı olup

olmadıklarını hesaplamakta...

Şam'dan, eski ocağına, kâfir terkettiği Kudüs'e dö¬nüş.. . Sebep? Orada, düşman ayrıldığı

havarilerden bula¬bildiğini bulacak ve onlarla yeni nefesin yayılması yolun¬da mahrem

anlaşmalara girecektir. Derhâl acı bir şüphe tavriyle karşılaşıyor. İlkler, bu eski zalim (Farizyen)e

ve onun hidayet iddiasına inanmıyorlar. Bu hal, havarilerden (Bernabe)nin - kendisi Kıbrıslı, öbürü

de Tarsuslu - (Sen Pol)e kefil oluşuna kadar sürüyor. (Sen Pol) böylece Havariler tarafından

benimsenmiş ve artık onların da önüne geçerek büyük kavganın yolunu açmıştır.

Fakat muradına ermekten uzak. Zira Havarilerin topyekûn gönüllerini kazanamamış, aksine,

bunlardan Yunancı olanların müthiş kinlerini çekmiştir. Hattâ Hı¬ristiyan kaynaklarının pek

karanlık geçtiği ve âdeta elça-bukluğuna getirdiği bir ifadeye göre, «düşüp kalktığı Yu-nancılar

onun hayatına kasdetmek istediler.»

Bu nokta, İsa dininin saffet ve asliyetini ilk bozan isevîlik iddiasının (Sen Pol) olduğu üzerindeki

şüphemi¬zin en manalı işaretçisidir. Nitekim, yine (Sen Pol)den başka kimsenin şahitlik

edemiyeceği şekilde, güya İsa Peygamber (Sen Pol)e görünüyor ve emir veriyor:

«— Kudüs'ten çık!... Buradakiler senin şahit ol-autlarına inanmazlar! Burayı bırak ve git! Seni

uzaklara, Putperestlere göndereceğim!»

52

53

Havarilerden, yalnız, kefili (Bernabe)den iltifat ve iştirak görmüş olarak evvelâ Tarsus, sonra

Antakya... Artık o Hıristiyan ifadesiyle «dünyayı salibe davet etme¬ye hazır»dır.

«—Ben bir adam tanıyorum ki, vücudiyle mi, vücut-suz mu, bilemem, yalnız Allah bilir; İsa'nın

içinde üçüncü göğe kadar yükseldi ve öyle şeyler gördü ki, açıklanmaları yasaktır.»

(Sen Pol)ün bu sözlerini bazı Hıristiyan muharrir¬ler, Hıristiyan Mistisizmasının temeli sayarlar.

(Sen Pol)ün putperestler âlemine karşı hareket ve hamlesi, mekân ölçüsüyle iki safha belirtir: Biri,

Anado¬lu, Ege dolayları, Yunan illeri...Dkincisi Roma.. Hepsinde hedef puta tapanlar;

ikincisindeyse puta tapanların mad¬deye hâkim, büyük kuvvet ve ni2am kadrosu.. O halde gaye o,

Roma İmaparatorluğu.. Yaya geçtiği yolları, 13 yılda 20.000 kilometre hesap ediyorlar.

(Sen Pol)ün hakikati ne olursa olsun, inandığı şey uğruna kendisini verişi, hiçbir zaafa düşmeyişi ve

çelik¬ten iradesine hiçbir çatlak düşürmeyişi sadece korkunç!.. Herhangi bir küfür yolunda da

tecellisi mümkün olan bu irade ve fedakârlığı, hak yolunda olduklarını bilenler, kendi aslî malları

ve fıtrî icapları saymalıdır.

(Sen Pol)ün eski Yunan döküntüsü memleketler halkına ve Roma'lılara gönderdiği bir seri nâme

vardır ki, (Epitr'ler) ismi altında toplanmıştır ve «Hristiyanlık Dü¬şüncesinin şaheseri» bilinir.

(Sen Pol)ün bu gezilerinde, yavaş yavaş, etrafını saran, kendisini koruyan ve dâvasını paylaşan bir

halka,

jneydahlanıyor. Bunların başlıcaları, (Mark), (Tit), Romalı I(Süâ), (Timote), Yunanlı doktor

(Lûka)... Kadınlar da, i(Lidi), (Prisillâ)...

Yollarda (Sen Pol)ün binbir keramet gösterdiği id¬diası da var.. Bir bakışta iyi ettiği anadan doğma

felçliler, türlü illetlilerden sonra, bir gün kendisini taş yağmuruna tutanların öldürücü vuruşlarma

rağmen yıkıldığı yerden kalkıyor, kan revan içinde uzaklaşıyor ve yaralan birden kapanıveriyor. Bu

yaralardan, alnında, ellerinde ve ayak¬larında kalan izler (Hristiyanlara göre haç sembolü) hiç

silinmemiş...

50'nci yılın sonbaharında Atina... Her şeyi inkâr edici çürümüş kalabalıkların karargâhı haline gelen

Ati-. na, onu fena halde alaya alıyor. Öldükten sonra dirilmeye ait sözlerine kahkahayla karşılık

veriyorlar ve:

—Şimdi ayrılalım da, başka bir zaman seni dinle¬riz!

Deyip dağılıyorlar. Fakat (Korent) halkına yazdığı nâme hemen tesirini gösteriyor ve (Sen Pol)ü

hâkim hu¬zuruna sürdürecek kadar kuvvetli bir inanış seli (Korent) sokaklarını taşırıyor.

53'de Efes ve orada iki yıl kalış... Bu iki yıl içinde bayrağı altında toplananlarla uzun ve içli dışlı

düşüp kalkmalar, istiğrak ve tefekkür devresi ve sonunda bek¬lenmedik bir ruh haleti içinde

Filistine dönmek niyeti...

Artık (Sen Pol)ün, canını verme noktası Roma'da bitecek olan ikinci yol safhası açılmıştır. IB"

— Gitme, kal!

Diye yalvarıyorlar.

Fakat o, semavî bir emir almış gibi:

— Gideceğim!

Diyor ve gidiyor.

54

55

Mazlumluk çığırının başında (Sen Pol) şöhretinin zirvesindedir. Adım adım ektiği isim, 20.000

kilometre boyunca, Roma İmparatorluğu kadar yaygın... Herkes onu konuşuyor ve hayaline göre

portresini çiziyor.

Katolik edebiyatının «Günahtan gelen insan», «Dsa'nın güzel kokusu», «Vücuttaki diken», «Salib

Cin¬neti» diye başlıklandırdığı meseleler ve 16'ncı asırda (Lûter)in şiddetle protesto edeceği -

Protestanlık hareke¬ti- selim akla zıt inanışlar, ilk temel kurucusu olarak ona dayanır. Bazı

Hristiyan fikircilere göre «Hristiyanlığın gerçek icat edicisi bu, Tarsus'lu Yahudi»dir. Onlarca (Sen

Pol), dine kendi hususî mizacını getirmiştir ve «Dsa'nın ulûhiyetine inanmaz ve ortaya koyduğu

bunca girift dâva ve meseleyi Hazret-i İsa'dan almış olamaz.»

Fakat bu koyu katolikler bu görüşe tükürürler ve «Kâfirlerin Havârîsi»nde, Hazret-i İsa'ya sımsıkı

bağlı olarak Hristiyanlığın bütün hakikatini görürler. Bütün bunlar da bizim, (Sen Pol) üzerindeki

şüphemizin, İslâmi ölçüsüyle, ne kadar yerinde olduğuna delil...

ݺte, en sonra Efes'deki iki yıllık aşılama devresin¬de, Hristiyanlık Teolocyasınm kanunlarını —

dogmalar, dinî naslar — daha geniş talim ve telkin eden (Sen Pol), birdenbire içine nasıl düştüğü

belirsiz bir hisle Filistin'e dönmek kararını verdiği zaman, Roma'da nihayete erecek olan ölüm

çizgisine girmiş bulunuyordu.

58 yılının (Pantokot) yortusundan biraz evvel İz¬mir kıyılarından gemiye bindi ve Filistin

sahillerine çıktı. Orada, meczup sandıkları bir yarı deli (Sen Pol)ün karşı¬sına dikildi, onun

belindeki kemere yapıştı, çekti, çıkardı, kendi ayaklarına sardı ve haykırdı:

«— Bu kemerin sahibi, Yahudiler tarafından ݺte böyle kösteklenecek ve kâfirlere teslim edilecek!»

Ve oradaki Hristiyanlar, (Sen Pol)e, Kudüs'e uzan¬maması için ağlayarak yalvardılar.

Cevap verdi:

«—Ağlamayın.ve gönlümü dağlamayın! Ben, Efendimiz tarafından, başıma ne gelecekse ona

memu-

| rum!»

(Sen Pol)ün ayak basmasıyla Kudüs'te Yahudi I ayaklanması taşkın oldu. Yahudilik (Sen Pol)

isimli eski yoldaşında, ırkının, kendi kendisine yönelmiş en büyük hainini görüyordu. Şehir

birbirine girdi. (Sen Pol)ün, he¬sap soran kalabalıklara yaptığı açıklamalar değersiz kaldı. I Her

şeye daima uzaktan ve nefretle bakan ve bu çekişme-I leri aşağı milletlerin şirretliği diye gören

Romalı, birkaç Jkere Yahudilerle uzlaşmasını emrettiği halde olamadığını [görünce (Sen Pol)ü

yakalattı ve askeri garnizonda sorgu-lya çektirdi. «Kafirlerin Havari»sini, Romalıların esirlere

Itatbik ettiği (Flagellum—kamçılanma) cezasına çarptır-|mak istediler.

(Sen Pol) buna itiraz etti:

«— Beni dövemezsiniz! Ben Roma vatandaşıyım ve hüküm giymemiş bulunuyorum!» Vali'nin

karşısında:

—Ne o, sen Roma vatandaşı mı imişsin?

—Evet!

—Şerefli unvan!

—Malik olduğum şeref!

—İyi ama ben, bizzat, Roma vatandaşı unvanını

kazanmak için hazineler sarfettim!

—Olabilir! Ben doğuştan Roma vatandaşıyım!

Vali bu bağlılık ifadesinden o kadar hoşlanıyor ki,

(Sen Pol)ü bırakıyor. Fakat yeni hâdiseler çıkıyor ve bu defa vali, (Sen Pol)ü Yahudilik sitesinde

tutamıyacağına hükmediyor.

Haydi, Filistin'e ilk çıktığı yer olan (Sezare)ye sür¬gün... Oranmki daha sert bir Romalı. (Sen Pol)

zindan-a--- Mevsimlerce zindan hayatı... Halk içinde gittikçe

56

57

,1M,1

i'",'.?

? ??I ' !;! V',

büyüyen, efsaneleşen ve türlü fitnelere yol açan bir isim. Bu netameli adamdan kurtulmak gerek..

Tekrar Kudüs'e sürmek istiyorlar. Hiçbir taraf onu kabul etmeye niyetli değil...

(Sen Pol) bizzat, İmparatora baş vuruyor ve Ro-ma'ya alınmasını, (Custodia Militaris) dedikleri

askeri kontrol altına konulmasını istiyor.

Emir: Evet!

Burnu ve kıçı altın yaldız nakışlarla süslü bir Ro¬ma gemisinde, miğferli, mızraklı, kasaturalı,

kalkardı bir lejyoner halkası içinde Roma yolu... Yanında çırakları (Lûka) ve (Aristark).. Girit ve

Malta'dan geçiyorlar. Her yerde (Sen Pol), kendisini memur gördüğü işin başın¬da... Giritte,

dâvetine koşan büyük bir grup devşiriyor. Romalı askerler manzaraya hayretle bakmakta ve ses

çı¬karmamakta. .. 60 senesinin ilkbaharında, İtalya kıyıları, (Vezüv) yanardağmın göğe doğru

katmer katmer duman¬ları ve Roma kaldırımı, meşhur cadde...

(Sen Pol) ölüm bucağının eşiğinde...

(Sen Pol)ün Roma kıyılarına ayak atışı pek parlak oldu. Sanki gelen, askerî muhafaza altında bir

tutsak de¬ğil, yeni bir fetihten dönmüş bir başbuğ... Kıyıdaki şeh¬rin, halâ tesirli bir takibe

uğramayan İsevîleri, kendisini heyecanla karşıladılar. Romalı kumandan (Julius), man¬zara

karşısında öyle vecde geldi ki, (Sen Pol)ün bir müd¬det dindaşları arasında kalıp onları

aydınlatmasına selâhiyet verdi. Yeni inanış karşısında ne tavır alacağını henüz kestiremiyen

Romalının tavrındaki tereddüt ve mi¬zaca örnek...

Bir hafta sonra, Romaya doğru kara yolu... Bir as¬ker kervanı ortasında (Sen Pol)... Her taraftan,

gizli ve

58

açık iman ediciler, Havarinin yoluna doğru akmakta ve I etrafını almakta... Buna da göz yumuyor.

(Custodia Militaris) adlı askerî muhafaza tedbiri, I gayet sert usulleri gerektirdiği halde (Sen Pol)e

karşı bi¬raz hafifletilmiş görünüyor. Onun, sadece tutsaklık I alâmeti olarak bileğine bir demir

halka takıp, tutacağı ev-'de serbest oturmasına izin veriyorlar. Çıkması, gezmesi, ziyaretlerde

bulunması yasak; fakat dilediklerini evinde kabul etmesi serbest... Bu şartla garnizonda göz

hapsin¬den uzak kalabiliyor.

Bu vaziyette iki sene geçirdi.

Şimdi, bir Fransız mütefekkirinin - Fransız Akade¬misi âzasından Daniel Rops - görüşünü, verdiği

ibret der¬si bakımından, gelmiş ve gelecek bütün asırların göğsüne yaraşır bir dikkat yaftası

halinde belirtelim.

«— Üstün insan, eli ayağı bağlandığı zaman kendi¬sini daha hür ve kuvvetli hisseder. Zira onun

hürriyeti, maddesinin değil, ruhunun istiklâlidir. ݺte asırlar boyun¬ca zindanlarda ve kamplarda

boyunlarına esaret boyundu¬ruğu geçirilmiş bunca insanın bize verdiği dersi, Sen Pol, en şahane

çapta heykelleştiriyor!»

Roma'ya yerleşir yerleşmez, muhitine, o güne dek uçsuz bucaksız yollarda verdiği hitabelerin en

keskin ve yakıcı bir özetini yaptı. Ondan sonra arkası gelmeyen bu son hitabesinde, kendisinin,

milletine ve bütün insanlığa sadık, halis bir yahudi olduğunu, fakat yahudilerle bera¬ber bütün

dünyaya, gidilecek yolu gösterdiğini söyledi, istikbâlin İncil muharrirleri (Lûka), (Mark). Ayrıca

(Ti-mote), (Aristark), (Epfras) ve daha niceleri, uzaktan ve yakından gelmiş olarak hep etrafında...

Adeta 20.000 ki¬lometrelik sahanın her bucağından delegeler gelip, onun imparatorluk merkezinde

etrafını almış... Böylece (Sen pıyer)in de başında bulunduğu Roma İsevîlik çekirdeği tamamiyle

şekillendirilmiş bulunuyor. ?

59

111"1'1!"!'

(Sen Pol) ün sözü:

«— Bu esaret İncil'e menfaat getirdi.» (Öbül), (Püdans), (Sinus) gibi asil Romalılar, ya esrar

tecessüsü, yahut hakikat aşkının gayretiyle yeni di¬ne girdiler. Sanki «Kâfirlerin Havârisi»ne

zindan diye se¬çilen Roma, onun din telkinlerine İmparatorluk tahtı...

Bu iki yıldan sonra, inanılmayacak şekilde, İmpa¬ratorluk Mahkemesince beraetine hükmedildi ve

serbest bırakıldı. (Neron)un, Roma yangınından sonra İsevîlere açtığı zulüm kampanyası yılı 64...

Serbest kalınca (Sen Pol) hemen tekrar yollara düşmeyi arzuladı. Her tarafta, kendi eseri olan

mânevi ekim sahalarını, görmek, İsevîlik tarlasının verimlerini gözden geçirmek ve yeni ekinler

yetiştirmek sevdasm-daydı.

Gezdi durdu. Nerelere gittiği iyi bilinmemekle be¬raber Çanakkale taraflarında yakalanıp Roma'ya

götürül¬düğü sanılıyor. Bu defa hapislik rejimi çok sert ve sı¬kı. . .Bütün Roma çerçevesinde

İsevîlere karşı tavır da çok değişik... Artık işin şakası kalmadığını anlayan Romalı, Hazret-i İsa'ya

bağlılık iddiasında olanların kökünü ku¬rutmak kararında...

(Sen Pol)ü, en vahşi hayvanların bile bannamaya-cağı duvarları rutubet terleyen, gün ışığı görmez

bir hüc¬reye yapayalnız, kapatıyorlar. Bu sıralarda sözü:

«— Gitme zamanım yaklaşıyor. Gücüm yettiği ka¬dar çalıştım ve artık çizdiğim yol bitti. Hep

imam savun¬dum. Artık tac giyeceğim gün geldi. Adil hâkimin, başı¬ma geçireceği şanlı tac...»

Muhakeme edilip edilmediği meçhul...En iddialı tahminlere göre, Hristiyanlığa karşı bu dehşet

senesinde

sık sık görülen sürgünler içinde yola çıkarılıp öldürülü¬yor. Ölümü (Sen Piyer)inkinden bir gün

aralıklı... Hristi yanlarca birinin yortusu 29, öbürünün 30 Haziranda...

(Sen Pol) ü çarmıha geriyorlar. Kendisim çarmıha gerildiğini sandığı Hazret-i İsa'ya nisbetle zelil

göster¬mek için başaşağı germelerini istiyor.

Bir hamlede başını kesiyorlar. Hıristiyan kaynakla¬rına göre kesilip düşen başta üç kere hareket

görülmüştür; ve kan biriken üç ayrı noktadan üç ayrı pınar fışkırmıştır.

Ölümü ve hayatı, tam inananlara göre; fakat aslı ve hakikati neye göre; şüpheli...

(SEN PDYER)

Sen Piyer'in lâkabı, Hristiyanlarca «Havarilerin Prensi»...

O, (Sen Pol)ün aksine, doğruca Roma'ya gidip oradaki İsevîlik hamurunu ilk yoğuran... (Sen Pol)

Ro¬ma'ya gelince bu hamuru hazır buldu ve büsbütün geliş¬tirdi. O zamanki dünyanın en büyük

fikir merkezi olan Roma'da İsevîlik temeli doğrudan doğruya (Sen Piyer)e dayalı...

Bugünkü garp medeniyetinin irca edildiği üç un¬surdan — Yunan aklı, Roma nizamı, Hristiyanlık

hassasi¬yeti— başhcasını çerçeveleyen dünya (Metropolis)i Ro¬ma^ (Sen Piyer)in gözünde,

vücudun kalbden veya di¬mağdan fethedilmesi gibi bir değer belirtiyordu. Çepçev-re bütün

Akdenizi kuşatan ve meşhur kaldırımlarıyla me¬safeleri ezerek silindiri bütün iklimlere sokmuş

olan Ro¬ma imparatorluğu ve onun ışıldattığı üstün nizam... Yani e§ya ve dünyaya hâkim, büyük

manivela... Bu manivela, gerçek iman ve fikrin eline geçti mi, bütün madde âlemi mana

imparatorluğunun emrinde demektir.

60

61

ݺte (Sen Piyer), bu gerçeği sezen mâna fethine, mekan ölçüsüyle, merkezden başlamış olandır.

(Sen Pol) aynı ölçüsüyle muhitten merkeze doğru yol açarken öbü¬rü, merkezden hareket etmeyi

tercih etti. Hristiyanlara göre (Sen Piyer) «Salîbin bayrağını dünya kalbinin çarp¬tığı yere diken

kahraman»dır.

Roma o devirde, eski ihtişamı nisbetinde muhte¬şem bir (Dekadans — Çöküş) içinde... Bâbil

Kulesi... Büyük İmparatorluğun her sahasından gelen, karasından sarısına kadar türlü renkte

yabancılar, onun (Forum)unda-ki berrak suyu, içinde ne ararsan bulunur, yosunlu ve ka¬ranlık bir

havuz suyuna çevirmiştir. Eski (forum)un canlı heykelini şekillendiren ve Senatoda elini harlı ateşe

so¬kup:

— Bir Roma asili yalan söylemez!

Diyen eski seciyenin yerinde, şimdi, bütün hayat iştihasını belinden aşağıdaki bölgede arayan

zalim, desi-seci, şüpheci bir tip peydahlanmıştır. Bu çürüyüş ve çürü¬tüşün gizli kurmayı da

Yahudi; her zümre ve ferdi zayıf noktasından enselemeye bakan Yahudi... Tahmine göre o zamanki

1 milyonluk Roma'da 40-50 bin kadar.. O za¬man, İskenderiye'den sonra en büyük Yahudi yatağı,

Ro¬ma... Milâdi 4 tarihinde ilk defa İmparator (Ogüst)e gönderilen Yahudi heyeti 8000 kişilik...

(Sezar) devrinde resmen dost ilân edildiler ve onun ölümüne, Romalılar¬dan fazla ağlayıp

dövündüler. ݺlerinin, ticaret ve küçük esnaflık olduğunu belirtmeye değmez. Roma içinde bir¬çok

mahallelere bölünmüşler ve orada 12 sinagog ve bir sürü mezarlık kurmuşlardır.

ݺte (Sen Piyer)in bayrak açtığı ilk zemin.

Milâdi 42'de Roma'ya geldi ve orada, (Sen Pol)

den 1 gun sonra 67'de öldürüldü. Roma'ya girdiği zaman 52 öldürüldüğü vakit de 77 yaşında...

Demek ki, Milâdî tarihin esasına göre Hazret-i İsa'dan 10 sene yaşlı... (Sen pol)den de 15-20 yıl...

Roma'ya giderken çıkış noktası, Antakya... Çizdiği yol da, Cenubî Anadolu, Trakya Ma¬kedonya,

Korent...

Roma'daki faaliyeti safha safha bilinmiyor. Müp¬hem ve tahminî...

(Sen Pol) ile arasında rakip ve çekişmeli bir hava estiği muhakkak... Avrupalı muharrirler bu

rakabetler için:

«— Esasta birdiler; gerisi insanî zaaflardan ve beşerî küçüklüklerden ibaret ele alınmaya değmez

şey¬ler.»

Der. Aziz ve hatta mukaddes tanıdıklarının halleri¬ni zaaf ve küçüklük kabul ettikten sonra gayet

tabiî bir eda ile «ele almaya değmez» diye teselli bulmak, ancak üstün insan ve gerçek din şahsiyeti

üzerinde fikri olma¬yan Avrupalıya yakışır.

Bugün Roma'da (Tibr) nehrinin sağ kıyısında, Pa¬paların sarayı (Vatikan)ın yanında yükselen ve

kubbesin¬de (Rafael), (Mikel Anj) gibi ressamların göz nurları pı¬rıldayan muhteşem (Sen Piyer)

kilisesi, ona ve onun Ro¬ma kilisesini kuruculuğuna işaret.. O, Katolikliğin kuru¬cusu sıfatiyle

Papaların ilki ve Papalık müessesesinin başı sayılır.

(Sen Pol) ü götüren fırtına içinde öldürüldü. (Vati¬kan) sahasında öldürüldüğü yeri parmakla

gösteriyorlar da, bunun nasıl olduğuna dair bir şey bilmiyorlar. Hıristi¬yanlık edebiyatı ona saygı

ve fikrî değer bakımından şid¬detle bağlı; fakat onun hayat ve ölüm çizgilerinden mah¬rumdur.

77 yaşında sütbeyaz bir sakalla çevreli saçsız başı¬nın, küfür lejyonerleri elindeki kılıçla

düşürüldüğü hayal

62

63

I

edilebilir. Bağlılık dâvasında olduğu kurtarıcı masuma sadakat derecesi ise yalnız Allah'a malûm...

YANGIN

Hazret-i İsa doğalı 64, çarmıha gerildi sanılalı 34 yıl geçmiştir. Roma.. Sıcak bir Temmuz gecesi...

18, ya¬hut 19 Temmuz... Sıcaktan mermerler kızgm ve heykel¬ler sanki balmumu gibi yumuşak..

Hafif bir rüzgar, fakat cehennemden bir nefes.. Birden, şimşekler çizen acı boru sesleri, oradan,

buradan, bütün beldeyi sardı. Roma, boru seslerinden fıkırdıyor.

Yangm ve felâket işareti...

Yangın iyice kozmopolitleşmiş bu şehirde, alışıl¬madık bir hâdise değil.. Sık sık olur. Nüfusun

taşkın ve mermer inşalar etrafında mantarvâri bitmiş ahşap çatıla¬rın yaygın olduğu beldede,

yangın, güneş ve ay kadar sık görülen manzaralardan... Fakat bu defaki onlara benze¬miyor. Bu

defa bütün Roma, meşalelerle çevrilmiş bir da¬ire halinde her tarafından yanıyor. Kıpkırmızı bir

gök al¬tında alev ve kıvılcım fıskiyesi bir şehir maketine benze¬yen büyük merkez...

Bu hal, kendi kendisine çıkan ve ne tarafa yayılırsa yayılsın, belli başlı bir sınırdan ileriye

geçemeyecek olan basit bir yangından başka bir şey... Sanki yüz yerinden kundaklanmışçasına

birdenbire ve her tarafından parlayan şehir, ancak teşkilâtlı bir teşebbüsün kurbanı olabileceği¬ni

haber veriyor.

Yangın «Büyük Sirk» mahallesinden başlamış, o mahalledeki bakkal ve kumaş dükkânlarını

kuşatmış, yağ depolarına ve yanıcı daha birçok maddelerde dolu mağa¬zalara girmiş, oradan

(Palâten) sahasını çepçevre saracak şekilde her yönde şahlanan alevlerle birleşmiş, ve tarihin

64

en 1

büyük şehir yangınını ilân edercesine, kendisini yıldız¬lara göstermek için göğe yükselmiştir.

Ertesi sabah, güneş Roma sırtlarında doğarken vangın aynı şiddetle devam ediyordu. Güneşin

doğuşu, cılk bir yaranın sargılarını düşürmek gibi bir şey oldu. Duman, çığlık, çatırtı, gümbürtü,

havada uçan alevli bez¬ler' ne tarafa gideceğini ve kimin kapısını çalacağını bil¬meyen ve sadece

deliler gibi koşuşan bir kalabalık... Ölenlerin, çöküntüler altında kalanların, yaralananların hesabını

soran yok.. Gerçekten hesapsız

Roma yangını 150 saat sürdü; 6 gece, 6 gün, 6 sa¬at... Her şeyi bitirdikten sonra yangın, Roma'yı

küçük bir göbekten ibaret bırakıp sönünce, meydana çıkan man¬zara dünyanın sonu gibi göründü.

Beldenin 14 bölümün¬den 10'u yerle bir... Göklere çıkan korkunç bir yanık ko¬kusu.. Yunan'dan

devşirilmiş, Asya ve Afrika'dan getiril¬miş, bütün sanat eserleri, kül.. Kaybolan servet ve insan

emeğinin hesabı imkânsız... İhtiyar Romalılar bu hale (Imperium Romanum)un mâna otağında

çıkan bir yangın gözüyle bakıyorlar. Asırlardır Roma'nın tepesinden, ufuklara kıvılcımlı gözlerinin

içindeki zafer hırsiyle ba¬kan dişi kurdun sanki boynu bükülmüş ve gözlerine perde inmiştir.

Gerçekten, bu enkazın içinden Roma'nın birden¬bire patlak vermiş mânevi çöküşü tütmektedir?

Yangını doğuran sebep?

Asrımızın tarihçileri, manzara ne türlü delâlet ederse etsin, bu işte efsanevî bir kasta inanmıyorlar

ve:

«— Ancak beledî bir gayeyle, İskenderiye modası yeni bir şehir inşası için Roma'nın temizlenmesi

istenmiş olabilir.»

Diyorlar.

Fakat Roma halkı işi böyle anlamadı ve ağızdan ağıza bir isim dolaşmağa başladı: (Neron)...

Kulaktan kulağa fısıltı helezonu:

?

65

I

il— Roma'yı deli İmparator yaktı!

IBu ana kaatili, taçlı vahşet ve cinnet heykeli, bütün

iRoma sefihleriyle beraber ejderha haline getirdiği nefsa-

111 niyetinin iç güdülerini dışarı nakşetmek ve karşısına ge-

çip zevklenmekten başka gaye tanımaz. Bir gün Ro-

Ima'nın 14 semtine birden düşen yıldırımlar, bir kadının

"yılan doğurması, türlü cinayet ve felâketler, hep onun

uğursuzluğuna, onun yüzünden gelen semavî cezalara at-

fedilmekte.. Üstelik yangın gecesi, saray uşaklarından

|birçoğunu ellerinde meşaleler, kenar mahallelerde gören-

ler de var... O halde?

|— Bu işi yapan Neron'dur!

?Bir gün onun, Yunanlı (Öripides)e ait bir şiir oku-

[Iduğunu ve sonra bu şiiri değiştirip tekrarladığını hatırlı-

lıjyor lar:

ili. (Oripides):

İli«— Ben ölünce isterse yeryüzünü alevler yalasın!»

i(Neron):

«—Ben yaşarken yeryüzünü alevler yalasın!»

Bir rivayete göre de (Neron) yangın akşamı bir

Iikuleye çıkmış, üstüne bir aktör elbisesi giymiş ve alevlere

I {ikarşı, elinde sazı, bir şiirini okumuş...

IjHomurtu müthiş, halk galeyanda, saray telâşta...

IIKütle halinde sarayın önünde toplanıp yumrukları-

l[||nı (Neron)un şiir kürsüsü burçlara doğru uzatanlar...

INe yapmalı?

!Yangına bir sorumlu bulmalı!

Kim olabilir?

IKim olacak; şu, hâlâ ne idüğü, ne istediği nereye

doğru yol aldığı, mağrur Romalı kafasına giremiyen

Iİsevîler!..

Şehirde bir nida;

— Roma'yı İsevîler yaktı!!!

66

İNSANDAN MUMLAR

Tevkifler başladı. Üzerlerine hususî işaretler konu¬lan İsevî zanlı kapıların önünde, üçer beşer

kişilik asker grupları..- Kadın, erkek, çocuk, genç, ihtiyar, şahdamar-da birer mızrak ucu, doğru

zindana... Roma zindanları öyle doldu ki, o devrin tarihçisi bunu iki kelimeyle «kay¬naşan

insanlık!» diye anlatıyor.

Bütün sorgular boş.. İsevî zanlılar sükût içinde...

Ne kamçı, ne kerpeten, ne mengene, ne işkence çarkı, İsevîlerden bir lâf olabiliyor.

—Haberim yok!

Başka bir şey söylemiyorlar. Böyle bir hâdiseye hiç de hazırlıklı değilken İsevîlerin bedahet

duygusuyla buldukları ve hep birden uydukları tavır:

—Hiçbir şey bilmiyoruz!

Ne kanun, ne mahkeme, ne bir şey... (Neron), ku¬durgan halka, bütün hıncını içine kusabileceği bir

kan ça¬nağı göstermek arzusunda...

Ve kâbuslara sığmaz sahneler...

Şimdiki (Sen Piyer) kilisesinin bulunduğu yerdeki «Neron Sirki»nde, her gün çarmıha gerilenler,

tek kılıçta başı düşürülenler, işkence çarklarında uzuvları koparılan¬lar tümen tümen... Seçkin bir

küfür ve zulüm aydınları sınıfı, bu manzarayı bir (Striptiz) numarası gibi seyret¬mekte...

Bunlar hiçbir şey değil...

İsevîlerden, kadın, erkek, çocuk, genç, ihtiyar, bir Çoğunu soyup üzerlerine geyik postu

geçiriyorlar, sarayın korusuna salıyorlar ve demir parmaklıklarda saklı vahşî Çoban köpeklerini

saldırtıp parçalanışlarını seyrediyorlar.

Bu da bir şey değil; nihayet hayalin ve kâbuslu rü¬yaların alabileceği bir şey... Dahası var; hiçbir

(mitolo-Ji)nin kaydetmediği kadar müthişi:

67

İl.

1

1

(Neron), bütün bu zulümlerin tamamlandığı günün gecesi, başında bir arabacı miğferi, zafer

arabasına çıkın atları bizzat sürerek korudaki facialar yolundan geçiyor. Yolun iki yanında, insan

boyunda, sarı ve mavi alevler saçan, yağlı, reçineli meşaleler... Bunlar, Kayserin zafer arabasiyle

geçeceği, vasıfsız ve tabirsiz facialar yolunun canlı fenerleri, tepeden tırnağa tutuşturulmuş

insanlar, İsevîlerdir.

Tarihin kubbesini ebediyyen inildetecek olan bu sahne, yangından 27 gün sonraki 15 Ağustos

gecesi...

(Neron)un Romalı asîl, zulüm ve inkıraz sınıfına verdiği bu muhteşem baloda yakılan binlerce

insandan mum içinde, maceralarını gördüğümüz iki ruhani şef, (Sen Pol) ve (Sen Piyer)yoktur. Ya

ele geçirilememiş, ya¬hut herhangi bir kaygı yüzünden henüz ele geçirilmek is¬tenmemiş

bulunuyorlar.

Hâdise Roma'da nihayete erse yine iyi!.. Her tara¬fa haberciler çıkarılıyor ve o devirde Roma

İmparatorlu¬ğunun her köşesinde yuvalanmış olan bütün İsevî çekir¬deklerinin yakılıp kül

edilmesi emrediliyor.

İsevîlik, yine getirdiği mâna ile değil de, kendisine boşalacak saha arayan bir kinin dindirilmesi

yolundan ar¬tık Roma'nın birinci taarruz hedefi olmuştur. Bir taraftan böyle olurken, öbür taraftan

da, kalblerini derin bir rikkat ve merhamet kaplayan bazı Romalıların bağrında en bü¬yük giriş

kapısını bulmuştur. Ebedî kanun.. Zulmün evvelâ ne götürdüğüne ve sonra ne getirdiğine bakacak

olursanız hep aynı tecelliyi görürsünüz. Zulüm yolundan 1 kaybeden, aynı yoldan 10 kazanacaktır.

68

^HKANUN FUHŞU

^^^|Milâdî 64'den 314'e kadar geçen 250 yıl, İsevîler ?Mfesabına, zalimlerden birinin gidip

öbürünün geldiği ve ?T zaman zaman sahnelerin (Neron)unkilere yaklaştığı kor-kunç bir imtihan

çığın oldu. Bu defa, fiilî zulümde en vahşî hayvanları geçen insanlar, hareketlerini

kanunlaştır¬maya, kanunî alçaklığa düşmek gibi yalnız bir nevi insa¬na mahsus bir felâkete vücut

vermeye başladılar. (Ne-ron)un (Institutum Neronianum) isimli kanunu, İsevîliğe, öbür dinlere

tanınan hakkı reddederken, bir müddet son¬raki kanunlar ve bunların tatbik şekilleri hiçbir

mahlûka reva görülmemiş bir cinayet belirtti. Yeni îmanı, kanunla «meş'um ve mecnun» ilân ettiler.

İkinci Asır nihayetine kadar kendi putlarını ve kahramanlarını korumak gibi bir tasaları yokken,

Üçüncü Asırda, putlaştırdıkları eski (Ogüst) ve Roma putlarına İsevîleri zorla sadakate sü-|

rüklemeye kalktılar; ve bu yolda vicdanlara hükmedici jkanunlar çıkarmaktan çekinmediler.

Kanunu ve hâkimi o türlü fuhşa zorladılar ki, eskiden beri mevcut, hak arasın¬da kargaşalık

çıkaranları ölüme kadar götüren (Coercitio) kanununu, kargaşalıkla ilgisiz İsevîlere karşı

kullandılar. İlk asırların bu huyu, Yirminci Asırda kendisine hâlâ bazı tecellî mekânları bulmakta

değil midir? O günlerin;

« Christianos esse on licet — İsevîliğe izin yok¬tur!»

Şeklindeki kanun formülüyle, bazı devirlerin;

«— Allah ve ahlâktan bahsetmek yasaktır!»

Fermanı arasında ne fark?

.Şu fark vardır ki, bu ruh ve fikir vahşetini, Romalı,

I ıdayete girmemişken gösterir; öbürleri ise hidayetten [Çıktıktan sonra...

69

ARSLANLARIN AİZI VE...

Tanrılaştırdıkları eski imparator (Ogüst)ün, yol ke¬sici eşkiyaya karşı icat ettiği, çıplak insanlar

üzerine aç arslan ve kaplanları saldırtmak cezasını da İsevîler aley¬hinde kanunlaşırdılar

Öyle ki, bu cezaya çarptırılan her İsevî, infaz teşkilâtı ancak Roma'da bulunduğu için,

İmparatorluğun her tarafından gayet nadide bir hayvan yemi olarak Ro-ma'ya gönderilmeye

başladı. Gitgide bu iş öyle bir kan safası haline geldi ki, Romalıların İsevîliğe karşı mücer¬ret

kininden mi, yoksa arslan ağzında parçalanan insanla¬rı seyretmekteki şehvetinden mi, neden

doğduğu anlaşıl¬maz oldu. Bu iş için Asya ve Afrika'nın en yırtıcı, en gö¬rülmemiş hayvanları

tutulup hususî vasıtalarla Roma'ya gönderiliyor, hayvanlar günlerce kafeslerinde aç bırakılı¬yor;

kan safası günü, halk, seyirlerin en cazibelisine ka¬vuşmak için, sırtında en parlak tuvaleti, sirke

can atıyor¬du.

Arslanlara atılmakta, çocuk, genç, ihtiyar, hasta, deli, hiç bir istisna şartı yok... Sadece küçük bir

nokta var ki, hailevî bir tuhaflık belirtmekte: Eski Roma ka¬nunları bakire kızların öldürülmesine

engel olduğu için, en küçük yaştaki kız çocukların evvelâ cellâtlar tarafın¬dan ırzlarına geçiriliyor,

ondan sonra da gayet meşru bir iş yapıldığı emniyetiyle hayatlarına kıyılıyordu.

yeni dinin bağlıları dünyanın en sefil ve âdî insanları gös¬teriliyordu.

Bir misâl:

İsevîler en körpe çağdaki bir çocuğu almış, vücu¬dunu yağlayıp una batırmışlar... Çocuğun diri

diri, kalbi¬ni açmışlar ve kanının emmişler... Ondan sonra kızartıp herkese parça parça dağıtmışlar.

Günümüzün politika iftiralarına benzeyen, sırtlan¬ları bile tiksindirecek böyle isnatlardan sonra

ona göre ceza...

İsevîlik akidesini çürütmek için de en barbar ha¬yaller. ..

Şöyle diyorlardı:

«— Evet, onlar tek ve mutlak bir Tanrı'ya inanı¬yorlar ama biliyor musunuz inandıkları nedir? »

Nitekim 19'uncu asrın ortalarında (Paleten)de tari¬hi bir plâk bulunmuş ve bu tarihi rivayeti tam

ispat etmiş¬tir. Şu anda Roma'nın (Kirşer) müzesinde bulunan bu plâkta, çarmıha gerilmiş bir eşek

resmi ve altında şu yazı vardır: «Aleksamen, Tanrı'sına prestiş eder...» (Tertülyen) diyor ki:

«— İsevîlik halkın gözünde öyle bir şeamet ve nu¬huset merkezi olmuştu ki, Roma'da (Tibr),

Mısır'da Nil nehri tassa, gök kapansa, şimşekler çaksa, yer sallansa, kıtlık olsa, harp patlasa,

hastalık yayılsa, bir ağızdan hay¬kırmalar: İsevîler arslanlara, İsevîlere ölüm!»

İsevîlere karşı halkın kin ve nefretini çekmek için en ağır iftiralara kadar gidiliyor, zengin İsevîlere

hizmet eden köleler toplattırılıp, uçları kurşunlu kamçılar altında kendilerine efendileri aleyhinde

masallar düzdürülüyor,

70

Hakim - İmparatora and iç ve İsa'ya söv!

İtf yTdayim Ve bUgÜne k Efendime nasıl sövebilirim?

71

ill

111

«Hakim—Dmparatora and iç!

«Sanık— Eğer beni bu lâflarla yola getirebileceği¬ni sanıyorsan yanılıyorsun! Şüphen varsa haber

vereyim: Ben İsa'ya bağlıyım ve hiç bir fâniye and içmem!

«Hakim— Unutma ki, emrimde vahşî hayvanlar var.

«Sanık— Olsun! Ölüm bizce saadettir. Kötüden iyiye geçmiş oluruz...

«Hakim— Mademki vahşi hayvanlardan korkmu-yorsun, dediğimi yapmazsan seni ateşe atarım!

«Sanık — Senin ateşin ancak bir saat yanar, peşin¬den söner; sen yakında gelecek olan adaletin

ateşini dü¬şün! Ebedî cehennem ateşini düşün! Karar ver ve ne ya¬pacaksın yap!»

Hâkim daha karara vakit bulamadan etrafı saran küfür yobazları atılıyor ihtiyar İsevîyi demir bir

çubuğa bağlayıp önüne çalı çırpı yığıyorlar, veriyorlar ateşi... Sakalına kadar her tarafı alevler

içinde fırlayan gözleri ruhunun semasına dalmış, (Sen Polikarp)...

Roma'nın yüksek aristokrasi sınıfından âdeta do¬ğuştan inanmış, Romalı kocasile putperest olduğu

için birleşmeyen, sonra da onu İsa dinine çeken, fakat hemen öldürüldüğü için bakire olarak dul

kalan, dumandan bo¬ğulmak üzere kapatıldığı hücrede dipdiri ve dua vaziye¬tinde bulunan ve

nihayet başı kesilen, güzellik ve incelik¬te, dillere destan bir (Sent Sesil)leri var ki, Garp hıristi-

yanlık edebiyatının ana sermayelerinden biri...

resmî din kabul edildiği güne ve Allahı tenzih şartiyle hak olarak devam ettiği yedinci asır başlarına

kadar, türlü vahşet şekilleri içinde öldürülmüş daha nice mazlum... Bu devre içinde İsa dininin

mazlumları —Allah'ı tenzih şartım hiç unutmayalım— birer gerçek müslüman ve se¬nit....

İsa dininin mazlumlarını çerçeveleyen en çarpıcı dekor, Katakomplar... Roma'nın, bugünkü tüneller

gibi, yer altında kat kat oyulmuş korkunç dehlizleri.. Yakılan ölülerin küllerini kavonozlara

doldurup hücrelerine koy¬dukları, daracık upuzun, sarmaş dolaş, karmakarışık, içi¬ne gireceklerin

kaybolacağı ve bulunamayacağı köstebek yolları... Ölmüş Romalıların toprak altı şehri.. En derini

25 metre yer altında, 1200 kilometre uzunluğunda bir kör düğüm... Zulmet ve dehşet galerileri...

ݺte Roma'nın ilk İsevîleri, üstünde güneşin doğup batarken büyük bir kavis çizdiği (Impreium

Romanuni)\x, bu zulmet galerileri içinden fethettiler. Oralarda gizlendi¬ler, toplandılar, ibadet

ettiler, ilâhiler okudular, dinlerine yeni girenleri hususî törenlerle kabul ettiler ve oralarda basılıp

arslanların ağızlarına atıldılar. Hıristiyan edebiya-

1

nın, filmlere kadar geçmiş demirbaş unsuru olan Kato-omplar, başta (Sen Piyer), bütün İsevî

büyüklerinin ye-ştirme ve geliştirme kürsüsü ve îman dâvasında nice urbanlık maceraların sahnesi

oldu.

Ve nihayet İsevîliğin 380 yılında Roma tarafından

72

73

(HI)

ISLAMIN ILK KURBANLARI

ÖLÇÜ

Mazlum, her dinde, her inanış tarzında bulunabilir. Hattâ hiçbir şeye inanmayan insanda; insan

şöyle dursun, hayvanda bile.. Mazlum, kendi haline göre değil, zulme-diciye nispetle sıfatlanandır.

Onun içindir ki, mazlumda her zaman kıymet ve fazilet aranmaz; ters tarafından asıl kıymet yani

şenaat, zalimdedir. Meselâ yakın bir devirde Moskof komünistlerinin elektrikli odalarda

çıldırttıkları ve fırınlarda kavurdukları insanlar, şahıs ve dâvaları bakı¬mından cellâtlarından

farksız oldukları halde birer maz¬lumdur. Böyleleri, şahsî derecelerini değil, hedef oldukla¬rı

zulmü ifadede mîyar rolünde...

Ya şehit?...

Zulüm yoluyla şehit, kendine zulmü reva görenin şenaatini gösterdiği kadar, kendisiyle, öz nefsiyle

de eri¬şilmez bir rütbe belirtir.

Öyleyse şehitle mazlum arasındaki fark?

75

Hak olan inanışın mazlumu olmak..

Buda ancak müslüman olmakla kabil...

Müslümanlık sıfatı, Adem Peygamberden başlar, bütün Peygamberler, sırasınca yürüyüp gider,

yeni bir şe-riatle gelmiş her resulde onun bağlılarına geçer ve niha¬yet bütün şeriatlerin ve îman

ölçülerinin tamamlayıcısın¬da ve O'nun ümmetinde karar kılar. Demek ki, Müslü¬manlık, bir

inhisarın arması değil, ezelden ebede kadar bütün insanlığa kucak açmış ve hep öyle gelip gitmiş

bir

şümulün tuğrası...

Şehit, Allah yolunda canını veren... Şehitlik mutlaka müslümana mahsus.. Müslüman, Adem

Peygamberden beri, resuller bo¬yunca ve daima Sonuncusuna bağlı olarak ilâhî vahdaniyeti,

Allah'ı tenzihte sapıklığa düşmeksizin doğ¬rulayan. ..

Her şehit, her vakit mazlum değil, fakat her maz¬lum, yukarıdaki vasıflar çerçevesinde her defa

şehit...

ݺte bu incelikler yönünden, eserimize «Tarih Bo¬yunca Büyük Mazlumlar» ismini verirken, her

çeşit kur¬banı çerçevesine alıcı bir mikyas düşündük. İsa dininin hak olduğu devre içinde de,

Yahudi parmağı yüzünden, İlâhî tenzihte kimlerin sapıklığa düşmüş ve kimlerin düş¬memiş

olduğunu kestirmek mümkün olmadığı için, bun¬ları da umumî mazlumluk plânında ele aldık ve

şehitlikle¬rini şarta bağladık.

Gayemiz, gerçek, şehitler başta, sapık bile olsalar en azılı küfre kurban gittikleri muhakkak

olanların da içinde bulunduğu umumî mazlumluk plânını ele almak.

ݺte şimdi, gerçek ve mutlak şehitlerin, ölmüşken ölmeyenlerin, içinde dipdiri, gerçek ve mutlak

hayatla dipdiri dolaştıkları saray eşiğine gelmiş bulunuyoruz. Şe¬hitler, dünyada Allah için,

ölmemişken ölenlere karşılık, ölmüşken ölmeyenler...

Bir de, imana «gericilik» yaftasına yapıştırıcı de¬virlerde, şu veya bu türlü kazaya uğramış bazı

meslek adamlarına şehit vasfını takan ve aykırı geçindiği mukad¬des kaynağın inceler incesi

mânasını kendi isimsiz mak¬sadına uydurup yerine başka bir mefhum bulamayan inkâr yobazların

şehitlik anlayışını düşünün!

«Dslamın ilk kurbanları» başlığındaki sonsuz hayat kazancını, bu ölçülerin kıyas çizgileri içinden

süzünüz.

İLK ªEHİT

Ezellerin ve ebetlerin dinine karşı ilk zulüm, asla gayesine varamamak nasibi içinde, Allah'ın

Sevgilisini hedef tutar. Kuduz küfür kaplanları edasındaki Kureyş müşrikleri, kendi hesaplarına işin

şakaya gelir tarafı kal¬madığını anlayınca, Varlığın Tacına her türlü hakaret ve cefa şekillerini

denemeye kalktılar. Yüzü suyu hürmetine kâinat yaratılan ebediyet müjdecisinin geçtiği yollarda,

bir setin üstüne çökmüşler, baykuş kafalarını birbirine da¬yamışlar, ellerini Nur Heykeline doğru

uzatıp:

— ݺte diyorlar, bize gökten haber getirdiğini iddia eden Abdülmüttalip soyundan garip adam!

Kâhin, şâir, sihirbaz, mecnun; ulvî memuriyetini düşürmek için başından aşağı yağdırmadıkları

vasıf yok... Kâbede ve namazda, âlemlerin temeli sırtına, yeni kesilmiş bir devenin işkembesini

koyuyorlar ve O bütün yaratılmışların efendisi, başı secdede, o vaziyette kıpırda¬madan bekliyor.

Kapısının önünde, yere gömülmüş, teste¬re dişleri gibi sipsivri taşlar ve dikenler...

Her türlü mazlumluk seviyesi üstündeki Resuller

77

76

Resulüne edilmek istenen zulümler, İslâmın ilk devirle¬rinde «Müslümanım!» diyenlere, hususiyle

zayıf ve mü¬dafaasızlara neler yapılabileceğini göstermek bakımından ancak bir havanın tespiti

için...

Kureyşin, en kuvvetliler himayesinde en soylu ço¬cuğuna bunlar yapılırsa, bilhassa, fakirler,

kimsesizler, mustaripler, bedbahtlar, esirler ve gençler kadrosu, yani saffet sınıfı mensuplarından

ibaret müslümanlara neler yapılmaz?

Allahtan:

«—Sana emredileni açığa vur!» Emri gelir gelmez, küfür de bütün vasıtalariyle zul¬münü, açılan

bir ejderha ağzı gibi meydana çıkardı.

Büyük sahabi, ilk müslümanlardan, gür sesli ileri¬de Peygamber müezzini Bilâl Habeşi'yi, köle

oluşundan faydalanarak yakalıyorlar. Boynunda ip, Mekke çocukla¬rının elinde, dağdan indirilmiş

bir canavar gibi sokak so¬kak gezdiriyorlar. Öyle sürüklüyorlar ki, boynunu ip ke¬siyor, bağrını

kan buruyor. Ona sesleniyorlar:

«— Tanrılarımızı kabul et, onları doğrula!» Yalnız ve her ân şu cevabı veriyor: «— Allah bir...

Allah bir...» Biraz sonra şanlı sahabî Bilâl, koşa koşa yetişen Hazreti Ebubekir'in kendisini

satınalması ve azat etme¬siyle kurtulacaktır.

Arslan dişlerinden daha fena ısıran kavurucu güneş altında kumlara çırçıplak ve arka üstü yatınp

karınlarına küçük değirmen taşları koydukları müslümanlarm, aynı teklife cevapları:

«— Allah bir...»

78

En azılı islâm düşmanı bir İtalyan muharririnin -Leone Rutano - bu devir hakkında görüşü

nek yoku;.^' *""* * "Imb «* ^ bile dö-

t r A,Sl1 hâlm' bu itiraftan sonra bizzat kendisi

Islama döneceği yerde hangi kuvvetle düşmanlıkta de

vam ettıg! ve nasıl olup da mucizeyi görmediği soruLaSı

gereken nasipsiz muharrire karşı! sorulması

Bir cariyeyi, değneklerini yüzüne çarparak öyle kamçıladılar ki, gözleri görmez oldu.

—Sefil müslüman, dediler; bize dön ve kurtul!

—Hayır, diye cevap verdi; ben kurtulmuşum,

müslamamm.

—Gördün mü dediler; Tanrılarımız gözlerini nasıl

kör etti!

—Asla, diye cevap verdi, gözlerimi perdeleyen

Alah'tır, açacak olan da O...

Ve sabreden, çilesini dolduran müslüman cariye¬nin gözleri açıldı.

İlk şehit, ihtiyar bir kadın.. Ammâr bin-i Yâser'in annesi.. Kadını tepeden tırnağa dövdüler. Ebucehl

kadı¬nın başına bir de harbi çaldı ve kurbanını, cansız yere yığdı.

İslâmın ilk şehidi mübarek ihtiyar kadın, bembe¬yaz saçları hamam lifi gibi kan dolu, dudakları

ebediyet âleminden aldığı selâma karşı gülümsemeli, kâfirlerin ayaklan dibinde yatıyor.

Müslüman anne, küfür reislerinin karşısına çıkıp, en taşkın cezbe sesiyle haykırmıştı:

79

ı,

— Müslümanım! Hamdolsun! Murdarlığınızdan uzağım! Hamdolsun! Müslüman öleceğim!

Hamdolsun!

ªEHİTLERİN EFENDDSD

Peygamber emrini tutmamanın neticesi olan Uhut Cengi imtihanı, şunlara mal oldu: Kargaşalık

ânında Var¬lığın Nuru üzerine yağdırılan taşlar ve tulgasma indirilen bir kılıç... Allah Resulünün

alnında, yanağında ve alt du¬dağında birer yara.. Nur dizisi dişlerinden biri kırık... Tulgasmın

zincirinden kopan iki demir halka yanağına gömülü... 70 şehit; ve aralarında, öldürülüş tarzı

bakı¬mından en ileri küfür zulmüne hedef bir kahraman... Peygamber amcası, pehlivan ve arslan

Hamza.. Şehitlerin efendisi O'dur.

Mekke fethine kadar küfür saflarında kalan, Emevîler soyunun büyüğü Ebusufyan ve karısı Hind, o

sıralarda İslâmın en taşkın düşmanlarından.. Hele Hind, hele Hind!.. Hind'in olanca derdi, tasası,

Kâinatın Efendi¬sini koruyanları bir bir ortadan kaldırmak.. Bunun için bir tertip ve bir insan

bulabilmek...

Habeşli köle Vahşi'yi buldu:

—Tanrılarımıza dil uzatan Peygamberlik iddiasın¬

daki adamın koruyucusu ve amcası Hamza'yı öldürebilir

misin?

—Öldürürüm!

—Öldürürsen azat edilirsin!

—Öldürürüm!

—Ayrıca, sana vermeyeceğim kalmaz! Hazinele¬

rim senin!

—Öldürürüm!

Vahşi, Habeş illerinden gelme biridir ve oraların

jetince, uzaktan çok iyi silâh atar. 40-50 adım öteden at-Tığı bıçak ve mızraktan kuş bile kaçamaz.

ݺte bu Vahşi; ileride imana gelir gelmez hemen bağışlanacak, Sahabîler dizisine girecek, dizinin en

so¬nunda da kalsa İslâmın ulviliğine en parlak misâllerden birine şahsiyle erecek olan bu Vahşi,

âlemlere rahmet olarak gönderilen Peygamberin en ateşli ve en kuvvetli muhafızlarından, amcası,

arslan ve pehlivan Hamza'yı öl¬dürmek vazifesini üzerine aldı. Gözlediği fırsat Uhud Çenginde

ayağına geldi.

Ortalık toz duman içinde, herşey allak bullak, göz gözü görmez bir anda, elinde mızrağı, bir taşın

arkasına saklanıp, arslam bekleyen ödlek ve sinsi bir avcı gibi Hamza'yı kollamaya başladı. Hamza,

elinde kılıcı, cenk meydanında döne döne, kâfirleri doğraya doğraya taşın önüne kadar geldi.

Vahşi'ye mesafesi pek yakın... Vahşi, mızrağını fırlattı ve Peygamber amcası arslan ve pehlivan

Hamza'nın kalbine gömdü. Tek başına kâfirleri püskürte püskürte hamle eden Hamza'nın elinden

kılıç düştü, Hamza yere yığıldı.

Allahın imtihan cilvesi olarak İslâm Ordusundaki karışıklık küfür saflarına güven verip Kureyşliler

ileriye atılınca, Hind, peşinde bir sürü çığırtkan kadın, koşa koşa yetişti. Hamza'nın naaşı başına

çömeldi. Hind, Hamza'yı, göğsünde Vahşi'nin mızrağı, can vermiş görünce, keyfin¬den bir zafer

çığlığı kopardı ve yanındakilere haykırdı:

— Çabuk, bana bir hançer!

Hind bu hançerle, Peygamber amcası büyük Şe-hid'in karnını ve göğsünü yardı, ciğerlerini çıkardı

ve bir parçasını kesip, kudurmuşçasına ağzında çiğnemeye baş¬ladı. Yutamadı, daha fazla

çiğneyemedi ve tükürdü.

Güneş, o âna kadar mislini görmediği böyle bir ci-I nayete karşı, gözlerine siyah perde çekmeleri

için bulatla-I ra yalvara dursun...

80

81

Hind, üzerindeki bütün mücevherleri söküp, Mek¬ke'de bir o kadar da altın vereceği vaadiyle

Vahşi'nin ayaklarına attı.

Medine'ye döndükten sonra tekrar cenk meydanına giden Allanın Resulü, Uhut şehitlerinin ve

amcalarının tüyler ürpertici manzarasına bakıp buyurdular:

«— Bunların Allah yolunda can verdiklerine ben şa¬hidim! Allah yolunda yara alanlar, Kıyamet

gününde me¬zarlarından o türlü kalkacaklardır ki, yaralarından kan boşanacak, kanları al renkli ve

misk kokulu olacak...»

«—Yârab, bana şehitlik nasip et! Öyle ki, düşman¬ların, senin düşmanların, Resulünün düşmanları,

benim burnumu ve kulaklarımı kessinler; ve sen beni huzuruna alıp sor: Nerede bumun ve

kulakların?.. Ben de şöyle ce¬vap vereyim: Onlar, senin ve Resulün uğrunda kesildi. Kâfirlerin

eliyle...»

Allahın sevgilisi, Medinede, cenge hazırlanırken yana yakıla böyle dua eden bir Sahabîyi, aynı

vaziyette buldular. Noktası noktasına duası kabul edilen sahabî...

HABDB VE ARKADAŞLARI

Habib, vecd ve aşk timsali genç bir Sahabi... Aşk uğrunda, başta canı, vermiyeceği yok... Her

büyük aşkın, sonunda kanla imtihan edilmesi gibi de, şerefli üstü şeref¬li bir nasibe malik...

Uhut cengi sıralarında, iki oymak birleşip, Allah'ın Resulüne tuzak kurmak istediler.

Medine'ye aralarından elçiler gönderdiler. Elçiler insanoğlunun en büyük huzuruna çıktı; başlarını

göğüsle¬rine eğdiler ve samimî insanlara mahsus bir tavır takınıp rica ettiler:

—Ey Allah'ın Resulü! Aramızda birkaç müslüman

var... Fakat bunlar dini öğretmek için yetersiz... Bize bir

talim heyeti gönder de herkese dini anlatsın, öğretsin ve

oymaklarımız baştan başa Müslüman olsun...

Allah'ın Resulü, Asım Bin-i Sabit'in reisliğinde bu samimî kılıklı insanlara altı kişilik bir heyet

kattı. Arala¬rında, vecd ve aşk timsali, genç sahabî Habib...

Hep beraber Medine'den çıkıldı. Issız bir noktada, iki oymağın elçileri birdenbire Sahabilerin

üstüne çullan¬dılar ve en kaba sövmelerle onları dövmeye koyuldular:

—Bize inandınız ha! Maksadımız sizi tuzağa dü¬

şürmekti. Nasıl olup da anlamadınız? Katlanın şimdi ba¬

şınıza geleceklere!

Ve Sahabîlere, yapmadıkları işkence bırakmadılar.

Sahabiler haykırarak etraftan imdat istedi. Fakat ıs¬sız yerin kayalarından sesleri dönüp geriye

geldi. Bu hal işkenceyi büsbütün azdırdı. Bir an, aralarından birisinin fırlamasiyle öbürleri de

kafirlerin elinden sıyrıldı. Hep beraber koştular, yakındaki sivri bir kayanın üstüne can attılar. Altısı

da, hançer gibi sipsivri kayanın tepesinde...

Hainler, kayanın etrafını sarıp yukarıya bağırdılar:

—İnin oradan, canınızı bağışlayalım! Söz veriyo-

ruz!

Reisleri Asım Bin-i Sabit, tepeden cevap verdi:

— Kâfirlerin ahdına inanılmaz! İnmeyeceğiz!

Ve ellerini açıp dua etti:

«— Yârabbi, halimizi Resulüne bildir!»

Asım'ı, elleri açık dua ederken okla şehit ettiler.

82

83

Kâfire inanıp kayadan inenleri de iple bağladılar ve Mek¬ke'ye götürdüler.

Aralarında, vecd ve aşk timsali; genç Sahabî Ha-bib...

Mekke'de onları çarşı çarşı dolaştırdılar:

— Bunlar Müslümanlar! Esir diye satıyoruz! Yok mu satın alacak?..

Sattılar.

Bu noktada, küfür mantığının ayrıca hazırlayacağı herhangi bir tuzağa düşmeye yer yoktur. Yalın

kafalı küfür sorabilir:

—Mademki Peygamberdi, niçin tuzağı evvelden

keşfedemedi?

Küfür aklının yarasa gözlerine gözlerinizi dikerek dersiniz ki:

—Peygamber doğrudan doğruya gaibi bilen değil,

ancak Allah'ın bildirdiğini ve bildirdiği kadariyle bilen¬

dir. Bu kadarı da ancak «bildir!» şmriyle açığa vurulabi¬

lir. Peygamberlerin bilmediği olduğu gibi, İlâhi sır icabı,

bildirmediği de vardır. Peygamber, kürenin gündüz mın-

tıkasındayken gece tarafındaki karıncayı görebilir de, ya¬

nı başındaki adamı görmeyebilir. Hep, ilâhî irade, kader

cilvesini saran hikmet... Bu hikmet (mekanik) hesapların

çerçevesine sığmaz.

Habîb'i öldürecekleri meydana götürdüler. Etrafın¬da bir sürü müşrik... Hakaret eden edene... O,

aşk timsali, kurban örneği Habib, manzaraya gülümseyerek bakıyor. Kalabalık içinde, gururlu reis

Ebusüfyan da var... Gözleri hayretle fırlamış, iman nuru içinde pırıl pırıl ışıldayan bu yüzün

mânasını çözmeye çalışıyor.

Cellât yaklaştı.

— Bir lâhza, diye mırıldandı, Habib; bir lâhza!.

goynuma kılıç inmeden iki rekât namaz kılayım. İzin ve¬rir misiniz?

Bırakıyorlar. Müşriklerin homurtuları, uğultuları cinde, Habib, halvet odasındaymış gibi huzura

bürülü, '--nazını tamamlıyor:

—Buyurun! Hazırım!

Hayret müthiş, homurtular, vızıltılar taşlan:

—Vurun kellesini! Bekletmeyin! Bu halini görme-

im.

Tek kelime söylemeksizin, insanı zaptedici bir tes¬limiyet belirten hali o kadar dokunaklı ki,

Habibe dayana¬mayıp soruyorlar:

—Şimdi senin yerinde Peygamberin olsaydı da,

seni bırakıp, O'nu öldürseydik razı olur muydun?

Ve cevabı beklemeden yetiştiriyorlar:

—Ama doğrusunu söyle yemin ederek söyle, gön¬

lünden koptuğu gibi söyle!

Habib, gökleri aydınlatan yüzünü kâfirlere çeviri¬yor ve heceler dudaklarından tane tane

dökülerek:

—Dinleyin, diyor, iyi dinleyin! Size âlemlerin

Rabbi Allah üzere yemin ederek söylüyorum ki, sevgilisi¬

nin ayağına küçücük bir diken batmaktansa, ben, hayatı¬

mı vermeyi, gün ışığından ve gün yüzlü çocuklarımdan

mahrum kalmayı tercih ederim!

Gulgule göklere çıkıyor. Ebusüfyan herkesi sustu¬rup haykırıyor:

—Ben bu dünyada, O'nu Sahabîlerinin sevdiği gi¬

bi insan sevebilen tek kişi görmedim!

Habib'in mermerden yontulmuş gibi berrak ve mevzun boynuna kılıç iniyor, Habib gülümsiyerek

ölü¬yor; öldükten sonra da, gövdesinden ayrılan başı gülüm-semekte devam ediyor.

84

85

(IV)

PEYGAMBER TORUNU İKİ ªEHİT

HAZRET-D HASAN

Kâinatin Efendisi hakkında, erkek çocuklarının ya¬şamaması yüzünden müşrikler «ebter —nesli

kesik» de¬mişlerdi. Cevabı, «Kevser» Sûresinde Allah verdi:

«— Sana ebter diyenlerdir ki, öyle olacaklardır!»

Asıl onların nesli kesilecek, Allah Resulününki ise, millet millet, bütün yeryüzünü saracak ve her

devirde kurtarıcılık bayrağını taşıyacak...

Öyle oldu. Nur kuşağı, Allah Resulünün nesli, kızı incelik kaynağı Fatıma ve amcasının oğlu

derinlik men-baı Ali'den, Hasan ve Hüseyin isimli iki Peygamber toru-niyle, mânada ve maddede

kol kol bütün insanlığı kucak¬ladı.

«Kevser» Sûresinin müjdelediği Nur Nesline baş olmaya memur, mukaddes emanetin sn" cevherini

kanında eritmiş, iki şanlı kolbaşı, Peygamber torunları Hasan ve

87

Hüseyin... Ve yeryüzünün, iç fitneye kurban, en büyük iki şehidi...

Başında kadınlık ismet ve zarafetinin en parlak tacı Fatıma, loğusa yatağında... Yanında

yavrucağı... Kapı vu¬ruluyor. Gelen, Allah'ın Sevgilisidir.

Allah'ın Sevgilisi, yavruyu kucaklarına alıyorlar ve kulağma ezan okuyorlar: Allah en büyük, Allah

en bü¬yük...

Yedinci günü tekrar gelip yavrunun saçlarını kesti¬riyorlar ve ağırlığınca altını sadaka ediyorlar.

«Akîka» kurbanı da kesilip fukaraya dağıtıldıktan sonra, damatla¬rına soruyorlar:

«— Oğluma ne ad verdiniz?» «— Henüz bir ad veremedik, ey Allah'ın Resulü!.. Harp, yahut Cafer

isimlerinden birini düşünüyorum ama adlandırmak size ait.»

Gaye - İnsan ve Ufuk - Peygamber, buyuruyorlar: «— Adı El-Hasen olsun!»

Bir başka bildirişe göre, Hazret-i Ali yavrusunu, Harp, yahut Cafer diye isimlendirmek istediğini

Allahın Resulüne bildirince Vahiy Meleği inmiş ve Alemin Fahri¬ne:

«— Ey Allahın Resulü, demiş; Ali'nin seninle alakkası, Harun'un Musa'ya nisbeti gibidir. Sen de

Ali'nin oğlunu, Harun'un çocuğuna verdiği adla isimlen¬dir.»

Ve Süryâni dilindeki ismin Arapça karşılığı, Nur neslinin yürütücüsü yavruya takılmış... El-Hasen,

güzel¬lik ve iyilik vasfının ismi...

Araplarda bu adla ilk isimlendirilen o...

Allah'ın Resulünün, mukaddes sırtlarına bindirip lyerde emekliyerek gezdirdiği torun...

Bürâ diyor ki:

«-i- Ben, Allah'ın Resulünü, mübarek sırtlarında Hasan'ı gezdirirken gördüm. Şöyle diyorlardı.

Yârabbi, ben Hasan'ı severim; sen de onu sev!»

Sık evlendi ve sık boşandı. Bir iddiaya göre dok¬san kere...

Bu mevzuda yapılan bir dedikoduya, kızı istenen

bir büyüğün cevabı:

«— Yüz kızım olsa da Hasan her defa birini alıp öbürünü boşasa, sonuncusuna kadar hepsini

verirdim.»

Sekizi erkek ve ikisi kız, on evlâdı yaşadı.

Misilsiz bir züht ve takva... Yanında birçok at ve deve varken yirmibeş kere yaya hac...

Sordular:

— Beraberinde bunca binek olduğu halde, bu ka¬dar uzaklardan yaya gelmenin mânası nedir?

Dedi.

«— Ben Şerefli Evin yolunu yaya yürüyemiyecek olursam, Allah'ın huzurunda duramıyacak kadar

hayaya düşerim.»

O kadar güzel, tatlı, çekici, büyüleyici bir konuş¬ması vardı ki, insan onu dinlerken kendisinde,

kendisin¬den hiçbir şey kalmadığım hisseder ve hemen teslim olur¬du.

Umeyr bin-i İshak:

«— Ömrümce kimseye rastlamadım ki, kelâmı ba-

88

89

na sükûtundan faziletli görünmüş olsun. Yalnız Hasan bin-i Ali konuşurken o hale düşerdim ki,

onun asla sus¬mamasını ve hep konuşmasını isterdim.»

Aşırı hilim sahibi, son haddiyle yumuşak... Haya¬tında kimseye sert muamele etmedi ve öfke yüzü

göster¬medi.

Her mikyasın üstünde cömert... İhsan edince yüz-bin dirhemden eksik vermezdi. İki kere, tek

dirhem kal¬mamacasına, bütün varını muhtaçlara dağıttı.

Bir gün karşısına bir adam çıktı:

—Vaktiyle pek zengindim, şimdi çok düşkünüm!

Buna göre yardımını istiyorum!..

Şu cevabı aldı:

«— İsteğin, isteğindeki ölçü, benim sana vermeyi düşündüğüme göre fazla değil.. Şu var ki, seni,

lâyık ol¬duğun derecede ağırlamaktan âciz kalırsam üzülürüm!»

Ve Peygamber torunu, bütün parasının getirilmesi¬ni emretti. Getirdiler... Tam elîibin dirhem...

Getirene sordu:

«— Geçenlerde sana saklanmak üzere bir para ver¬miştim. O nerede?»

—Evet, o da ellibin dirhem... Saklı...

—Onu da getirin!

Peygamber torunu, saklattığiyle beraber yüzbin dirhemi, dünkü zengin, bugünkü fakir ve yarınki

çok bü¬yük zengine ihsan etti.

Bir şiirinden:

« Sen yaratıktan, Yaratıcı ile müstağni ol!

« Ki, yalandan doğru ile müstağni kalasın.

« Rızkını Allah'ın fazlından bekle!

« Bil ki, Ondan gayri rızklandırıcı yoktur!

« Kul kulu zengin edebilir sanan

« Rahmanın gücünü tanımayandır.»

Hazret-i Hasan, Hicretin kırkıncı senesi Ramaza¬nında -19 Ramazan Pazar günü- Halife... O güne

kadar dört büyük halifenin idareleri süresince en derin züht ha¬yatını yaşayan ve dünya

nailiyetlerine hiçbir değer ver¬meyen Peygamber torunu, otuzyedi yaşında reisliğe gel¬diği ân,

ruhî ve siyasî şartların en nazikleriyle karşı karşı¬ya... Horasan'dan Mısır'a, Suriye'den Yemen'e, iki

çap¬raz hat arası büyük bir dünya parçasını kaplayıcı İslâm ülkesi, Müminlerin Emirliği makamı

etrafında hazin bir çekişmeye şahit... Peygamber Evinin timsali, Peygambere mahsus ilim şehrinin

kapısı, İlahî visal sırrının Hazret-i Ebubekir'den sonra ikinci emanetçisi, her vasıf üstü bü¬yük

Hazret-i Ali ile, yine üstün sahabîlerden, Arabın dâhilerinden, İslâm İmparatorluğunun

Okyanuslara at sü¬ren kumandanlarını yetiştirmiş kurucularından Hazret-i Muaviye arasındaki

anlaşmazlık ve malûm neticeleri...

İslâm tarihinin büyük ukdesi olan bu meselede ger¬çek ve derin mümine düşen görüş, Hazret-i Ali

ile Mua¬viye arasındaki anlaşmazlığı bir içtihat ihtilâfından ibaret bilmek, bu anlaşmazlığın başka

şahıslar üzerindeki ihtilâflarından doğmuş olarak iki Peygamber torununa edilen korkunç

kastlardan Muaviye'yi münezzeh tutmak ve ebedî sorumluluğu, bu anlayış ayrılığının nefsânî

istis¬marcılarına yüklemektir.

Asırlardan, ham ve kaba softalık müessesesinin şu veya bu tarafa çekerek müzminleştirdiği; sonsuz

bir vecd içinde küfre karşı birlik kuracağı ve işi tâ ruhundan alaca¬ğı yerde yalnız bundan ibaret

bıraktığı ve hem İslâm birli¬ğini, hem de dâva bütününü parçalayıp ufaladığı mes'ele

90

91

üzerindeki hüküm bu kadardır! Hazret-i Ali sahabîlerin'in en büyüklerinden, Muaviye de

büyüklerin-dendir; Ali mutlaka haklı, Muaviye ise haksız değildir; ve güneş doğup battıkça

ufukların hicap kızartısı geçmiye-cek olan Peygamber torunlarına ait cinayette Muaviye masumdur.

Şu vakıayı az insan bilir:

Bir gün Allah'ın Resulü, vahiy kâtiplerinden Mua-viye'ye buyurdular:

—Bir gün gelecek ki, senin çocukların, benim to¬

runlarıma en büyük zulmü edecekler!

Muaviye yıldırımla vurulmuşa döndü:

—Aman, ey Allah'ın Resulü, ne diyorsunuz! îzin

verin, hepsini öldüreyim, neslimi kurutayım!»

Allah'ın Resulü gülümsediler:

—Hayır, yâ Muaviye, bunu yapâmazsm! Takdir

neyse o olur!

işin hikmetini anlayanlarsa pek az oldu.

Hazret-i Hasan halifelik makamında Yemen, Hi¬caz, Küfe, Irak, Horasan havzaları kendisine bağlı

olduğu halde, ancak altı ay, altı gün kalabildi.

Biraz önce belirttiğim anlaşmazlık yüzünden, Hali¬feye bağlılık dışı kalan sahaların merkezi Şam..

Hazret-i Hasan Şam Valisinin altmış binlik bir orduyla Irak'ı eline geçirmek üzere hareket ettiğini

haber alınca, o da ordusu¬nu toplayıp yola çıktı. Ağır bir yürüyüşle Müdayine vardı ve ordusuna

istirahat verdi. Orada birkaç gün dinlenme¬den sonra, başkaldıranların üzerine gidilecek... Hazret-i

Hasan bu şurada, gece ve gündüz, yorgun ve uykusuz hep düşündü: Taraflar müslüman...

Çarpışırlarsa oluklar gibi müslüman kanı akacak... Taraflardan hiçbiri karşısındaki-

ni kırıp ezmeden muradına ermiyecek... Müslümanlar arası ilk büyük ve kanlı boğuşma, kendi

zamanında çık¬mış olacak... Buna razı olamaz; fanî bir dünya ve makam dâvası için, ne kadar haklı

olursa olsun, böyle bir bölünü¬şe ve bölümler arası birbirini yeme ihtirasına yol açamaz.

Karşı tarafa elçiler gönderdi ve bazı şartlar altında sulha razı olarak Halifelik makamını bıraktı.

Oradan Küfe'ye ve kısa bir dinlenmeden sonra Medine'ye dönüş... Bundan ileriye yaşadığı dokuz

buçuk yıl içinde Hazret-i Hasan, adım başında, en hain pusula¬rın kurbanlık hedefi... Her şeyi

bıraktığı ve perdenin öte¬sindeki âlemden başka hiçbir hasret çekmediği halde, Peygamber Evinin

büyük oğlu olması gibi bir sıfat, hain-lerce, yaşamasına engel... Şurada, burada, sadık,

yakınla¬rından otuz kırk şahsiyet birer bahaneyle öldürülmüştür; asıl gaye kendisini öldürmektir ve

ölüm dairesi ona doğru genişletilmektedir.

Hazret-i Hasan bu işaretlerden ürktü ve kendisini selâmette hissetmek için doğrudan doğruya

tehlikenin idare merkezine, Şam'a gitti. Bir zaman da orada kaldı. Oradan aziz dostu Saad-ül-

Muslî'nin vali bulunduğu Mu¬sul'a... Şam'da göz göre göre bir harekete girişmeyen hi-yanet,

hemen Musul'a yetişti. Musul valisinin haberi ol¬mayan bir ziyarette, Peygamber torununun

suyuna ve ye¬meğine zehir karıştırdılar. Hasan günlerce acılar içinde kıvrandı, fakat iyi oldu.

Baktılar ki, olmuyor; daha tesirli bir zehir tertiple¬meyi düşündüler. Yeni zehiri, bir şişe içinde,

nasıl kulla¬nılacağını gösteren bir mektupla beraber Musul'a gönder¬diler. Hiyanet ve cinayet

emanetlerini taşıyan adamı, yol¬da, vahşi hayvanlar parçaladı. Oradan geçen biri, parça¬lanmış

cesedin yanında şişeyi ve mektubu buldu ve Haz¬ret-i Hasan'a götürüp teslim etti. Peygamber

torunu, ter-tıpçiyi bu mektuptan öğrenmişken, mahcup olmasın diye

92

93

suçlandırmaktan çekindi ve kimseye bir şey söylemedi. Fakat nasılsa işi öğrenen Musul Valisi

Saad, haini yakala¬tıp boynunu vurdurdu.

Hazret-i Hasan gün yüzünü kendisine çok gören bu hallerden son derece mahzun, Medine'ye geçti.

Orada da iki defa zehirleme teşebbüsü... Bu defa teşebbüs, bütün kadınlık ve zevcelik ocağını

yıkarcasma sarsacak şekilde, nikâhlısı Câde tarafından idare ediliyor. Hiyanet şebeke¬si,

Peygamber torununun evine kadar sızmıştır.

Peygamber kanı taşıyan îlahî vecd ve ebedî tesli¬miyetin büyük mümessili, zevcesine hiçbir şey

söyleme¬di; kıvrandırıcı ıstıraplar içinde büyük babası Peygamber¬ler Peygamberinin Ravzasına

gidip ağladı, Ravzanın par¬maklarına yapışıp dua etti. Allah'tan şifa istedi ve yine

kurtuldu.

Medine'de de kalınamaz! Yine Musul!.. Bir gün Musul çarşısında bir köşede duruyor. Elin¬de

sopası, iki gözü kör bir bedbaht, kendisine doğru gel¬mekte... Ortalığı simsiyah gören bu âmâ, ne

türlü bir ta¬lim ve terbiye altında yetiştirilmiş olacak ki, doğru ona yanaştı ve sopasının sivri uciyle

Hazret-i Hasan'in ayağı¬nı yaraladı. Peşinden af dileyip gitti. Fakat âmânın sivri uçlu sopası

zehirli... Hazret-i Hasan yatağa düştü, ayakla¬rı davul gibi şişti. Uzun bir tedavi ve yine şifa..

Musul'da da oturulmuyor! Tekrar Medine; Peygamber beldesi... Bu defa zevcesi Câde'nin evine

inmedi ve kızkardeşine mi¬safir oldu.

Fakat kalbi mühürlü kadın fırsat kollamakta..

Câde, günlerce Hazret-i Hasan'ı uzaktan takip etti.

Bir Cuma gecesi, Câde, avucunda küçük bir kutu, Medine sokaklarında gölgesini yılan gibi

kaydırarak, ko¬casının yattığı hücrenin önüne geldi. Herkes uykuda, bü¬tün Medine sessiz.. Câde,

hücrenin alçak perceresindeki su testisini aldı ve elindeki kutudan oraya beyaz bir toz

I

boşalttı. Bu içenin ciğerini yakacak ve midesini parçala¬yacak olan, un haline getirilmiş elmas

kırıntılarıdır.

Müminlerin imamı, biraz sonra uyanıp elini testiye attı ve suyu dikti. İçinde, yürek kavurucu bir

acı.. Yüzü

( yemyeşil-

Hazret-i Hüseyn'e haber koşturuldu. Hazret-i Hasan'ın başı, kardeşinin kucağında: «— Söyle, bu işi

sana kim yaptı?» «— A benim kardeşim, benim bildiğimi sen de bi¬lirsin! Bana açık olan sana

kapalı değildir. Fakat bize dü¬şen sabır ve teslimiyettir.»

Hazret-i Hasan, kendisinin açtığı şu küçük başlan¬gıçtan sonra, dünyanın ve tarihin en büyük

mazlum ve şe¬hidi olmaya namzet kardeşine vasiyetler etti. Bir aralık sarsılır ve ürker gibi oldu; ve

Hazret-i Hüseyin'in ölümü sakin ve telâşsız karşılamak gerektiği yolundaki ihtarına şu cevabı verdi:

«— Nasıl telaşlanmam? Şu anda Allah'ın , bir ben¬zerini dünyada göstermediği heybetli emrine

giriyorum! Bu günedek mislini görmediğim birtakım mahlûkları da görüyorum! Nasıl