FENOMEN

Gerek fizik dünyaya, gerekse ruhsal dünyaya ait durum ve nit elikler (İtibariyl e bilince görünen ya da bilinç tarafından algılanan şeye fenomen denir. Yani varolan nesneye karşılık görünen nesne. Kant'a göre imkan veya ihtimal dahilinde olan deneyin konusu olan ve kategoriler ile belirlenen orantıları açıklayan her şeydir. Kant, fenomeni, numen'in karşıtı anlamında duyulur dünyaya ait olan şey şeklinde tanımlar. Ona göre Numen ancak kendini açıklayarak, yani zahiri (fenomenal) olarak kendini ortaya koyabilir. Böylece Kant bundan mutlak varlık hakkında belirli bir bilginin elde edilmesinin mümkün olmadığım çıkartır.

Fenomen terimi gözlemlenen nesne anlamına gelmekle birlikte vukua gelen herşey, hatta imkan dışı gözlemlenen şeylere de yaygınlaştırılmaktadır. Sözgelimi bilinçsiz fenomenlere ruhsal nitelemesi yapılmaktaysa da, gözlemlenmesi mümkün olmayan şeye olgu (fact) dc-nİlmesi tercih edilir. Sözgelimi nesnelerin dengeleri bir fenomen değil, fakat bir nesnenin durağanlığı bir fenomendir. Nedensellik bir fenomen olarak nitelendirilemez, ancak neden bir fenomendir. Fakat soyut bazı şeylere de fenomen adı verilebilir. Bir hareketin hızı ve yönü gibi.

Fenomeni bilme gücüne tecrübe deneyim {experience) denilir. Bu da ikiye ayrılır: Dış duyu ya da dış bilgi gücü ile bilinç ya da içsel bilgi gücü. Dolayısıyla duyu fenomenleri ve bilinç fenomenleri olmak üzere iki tür fenomen vardır.

Terimin köklerini Antik Çağda bulmak mümkündür. Sözgelimi Parmenides'te görünüş ile gerçeklik arasında bir karşıtlık ileri sürülmüştür. Fakat görünüş ile gerçeklik arasındaki karşıtlığı ayrım şeklinde belirleyen Pla-ton'dur. Aristoteles farklı da olsa, varlıkla görünüş veya görünen arasındaki bu ayrımı benimsemiştir.

Kant fenomeni, Antik felsefenin bu anlayışından arındırarak tanımlayacaktır. Ona göre fenomeni, gerçekliği olmayan görünüşten ayırmak gerekir. Fenomen kendinde varlığın (Nu-men'in) görünüşüdür, yani varlığın kendini açığa vurmasıdır.

Hegel'de ise fenomen, Özün başka söyleyişle içselleşmiş varlığın bize kendini doğrudan açan şeyde aldığı ilk biçimdir ki, öz kendini böylece gösterir. Düşünme Özün kendi İçinde görünmesidir. Dolayısıyla düşünmenin belirlenimleri önce sadece "görünüş"lür, ancak hareketin süresiyle "bir bağımsız hayat unsuru" kazanırlar ki, sonuçta görünüşleri, fenomen olur.

Bugün için felsefenin ana akımı Noumen/fe-nomen, görünüş/Öz ayrımını bütüncül felsefeden yana olan filozoflar fenomenlerin aşkın hakikatin tezahürü, Numen'in işaretleri olduğunu savunmaya devam etmekte ve modern felsefenin bu ayrımı ihmal etmesinin mevcut felsefi bunalıma neden olduğunu İddia etmektedirler.

(SBA)