MAZOŞİZM

XIX. yüzyılda yaşamış Avusturyalı romancı Leopold von Sacher Masoch'un romanında anlattığı cinsel uygulamalarına dayanılarak, yazarın adıyla anılan bir cinsel tutuma verilen addır. Bu kavramla, kendine eşi tarafından eziyet, ulandırma ve ceza gibi acı verici davranışlar uygulanmaksızın cinsel doyuma ulaşamayan bireyin cinsel tutumları anlatılır. Kimi zaman da birey, acı verici uygulamaları çeşitli biçimlerde kendi kendisine uygulayarak cinsel doyuma ulaşır, buna otoseksüel mazoşizm denir. Tanımlandığı zamandan beri, bir cinsel sapkınlık olarak görülen mazoşizme, modern psikiyatrik sınıflamalarda psikoseksüel bozukluklar içinde yer verilmektedir.

Rahatsızlığın psikanalitik açıklanmasında, çocukluktaki iğdiş edilme kompleksi (Castration complex) sorumlu tutulur. Buna göre mazoşist birey, iğdiş edilme korkusu yüzünden cinsel hoşlanma duygusunu reddetmekte ve beraberinde suçluluk duygusu hissetmektedir. Acı veren tutumlara maruz kalmayı bu kadar istemelerinin nedeni, suçluluk duygusunu hafifletebilmektir. Bu yolla adeta kendi kendisini iğdiş etmektedir. Psikanalizin kurucusu S. Freud'a göre, insanda apayrı bir mazoşistik içgüdü yoktur; sadizm ve mazoşizm birbirlerinin tamamlayıcılarıdır, mazoşizm bireyin kendi benliğine yönelmiş saldırgan sadislik arzulardan başka birşey değildir.

Mazoşistik tutumlar, kendilerini toplumsal hayatta da gösterirler. Buna moral mazoşizm denir. Moral mazoşistler fiziksel açıdan çok, aşağılanma ve eksiklik arayışı içindedirler. Bu kişilerde ilaç ve uyuşturucu madde bağımlılığı, intihar girişimleri gibi kendi kendini cezalandırma özelliği göste-

ren davranışlara sık sık rastalanılır.

E. Fromm'a göre ise mazoşizm, modem insanın varoluşunun temel çelişkilerinden kaçmak için başvurduğu nevrotik mekanizmalardan biridir. E. Fromm da Freud gibi, mazoşizmi sadizmle birlikte alır; bu özellikleri gösteren kişilik tipine sado-mazoşis-tik veya otorite yanlısı kişilir der. Mazoşizmin daha egemen olduğu sado-mazoşistik kişi, özgürlüğü aramaktan ve Özgürce davranmaktan korkar. Bazan zayıflık, çaresizlik duygularını, sevgi, sadakat ve bağlılık adı altında gizlemeye çalışır.

Mazoşizme psikopatoloji teorisi içinde yer veren bir başka psikoloji teorisyeni San-der Rado'dur. Rado'ya göre mazoşizmin temelinde yasaklanmış haz verici yaşantılara ulaşılmadan Önce ebeveynlerin yaptığı ceza tehditlerine boyun eğme ve itaat etme davranışının otomatikleşmesi yatar. Yasaklanmış nazlara ulaşma isteği suçluluk duygusunu, o da kendini cezalandırma isteğini ortaya çıkar. Rado, buna "acıya bağımlı davranış" adını verir ve haz işlevinin bozulduğu bütün durumlarda ortaya çıktığını söyler.

Psikolojideki sosyo-kültürel yaklaşımın önde gelen isimlerinden Karen Horney'e göre mazoşizm, bağımlı olma ve kendini ayaklar altına atma yoluyla, bireyin hayatla başa çıkma çabasının bir şeklidir. Kendini en çok cinsel alanda göstermesine rağmen mazoşistik tutum, insan ilişkilerinin bütün alanlarında karşımıza çıkar. Mazoşizm, bireyi yarışma ve sorumluluktan, karşılıklı suçlamalardan kurtarma amacına hizmet eder. Mazoşist, çarpıtılmış değer s i sem inde çektiği acıya karşılık sevgi, kabul ve ödül kazanacağını sanır.

(SBA) Bk. Psikanaliz; Sadizm.