VARŞOVA PAKTI

 

Varşova'da 14 Mayıs 1955'te sekiz Doğu Bloku devleti arasında imzalanan anlaşma ile kurulan askeri nitelikli bir uluslararası örgüttür,

îkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Sovyet­ler Birliği, Doğu Avrupa ülkelerinde Ko­münist partilerinin iktidarı ele geçirmeleri sonucu Çekoslovakya ile Aralık 1943'te, Polonya ile Nisan 1945'te, Romanya ve Macaristan ile Şubatl948'de, Bulgaristan ile 1949'da ve Demokratik Alman Cumhu­riyeti (Doğu Almanya) İle Eylül 1955'te iki­li anlaşmalar İmzalamıştır. Bu anlaşmalar birbirine benzer hükümleri kapsamaktaydı. Almanya'nın ve Almanya ile birlikte bir başka devletin saldırısına karşı askeri daya­nışma ve yardım öngörülüyordu. 1949'da Batılı devletlerin kendi aralarında NA-TO'yu (Bkz. Kuzey Atlantik Anlaşması Ör­gütü) oluşturmalarından sonra 1951-1952 yıllarında Doğu Bloku devletlerinin ordula­rı Sovyet sistemine uygun bir hale getirildi.

1951'de de Doğu Genel Kurmayı Karlovy ilk loplanusını yaptı. 14 Mayıs 1955'te ise Varşova'da Yugoslavya hariç olmak üzere Sovyetler Birliği, Arnavutluk, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya, Çekoslo­vakya ve Demokratik Alman Cumhuriyeti arasında bir "Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşması" imzalandı. Bu anlaşma ile kurulan Varşova Paktı, Paris Anüaşma-sı'na karşıt olarak, antlaşmayı imzalayan sekiz devlet arasında Atlantik tttifakı'na benzer terimlerle bir askeri teşkilatlanmayı Öngörüyordu.

Varşova Antlaşması'nın 1. maddesinde akit taraflar Birleşmiş Milletler Antlaşma-sı'na uygun olarak, uluslararası ilişkilerinde kuvvet kullanma tehdidinden ve kuvvet kullanmaktan kaçınmayı ve uluslararası uyuşmazlıkları barışçı yollardan çözmeyi yükümlenmektedirler. Antlaşmanın 2. maddesinde tarafların barış ve güvenliği korumaya yönelmiş uluslararası girişimle­re katılmak ve öteki devletlerle anlaşma içinde, dünyada silahsızlanma, atom ve hidrojen silahları gibi kütlesel silahların ya­saklanmasında çaba harcayacakları dile ge­tirilmiştir.

Varşova Antlaşması'nın 3. ve 4. madde­leri Atlantik ittifakının 5. maddesine çok yakın hükümler içermektedir: Antlaşmanın 3. maddesi, tarafların ortak çıkarlarını etki­leyen önemli bütün uluslararası sorunlarda taraflardan birine ya da birkaçına karşı si­lahlı saldın tehdidinde, aralarında danışa­caklarım belirtmektedir. 4. maddede ise ta­raflardan birine ya da birkaçına karşı Avru­pa'da silahlı saldın olursa Birleşmiş Millet­ler Antlaşmasının 51. maddesine uygun olarak, silahlı yasal kuvvet kullanılmasını da kapsamak üzere, bireysel ya da ortak yasal (meşru) savunma haklarım kullanacak­ları açıklanmaktadır. Bu tedbirler Güvenlik Konseyi'ne bildirilecek, Güvenlik Konseyi gerekli tedbirleri alınca, bireysel ya da ya­sal savunma tedbirlerine son verilecektir.

Varşova Antlaşması'nın 9. maddesine göre, antlaşma tarafların kabul etmesiyle, siyasal ya da sosyal sistemleri ne olursa ol­sun, bütün barışsever devletlerin katılması­na açıktır. 11. maddesinde, Antlaşmanın 20 yıllık bir süre için yapıldığı, bu süre biti­minden bir yıl önce antlaşmayı sona erdir­me isteği bildirilmezse 10'ar yıllık sürelerle uzayacağı belirtilmektedir.

Antlaşmanın 5. maddesi, bir "Birleşik Komutanlık" kurmaktadır. Antlaşmaya ek olarakl4 Mayıs 1955'te Varşova'da yayın­lanan bildiriye göre, Birleşik Komutana, antlaşmaya taraf devletlerin Savunma Ba­kanları ya da başka askeri yetkililer yardım­cı olarak atanmaktadır. Aynca taraf devlet­lerin Genel Kurmayı da Birleşik Komu­tan'in buyruğu altındadır.

Altıncı madde ise, öngörülen danışmala­rın yapılması ve antlaşmanın işlemesi sıra­sında ortaya çıkabilecek sorunları incele­mek üzere, tarafların herbirinin bir hükü­met üyesi ya da özel olarak atanan bir tem­silcisinin katılacağı bir "Siyasal Danışma Komitesi" ile gerekli siyasal organlann ku­rulacağı belirtilmektedir. Paktın Mosko­va'da bulunan Siyasi Komitesi'nin toplana-sına paktı imzalayan ülkelerinkiler dışında, Çin Halk Cumhuriyeti, Kuzey Kore ve Ku­zey Vietnam delegeleri de katılmışlardır.

Birleşik Komutanlık ve Siyasi Komite­nin yanında teşkilatın diğer organları. Dı­şişleri Bakanları Daimi Komitesi, Savunma Bakanları Komitesi ve Askeri Konsey'dir. Merkezi Moskova'da bulunan örgütün şuanda yedi üyesi bulunmaktadır. Bunlar Çe­koslovakya, Romanya, Polonya, Bulgaris­tan, Macaristan, Demokratik Alman Cum­huriyeti ve Sovyetler Birliği'dir. Varşova Paktı güçlerinin genel karargahı ise Çernia-kovsk'tadır.

Tayyar ARI