YÖNTEM

Yöntem, genel olarak belirlenmiş bir hedefe doğru yürüme faaliyetini ve bu yolun kendisi anlamına gelir. Bilimsel yöntem ise doğaya, topluma, bireye ilişkin doğru tasvir etme ve açıklamalarda bulunma hedefine ulaşabilmek için bilim adamının yürüdüğü yol ve harcadığı çaba; yürüyeceği yolu ve bu yolda yürürken harcayacağı her türlü çabayı önceden belirleyen kurallar manzumesidir.

Bilimsel yöntem bir yanı ile zihinsel, bir yanı ile pratik bir süreçtir. Zihinsel süreç olması bilimsel yöntemin mantık diye adlandırılan aklın işleyiş kuralları ile tümevarım, tümdengelim, hipotetik - dedüktif, anoloji gibi akıl yürütme biçimleriyle ilgisinden kaynaklanır. Aklın işleyiş kuralları ve akıl yürütme biçimleri bilimsel yöntemin iskeletini oluştururlar. Bilimsel yöntemin pratik yanı ise, araştırma kuralları manzumesi olmasından kaynaklanır. Bilimsel yöntemin zihinsel ve pratik yönleri birbirini tamamlar. Sözgelimi zihinsel düzlemde gözlem -sınıflama - hipotez - sınama sırasında tümevarım akıl yürütmeyi benimseyen bir araştırmacı, pratik düzlemde de araştırmasını bu sırayla gerçekleştirmek durumundadır. Bu tarz çalışmaya Alansal Yaklaşım adı verilmektedir. Hipotetik - dedüktif akıl yürütmeyi benimseyen bir araştırmacı ise hipotez - gözlem - sınama dtizenini izleyecektir. Bu tarz çalışma Klasik Yaklaşım olarak adlandırılır.

Klasik yaklaşım kavramsal düzlemden deneysel düzleme ilerlerken, alansal yaklaşım, sadece deneysel verinin analizinden kaynaklanan kavramları kullandığı için deneysel düzlemde başlar ve biter. Ne var ki, alansal yaklaşım İle elde edilen hipotezler genelleştirilebilmek için klasik yaklaşıma ihtiyaç duyarlar ve onunla desteklenmesi gerekir.

Yöntem eksik - tam, doğru - yanlış yargısı alabilen, kendine kural konulabilen, nasıl olması ya da olmaması gerektiği söylenebi-len bir alandır. Yöntem, bilim etkinliğinin eksiksiz bir biçimde gerçekleştirilebilmesini sağlar. Bilim gerçeğin doğru olarak söylenmesini gerektirir. Doğruluk ise bilim tarafından konu edilmiş obje ile obje üzerine bilim adamı tarafından söylenen sözlerin çakışması demektir. Bu çakışmanın gerçekleşmesini sağlayan ise yöntemdir. Yöntemin teknik, aklın işleyiş kuralları, akıl yürütme biçimleri, teori, yaklaşım gibi kavramlarla karıştırılmaması gerekir.

Amerikan sosyoloji geleneğinde yöntem, veri toplamada kullanılan araştırma teknikleri veya araçları olarak tanımlanır. Metodoloji ise, araştırma için bir rasyonel olarak hizmet eden varsayım ve değerler ile, araştırmacının veriyi yorumlamak ve sonuçlara ulaşmak için kullandığı standart ve ölçütleri ihtiva eden araştırma süreci felsefesi olarak tanımlanır.

Nilgün ÇELEBİ