2.Bölüm

Şaban ayının onsekizinde aralarında Emir Rükneddin Baybars el-Caşnigir, Mansurî Sarayı'nın üstadı olarak bilinen Emir Hüsameddin Laçin, Emir Seyfeddin Giray el-Mansurfnin de bulunduğu bir grup Mısır askeri geldi. Bunlardan sonra da aralarında Bedreddin Silahtar ve Aybek el-Haznedar'm da bulunduğu ikinci bir grup geldi. Böylece gonüller rahatladı. İnsanlar güven duymaya başladılar. Ama o zamana kadar Haleb, Hama, Humus ve o yörelerdeki bir çok insan göç etmiş, Haleb ve . Hama askerleri Humus'a doğru gerilemişti. Bundan sonra Tatarların kendilerine aniden baskın yapmasından korkarak şaban ayının beşinde pazar günü Merc'e gelip konakladılar. Tatarlar da Humus ve Baal-bek'e ulaştılar. O arazide çok bozgunlar yaptılar. Fesat çıkardılar. İnsanlar büyük bir tedirginliğe maruz kalıp şiddetli derecede korkuya kapıldılar. Şehirde güvenlik altüst oldu. Çünkü diğer askerlerle birlikte sultanın gelişi gecikmişti. Halk "Şam askerleri, bu Mısırlılarla birlikte çok sayıdaki Tatar ordusuna karşı koyamaz" diyordu. Tek çareleri konak, konak onlar karşısında ricat etmeleriydi. İnsanlar uçurulan yaygaraları dillerine doladılar. Mezkur pazar günü emirler meydanda toplanarak düşmana karşı koymak hususunda birbirlerine yemin edip söz verdiler. Kendilerini cesaretlendirdiler. Şehirde duyuru yaptırılarak hiç kimsenin başka yere göç etmemesi istenildi, insanlar sükunet buldular. Kadılar camide oturarak fukaha ve halk tabakasından olan bir kısım kimselere savaş hususunda yemin verdiler. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye de Hama'dan gelen askerlerin yanma gitti. Katia'da onlarla buluştu. Düşmana karşı koyma hususunda ümeranın ve halkın yaptığı yemini onlara bildirdi. Onlar da uygun bulup düşmana karşı kendilerinin de savaşacaklarına dair yemin ettiler. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye bu hususta emirlere ve insanlara yeminle teyid ederek "Bu defa siz muzaffer olacaksınız" diyordu. Emirler de kendisine "İnşaallah de" deyince o şu cevabı veriyordu : "Olursa anlamında değilde, muhakkak olacak anlamında inşaallah diyorum"

Bu konuda dinleyicilere Allah'ın kitabından bazı ayetleri okuyarak te'vil ediyordu. Mesela şu ayet-i kerimeyi de onlara okumuştu:

«Kim kendisine verilen kadar ceza verirse ve kendisine yine de sal-dırılırsa, and olsunki Allah ona, yardım edecektir.» (el Hac, 60).

İnsanlar, Müslüman olduklarını söyleyen ve imama karşı isyan etmeyen bu Tatarlarla hangi şer'i hükme dayanılarak savaşılabileceği konusunu kendi aralarında tartışmaya başlamışlardı. İmama karşı asi sayılmazlardı. Çünkü hiç bir zaman onun itaatine girmemişlerdi ki sonra ona muhalefet etmiş sayılsınlar. Bunun üzerine Şeyh Takiyyüddin "Bunlar Ali'ye ve Muaviye'ye karşı çıkan Haricilere benzemektedirler. Çünkü hariciler, halifeliğe kendilerinin Ali'den de Muaviye'den de daha lâyık oldukları görüşündeydiler. Bu Tatarlarsa kendilerini Müslümanlara nisbetle hakkı yerine getirme hususunda daha yetkili görmektedirler, işledikleri günah ve zulümlerden ötürü Müslümanları ayıplıyorlar, ama kendileri kat kat fazlasını irtikab ediyorlatr" dedi. Alimler ve halk, Ibn Teymiye'nin bu açıklamasıyla hakikati anladılar. İbn Teymiye sözüne devamla şöyle diyordu : "Beni, onların tarafında başımda Mushaf-ı

Şerif bulunduğu halde de görseniz yine Öldürün." bunun üzerine halk, Tatarlarla savaşma hususunda cesaretlendi. Moralleri güçlendi. Azimleri bilendi. Allah'a hamd olsun.

Şaban ayının yirmidördüncü gününde Şam askerleri harekete geçti ve Kesve taraflarındaki Cesvere'de ordugah kurdu. Beraberlerinde kadılar da vardı. Onlar hakkında iki ayrı düşünce grubuna ayrıldılar. Kimi onların savaşmak için bir yer seçmek üzere gittiklerini sanıyordu. Çünkü Merc'in her tarafının sular altında kaldığını orada savaşılama-yacağım söylüyorlardı. Kimi de kaçıp sultana ulaşmak amacıyla o taraflara gittiklerini söylüyordu. Perşembe gecesi Kesve tarafına gittiler. Onların kaçtıkları hususunda insanların zannı kuvvetlendi. Tatarlar da Kare'ye ulaşmışlardı. Başka bir rivayete göre ise Katia'ya ulaşmışlardı. İnsanlar bu durumdan korkup paniğe kapıldılar. Köylerde ve kasabalarda hiç kimse kalmadı. İnsanlar kaleye ve şehre doldular, evler ve yollar insanla dolup taştı. İzdiham meydana geldi. Düzen bozuldu. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye bu ayın perşembe gününün sabahında büyük bir zorlukla Babü'n-Nasır'dan gelebildi. Beraberinde bir grup insan da yardı. Bunlar savaşmak istiyorlardı. Ama başkaları, Şeyh Takiyyüddin İbn Teymiye'nin kaçmak için oradan çıktığını zannetmişti. Bu yüzden bazı kimseler onu kınayarak "Sen bizi kaçmaktan men ettin, ama sen kendin şehirdin kaçıyorsun. Bu nasıl iştir?" demiş, ancak Şeyh Takiyyüddin onlara cevap vermemişti. Şehirde yönetici ve hakim kalmamıştı, Hırsızlar ve serseriler evkre ve bahçekre dalarak tahrip ediyorlar, ele geçirebildikleri malları yağmalıyorlar, olgunlaşmadan Önce erikleri, baklaları, buğdayları ve sair sebzeleri devşiriyorlardı. İnsanlar ordudan haber alamıyordu. Kesve'ye kadar yollar kesilmiş, şehirde ve kasabalarda ıssızlık hakim olmuştu. İnsanların hiç işi gücü yoktu, sadece minarelere çıkarak sağa sola ve Kesve taraflarına bakıyorlar, bazan "Bir toz bulutu gördük" diyorlar ve bunun Tatarlara ait olmasından korkuyorlardı. Sayılarının çokluğu, teçhizatlarının mükemmelliğine rağmen kaybolan ordularından hayret ederek "Bunlar nereye gittiler?" diyorlar ve Cenâb-ı Allah'ın onlara neler yaptığından habersizdiler. Ümitler kesildi. İnsanlar dua ve niyazı sıklaştırdılar. Namazlarda, namaz dışında, her halükârda Allah'a yalvarıp yakardılar. Günlerden şabanın yirmidokuzu ve perşembe günü idi. İnsanlar korku ve panik içindeydiler. Bunu anlatmak adeta imkânsızdır. Ama genişlik pek yakındaydı. Çokları bunu bilmiyordu. Nitekim Ebu Rezî'nin hadisinde şöyle denilmiştir :

"Kulların genişliğe kavuşması yakın iken ümitsizliğe düşmesinden Rabbin hayret eder. Şiddetli ümitsizliğe kapıldığınız anda O, genişliğin yakın olduğunu bildiği için size güler."

Bugünün akşamında Dımaşk ümerasından Emir Fahreddin İyaz el-Merkibî Dımaşk'a geldi. İnsanlara hayırlı müjdeyi verdi. Şöyle ki: "Sultan, Mısır ve Şam askerlerinin bir araya geldiği vakitte ordugaha ulaştı ve şehirde Tatarlardan birinin bulunup bulunmadığına bakmam, gerekli keşifleri yapmam için beni buraya gönderdi. Görüyorum ki onun istediği gibi bir tek Tatar dahi burada yoktur ve buraya onlardan hiç kimse gelmemiştir" dedi. Tatarlar Dımaşk'a gelirlerken Mısır askerlerine doğru yönelmişler ve şehre girmemişler, şehirle ilgilenmemişlerdi. Mısır askerlerine doğru yöneldiklerinde "Eğer galip olursak zaten Dımaşk şehri bizim olacaktır. Ama mağlup olursak o zamanda Dımaşk şehrine zaten ihtiyacımız kalmaz" demişlerdi. Emir Fahreddin İyaz'ın keşif için Dımaşk'a gelmesi, halkın gönlünü rahatlatmak için şehirde duyuruldu. Sultanın da orduya ulaştığı haberi halka ulaştırıldı. İnsanlar rahatlayıp kalbleri sakinleşti. Cuma gecesi Kadı Takiyyüddin el-Hanbelî havanın bulutlu oluşu nedeniyle hilal görülmediğinden ötürü ramazanın başladığını hükme bağladı, kandiller asıldı. Teravihler kılındı. Ramazanın başlaması ve bu ayda bereketlerin çokluğu sebebiyle insanlar sevindiler. Cuma günü ise insanlar şiddetli bir korkuya ve tasaya kapıldılar. Çünkü onlar kendilerine gelen haberden bihaber idiler. Onlar bu halde iken Emir Seyfeddin Gurlu ei-Adilî gelip kale naibiyle görüştü. Sonra çabucak ordugaha döndü, İnsanlar onun kale naibine neler söylediğini bilemediler. Bunun tizarin© halk arasında çeşitli dedikodular vg yalan habsrlir dolaşmaya başladı. [1]

Şakhap Savaşı

Cumartesi günü insanlar hâlâ korku ve sıkıntı içinde sabahladılar. Minarelere çıktıklarında, askerler ile düşmanın bulunduğu tarafta siyah bir toz bulutu gördüler. Savaşın o günde yapılacağına kesin olarak kanaat getirdiler. Bunun üzerine mescitlerde ve şehrin her tarafından Aziz ve Celil olan Allah'a dua edip niyazda bulundular. Kadınlar ve küçükler de evlerin damlarına çıkarak saçlarını başlarım yolup feryad-ü figan ettiler. Şehirde büyük bir velvele ve gürültü meydana geldi. O günde şiddetli sağanak yağmurlar yağdı. Sonra insanlar sakinleştiler. Öğleden sonra camide cumartesi gününün saat ikisinde Şam askerleriyle Mısır askerlerinin Mercüssifir'de sultanın maiyetinde toplandıklarına dair tezkere okundu. Tezkerede halkın dua etmesi, kaleyi muhafaza etmesi, surlara bekçilik etmesi isteniliyordu. Bunun üzerine halk minarelere ve şehrin her tarafına yayıldı. Gün böylece sonra erdi. O gün tedirginlik verici korkunç bir gün olmuştu. Pazar günü sabahleyin insanlar Tatarların bozguna uğradıklarından bahsetmeye başladılar. Halk Kes-ve tarafına gitti. Döndüklerinde ellerinde epeyi ka^anç^e gelir vardı.

Ayrıca öldürülen Tatarların kesik başlanın da getirmişlerdi. Tatarların kılıçtan geçirildiklerine dair haberler peyder pey geliyordu. Nihayet bu işin kesinlik kazandığı anlaşıldı. Ama insanlar şiddetli korkularından ve Tatarların çokluğundan ötürü bu haberleri hâlâ doğrulamıyorlardı. Öğleden sonra sultanın kale naibine gönderdiği mektup geldi. Bu mektupta cumartesi günü öğlen vakti Şakhap'ta ve Kes ve'de askerlerin toplandığı bildiriliyordu. İkindiden sonra sultanın naibi Cemaleddin Ak-kuş el-Efrem'den yine kale naibine bir tezkere geldi. Bu tezkerede cumartesi günü ikindiden itibaren başlayan savaşın pazar günü saat ikiye kadar devam ettiği, gece gündüz Müslüman askerlerin kılıçlarının Tatar boynunu vurmaya devam ettiği, Tatarların kaçıp firar ettikleri, dağlara ve yüksek tepelere sığındıkları, az bir kısmı müstesna olmak üzere çoklarının kılıçtan kurtulamadığı bildiriliyordu. Akşam olunca insanların kalbleri rahatlamış, gönülleri bir hoş olmuş, bu büyük fetih ve kutlu zafer sebebiyle sevinmişlerdi. Mezkur günün sabahında da kalede sevinç ve müjde davulları çalınmıştı. Öğleden sonra göçmenlerin kaleden çıkmaları gerektiği, sultanın oraya konuk olacağı ilan edildi. Bunun üzerine göçmenler kaleden çıkmaya başladılar.

Ayın dördünde pazartesi günü insanlar Kesve'den Dımaşk'a döndüler. Halka zafer müjdesini verdiler. Aynı günde Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye de arkadaşlarıyla birlikte cihaddan dönerek şehre girdiler. İnsanlar onun gelişine sevindiler. Ona dua ettiler. Onun vasitasiyle Cenâb-ı Allah'ın Müslümanlara bahşettiği hayırdan dolayı kendisini tebrik ettiler. Çünkü Şam askerleri, sultana gidip onu Dımaşk'a cihad için gelmeye teşvik etmesi için rica etmişlerdi. O da sultanın yanma gitmiş; Mısır'a dönmek üzere iken tekrar cihad için Dımaşk'a gelmeye teşvik etmişti. O ve sultan birlikte Dımaşk'a gelmişlerdi. Sultan ondan, savaşta kendisinin yanında kalmasını istemiş, Şeyh Takiyyüddin de ona "Kişinin kendi kavminin bayrağının altında durması sünnet gereğidir. Biz Şam askerlerindeniz. Ancak onların yanında dururuz" demişti. Sultanı savaşa teşvik etmiş, muzaffer olacağını ona müjdelemiş ve yemin ederek "Kendisinden başka ilah bulunmayan Allah'a yemin ederim ki bu defa siz muzaffer olacaksınız" demişti. Emirler kendisine "Böyle derken inşaallah de" deyince o da şu cevabı vermişti: "Olabilir anlamında değil de muhakkak olacak anlamında inşaallah diyorum."

Böyle dedikten sonra halka, savaştıkları sürece oruç tutmamalarını, oruçlu iseler oruçlarını bozmalarını söyledi. Bu hususta fetva verdi. Kendisi de orucunu bozdu. Askerlerin ve emirlerin yanına gidiyor. Elinde bulunan bir şeyi yiyordu ki, oruçlarını açıp kuvvetlenmelerinin, savaş hususunda güçlenmelerinin oruçlu iken başkalarına mağlup olmaktan daha faziletli olduğunu anlasınlar. Şamlılara da şu hadisi okuyup manasını açıklıyordu : "Siz yarın düşmanın karşısına çıkacaksınız.

Oruç bozmanız daha da kuvvetlenmenize yarar."

Peygamber (s.a.v), Ebu Said el-Hudrî'nin rivayet ettiği hadiste de anlatıldığı gibi Mekke fethi senesinde sahabilerin cephede iken oruç tutmamalarım emretmişti. Halife Ebu Rebî Süleyman, bu savaşta sultanın yanında bulunuyordu. Askerler saf düzenine girip karşı karşıya geldiklerinde ve savaşa giriştiklerinde sultan büyük bir sebat gösterdi. Kaçmasın diye atımn zincire vurulmasını emretti. Bu alanda dururken yüce Allah'a be/at etti. Çok büyük olaylar cereyan etti. O günde aralarında saltanat konağının üstadı Emir Hüsameddin Laçin er-Rumî'nin de bulunduğu, önde gelen emirler öldürülmüşlerdi. Bu arada sekiz öncü komutanı, Selaheddin b. Melik Said Kamil b. Said b. Salih İsmail ve diğer bir grup büyük komutanlar da şehid edilmişlerdi. Bundan sonraki günde ikindiye yakın bir zamanda Müslümanlar muzaffer oldular. Düşmana karşı galip oldular. Hamd ve minnet Allah'adır.

Geceleyin Tatarlar yüksek yerlere, tepelere ve dağlara sığındılar. Müslümanlar onları çembere aldılar. Kaçmalarına mani oldular. Fecre kadar onlara ok yağdırdılar. Sayılarını ancak Aziz ve Celil olan Allah'ın bildiği miktarda Tatar askerini öldürdüler. Onları ipe bağlayıp getiriyor ve boyunlarını vuruyorlardı. Sonra Tatarların bir kısmı kaçmaya yeltendi. Sadece az bir kısmı kurtulabildi. Sonra Tatar askerleri vadilere ve ölüm çukurlarına yuvarlanmaya başladılar. Bir kısmı da karanlık yüzünden Fırat'a düşüp boğuldu. Böylece Cenâb-ı Allah, Müslümanların üzerindeki büyük bir sıkıntıyı giderdi. Hamd ve minnet Allah'adır.

Sultan, ramazan ayının başında salı günü Dımaşk'a girdi. Önünde halife gitmekteydi. Şehir 3üslennıişti. Müslümanlar, Hristiyanlar ve Yahudiler bu duruma çok sevindiler. Sultan, Kasr-ı Ablaka ve Meydana indi. Sonra perşembe günü kaleye intikal etti. Orada cuma namazım kıldı. Beldelerin naiblerine hil'at giydirdi ve onlara, beldelerine dönmelerini emretti. Gönüllerini aldı. Ümitsizlik gitti, insanlar rahatladı. Kalbleri sakinleşti. Sultan, İbn Nahhas'ı Medine valiliğinden azletti. Yerine Emir Alaeddin Aydoğdu Emir Alem'i tayin etti. Has valisi San-müddin İbrahim'i Berr valiliğinden azlederek yerine Emir Küçük Hüsameddin Laçin'i atadı. Sonra ramazan ayını bitirip Dımaşk'ta bayram ettikten sonra şevvalin üçünde salı günü Mısır'a döndü.

Sufiler, Dımaşk naibi Efrem'den kendileri için, Safiyyüddin el-Hindî'yi Şeyhü'ş-Şüyûhluk makamına atamasını talep ettiler. O da bu talebi yerine getirdi. Safiyyüddin de şevvalin altısında cuma günü Nası-rüddin b. Abdüsselam'ın yerine bu göreve başladı.

Sultan, şevvalin yirmiüçünde salı günü Kahire'ye girdi, O gün mahşeri andıran ve görülmesi gereken muazzam bir gündü. Kahire çok süslenmişti.

Bu senenin zilhicce ayının yirmiüçünde perşembe safeahı büyük bir deprem meydana geldi. Depremin şiddeti Mısır diyarında hissedilmişti. Bu yüzden denizler dalgalanmış, gemiler kırılmış, evler yıkılmış, sayılarını ancak Allah'ın bildiği çok miktarda insan ölmüş, duvarlar çatlamıştı. O çağlarda böylesine şiddetli bir deprem meydana geldiği görülmemişti. Şam'da da biraz sarsıntı hissedilmişti. Ancak buradaki sarsıntı diğer beldelere nisbetîe çok hafif olmuştu.

Zilhicce ayında Şeyh Ebu'l-Velid b. Hac el-İşbilî el-Malikî, Şeyh Şemseddin Muhammed es-Sinhacî'nin vefatından sonra Dımaşk Ca-mii'ndeki Malikîler mihrabının imamlığı görevine başladı. [2]

Hicretin Yedıyuzıkıncı Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler

İbn Dakikü'l-İyd

Şeyh imam, alim, allame, hafız, kadilkudat Takiyyüddin b. Daki-ku'l-İyd el-Kuşeyrî. Mısırlıydı. Hicretin 625. senesinin şaban ayının yir-mibeşinde cumartesi günü Hicazın Yenbu şehri kıyısında doğdu. Çok miktarda hadis dinledi. Hadis toplamak amacıyla çeşitli beldelere seyahatlerde bulundu, Hadis tahriç etti. Bu hususta senet ve metinleri ile birçok hadis musannafatı hazırladı. Bunlar eşsizi ve faydalı eserlerdi. Kendi zamanında ilim reisliği payesini aldı. Akranlarının fekvine çıktı. Başka yerlerden talebeler ders almak için yanma gelirlerdi. Birçok mekânda ders verdi. Sonra hicretin 695. senesinde Mısır diyarının, kadılığına ve Kâmiliye Darü'l^Hadisinin hocalığına atandı. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye kendisiyle görüştü. Takıyüddin b. Dakikü'1-İyd ondaki ilimleri görünce ona; "Senin gibi başka birinin yaratılacağını zannetmiyorum!" dedi. Ağır başlı, az konuşan, çok faydalı, çok bilgili, birçok ilme vakıf, dindar ve nezih bir kimseydi. Yüksek derecede şiir yazardı. Bu senenin safer ayının onbirinde cuma günü vefat etti. Aynı günde cenaze manazı, Sukul-Hayl'de kılındı. Cenaze merasiminde saltanat naibi ve emirler hazır bulundular. Küçük Kurafa Mezarlığı'na defnedildi. Allah kendisine rahmet etsin. [3]

Şeyh Burhaneddin El-İskenderî

İbrahim b. Felah b. Muhammed b. Hatim. Hadis dinledi. Dindar ve faziletli bir kimseydi. Hicretin 636. senesinde doğdu. Bu senenin şevval ayının yirmidördünde salı günü altmışbeş yaşındayken vefat etti. Vefatından birkaç ay sonra şu meşhur zat da vefat etmişti. [4]

Sadır Cemaleddin B. Attar

Kırk seneden beri sicil katipliği yapmaktaydı. Bu senede vefat etti. Yüce Allah kendisine rahmet etsin, amin. [5]

Ebu'l-Abbas Ahmed B. Ebu'l-Feth

Şeceresi şöyledir : Ahmed b. Ebu'1-Feth Mahmud b. Ebi'1-Vahş Esed b. Sülame b. Fityan eş-Şeybanî. Ebu'l-Abbas onun künyesiydi. Hayırlı,, seçkin, takvası güzel insanlardandı. Kasyun Mezarlığındaki mağaranın altında bulunan türbelerine defnedildi. Kendilerine çok iyilik ve ihsanı dokunduğu için vefatı yüzünden insanlar çok üzülmüşlerdi. Allah ona rahmet etsin. [6]

Melikü'l-Âdil Zeyneddin Kutboğa

Bu senede Hama naibi iken vefat etti. Daha önce Serhat valiliği yapmıştı. Kurban bayramı ve aynı zamanda cuma günü vefat etti. Naşiri hankâhının batısında Adiliye denen Sefih Mezarlığındaki türbesine nakledildi, Burası pencereli, kapılı, kuleli güzel bir türbedir. Buraya bir çok gelir getirici vakıflar tahsis edilmişti. Kur'an okuyan, ezan okuyan, imamlık yapan ve diğer görevleri ifa eden kimselerin maaşları bu vakıflarca ödeniyordu. Zeyneddin Kutboğa, Mansuriye devleti zamanında büyük emirlerdendi. Eşref Halil b. Mansur'un öldürülmesinden sonra ülkeye hakim oldu. Sonra Laçin, hakimiyeti onun elinden aldı. Kendisi de Dımaşk kalesinde oturdu. Daha sonra Serhad'a göçtü. La-çin'in öldürülmesine kadar orada kaldı. Laçin öldürülünce Melik Nasır b. Kalavun tahta geçti ve Zeyneddin'i Hama naibliğine tayin etti. Nihayet bu senede Hama naibi iken vefat etti. Hayırlı, âdil, çokça ihsan eden, iyilik seven hükümdarlardan, emir ve naiblerdendi. Allah rahmet etsin. [7]

Hicretin Yediyüzüçüncü Senesi

Bu sene başında yöneticiler, önceki senedekilerin aynı idiler. Safer ayında Şeyh Kemaleddin b. Şerişî, Emevi Camii'nin nazırlığına atandı. Kendisine hil'at giydirildi. Güzel bir törenle göreve başladı. İnsanlar arasında ayırım gözetmedi. Receb ayında bu görevden istifa etti.

Safer ayında Şeyh Şemseddin ez-Zehebî, Kefribatna hatipliğine atandı ve orada ikamete başladı. Bu senede Belka taraflarında bulunan saltanat naibi Şeyh Zeyneddin el-Farikî bazı işleri açığa çıkardı. Gelince Farikinin görevi hususunda sultanla konuştular. O da hatipliğe Şere-füddin el-Fezari'yi tayin etti. Şamiyetü'1-Berraniye Medresesi'nin müderrisliğine ve Darü'l-Hadis hocalığına Kemaledçlin b~7 Şerişî'yi atadı.

Bunu da Şeyh Takiyyüddin b. Teymiyenin önerisi üzerine yapmıştı. Na-sıriye Medresesi'nin müderrisliğini elinden alıp Şeyh Kemaleddin b. Zemlekâniye verdi. Bu konuda fermanların yazılmasını emretti. Şeyh Şerefüddin de imamlık ve hatiplik görevine başladı. İnsanlar onun bu görevlere atanmasına çok sevindiler. Çünkü kıraati güzel, sesi hoş, hal ve hareketleri düzgündü. Rebiyülevvel ayının yirmiikisinde pazartesi sabahı Mısırdan, Dımaşk'a Şeyh Sadreddin b. Vekilin maiyetinde posta geldi. Elinde bulunan müderrislik görevine ek olarak Şeyh Zeyneddin el-Farîkinin bütün görevlerinin kendisine verildiğine dair sultan kararnamesi daha önceden çıkmıştı. Gidip sarayda salanat naibiyle görüştü. Oradan çıkıp camiye gitti. Hitabet dairesinin kapısı açıldı. İçeri girdi. Halk onu tebrike geldi. Kurralar ve müezzinler yanında hazır bulundular. İkindi namazını cemaate kıldırdı. İmamlık görevini iki gün devam ettirince insanlar onun imamlık ve hatipliğinden memnun olmadıklarını bildirdiler. Gidip saltanat naibine şikayette bulundular. Saltanat naibi de Şeyh Sadreddin b. Vekili hatiplikten alıkoydu. Onu sadece müd-derrislik ve Darü'l-Hadis hocalığı görevlerinde bıraktı. Bu arada sultanın, Şerefüddin el-Fezarî'yi hatipliğe atadığına dair fermanı geldi. O da cemaziyelevvel ayının onyedisinde cuma günü bu göreve başladı. Bu münasebetle ona hil'at olarak taylesan giydirildi. İnsanlar bu duruma çok sevindiler. Şeyh Kemaleddin b. Zemlekanî, Sadreddin b. Vekilden Şamiyetü'l-Berraniye müderrisliği görevini cemaziyelevvel ayı başında devraldı. Önceki iki medresesiyle birlikte Darü'l-Hadis, Sadreddin b. Vekilin elinde kaldı. Zannediyorum ki o iki medrese Azraviye ile Şami-yetü'l-Cevvaniye medreseleridir.

Cemaziyelevvel ayının onikisinde posta Dımaşk'a ulaştı. Gelen emirde Sencerî'nin kale naibliğine iade edildiği, kale naibi emir Seyfed-din Cevkenderanî'nin İzzeddin el-Hamevfnin yerine Humus naibliğine atandığı bildiriliyordu. Çünkü İzzeddin el-Hamevî vefat etmişti.

Ramazmm onkisinde cumartesi günü Mısırdan 3.000 süvari geldi. Bunlara Dımaşk'ın 2.000 süvarisi de eklendi. Hep birlikte yola koyuldular. Humus naibi Cevkendarinfyi de yanlarına aldılar. Hama'ya ulaştılar. Hama naibi Emir Seyfeddin Kıpçak da onlara katıldı. Trablus naibi İstedmür yanlarına gelip saflarına katıldı. Haleb naibi Kara Sungur da bunlara katıldı. Sonra Haieb'de bu birleşik ordu ikiye ayrıldı. Bir firkası Kıpçağın komutasında Malatya ve Rum kalesi tarafına diğer fırkası ise Kara Sungur komutasında Derbent tarafına gitti. Derbent tarafina giden Kara Sungur komutasındaki firka, Telhamdun'u kuşattı zilkade ayının üçünde uzun bir kuşatmadan sonra şiddet kullanarak Telhamdun'u fethetti. Bu sebeple Dımaşk'ta müjde davulları çalındı. Sis valisiyle de bir anlaşma yapıldı. Anlaşma gereğince Ceyhan nehrinden Haleb'e ve Maveraünnehir'den kendi taraflarına kadar olan araziler Müslümanların olacak ve buraların iki yıllık geliri de peşin olarak Müslümanlara ödenecekti. Bu şart yerine getirildi ve ateşkes yapıldı. Ama ateşkes yapılıncaya kadar Ermenilerden ve reislerinden çok sayıda adam öldürülmüştü. Askerler güçlenmiş ve muzaffer olarak Dımaşk'a döndüler. Sonra Mısır askerleri de komutanları Emir-i Silahın komutasında Mısıra yöneldiler. Bu sene sonlarında Kazan han öldü. Yerine kardeşi Harbenda geçti. Kazan hanın asıl adı Mahmud b. Ergun b. Abaka-dır. Bu senenin şevval ayının dördünde yahut onbirinde veya onüçünde vefat etmişti. Hemedan yakınlarında vefat etmiş, ancak Şam adı verilen Beyberindeki türbesine nakledilmişti. Zehirlenerek öldürüldüğüne dair bir rivayet vardır. Kendisinden sonra yerine kardeşi Harbenda Mu-hammed b. Ergun geçti. Ona Melik Giyaseddin lakabını taktılar. Irak, Horasan ve oralara bağlı beldelerdeki minberlerde Melik Giyaseddin adına hutbe okunmaya başladı.

Bu senede maiyetinde kırk Emir bulunduğu halde Mısır naibi Emir Seyfeddin Salar, insanlara hac ettirdi. Yanında emirlerin bütün çocukları da vardı. Onlarla birlikte Mısır veziri Emir İzzeddin el-Bağdadî de hac etmişti. Bereke'de onun yerine Nasirüddin Muhammed eş-Şeyhî vekâlet ediyordu. Salar cidden büyük bir alâyişle yola çıktı. Mısırlıların hac kafilesinin başkanı Hacı İbak el-Hüsamî idi. Şeyh Safiyyüddin, Şey-hü'ş-Şuyühluk görevini bıraktı. Bu göreve Kadı Abdülkerim b. Kadilku-dat Muhammed b. Zeki atandı. Şeyhü'ş-Şüyûhluğa atanan Kadı Abdülkerim, zilkade ayının onbirinde cuma günü hankâhta hazır bulundu. İbn Saserî, İzzeddin el-Kalanisî Sahib İbn Meyser ve muhtesip ile bir topluluk da meclisinde hazır bulunmuşlardı.

Bu senenin zilkade ayında Tatarlardan kaçan kendiside bir Tatar komutanı olan Emir Bedreddin Cengi b. Baba, İslâm ülkesine geldi. Beraberinde on kadar Tatar da vardı. Bunlar camide cuma namazını kıldılar. Sonra Mısır'a doğru yola koyuldular. Mısır'da kendilerine ikram edildi ve emir Bedreddin'e 1.000 kişinin komutanlığı verildi. İkametgahı Amid beldesinde oldu. Sultanla samimi bir komutan olup onunla mektuplaşırdı. Tatarların açık taraflarını ona haber verirdi. Bu sebeple Nasıriye devletinde şanı yüceldi.

Bu senede vefat eden Meşhur şahsiyetler arasında Tatar ham Kazan da vardır. [8]

Şeyh Ebu İshak İbrahim B. Ahmed

Şeyh, önder, âbid Ebu İshak İbrahim b. Ahmed b. Muhammed b. Meali b. Muhammed b. Abdülkerim. Rakkalıydı. Hanbelî mezhebine mensuptu. Aslen şark beldelerindendir. Hicretin 647. senesinde-Rak-ka'da doğdu. İlim tahsil etti. Biraz hadis dinledi. Dımaşk'a geldi. Emevi Camii'nin doğu minaresinin alt tarafında tuvaletlere yakın bir yerde ailesiyle yaşamaya başladı. Avam ve havas tarafından saygı görürdü. İbaresi fasih, ibadeti çok bir kimseydi. Kıt kanaat geçinen, meclisinde güzel sözler sarfedilen, konuşması tatlı, Kur'an okuyuşu çok, teveccühü kuvvetli, ender rastlanan alimlerden biriydi. Tefsir, hadis, fikıh, mantık ve kelamı iyi bilirdi. Tasnif eserleri ve hutbeleri vardı. Güzel şiirler yazardı. Bu senenin muharrem ayının onbeşinde cuma gecesi evinde vefat etti. Cuma namazından sonra cenaze namazı kılındı. Şeyh Ebu Ömer'in Sefih Mezarlığı'ndaki türbesine nakledildi. Cenazesine büyük bir kalabalık iştirak etmişti. Allah ona rahmet etsin. Makamını da âli kılsın.

Bu senede Efrem'in saray üstadı Emir Zeyneddin Karaca aynı ayda vefat etti ve Meydanı Hasa'daki türbesine defnedildi. Bu meydanlık da nehrin kenarındaydı. [9]

Şeyh Şemseddin Muhammed B. İbrahim B. Abdüsselam

İbn Hubla adıyla tanınmıştır. Hayırlı insanlardandı. Haçlıların elinde bulunduğu zamanda defalarca Akkâ'ya gider, orada birkaç gün kalır, Müslüman esirleri kurtarmaya çalışırdı. Cenâb-ı Allah kendisine hayır mükafat versin. Onu Cehennem ateşinden azâd eylesin ve rahme-tiyle onu Cennet'e koysun. Amin. [10]

Hatip Ziyaeddin

Ziyaeddin Ebu Muhammed Abdurrahman b. Hatip Cemaleddin Ebu'l-Ferec Abdülvahhap b. Ali b. Ahmed b. Ukayl es-Sülemî. Babası ve kendisi yaklaşık altmış sene Baalbek hatipliği yaptılar. Kendisi hicretin 614. senesinde doğdu. Çok miktarda hadis dinledi. Kazvinî'den mün-ferid rivayetlerde bulundu. Kıraati güzel, büyük, âdil şahsiyetlerden biri idi. Hicretin bu senesinin safer ayının üçünde pazartesi gecesi vefat etti. Ve Babı Satha Mezarlığı'na defn edildi, [11]

Şeyh Zeyneddin El-Farikî

Zeyneddin el-Farikî Abdullah b. Mervan b. Abdullah b. Fihr b. Hasan Ebu Muhammed el-Farikî. Şafiîlerin şeyhi idi. Hicretin 633. senesinde doğdu. Çok miktarda hadis dinledi. İlim tahsil etti. Birçok medresede ders verdi. Uzunca bir süre fetva verdi. Himmetli, şehametli, keskin görüşlü ve dirayetli bir kimseydi. Vakıfların nazırlığını güzelce yürütürdü. Kazan han tarafından tahrip edildikten sonra Darü'l-Hadisi kendisi onardı. Orada Nevavî'den sonra vefatına kadar yirmiyedi sene

müddetle görev ifa etti. Bununla birlikte Şamiyetul-Berraniye Medre-sesi'nin müderrisliğini ve Emevi Camii'nin hatipliğini de dokuz ay müddetle ifa etti. Hatipliği vefatından Önce devralmış ve dokuz ay sürdürmüştü. Darü'l-Hitabeye intikal etmiş ve cuma günü ikindiden sonra orada vefat etmişti. Cumartesi günü kuşluk vakti de cenaze namazı kılınmıştı. Namazım Babü'l-Hitabe yanında İbn Saserî Süku'l-Haylde de Hanefîlerin Kadısı Şemseddin b. Harirî, Salihiye Camii'nin yanında Hanbelîlerin Kadısı Takiyyüddin Süleyman kıldırmıştı. Şeyh Ebu Ömer merhumun türbesinin şimalindeki aile türbesine defnedilmişti. Vefatından sonra hatiplik görevine Şerefüddin el-Fessarî; DarÜ'l-Hadis şgyhliğin© di Bedrşddîn ö, Vekil; Şamiyetü'l-Barraniys Msdrüisi'nin müderrisliğine is© İbn Zemlekânî atmmıştı, [12]

Büyük Emir Îzzeddîn Aybbk El-Hamevî

Bir süre Dımaşk naibliği yaptı. Sonra buradan alınarak Serhat na-ibliğine atandı. Vefatından bir ay önce Humus naibliğine nakledildi. Bu senenin rebiyülahır ayının yirmisinde oradayken vefat etti. İbn Kav-vam zaviyesinin batısında bulunan mezarlıktaki türbesine nakledildi. Naibliği zamanında tamir ettirdiği. Hammamül-Hamevî denen Mesci-dü'1-Kasbın yanındaki Hamam kendisine nisbet edilir. [13]

Vezir Fethüddin

Fethüddin Ebu Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ahmet b. Halid b. Muhammed b. Nasr b. Sakar el-Kureşî el-Mahzumî İbn Kayseranî. Edip, şair ve kıymetli bir alimdi. Riyaset ve vezirlik ailesinden geliyordu. Bir süre Dımaşk vezirliği yaptı. Sonra Mısır'da bir süre tevki divanının başkanlığını yaptı. Hadis ilimlerine ve hadis dinlemeye itina gösterirdi. Buharî ve Müslimin sahihlerinde rivayetleri geçen sa-habilerin adlarıyla ilgili bir eser tasnif etmiştir.

Onların rivayet ettiği hadisleri iki büyük ciltte toplamış olup bu iki ciltlik eser Dımaşk'taki Nasirîye Medresesi'ne vakfedilmiştir. Lafız ve mana bakımından mükemmel ve güzel müzakereleri vardı. Hafız ed-Dimyatî ona icazet vermiştir. O, vezir Fethüddin'in en son vefat eden

şeyhlerindendir.

Vezir Fethüddin, bu senenin rebiyülahir ayının yirmibirinde cuma günü Kahire'de vefat etti. Aslen Şam'a bağlı Kisariye'dendi. Dedesi Mu-vaffaküddin Ebu'1-Beka Halid, Şehid Nureddin'in veziri idi. Güzel yazı yazan katiplerdendi. Cidden güzel, orjinal bir yazı stili vardı. Sultan Selahaddin zamanında, yani hicretin 588. senesinde vefat etti. Babası Muhammed b. Nasr b. Sakar, Haçlıların zaptedişinden önce hicretin 478. senesinde Akkâ'da doğmuştu. Akkâ'mn hicrî 470. seneden sonra ele geçirilmesinden sonra ailesi Haleb'e intikal etmişti. Orada ikamet ettiler. Vnzir Fethüddin ünlü bir şairdi. Meşhur bir divanı vardır. Astrolojiye ve astronomiye, bunlardan başka ilimlere de vukufu vardır. [14]

Bu Tarihin Müellifi İbn Kesir'in Babasının Biyografisi

Bu senede babam Hatip Şihabüddin Ebu Hafs Ömer b. Kesir b. Dav b. Kesir b. Dav b. Darı el-Kureşî vefat etti. Beni Hasle kabilesindendir. Bu kabile şerefli ve soylu bir kabiledir. Hocamız Mizzî bu kabile mensuplarından bazılarının üzerinde durmuş, soylarını araştırmış ve takdir etmiş, çok da hoşuna gitmişti. Bu sebeple benim nesebimden bahsederken Kureşî kelimesini kullanmıştır. Şirkûyiler Küresin, Busra batısında Busra ile Ezriat arasında bir köy olduğunu söylemişlerdir. Babam hicretin 640. senesinin hudutlarında orada doğmuş. Busrada dayıları Beni Akabe'nin yanında ilim tahsil etmişti. Başlangıçta Ebu Hanîfe mezhebine göre fikıh okumuş, Zücacî'nin Cemel adlı eserini ezberlemiş; nahiv, arapça ve lügatle ilgilenmiş.

Arap şiirlerini ezberlemişti. Hatta güzel ve yüksek derecede şiirler söylemeye, medihler yapmaya, mersiyeler yazmaya, biraz da hiciv tarzında şiir söylemeye başlamıştı. Busra'nın birkaç medresesinde ilim tahsil etmişti. Şehrin kuzeyinde Menzilü'n-Nake'de de ilim tahsil etmişti ki orası ziyaret edilen, meşhur ve mübarek bir yerdir. Bunun doğruluğunu yüce Allah daha iyi bilir. Bundan sonra babam Busra'nın doğusundaki bir köyün hatipliğine başlamış, sonra da Şafiî nkhını öğrenmiş, o mezhebe geçmişti. Nevavî'den ve Şeyh Takiyyüddin el-Fezarî'den Şafiî fıkhım öğrenmişti. Hocamız Allame İbn Zemlekanî'nin bana anlattığına göre babam Şeyh Takiyyüddin el-Fezarî'ye çok saygı gösterip ikramda bulunurmuş. Orada oniki sene kadar kalmıştı. Sonra annemin köyü olan Müceydel köyünün hatipliğine tayin edilmiş; ikisi orada uzun bir süre rahat bir hayat sürüp ikamet etmişler. Hayır içinde bulunmuşlar, çokça Kur'an okumuşlardı. Babam cidden güzel hutbe irâd ederdi. Halk tarafından itibar görürdü. Dindar, fasih ve tatlı konuşan bir kimse olduğundan ötürü sözleri tesirliydi. Kendisine ve ailesine yumuşak muamele edildiği, helal şeyleri bulduğu için bu beldelerde ikameti tercih ederdi. Annemden ve üvey annemden birkaç çocuğu doğmuştu ki, bunların en büyüğü İsmail sonra Yunus sonra İdris'ti. Bunlar, benim üvey kardeşle-rimdi. Annemden ise Abdülvehhab, Abdülaziz Muhammed ve de bir kaç kız çocuk doğmuştu ki bunların en küçüğü bendim. Bana da üvey kardeşim İsmail'in adını verdiler. Çünkü İsmail Dımaşk'a gelmiş, orada Kur'an'ı ezberleyip hafız olduktan sonra babasından ilim tahsil etmeye başlamış, nahve dair mukaddime adlı eseri okumuş, tenbih adlı eseri ve şerhini Allame Taceddin el-Fezarî'den okuyup ezberlemiş, usul-u fıkha dair el-Muntehab adlı kitabı da okumuştu. Şeyhimiz İbn Zemlekanî'nin bana anlattığına göre sonra o kardeşim, Şamiyetü'l-Berraniye Medre-sesi'nin damından düşmüş. Birkaç gün hasta yattıktan sonra vefat etmişti. Babam onun vefatına çok üzülmüş ve ona birçok beyitlerle mersiyeler yazmıştı. İşte ben doğduğumda bana onun adını takarak İsmail demişlerdi. Babamın en büyük oğlu İsmail olduğu gibi en sonuncusu ve en küçüğü de İsmail'di. Allah büyük İsmail'e rahmet etsin. Hayatta kalan küçük İsmail'in de akibetini hayreyleyip son nefeste imanla can vermeyi nasip eylesin.

Babam, hicretin 703. senesinin cemaziyelevvel ayında Müceydel köyünde vefat etti. Köyün şimal tarafındaki mezarlığına zeytun ağacının yanma defnedildi. O zamanlar ben üç yaşında bir çocuktum. Onu hayal meyal hatırlıyorum. Vefatından sonra hicretin 707. senesinde Ke-maleddin Abdülvehhabla birlikte Dımaşk'a göçtük. Kemaleddin özkar-deşim olup bize karşı çok merhametli ve şefkatliydi. Hicretin 750. senesine kadar yaşadı ve o senede vefat etti. Onun yanında ilim tahsil ettim. Cenâb-ı Allah nasibimiz olan ilmi bize bahşetti. Zorları kolaylaştırdı. Doğrusunu Allah bilir.

Şeyhimiz Hafız Alemüddin el-Berzalî, el-Mucem adlı eserinde şöyle demiştir: Ömer b. Kesir el-Kureşî (yani benim babam) Busra'ya bağlı bir köyün hatibi olup faziletli bir insandı. Güzel nazımları vardı. Çokça luğaz (bilmece) ezberlemişti. Himmet ve kuvvet sahibiydi. Hocamız Taceddin el-Fezarî'nin huzurunda onun şiirlerinden bir kısmını yazdım. Hicretin 703. senesinin cemaziyelevvel ayında Busra'ya bağh Müceydel köyünde vefat etti. Hatib Şihabüddin Ebu Hafs Ömer b. Kesir el-Kureşî (sözünü ettiğimiz Müceydel köyünün hatibi) hicretin 687. senesinin şaban ayının ortasında berat gecesinde kendi şahsı için şöyle bir şiir yazdığını bize nakletti:

"Ey vecde düşercesine aşka müptela olan aşık kardeş,

Uyku, kirpiklerimi terkedip uzaklaştı. Ben de geceleri uykusuz kaldım.

Süreyya yıldızıyla diğer yıldızlarla deliler gibi geceleyin sohbete başladım.

Deliliğimden ötürü yıldızlan yerlerinde durgun sandım.

Aşk ve üzüntü yatağına kendimi atmışım. Ne olur beni ziyaret etseniz.. Size ne zarar dokunur?

Aşkın elleri beni secdeye düşürürcesine evirip çevriyor,

Onunla karşılaştığımda ateşin soğuduğunu görüyorum.

Engelleyici bir komşudan sonra sabrımın parçalandığım kalpte bir köz meydana getirip geceleyin beni aşk ateşine düşürdüğünü görüyorum.

Göz yaşlarımı yağmur gibi ona yağdırdım. Belki uğultu ve kükreyişi azrlır dedim.

>ysa gözyaşlarını onun tutuşmasını dahada fazlalaştırıp alevlendirdi.

Uykusuz geçen gecemde ben uzaklıkta iken,

Dostlarımın yanıma geldiklerini görmüyorum.

Ey fecri uzayan gece,

Sanki senin ebediyete kadar devam edeceğini sandım.

Öyle bir afka ve veede düştüm ki, bunun miktarı balirlenamez.

Dudaklarından bal akın ulvi boylu yumuşak tsnliyg düşkün oldum ben,

O dolunay gibi doğar, cimali güzelleşir,

Alnındaki siyah perçemi ile,

Selvî gibi ine© ve uzun boyu ile Üzerime salınır,

Kirpiklerinden hind yapısı keskin kılıçlar sıyrılıp çıkar,

Yanaklarının gülünde ve şakaklarının parlaklığında,

Dişleri ışıldar. Ben de artık dayanamıyor ve yok oluyorum.

Ona karşı bütün güzellikler geride kalır.

Güzelliğin ilahesi dahi onu birleyip tasdik eder.

Kendisiyle karşılaşırsan, sana bir göz atıp seni sarsarsa,

Seni esir alır,. Ne konuşabilirsin ne kımıldayabilirsin.

Onu tazim etmek ve ikramda bulunmak için secdeye kapanırsın.

Yemin ederek "güzellikte sen bir oldun" dersin.

Ey inkarcı kardeş, onun güzelliğini düşün.

Senin gibi nice inkarcılar onun azameti karşısında...

Teslim olup şehadet getirdiler.

İsa'yı, haçı ve Meryem'i inkâr eden,

Muhammed'e düşman olduktan sonra çukura yuvarlanan,

Ey güzellik Kabe'si senin çevrende benim kalbim tavaf ediyor.

Feda olayım sana, bunda kurtuluş yok mudur?

Daha Önceleri ebedi bir vuslata razı değilken ben,

Şimdi ara sıra gelen hayalini görmeye kanaat ediyorum.

Haddini aşan bir özlem artık bana çok zor geliyor,

Haddi aşan, sınırı geçen bir Özlem de senin için yeterli oluyor,

Mutlaka bizim mahalleye uğramanı diliyorum, lütfederek gel.

Ey güzelliğin, çiğ ve kırağlann Rabbi (ilahesi).

Umulur ki gözlerimin yaşı kuruduktan sonra kirpiklerim sakinleşir,

Şimdiye kadar ayrılıktan ötürü dinmeyen kalbim rahatlar,

Beni terk etmekle hata yaptın.

Gerçek aşık olsaydın sen...

İftiracılar ve düşmanlar seni benden uzaklaştıramazlardı."

Bu yirmiüç beyittir. Cenâb-ı Allah bu şiirde yaptıklarından ötürü onu affetsin. [15]

Hicretin Yediyüzdördüncü Senesi

Bu sene başında Müslümanların halifesi, sultanı, hakimleri ve yöneticileri, önceki senede adları anılan kimselerdi.

Rebiyülevvel ayının üçünde pazar günü Emir Baybars el-Caşniğir el-Mansurî'nin hicri 702. sene sonlarında Mısırda meydana gelen deprem yüzünden tahrip olan Hakim Camii'ni onarması neticesinde medreselerde dersler vermeye başlandı. Dört mezhebin kadıları müderrislik yaptılar. Şeyhü'l-Hadis Sadeddin el-Harisî, hadis dersini verdi. Nahiv dersini Esirüddin Ebu Hayyan, kıraat-i seb'a dersini Şeyh Nureddin eş-Şatnufî, ifadetü'1-ulum dersini Şeyh Aîaeddin el-Konevî verdi.

Cemaziyelahir ayı,sonunda Emir Rükneddin Baybars ile Emir Sey-feddin Bektimur haciblik görevine Dımaşk'ta başladılar ve bunlar iki büyük hacib oldular.

Receb ayının içinde Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye'nin huzuruna büyük bir kürk giyen mücahid İbrahim el-Kattan adında ihtiyar biri getirildi. Bunun geniş kürkü parçalandı. İnsanlar her taraftan bu parçaları kaçırıp götürdüler. Kürkten geride eser kalmadı. Saçı traş edildi. Çok uzamış tırnakları kesildi. Sünnete muhalif olarak ağzının üzerine sarkan bıyıklan traş edildi. Fahiş sözler sarfettiğinden, aklı bozan esrarı içtiğinden, caiz olmayan haram şeyleri irtikâp ettiğinden tevbe ettirildi. Bundan sonra Şeyh Muhammed el-Habbaz el-Belasî, İbn Teymiye'nin huzuruna getirildi. Ona da haram şeyleri yiyişi, zimmilerin arasında oturup kalkması sebebiyle tevbe ettirildi. Artık ilmi ve bilgisi olmaksızın rüya tabirleri konusunda konuşmayacağına dair kendisinden taahhütname alındı.

Aynı ayda Şeyh Takiyyüddin İbn Teymiye Mescidü't-Tarih'e gitti. Arkadaşlarım da yanına alarak bir kaç taş kesici ile birlikte Kalut nehrine gitti. Burada insanlar tarafından ziyaret edilen ve insanların korkutulduğu nehirdeki bir kaya parçası parçalandı, Böylece Müslümanlar o taş yüzünden şirke bulaşmaktan kurtuldular. Şerri büyük olan bu taşın meydana getirdiği şüphe Müslümanlardan uzaklaştırılmış oldu. Bu ve buna benzer icraatleri sebebiyle İbn Teymiye'yi kıskandılar ve ona açıkça düşman oldular. İbn Arabî ve müritleri hakkında söylediği sözler yüzünden ona hased ettiler ve düşman oldular. Bununla birlikte İbn Tey-nıiye Allah yolunda yaptığı işlerden ötürü kimsenin kınamasına aldırış etmedi. Bunlar ona bir zarar da veremediler. En fazla onu hapse attıra-oüdiler. Bununla birlikte o araştırmalarından ne Mısır'da ne de Şam'da hiç geri durmadı. Onların yaptıkları çirkinliklere önem vermedi. Sadece ileride de açıklanacağı gibi- onu tutuklatıp hapse attırâbildiler. Halkın dönüşü Allah'adır. Hesaplarını görecek olan da Allah'tır.

Receb ayında Kadilkudat Necmeddin b. Saserî, Adiliyetü'1-Kebiri-ye Medresesi'nde oturdu. Medresenin onarımı yapıldıktan sonra orada oturmak için tahtlar da yapıldı. Kazan savaşından sonra harab olmasından dolayı orada hiçbir kadı oturup hüküm vermiş değildi. Bu arada Şeyh Burhaneddin el-Fezarî'nin Beytü'1-mal vekilliğine atandığına dair ferman geldi. Ancak o, bu görevi kabul etmedi. Şeyh Kemaleddin b. Zemlekanî'nin hazine nazırlığına atandığına dair ferman geldi. O bu görevi kabul etti ve kendisine hil'at olarak bir taylesan verildi. Cuma günü bu göreve başladı. Bu iki görev daha önce Necmeddin b. Ebu't-Tib tarafında yürütülmekteydi. Ancak o, Allah'ın rahmetine kavuşmuştu. Şaban ayında bir grup insan beraat gecesinde kandil yakmanın ruhsatını almaya çalıştılar. Bu hususta ulemanın olumlu görüşünü de aldılar. Gidip salatanat naibiyle konuştular. Fakat saltanat naibi buna müsaade etmedi. Bununla beraber kendileri yaktırılarak beraat gecesi namazını da kıldılar.

Ramazanın beşinde Şeyh Kemaleddin b. Şerişî Mısır'dan Dımaşk'a gelerek Beytü'1-mal vekilliği görevine başladı. Ramazanın yedisinde hil'at giydi. Şubakü'l-Kemali'de İbn Saserî'nin yanında hâzır bulundu. Şevvalin yedisinde Mısır veziri Nasiruddin b. Şeyhî azl edildi. îkta arazileri elinden alındı, Cezalandırıldı ve zilkade ayında vefat edinceye dek işkenceye tabi tutuldu. Vezirliğe Sadeddin Muhammed b. Muham-med b. Ata atandı. Kendisine hil'at giydirildi. Zilkadenin yirmiikisinde perşembe günü Kadilkudat Cemaleddin ez-Zevavî, Şems Muhammed b. Cemaleddin b. Abdurrahman el-Bacrikî'nin öldürülmesine, tevbe edip Müslümanlığını yenilese bile kanın akıtılmasına, şahitlerin şehadetin-den sonra suçu ve küfrü tesbit edilince öldürülmesine hüküm verdi. Onun aleyhinde şahitlik yapanlardan biri Şeyh Mecdüddin et-Tunisî en-Nahvî eş-Şafiî idi. Ancak Bacrikî Şark beldelerine kaçtı. Birkaç sene oralarda kaldı. Mezkur hakim Cemaleddin ez-Zevavî'nin ölümünden sonra yeniden Dımaşk'a döndü.

Zilkade ayında saltanat naibi avda bulunuyordu. Bedevilerden bir grup geceleyin ona hücum ettiler. Yanında bulunan ümera bu bedevilerle savaştılar. Yarıya yakın kısmını öldürdüler. Seyfeddin Bahadır Timur, Bedevileri önemsemeyerek savaşa daldı. Ancak bedevilerden biri ona bir mızrak darbesi vurup öldürdü. Bu defa ümera onlara tekrar hücum etti. Bir kısım bedeviyi daha Öldürdüler. Emir Seyfeddin'i öldürdüğünü iddia ettikleri bir bedeviyi yakalayarak kale altında idam ettiler. Mezkur emir de Sit Mezarlığına defnedildi.

Zilkade ayında Şeyh Şemseddin b. Nakip ve bir ulema topluluğu, Kavsiye ve Nuriye Darü'l-Hadisinin Şeyhi Alaeddin b. Attar'm verdiği bir fetva üzerinde konuşmaya başladılar. Bu fetvanın Şafiî mezhebine aykırı olduğunu, içinde çok karışıklıklar bulunduğunu söylediler. O da bundan korkuya kapılarak Hanefî'nin yanına gitti. Hanefî onun can güvenliğini sağladı ve görevinde bıraktı. Bundan sonra saltanat naibi durumdan haberdar oldu. Onun fetvasını eleştirenleri reddetti. Aleyhlerinde karar aldı. Sonra barıştılar. Saltanat naibi, fakihler arasında fitnenin canlandırılmaması için gerekli kararı aldı. Zilhicce ayı başında beraberinde arkadaşlarından bir toplulukla birlikte Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye Cürd dağına ve Kesrevaniine gitti, yanında Nakibü'l-Eşraf Zeyneddin b. Adnan da vardı. Bunlar asilerden, tevbe etmelerini istediler. İslâm şeriatının hükümlerine bağlı olmaları gerektiğini söylediler. Sonra da İbn Teymiye, güçlenmiş ve muzaffer olarak geri döndü. [16]

Hicretin Yediyüzdöedüncü Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler

Şeyh Taceddin B. Şemseddin B. Rüfaî

Ümmü Ubeyde'de uzun zamandan beri Ahmedüerin şeyhliğini yapıyordu. Fukaranın icazetleri hususunda yazdığı şey, kendisinden rivayet edilmiştir. Bu senede vefat etti ve Betaih'te selefinin yanında defnedildi. [17]

Sadr Necmeddin B. Ömer

Necmeddin b. Ömer b. Ebu'l-Kasım b. Abdül-Mün'inı b. Muhammed b. Hasan b. Ebu'l-Ketaib b. Muhammed b. Ebi Tîb. Beytü'1-mal vekili ve hazine Nazırı idi. Bir zamanlar Nuriye hastahanesinin nazırlığını ve başka görevleri de ifa etmiştir. İdaresi güzel, mazbut bir insandı. Hadis dinlemiş ve rivayet etmiştir. Bu senenin cemaziyelahir ayının on-beşinde salı gecesi vefat etti ve Babü's-Sağır'deki türbesine defnedildi. [18]

Hicretin Yediyüzbeşinci Senesi

Bu sene başında Müslümanların halifesi Müstekfî, sultanları da Melik Nâsır'dı. Diğer yöneticilere gelince onlar da, adları geçen senede zikredilen kimselerdi.

Bu senede Tatarlardan bir grubun Haleb askerlerine karşı pusuya yattıkları, pusudan çıkarak bir grup Haleb askerini ve önde gelen şahsiyetleri öldürdükleri haberi geldi. Bu yüzden Haleb'te ağıtlar çoğaldı.

Muharrem ayı başında Kadilkudat îmamuddin'in kardeşi Celaled-din el-Kazvinî, İbn Saseriye vekaleten hüküm verdi.

Muharremin ikisinde saltanat naibi yanında kalan Şamlı askerlerle birlikte sefere çıktı. Önünde bir grup asker ve İbn Teymiye de sefere çıkmışlardı. Bunlar Cürd, Rafd ve Teyamine beldelerine doğru yol aldılar. Şeyh İbn Teymiye'nin bizzat gazaya gelişi sebebiyle saltanat naibi Efrem de bu gazaya katılmıştı. Cenâb-ı Allah bunları düşmanlara karşı muzaffer kıldı. Düşmanlardan birçoğunu helak ettiler. Onların sapık fırkalarını yok ettiler. Onların ele geçirdikleri bir çok araziye ayak basıp hakim oldular. Saltanat naibi, beraberinde Şeyh İbn Teymiye ve askerleri de olmak üzere Dımaşk'a döndü. Şeyh İbn Teymiye'nin bu gazaya katılması sebebiyle çok hayırlar elde edilmişti. Bu gazada Şeyh İbn Teymiye ilim ve şecaatini ortaya koymuştu. Ama düşmanlarının kalbleri ona karşı haset ve gamla dolup taşmıştı.

Bu senenin cemaziyelevvel ayı başında Kadı Emirüddin Ebu Bekir b. Kadı Vecihüddin Abdü'1-Azim b. Rifakî el-Mısrî, İzzeddin b. Mübeş-şir'in yerine Dımaşk divanlarının nazırlığına başlamak üzere Kahi-re'den geldi. [19]

İbn Teymiye İle Ahmediler Arasında Cereyan Eden Üç Oturum

Bu senenin cemaziyelevvel ayının dokuzunda cumartesi günü bir gurup Ahmedî fakirleri (Ahmediye fırkası salikleri, müridleri) Ablak Sarayında saltanat naibinin huzurunda toplantılar. Bu toplantıya Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye de katılmıştı. Bunlar, saltanat naibinden emirlerin huzurunda da Şeyh Takiyyüddin İbn Teymiye'nin kendilerini yönetmekten ve kendilerine emirlik yapmaktan vazgeçmesini, kendi kendilerini idare etme haklarını kendilerine vermesini istediler. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye onlara şu cevabı verdi :

"Bu mümkün değildir. Herkesin kitap ve sünnetin hükmü altına girmesi gerekir. Sözünü ve fiilini kitaba ve sünnete uydurması icab eder. Her kim kitap ve sünnetin çerçevesi dışına çıkarsa ona karşı koymak vacip olur."

Bu cevap karşısında onlar, semalarında icra ettikleri şeytanî hallerini orada da icra etmek istediler. Ancak Şeyh b. Taymiye bunlar, batıl ve şeytanî hallerdir. Bunların gösterdikleri harikaların çoğu hile ve bühtandır. Bunlardan ateşe girmek isteyen varsa önce hamama gidip bedenini tertemiz yıkasın. Sirke ve Çöven otuyla vücudunu ovalasın. Bundan sonra -eğer gerçekçi ise- ateşe girsin bakalım. Faraza yıkandıktan sonra bid'at ehlinden biri ateşe girecek olsa bu onun salihliğini ve keramet ehli biri olduğunu ispatlamaz. Aksine bunun durumu- Şayet sahibi sünnete uymakta ise- Şeriate aykırı deccalî durumlardandır. Hele sünnete muhalif biri ise onun gösterdiği harikayı varın siz düşünün ve takdir edin" diye cevap verdi. Onların lideri Şeyh Salih hemen atılıp şu karşılığı verdi: "Bizim bu gösterdiklerimiz, Tatarların yanında geçerliydi. Ama şeriatin yanında geçerli olmuyor" orada hazır bulunanlar onun bu sözünü zapta geçirdiler. Herkes onları protesto etti. Sonra bunların boyunlarındaki demir halkayı çıkarmaları, kitap ve sünnetin dışına çıkan bir kimse olursa boynunun vurulacağı hususunda ittifakla karar alındı.

Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye de Ahmediye tarikatına dair bir cüz

tasnif etti. Bu cüz'ünde onların hallerini gidişatlarını ve tahayüllerini açıkladı. Tarikatlarında kitaba uyan ve uymayan hususları anlattı. Cenâb-ı Allah onun vasıtasıyla sünneti ortaya koydu. Onların bid'atle-rini söndürdü. Hamd ve minnet Allah'adır. Bu ayın onu ile yirmisi arasında Celaleddin b. Mabed ile İzzeddin Hattab'a ve Bektaş el-Hüsa-nıî'nin kölesi Seyfeddin Bektimur'a emirlik hil'ati giydirildi. Bineklerine binerek resmi geçit yaptılar. Cürd dağı, Kesravan ve Bika halkı kendilerine selam verip tebrik ettiler.

Receb ayının üçünde perşembe günü halk Mizze çölüne yağmur duasına çıktı. Orada minber kuruldu. Saltanat naibi, kadılar alimler ve yoksullar duaya geldiler. Muazzam bir toplantı düzenlendi. Beliğ bir hutbe irad edildi. Yağmur duası yapıldı. Ama o günde yağmur yağmadı. [20]

Şeyhü'l-İslâm İbn Teymiye İçin Düzenlenen Üç Oturumun İlki

Receb ayının sekizinde pazartesi günü aralarında Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye'nin de bulunduğu kadılar ve alimler sarayda saltanat naibinin huzurunda toplandılar. İbn Teymiye'nin Akidetü'l-Vasıtiye, adlı eseri okundu. Eserin bazı yerleri üzerinde duruldu. Tamamının okunması ikinci oturuma bırakıldı.

Ayın onikisinde cuma günü namazdan sonra tekrar oturum düzenlendi. Oturumda Şeyh Safiyyüddin el-Hindî de hazır bulundu. İbn Teymiye ile bu konularda çok konuştu. Ama nehir suyunu tarlaya aktaran dolap bu dgfa denizle karşılaşmıştı, Sonra hiç iltimas yapmaksızın kendisini sorgulaması için Şeyh Kemaleddin b. Zemlekanî'nin muhakkik olarak tayin edilmesi hususunda anlaştılar. Ondan bahsettiler. İnsanlar Şeyh Kemaleddin b. Zemlekanî'nin faziletlerini, zihninin mükem-meliğini, araştırmasının güzelliğini, sitayişle anlattılar. İbn Teymiye konuyu onunla tartıştı. Onunla konuştu. Sonra Akidetü'l-Vasıtiye adlı eserinin kabulü üzerinde anlaşmaya varıldı. Ve oturum böylece sona erdi. Şeyh b. Teymiye de saygı ve ikram görerek evine döndü. Duyduğuma göre halk, bu gibi hallerdeki adetleri üzerine İbn Teymiye için Babünna-sırdan Kassaine kadar olan mıntıkada onun için mum yakarak karşılama töreni düzenlemişti. Bu toplantıların yapılmasına sebep, sultanın bu konuda gönderdiği bir mektuptu. Malikîlerin kadısı İbn Mahluf, Şey-hü'1-Caşnigir Nasır el-Menbici ve diğer İbn Teymiye düşmanları bu mektubu yazmasını sultana önermişlerdi. Çünkü Şeyh İbn Teymiye Menbici'nin aleyhinde konuşuyor ve onun İbn Arabî itikadına mensup olduğunu söylüyordu. İbn Teymiyeyi çekemeyen bir fukaha grubu vardı. Zira îbn Teymiye devlet erkânı nezdinde itibarlıydı. Sadece kendisi iyiliği emrediyor. Kötülüğü men ediyordu. İnsanlar da ona itaatta bulunuyorlardı. Onu çok seviyorlar, çok kimseler onun peşinde gidiyordu. Kendisi de hakkı yerine getiriyordu. İlim ve amel sahibiydi. Saltanat naibinin hazır bulunmayışı yüzünden Dımaşk'ta da çok karışıklıklar ve fitneler meydana gelmişti. İbn Teymiyenin arkadaşlarından bir topluluğu kadı efendi huzuruna çağırmış, bazısını cezalandırmıştı. Sonra Şeyh Cemaleddin el-Mizzî Nesir kubbesinin altında istiska (yağmur duası) sebebiyle yapılan toplantıdan sonra Sahih-i Buharî'deki Ef alü'l-İbad kitabının bir kısmını Cehmiye fırkasına reddiye olarak okumuş, orada hazır bulunan bazı fakihler kendisine kızmışlar ve onu Şafiî Kadısı İbn Saserî'ye şikâyet etmişlerdi. Şafiî Kadısı İbn Saserî'de Şeyh Mizzî'nin düşman: idi. Bu şikayet üzerine onu zindana attı. İbn Teymiye durumdan haberdar olunca çok üzüldü. Zindana gitti ve Şeyh Mizziyi kendi eliyle zindandan çıkardı. Saraya gitti. Kadı îbn Saserî'yi orada buldu. Şeyh Cemaleddin el-Mizzî'nin zindana atılması yüzünden tartıştılar, îbn Saserî onu tekrar zindana geri göndermek zorunludur diye yemin yetti. Şayet bunu yapmazsan kadılıktan istifa ederim dedi. Naib de onun gönlünü hoş tutmak için Şeyh Cemaleddin el-Mizzî'nin tekrar zindana götürülmesini emretti. Kavsiye de onu yanında birkaç gün tuttuktan sonra serbest bıraktı. Saltanat naibi Dımaşk'a geri geldiğinde İbn Teymiye kendisi ve arkadaşları hakkında onun yokluğunda yapılan haksızlıkları anlattı. Saltanat naibi bu duruma çok üzüldü. Şehirde bir duyuru yaptırarak hiç kimsenin akaid konusunda konuşmaması gerektiğini istedi. Şayet bu konuları ele alan olursa canı ve malı mubah olur, evi ve dükkânı yağmalanır, diye tehdit etti. Bunun üzerine ortalık sa-kinleşti. İbn Teymiye'nin bu üç oturumda cerayan eden münazaraların keyfiyetine dair yazdığı bir risaleyi gördü.

Sonra şaban ayının yedisinde sarayda üçüncü oturum düzenlendi. İbn Teymiye'nin Vasitî akidesi adlı kitabının makbul olduğu hususunda kanaat ve fikir birliği etti. Aynı günde mezkur oturumda bulunan Şeyh Kemaleddin b. Zemlekanî'nin yaptığı konuşmadan ötürü Kadı İbn Saserî görevinden istifa etti. Sonra şabanın yirmi altısında İbn Sase-rî'nin -Münbicinin önerisi üzerine- kadılığa yeniden atandığına dair sultan fermanı geldi. Sultanın gönderdiği bir mektupta da şunlar yazılıydı:

"Biz, İbn Teymiye hakkında düzenlenen oturumda nelerin konuşulduğunu duyduk. Onun selefi mezhebinden olduğunu anladık. Bu oturumların düzenlenmesi ile biz onun kendisine isnad edilen şeylerden temize çıkarılmasını amaçlamıştık."

Ramazanın beşinde pazartesi günü sultanın bir başka mektubu geldi. Bu mektupta Caan'm döneminde İbn Teymiye ile Kadı İmamed-din el-Kazvinî hakkında olup biten şeylerin açığa çıkarılması, îbn Teymiye ile Kadı İbn Saserî'nin Mısır'a gönderilmesi isteniliyordu. Bunun üzerine İbn Teymiye ile İbn Saserî posta arabasıyla Mısır'a gönderildiler. İbn Teymiye yola çıkarken arkadaşlarından bir kısmı yanında bulunuyorlardı. Düşmanlarının ona zarar vermesinden ötürü korkup ağladılar. Saltanat naibi İbn Efrem ona, Mısır'a gitmemesini tavsiye etti ve "Bu hususta ben sultana bir mektup yazarım. Meseleyi tatlıya bağlarım" dediysede İbn Teymiye buna yanaşmadı. Mısır'a gitmesinde büyük yararlar ve çok maslahatlar olacağını söyledi. Mısır'a yönelince onu görmek ve onunla vedalaşmak için insanlar izdiham meydana getirdiler. Öyle ki evinin kapısından Cesvere yakınlarına Dımaşk ile Kesve arasına büyük bir kalabalık halinde akın ettiler. Kimi ağlıyor, kimi üzülüyor, kimi gezip dolaşıyor, kimi onun hakkında aşın Övgüler yağdırıyor, izni-dam meydana getiriyorlardı. Cumartesi günü Şeyh İbn Teymiye Gazze-ye girdi. Gazze Camii'nde büyük bir vaaz meclisi kurdu. Sonra İbn Saserî ile birlikte Kahire'y© gitti. Gönüller onunla beraberdi. Gönüller ona takılmıştı. İbn Saserî ile birlikte ramazanın ikisinde pazartesi günü Mısır'a girdi. Bîr rivayette anlatıldığına göre perşembe günü girmişlerdir. Mısırda cuma günü namazdan sonra kalede İbn Teymiye için bir oturum düzenlendi. Bu oturumda kadılar ve devlet büyükleri de hazır bulundular İbn Teymiye adeti üzere konuşmak istedi. Araştırma inceleme ve konuşma yapma imkânı bulamadı. Şems b. Adnan ona hasbi hasım oldu. İbn Mahluf el-Malikî'nin huzurunda onun aleyhinde iddialarda bulanarak onun "Allah hakikaten arşın üstündedir. Allah ses ve harfle konuşur" dediğini ileri sürdü. Kadı da İbn Teymiye'den cevap istedi. İbn Teymiye Allah'a hamdü sena da bulunmaya başladı. Kendisine "Hutbe irad etmen için seni buraya getirmedik. Sen cevabım ver." denildi- O da "Benim hakkımda hüküm verecek hakim kimdir?" diye sordu. Ona, hakimin Malikî kadısı olduğunu söylemeleri üzerine "Sen hası-nıimsın. Benim hakkımda nasıl hüküm verirsin?!" diye cevap verdi. Hakim çok öfkelendi. Rahatsız oldu. Aleyhinde tutuklama kararı verdi. Kalede birkaç gün hapsedildi. Sonra bayram gecesi Cüb diye bilinen meşhur hapishaneye kardeşi Şerefüddin Abdullah ve Zeyneddin Abdurrah-manla birlikte nakledildi.

ibn Saserî'ye gelince o, Mısır hakimi Caşnigir'in Şeyhi Münbicî'nin tavsiyesi üzerine yeniden kadılığa atandı. Zilkade ayının altısında cuma günü Dımaşk'a döndü. Ama gönüller ona kızgın, nefisler ona karşı nefretle doluydu. Kadılığa atanma fermam Emevi Camii'nde okundu Daha sonra İbn Teymiye'yi yeren ve onun akideye muhalefet ettiğini bildiren bir mektup okudu. Bu mektubun Şam beldelerine ilan edilmesi isteniliyordu. Mezhebindeki kimselerin kendisine muhalefet etmeleri zorunlu hale getiriliyordu. Bu durum Mısır'da da ayniyle vaki olmuştu. Caşnigir ile Şeyhi Nasr el-Münbicî, İbn Teymiye'nin aleyhinde bulunmuşlar. Bir grup fakih ve fukarada bu hususta onlara destek vermişlerdi. Her tarafa yayılan bir çok fitne ve kargaşa meydana gelmişti. Fitnelerden Allah'a sığınırız. Bu yüzden Mısır diyarında Hanbelîler çok tahkir edildiler. Kadılarının ilmi az, sermayesi kıttı. Bu kadı, Şerefüddin el-Harranî idi. Bu sebeble arkadaşlarının başına gelen, kendilerinin de başına geldi. Halleri aynı oldu.

Ramazan ayında Harem-i Nebevî'deki hizmetkârların başkanından sultana bir mektup geldi. Bu mektupta Babüsselam yanında abdest alma yerinin bitişiğinde bir minare yapımına para temin etmek için Harem-i Nebevî'deki bir miktar kandilin satılması hususunda izin isteniliyordu. Sultan bu izni verdi. Kandiller arasında ağırlıkları 1.000 dinar olan iki altın kandil vardı. Bunlar satıldı. Minarenin yapımına başlandı. Haremin kadılığına Siraceddin Ömer hatiplik göreviyle birlikte atandı. Bu husus Rafizîlerin çok ağırına gitti.

Zilkade ayının onikisinde perşembe günü Mısır'dan posta geldi. Postanın getirdiği fermanlar arasında Şemseddin Muhammed b. İbrahim b. Davud el-Ezrar'ın, azledilen Şemseddin b. Hüseynî'nin yerine Hanefî kadılığına atandığına, Şeyh Burhaneddin b. Şeyh Taceddin el-Fezarî'nin de vefat eden amcası Şeyh Şerefüddin'in yerine Dımaşk hatipliğine atandığına dair fermanlar vardı. İkisine de bu görevleri için hil'at giydirildi. Zilkadenin onüçünde cuma günü görevlerine başladılar. Şeyh Burhaneddin güzel bir hutbe irad etti. Hutbesinde halk ve ayan tabakası hazır bulundular. Beş gün sonra hatiplik görevinden istifa etti. Elinden alınmak üzere çağırıldığını duyunca Bederaniye Medre-sesi'nin müderrisliği görevinde kalmayı tercih etti. Hatiplik makamı boş kaldı. Hatip naibi cemaata namaz kıldırıyor v© hutbe irad ediyordu. Kurban bayramı geldi. O zaman hâlâ hatiplik makamı boş bulunuyordu. Saltanat naibi buraya bir görevli atanması için sultana bir mektup yazdı. Gelen cevabî mektupta Şeyh Burhaneddin'in bu görevi yapmakla yükümlü kılındığı bildiriyor ve şöyle deniliyordu : "Onun ehliyet ve yeterliliğini biliyoruz. Ayrıca Baderaniye Medresesi müderrisliğine de devam etmesi irademizdir"

Bu göreve Cemaleddin b. Rahbî el-Kaysî başladı. Baderaniye Med-resesi'nde çalıştı. Orayı ele geçirdi ve mütekaib senede sultanın ferma-nıyla bu medresenin müderrisliğine başladı. Bunun üzerine Şeyh Bur-

haneddin el-Fezarî hatiplikten istifa etti. Evine kapandı. Saltanat naibi hu hususta ona mektup yazdı. Ama o istifada kararlı olduğunu, hatiplice bir daha dönmeyeceğini, bu görevi ifa etmekten aciz kaldığını kesin olarak bildirdi. Saltanat naibi işin ciddi olduğunu anlayınca onu medresedeki müderrislik görevine iade etti. Zilhicce ayının ilk on gününde bu hususta ona bir resmî yazı yazdı. Şemseddin b. Hatirî'yi, İbn Zemle-kanî'nin yerine hazine nazırlığına atayıp hil'at giydirdi.

Bu senede Emir Şerefüddin Hasan b. Haydar insanlara hac ettirdi. [21]

Hîcritîn Yedîyüzbeşinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler

Şeyh Tsab. Şeyh Seyfeddîn Er-Rahbî

Şeyh îsa b. Ş©yh Şeyfeddin er-Rahbî b. Sabık b. Şeyh Yunus el-Kaysî. Bu senede vefat etti. Dımaşk'm kuzey doğusunda ve Varraka'nın batısında bulunan zaviyelerine defnedildi. Taziyet meclisi muharremin yedisinde salı günü kuruldu. [22]

Melik Evhad

Melik Evhad b. Melik Takiyyüddin Sadi b. Melik Zahir Mücirüddin Davud b. Melik Mücahid Esedüddin Şirkuh b. Nasirüddin Muhammed b. Esedüddin Şirkuh b. Sadi. Safer ayının ikisinde çarşamba günü akşama doğru Cebel-i Cürdde vefat etti. Vefat ederken yetmişbeş yaşındaydı. Sefh'teki türbelerine nakledildi. Hükümdarlar ve emirler tarafından saygı gören hayırlı bir hükümdar ve devlet adamıydı. Kur'ân'ı ezberlemişti. İlimlerden payını almıştı. Fazilet sahibi bir kimseydi. [23]

Sadralaeddin

Alaeddin Ali b. Meâlî el-Ensarî. Harran'lıydı. Hesab alimiydi. İbn Zeriz adıyla tanınmıştır. Faziletli bir kimseydi. Hesab ilminde yüksek mertebelere ulaşmıştı. Bir cemaat kendisinden yararlanmıştır. Bu sene sonlarında vefat etti. Ani bir ölümle hayatı son buldu. Kasyun Mezarlı-gı'na defnedildi. Hadirî vasıtasıyla Alaaddin et-TeyurîJden hesab ilmini öğrenmişti. [24]

Hatip Şerefüddin Ebu'l-Abbas

Şerefüddin Ebu'l-Abbas Ahmed b. İbrahim b. Siba1 b. Ziya el-Fezarî. Şeyh, imam ve allame idi. Şafiîlerin Şeyhi Allame Taceddin Abdurrah-man'm kardeşidir. Hicretin 630. senesinde doğdu. Çok miktarda hadis inledi. Çağında yaşayan İbn Salah, İbn Sahavî gibi zatlardan ve diğer hadis alimlerinden yararlandı. Fıkıh dersleri aldı. Fetva verdi. Münazara yaptı. İlimde yüksek makamlara çıktı. Akranlarının fevkine yükseldi. Arapça, lügat, kıraat ve hadis iradı hususunda üstaddı. Hadis alimlerinin yanma gelir, onlardan hadis dinler, huzurlarında hadis okurdu. İbaresi fasih, konuşması tatlı bir kimseydi. Meclisinde oturulmaktan bıkılmazdı. Tıbbiyede ve bir süre de Nasirî hankâhmda ders verdi. Sonra Cerrah Camii'nin hatipliğine geçti. Oradanda hicretin 703. senesinde Farikî'den sonra Dımaşk Camii'nin hatipliğine intikal etti ve bu senenin şevval ayının dokuzunda çarşamba günü akşam üzeri yetmişbeş yaşındayken vefat etti. Perşembe sabahı Babü'l-Hatebe'de cenaze namazı kılındı. Babü's-Sağir Mezarlığı'nda babasının ve kardeşinin yanma defnedildi. Allah hepsine rahmet etsin. Vefatından sonra hatipliğine kardeşinin oğlu atandı. [25]

Şeyhimiz Allame Burhaneddîn Ed-Dimyatî

Büyük hadis hafızı, şeyh, imam, alim bir kimseydi. Muhaddislerin ustasıydı. Şeceresi şöyledir: Şerefüddin Ebu Muhammed Abdülmümin b. Halef b. Ebi'l-Hasen b. Şeref b. Hızır b. Musa ed-Dimyatî. Hadis ilminin ve lügatin bayraktarlığını yapıyordu. Kendi zamanında yaşı ve kadri büyük idi. Rivayet ettiği hadisler âlî, senetli idi. Çokça hadis rivayet etmişti. Dirayeti sağlamdı. Güzel eserler tasnif etmiş bu eserleri her tarafa yayılmıştır. Çeşitli beldelerden talebeler yanına gelip ders alırlardı. Hicretin 613. senesinin sonlannda doğdu. İlk olarak hicretin 632. senesinde İskenderiye'de birçok ulemadan hadis dinledi. Hadis derlemek amacıyla çeşitli beldelere seyahatlerde bulundu. İlim tahsil etti. Hadis topladı ve topladığı ilmi anladı. Ne cimrilik etti ne de ilmini başkasından esirgedi. Aksine topladığı ilmi başkalarına dağıttı, öğretti, tasnif etti, ilmini yaydı. Mısır diyarında bazı makamlara atandı. Görevler ifa etti. İnsanlar kendisinden çok yararlandılar. Şam'da, Hicaz'da, Cezire'de, Irak'ta ve Mısır diyarında sayıları 1.300'ü aşan üstadlannm adlarını iki ciltte alfabetik olarak zikretti. Senetleri birbirine zıt kırk hadisi ve başka eserleri de vardır. Salatü'l-Vusta adında çok faydalı bir kitabı ve şevvalin altı günlük orucuna dair faydalı bir eseri de vardır. Önceleri böyle bir eser tasnif edilmiş değildir. Kitabü's-Zikir ve Teşbih Akibe's-Sela, Kitabü't-Teselli fi-liğtibat bi sevabı men yakdimu minel ifrat ve benzeri faydalı güzel eserleri vardır. Bu senenin zilkade ayının onunda pazar günü Kahire'de oruçlu iken ümera meclisinde bulunduğu esnada bayılıp evine götürülmesi ve o anda vefat etmesine kadar hadis rivayet etmeğe devam etti. Ertesi günde Babü'n-Nasırdaki mezarlığa defnedildi. Cenazesine çok büyük bir kalabalık insan topluluğu iştirak etmişti. Yüce Allah kendisine rahmet etsin. [26]

Hicreitn Yediyüzaltıncı Senesi

Bu sene başında yöneticiler önceki senede adlan anılan kimselerdi. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye Cebel kalesindeki Cüb zindanmdaydı. Çarşamba günü hatipliğe Kilase imamı Şeyh Şemseddin'in atandığı postayla bildirildi. Aylardan da rebiyülevvel ayı idi. Bu sebeple adı geçen hatip tebrik edildi. Ama bu göreve atandığına memnun olmadığını ve bu hususta zayıf bir kimse olduğunu açığa vurdu. Saltanat naibinin avda bulunuşu yüzünden göreve başlamadı. Saltanat naibi gelince göreve başlamasına izin verdi. O da rebiyülevvel ayının yirmisinde cuma günü göreve başladı. İlk olarak cuma günü sabah namazım kıldırdı. Sonra kendisine hil'at giydirildi. Aynı günde hutbe irad etti.

Rebiyülevvel ayının onsekizinde çarşamba günü, Taceddin b. Salih b. Tamir b. Han el-Caberî'nin yerine atanan ve Dımaşkî adıyla tanınan Kadı Necmeddin Ahmet b. Abdü'l-Muhsin b. Hasanın yerine vekaleten

hüküm verdi.

Şeyh Şemseddin uzun bir ömür yaşamış, çok eskilerden beri kötülüklerden el çekmiş, faziletleri çok, dindar, takvah, görevini güzelce ifa eden bir kimseydi. Hicretin 657. senesinde hakimliğe atanmıştı. İbn Saserî kadılığa atandığında onun naibliğinden hoşlanmamıştı.

Rebiyülahir ayının yirmisinde pazar günü Kahire'den posta geldi. Postanın getirdiği fermanlardan birinde Kadı Şemseddin el-Ezraî el-Hanefî'nin yeniden kadılığa atandığı bildiriliyordu. Halk, bu fermanın İbn Harirî'ye ait olduğunu zannederek postayla birlikte Zahiriye semtinde bulunan İbn Harirî'nin yanma tebrike gittiler. Adet üzere fermanın okunması için cemaat toplandı. Şeyh Alemüddin el-Berzalî, fermam okumaya başladı. İsim yerine geldiğinde fermanın İbn Harirî'ye değilde el-Ezraî'ye ait olduğunu anladı. Okumayı bıraktı halk da postacıyla birlikte Ezraî'nin yanına gitti bu yüzden İbn Harirî'de ve orada hazır bulunanlarda bir kırgınlık ve mahcubiyet meydana geldi.

Postacı ayrıca bir mektup daha getirmişti. Bu mektupta Şeyh Ke-maleddin b. Zemlekanî Kahire'ye çağrılıyordu. Şeyh Kemaleddin b. Zemlekanî bundan kuşkulandı. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye'den taraf oluşu sebebiyle arkadaşları onun adına korktular. Ancak saltanat naibi ona lutufkâr davrandı. Onu idare etti. Nihayet Mısır'a çağrı emri iptal edildi. Allah'a hamd olsun.

Bu senenin cemaziyelevvel ayının dokuzunda perşembe günü Şeyh o. Burak Dıınaşk'a geldi. Beraberinde 100 fakir vardı ki bunların tamamı sakallarını tıraş etmişler, bıyıklarım sünnete muhalif şekilde uzatışlardı. Başlarında da keçeden boynuzlar vardı. Yanlarında ziller, zorlar, çöğenler, tahta bastonlar vardı. Menbic'e konuk oldular. Hanbelîîer revakmda cuma namazını kıldılar. Sonra Kudüs yoluna koyuldular.

Gidip orayı ziyaret ettiler. Daha sonra Mısır'a girme izni istediler. Ancak kendilerine bu izin verilmedi. Dımaşk'a döndüler. Ramazan orucunu orada tuttular. Sonra Dımaşk'ta kabul görmedikleri için şark beldelerine döndüler. Şeyhleri Burak, Rum olup kırklardan sayılırdı. Tokat'ın koylerindendi. Kazan hanının yanında itibarlı idi. Çünkü Kazan han onun üzerine bir kaplanı musallat etmiş, kendisi kaplana bağırınca kaplan geri çekilmiş, ona ilişmemişti. Bu yüzden Kazan hanın yanında itibarlı biri olmuştu. Kazan han ona bir günde 30.000 dinar vermiş, o da bu paraların tamamını yoksullara dağıtınca Kazan han onu sevmeğe başlamıştı, Burak'ın adamlarının tarikat prensibine göri hiç biri namazı ttrk etmagdi. Namazı ttrk adine kırk değnik vururlardı. Kendini de tuttuğu yolu, kendi nefsini tahrip etmek için tuttuğunu iddia ederdi, Üzerindeki elbiselerin maskara elbisesi olduğunu, bunun dünyaya uygun olmadığım, ama amaçlarının iç alemi ve kalbi şenlendirmek olduğunu söylerdi. Biz ancak zahire göre hüküm veririz, İnsanın içini ancak yüce Allah bilir.

Cemaziyelahir ayının altısında çarşamba günü Necibiye Medrese-si'nin müderrisi Bahaeddin Yusuf b, Kemaleddin Ahmed b. Abdülaziz el-Acemî el-Halebî, vefat eden Şeyh Ziyaeddin et-Tusfmn yerinde ders vermeye başladı. Dersinde Kadı İbn Saserî ile bir grup faziletli insan hazır bulundular. Aynı senede berat gecesinde Dımaşk Camii'nde namaz kılındı. İbn Teymiye bu gecede orada namaz kılınmasını kırk seneden beri iptal ettirmişti, ama berat gecesi olunca Hacib Rükneddin Baybars el-Alaî oraya geldi. İnsanların o gece camiye gelmelerini yasakladı. Ca-mii'nin kapılarını kapattırdı. İnsanların çoğu yollarda ağlamaya başladılar. Halk çok eziyet gördü. Hacibin amacı, cami karışıklıklardan, orada boş sözler söylemekten, günah kelimeler sarfedilmekten korumaktı. Ramazan ayının onyedisinde Kadı Takiyyüddin el-Hanbelî, Mu-hammed el-Bacrikî'nin canını bağışladı. Onun dokunulmaz olduğunu söyledi. Öldürülmesine hükmettiği zaman Maliki kadısının yanında aleyhinde şehadette bulanan altı şahit ile onun arasında düşmanlık bulunduğunu sicille tesbit etti. Aleyhinde şahitlik eden düşmanlarından bazıları şunlardı: Nasirüddin b. Abdüsselam, Zeyneddin b. Şerif Adnan, Kutbeddin b. Şeyhüssülamiye ve diğerleri.

Bu senede Kemaleddin b. Zemlekanî, ramazan ayının sonunda Şi-habeddin el-Hanefînin yerine Ümera mülkünün divan başkanlığı görevine başladı. Kendisine bir taylesan ve hil'at giydirildi ve yine ramazan ayında gidip adalet meclisinde oturdu.

Ramazan bayramı gecesinde Mısır naibi Emir Seyfeddin Solar, üç kadıyı ve bir grup fukahayı huzurunda topladı. Şafiî, Maliki ve Hanefî kadıları ile Bacî, Cezerî ve Nemravî adındaki fakihler toplantıya katıldılar. İbn Teymiye'nin hapisten çıkarılması konusunu görüştüler.

Toplantıda hazır bulunanlardan bazıları hapisten çıkarılması için İbn Teymiye'nin karşı olduğu akidenin bazı maddelerinden vazgeçmekle yükümlü kılınmasını istediler. Huzura gelmesi ve bu konuyu kendisiyle görüşmeleri için İbn Teymiye'ye haber saldılar. Ancak İbn Teymiye toplantıya gelmek istemediğini kesin bir dille bildirdi. Elçiler altı kez yanına gittiler. Ama o toplantıya gelmeyeceğini kararlı bir şekilde bildirdi. Onlara iltifat etmedi ve hiç bir konuda da vaadte bulunmadı. Toplantı uzadı. Hiç bir sonuç elde edemeden dağıldılar. Şevval ayının ikisinde çarşamba günü saltanat naibi Efrem, vefat eden Kilase imamı, Şeyh Şemseddin'in yerine Dımaşk Camii'nde imam ve hatiplik yapması için Kadı Celaleddin Kazvinî'ye izin verdi. O da aynı günde öğle namazım cemaate kıldırdı. Cuma günü hutbe irad etti. Bu atanması ile ilgili fermam Kahire'den gelinceye dek imam hatiplik görevini sürdürdü.

Zilkade ayı başında saltanat naibi, kadılar, emirler ve ayan tabakasına mensup kimseler, Dımaşk Camii'ne gelip onu dinlediler. Hutbesi güzel görüldü. Saltanat naibi Emir Cemaleddin Efrem'in Salihiye'deki Naşiri hankâhı yanında yaptırdığı caminin açılışı zilkade ayında yapıldı. Oraya cuma günleri hutbe irad etmek üzere Kadı Şemseddin Mu-hammed b. İz el-Hanefî maaşlı hatib olarak atandı. Hutbesini saltanat naibi ve kadılar dinlediler. Hutbesi güzel görüldü. Namazdan sonra mezkur camide sahip Şihabeddin el-Hanefî bir ziyafet verdi. Bu caminin onarımına çaba sarfeden kişi kendisiydi. Halkı buraya yardıma teşvik etmişti. Cami gerçekten mükemmel bir şekilde ve de son derece güzel olarak yapılmıştı. Allah hayırlarını kabul buyursun.

Zilkade ayının içinde İbn Saserî, Dariya hatibi Kadı Sadreddin Süleyman b. Hilal b. Şebel el-Caberî'yi naib olarak tayin etti. Daha önce bu görevde Celaleddin el-Kazvinî bulunuyordu. Ancak o hatiplikle iştigal ettiğinden dolayı hüküm verme işini yapamıyordu.

Zilkade ayının yirmidokuzunda cuma günü Kadilkudat Sadreddin Ebu'l-Hasan Ali b. Şeyh Safıyyüddin el-Hanefî el-Basravî, Ezraî'nin yerine Hanefîlerin kadısı olmak için Kahire'den Dımaşk'a geldi. Ayrıca Nuriye ve Mukaddemiye medreselerinin müderrisliği de uhdesinde bulunuyordu. İnsanlar onu karşılamaya çıktılar. Kendisini tebrik ettiler. O da Nuriye Medresesinde hüküm vermeye başladı. Atanma fermanı Emevî Camii'nin doğu tarafındaki Maksuretü'l-Kindiye de okundu. Zilhicce ayında Emir İzzeddin b. Sabure, Dımaşk divanlarının nazırlığına atanan Emir Cemalecfâin Akkuş er-Rüstenıî'nin boşalttığı Kibeliye beldelerinin genel valiliği görevine başladı. Amcası oğlu Şerefüddin'in yerine reis İzzeddin b. Hamza el-Kalanisî'nin de vekalet görevine atandığına dair sultan fermanı geldi. Ancak İzzeddin bundan hoşlanmadı.

Zilhicce ayının yirmis eki zinde saltanat naibi, İbn Teymiye'nin, bulunduğu Cüb Hapishanesinden bir mektup gönderdiği haberini verdi.

Bunun üzerine İbn Teymiye huzura çağırıldı. Huzura geldikten sonra mektubu cemaate okundu. Saltanat naibi de İbn Teymiye'yi Övmeye; ilminde , dindarlığından, şecaatmdan ve zahidliğinden sitayişle bahsetmeye başladı ve "Ben bunun gibi birini görmedim" dedi. Mektubunda İbn Teymiye hapishanede iken Allah'a yöneldiğini, hiç kimseden bir şey kabul etmediğini, sultandan para, elbise ve benzeri bağışlan almadığını, bu gibi kirlere bulaşmadığını bildiriyordu.

Zilhicce ayının yirmiye dişinde perşembe günü İbn Teymiye'nin kardeşleri Şerefüddin ile Zeyneddin, bulundukları hapishaneden saltanat naibi Salar'ın huzuruna çağırıldılar. İbn Mahluf el-Malikî de huzura çağırıldı. Aralarında uzun konuşmalar cereyan etti. Şerefüddin, Maliki Kadısı İbn Mahluf a karşı aklî ve naklî deliller ileri sürdü. Bilgisiyle onu mağlup etti. Onun ileri sürdüğü batıl iddialardaki hatalarını ortaya koydu. Konu, Arş, kelam ve nüzul konusuydu.

Zilhicce ayının yirmiikisinde cuma günü Nasreddin Muhammed b. Şeyh Fahreddin, posta arabasıyla Mısır'dan Dımaşk'a geldi. Bu zat Ka-dilkudat Basravî'nin kardeşinin oğludur. Dımaşk muhtesipliğini Ce-maleddin Yusuf el-Acemîden devir almak karşılığında kızını gelin etti. Kendisine bir taylesan hil'at olarak verildi. Hü"atini giydi. Bu halde hicri 707. senesinin başında şehirde dolaştı.

Aynı senede 100.000 kadar kişi Mekke'de umre yaptı. Bu senede Şamlı hacılara Emir Rükneddin Baybars el-Mecnun hac ettirdi.[27]

Hicretin Yedîyüzaltıncı Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler

Kadıtaceddin

Taceddin Salih b. Ahmed b. Hamid b. Ali el-Cadî eş-Şafiî. Dımaşk'ta hakim naibi olup Nasiriye Medresesi'nde halka faydası dokunan bir müderristi. Sıka (güvenilir) bir hadis ravisi olup dindar, adil, zahid ve beğenilen bir kimseydi. Hicretin 657. senesinden itibaren kadılık görevine başladı. Faziletli ve bilgili bir kimseydi. Şekli şemaili güzeldi. Bu senenin rebiyülevvel ayında yetmişaltı yaşındayken vefat etti. Sefh Mezarlı-ğı'na defnedildi. Kendisinden sonra yerine Necmeddin ed-Dımaşkî atandı. [28]

Şeyh Ziyauddin Et-Tusî

Ziyauddin et-Tusî Ebu Muhammed Abdülaziz b. Muhammed b. Ali eş-Şafiî. Necibiye Medresesinin müderrisiydi. el-Havî ve İbn Hacib'in Muhtasarı gibi eserleri şerhetti. Faziletli, ilimde yüksek derecelere ulaşmış bir alimdi. Nasiriye Medresesi'nde de ders verdi. Bu senenin

cemaziyelevvel ayının ondokuzunda çarşamba günü hamamdan döndükten sonra vefat etti. Perşembe günü Babü'n-Nasır dışında cenaze namazı kılındı. Cenaze merasiminde saltanat naibi, bir grup ümera ve ayan tabakasına mensup kimseler hazır bulundular. Sufiye Mezarlı-ğı'na defnedildi. Vefatından sonra mezkur medresede Bahaeddin b. Acemî müderrislik yaptı. [29]

Şeyh Cemaleddin İbrahim B. Muhammed B. ' Sa'd Et-Tibî

İbn Sevabilî diye tanınmıştır. Şark beldelerinde çok saygı gören bir kimseydi. Büyük tüccarlardandır. Bu senenin cemaziyelevvel ayında vefat etti. [30]

Şeyh Seyfeddin.Er-Recihî

Seyfeddin er-Recihî b. Sabık b. Hilal b. Yunus. Yunusî'lerin kendilerine ait makamlarında şeyhliklerini yapmıştır. Bu senenin receb ayının altısında Dımaşk Camii'nde cenaze namazı kılındı. Sonra Turna kapışı dahilinde ikamet ettiği evine götürüldü. Orası Eminü'd-Devlenin evi diye bilinir. Oraya defnedildi. Cenaze merasiminde ayan tabakasına mensup birçok kirnse, kadılar ve ümera hazır bulundular. Devlet erkânı nezdinde çok saygı görürdü. Kafam çok iriydi. Saçını traş ederdi. Geride birçok mal ve evlat bıraktı. [31]

Emir Farisüddin Er-Revadî

Bu senenin ramazan ayının yirmisi ile otuzu arasında vefat etti. Vefatından birkaç gün önce Peygamber (s.a.v)'ı rüyasında görmüş, Peygamber (s.a.v) ona "Sen bağışlanmışsın" demiş veya buna benzer bir söz söylemişti. Kendisi Hüsameddin Laçin'in maiyetinde çalışan emirlerdendi. [32]

Dımaşk Hatibi Şeyh Şemseddin

Şeyh Şemseddin Muhammed b. Şeyh Ahmed b. Osman. Ahlatlaydı. Kilase imamıydı. Görünüşü güzel, ibadeti çok, sükunetti, vakarlı güzel bir alimdi. Yaklaşık kırk sene müddetle Kilase Camii'nin imamlığını yaptı. Sonra kendisinin bir/istek ve talebi olmaksızın Dımaşk Camii'nin hatipliği kendisine teklif eÜilinee altıbuçuk ay süreyle gidip orada bu görevi çok güzel bir şekilde iiîTe'tti. Sesi güzel, nağmesi hoş bir kimseydi. Musiki sanatını iyi bilirdi. Bununla birlikte dindar ve ibadet ehli bir kimseydi. Hadis dinlemişti. Bu senenin şevval ayının sekizinde çarşamba günü Darul-Hitabe'de altmışiki yaşındayken ani bir ölümle vefat etti. Dımaşk Camii'nde cenaze namazı kılındı. Namazı kılınırken cami tıklım tıklım dolmuştu. Sonra Sukü'l-Hayl'de de cenaze namazı kılındı. Bu nai ;azda saltanat naibi, emirler ve halk hazır bulundu. Bu sebeple çarşılarda ve pazarlardaki iş yerleri kapanmıştı. Sonra cenazesi Kas-yun dağı eteklerinde Sefih Mezarhğı'na götürüldü. Allah kendisine rahmet etsin. [33]

Hicretin Yediyüzyedinci Senesi

Bu sene başında İslâm ülkesinin yöneticileri önceki senede adlan geçen kişilerdi. İbn Teymiye de Mısır'da Cebel kalesinde tutuklu olarak bulunuyordu.

Muharrem ayı başında Sultan Melik Nasır, Emir b. Salar ile Caşni-gir'e gazaplandı. Allame ile görüşmeye yanaşmadı. Kalenin kapılarını kilitledi. Orada tahkimat tedbirleri aldı. Bu iki emir de evlerine kapandılar. Ümeradan bir topluluk bunların etrafında toplandılar. Kale kuşatıldı, büyük olaylar cereyan etti. Çarşı kilitlendi. Sonra sultanla haber-leştiler. İşler yoluna girdi. Kalblerdeki nefret ve ateş dumanı üzerinde serler sakinleşti. Mezkur iki emir güçlendiler. Öncekine nisbetle daha da kuvvet sahibi oldular. Sultan resmî geçit yaptırdı ve sulh akd edildi.

Muharrem ayında Tatarlarla Geylan halkı arasında savaş meydana geldi. Şöyle ki: Tatar hanı, Geylanlılardan, askerlerine kendi ülkelerinden geçit vermeleri talebinde bulundu. Geylanlılar buna yanaşmadılar. Bunun üzerine Tatar hanı Harbenda 60.000 savaşçıdan oluşan büyük bir orduyu bunların üzerine gönderdi. Bu 60.000 kişilik ordunun 40.000 savaşçısı Kutlu Şah komutasında, 20.000'i de çoban komutasında bulunuyordu. Bunlar Geylanlıların, ülkesine girdiler. Geylanlılar, onlara ülkelerinin ortalarına ulaşıncaya kadar göz yumdular. Sonra onları denizin boğazında yakaladılar. Üzerlerine neft attılar. Çokları suya batıp boğuldu. Diğerleri yandılar. Geylanhlar Kendi elleriyle de onların büyük bir kısmını öldürdüler. Tatarlardan az kişi hariç kurtulan hemen hemen olmadı. Öldürülenler arasında Tatarların büyük Emiri Kutlu Şah da vardı. Bu yüzden Harbenda han, Geylan halkına şiddetle gazaplandı. Ama Kutlu Şah'ın öldürülmesine sevindi. Kutlu Şah'ın kendisi Harbenda hanı öldürmek niyetindeydi. Böylece Harbenda kurtulmuş oldu. Daha sonra Bolay da öldürüldü. Sonra Tatar hanı, önceki sayfalarda adı geçen Şeyh Burak'ı, Geylan halkına elçi olarak gönderdi. B11 onlara bir mesaj iletecekti. Onu öldürdüler ve insanları ondan kurtarıp rahata erdirdiler. Onların beldeleri en müstahkem beldelerdendi. En güzel mevkilerdendi. Oraya kolay kolay ulaşılamazdı. Geylanlılar ehli sünnet idiler. Bir çoğu Hanbelî mezhebine mensuptu. Bir bid'atçinin onların arasında barınması mümkün değildi.

Safer ayının ondördünde cuma günü Kadilkudat Bedreddin b. Ce-maa, Cebel kalesindeki Evhadî konağında Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye ile görüştü. Uzunca konuştular. Namazdan Önce de ayrıldılar. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye zindandan çıkmaya kesin kararlıydı. Rebiyül-evvel aymm yirmiüçünde cuma günü Emir Hüsameddin Mühenna b. İsa, bizzat kaledeki zindana geldi ve İbn Teymiye'ye mutlaka zindandan çıkması için yemin verdirdi. İbn Teymiye zindandan çıkınca kendisiyle birlikte Emir Saiar'm evine gelmesi için de ona yemin verdirdi. Nihayet Emir Saiar'm konağına gittiler. Orada bazı fakihler, İbn Teymiye ile görüştüler. Aralarında çok konuşmalar cereyan etti. Tartışmalarda bulundular. Sonra namaza gitmek üzere ayrıldılar. Namazdan sonra akşama kadar yine görüşmelerini sürdürdüler İbn Teymiye geceyi Emir Salar'ın konağında geçirdi. Sonra sultanın emri üzerine pazar gününü de akşama kadar münazara yapmakla geçirdiler. Oraya kadılardan herhangi biri gelmedi. Ama çok sayıda fakih gelmişti. Diğer günlerden daha fazla fakih pazar gününde orada toplanmıştı. Toplantıya gelen fakihler arasında Necmeddin b. Ref, Alaeddin et-Tacî, Fahreddin b. binti Ebi Sa'd, İzzeddin en-Nemravî, Şemseddin b. Adnan ve daha başka fu-kaha da vardı. Kadıların da toplantıya gelmeleri istenilmişti. Ama çeşitli bahaneler ileri sürüp gelmediler. Kimi hasta olduğunu söyledi. Kimi de başka mazeretler beyan etti. Çünkü İbn Teymiye'nin çok bilgili ve delilli konuştuğunu, toplantıya gelenlerden hiçbirinin ona karşı koyamı-yacağını biliyorlardı. Saltanat naibi onların mazeretlerini kabul etti. Toplantıya gelmeleri sultanın emri olmasına rağmen mutlaka toplantıya gelmek mecburiyetinde bırakmadı. Onlar, ya toplantıya geleceklerdi ya da hayırlı bir şekilde oturuma son vereceklerdi. İbn Teymiye geceyi saltanat naibinin yanında geçirdi. Emir Hüsameddin Mühenna oraya gelerek Şeyh Takiyyüddin b, Teymiye'nin kendisiyle birlikte Dımaşk'a gelmesini istedi. Emir Salar, insanlar kendisinin fazilet ve ilmini görsünler, ondan yararlansınlar, ondan ilim tahsil etsinler diye İbn Teymiye'nin Mısır'da ikamet etmesi tavsiyesinde bulundu. İbn Teymiye de başına gelen olayları anlatan bir mektup yazarak Şam'a gönderdi. Berzalî dedi ki : Bu senenin şevval ayında Kahire'de Sufıler, İbn Teymiye'yi şikâyet ederek onun İbn Arabi'yi ve diğer insanları eleştirdiğini devlete bildirdiler. Bu konuyu halletmesi için Şafiî kadısı görevlendirildi. Şafiî kadısı bu amaçla bir oturum düzenledi. İbn Atâ, İbn Teymiye aleyhinde bazı iddialarda bulundu, ama bu iddialarını ispatlayamadı. Yalnız İbn

Teymiye şöyle dedi:

"Allah'tan başkasından medet dilenmez. Kelimenin tam manasıyla Peygamber'den de medet dilenmez ama Peygamber, Allah'tan birşey, istenildiğinde aracı kılınabiBr_¥e onun vasıtasıyla Allah'tan birşey isteni-bilebilir. Şefaati fayda verir"

Orada hazır bulunanlardan biri "Onun bu konuda bir delili yoktur dedi. Kadı Bedreddin b. Cemâa, adamın böyle demesine karşı "İbn Tey-miye'nin, bu ifadelerinde sadece edep noksanlığı vardır" dedi. Gereği yapılmak üzere kadıya bir risale verildi. Bu risale ile ilgili olarak kadının, şeriatın emrini yerine getirmesi istenildi. Kadı da "Ben bu gibi durumlarda ne söylenmesi gerekiyorsa İbn Teymiye'ye söyledim" dedi. Bundan sonra devlet, İbn Teymiye'yi ya Dımaşk'a veya İskenderiye'ye gitme seçeneğinde serbest bıraktı. Ancak bunun için de bazı şartlar ileri sürüldü. Bu şartları kabul etmemesi halinde hapse atılacağını söylediler. İbn Teymiye hapse geri dönmeyi tercih etti. Yalnız o esnada bir grup yanına gelerek şartlan yerine getirmesini ve Dımaşk'a gelmesini istediler. O da arkadaşlannın hatırlarını kırmamak için Dımaşk'a gitmeyi ve öne sürülen şartlan kabul etmeyi tercih etti. Şevvalin onsekizinde geceleyin posta atına bindi ve yola koyuldu. Yetkililer ertesi sabah peşine başka bir ulak gönderdiler. Onu geri getirdiler. Kadilkudat Bedreddin b. Cemâanın ve bir fukaha topluluğunun yanına getirdiler. Toplantıda bulunanlardan biri ona "Devlet senin sefere çıkmana izin vermiyor. Mutlaka hapse girmeni istiyor" dedi. Kadı da "Bunda senin için de yarar vardır" dedi. Kadilkudat, Maliki Kadısı Şemseddin et-Tunisî'yi kendine vekil tayin ederek İbn Teymiye'nin hapse atılmasına hüküm vermesini istedi. Kadı Şemseddin bunu kabul etmedi "İbn Teymiye'nin bir suçu sabit olmadı ki...." diye diretti. Bunun üzerine Kadilkudat Bedreddin b. Cemaa, Malikî Kadısı Nureddin ez-Zevavfyi bu hususta görevlendirdi. O da şaştı. Ne yapacağım bilemedi. İbn Teymiye onlann kendisini hapse atma hususunda dur aksadıklarını görünce "Ben kendim hapse giderim ve maslahatımın gereği neyse ona uyarım" dedi. Nureddin ez-Zevavî el-Malikî şöyle dedi : "O halde senin gibi kimselere layık olacak bir yerde tutuklu olarak bulunacaksın" dedi. Nureddin'e "Devlet ancak bunun hapishane diye bilinen yere konulmasına razı olur" denildiğinde de aldırış etmedi ve İbn Teymiye'yi zindana atıldığında Takiyyüddin bintü'l-Eazz'ın cezasını çektiği kadılar hapishanesine gönderdi ve yanına hizmet edecek birinin konulmasına izin verdi. Bütün bunları devlette itibar sahibi olan Nasır el-Münbicî'nin tavsiyesi üzerine yapmıştı. Çünkü Nasır el-Münbicî daha sonra saltanat süren Caşnigir'in aklını avucunun içine almış. Diğer devlet erkanına da hüküm etmişti. Sultan da onun dediğinin dışına çıkamıyordu. Nihayet İbn Teymiye hapse konuldu. Hapishanede fetva vermeye devam etti. İnsanlar ziyaretine geliyorlardı. Fukahanın, ümeranın ve insanların önde gelenlerinin halledemedik problemli fetvalar da ona geliyor ve çözümü kendisinden isteniliyordu. O da akılları hayrete düşürecek derecede kitap ve sünnetten delillerle teyid ettiği fetvalannı yazıyordu. Bütün bunlardan sonra Salihi-ye'de İbn Teymiye için bir oturum düzenlendi. Şeyh İbn Teymiye Kahire'de İbn Şukayr'm evine misafir oldu. İnsanlar gece gündüz demeyip yanına geliyorlar, adeta üzerine abanıyorlardı.

Bu senin receb ayının altısıda Şeyh Kemaleddin b. Zemlekanî, vefat eden Yusuf el-Acemî'nin yerine hastahaneler divanının nazırlığına atandı. Kendisi bir süre Dımaşk'ta muhtesiplik yapmıştı. Bundan altı ay Önce mezkur görevini Necmeddin b. Basraviye devretmişti. Yusuf el-

Acemi, güvenilir bir kimseydi.

Bu senenin beraet gecesinde bid'at olduğundan beraet gecesi namazının kılınması iptal edildi. Emevi Camii'nde gürültü ve patırdılar son buldu. Cami korundu. Böylece çok hayırlar elde edildi. Hamd ve

minnet Allah'adır.

Ramazan ayında es-Sadr Necmeddin el-Basravî, Dımaşk'a geldi, Muhtasiplik görevine ek olarak Şemseddin Hatirinin yerine hazine nazırlığına atandığına dair bir fermanı da beraberinde getirmişti. Ramazan sonlannda şiddetli yağmurlar yağdı. Bir süreden beri insanlar yağmursuz kaldıklarından bu duruma çok sevindiler. Fiyatlar ucuzladı. Yağmurlann şiddetinden insanlar musallaya gitme imkânını bulamadılar. Bayram namazını camide kıldılar. Saltanat naibi de bayram namazına geldi ve kendisine has mahfelinde namaz kıldı. Hac emiri o senede Seyfeddin Balaban el-Bedrî et-Tatarî idi.

Bu senede Kadı Şerefüddin el-Barizî Hamâ'dan hacca gitti.

Zilhicce ayında Zahiriye yakınlarında büyük bir yangın çıktı. Bu yangının başlangıç noktası Zahiriye karşısındaki Utiye fınnı idi. Sonra Cenâb-ı Allah lütfetti. Yangının kıvılcımları dindi. Şerri sonra erdi.

Ben derim ki: Bu senede babamın vefatından sonra Busra'dan Dımaşk'a geldik. İlk olarak Toriyyin yanındaki eski kuyumcu çarşısının bitişiğinde İbn Ebi Heyca yolu denen Derb-i Sûurda ikamete başladık. Cenâb-ı Allah'tan güzel son ve akıbet diliyoruz. Amin. [34]

Hicretin Yediyüzyedinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler

Emir Rükneddin Baybars

Rükneddin Baybars el-Acemî es-Salihî. Calik adıyla tanınmıştır. Melik Salih Necmeddin Eyyup zamanında Camedarîler'in başı idi. Melik Zahir ona emirlik verdi. Devlet büyüklerinden olup çok servet sahibi idi. Remle'de vefat etti. Çünkü Remle, onun iktalan kapsamında idi. Vefatı bu senenin cemaziyelevvel ayında olmuştu. Kudüs'e nakledildi ve oraya defnedildi. [35]

Şeyh Ahmedî Er-Rüfaî

Meyenba şeyhi idi. Salih bir kimseydi. Dımaşk'a geldiklerinde Tatarlar ona saygı gösterip ikramda bulunuyorlardı. Tatar naibi Kutlu Şah geldiğinde ona konuk oldu. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye ile sarayda görüşürken şöyle demişti: "Bizim borumuz ancak Tatarların yanında ötüyor. Onlar tarafından kabul görüyoruz, ama Şeriat nezdinde kabul görmüyoruz." [36]

Hicretin Yediyüzsekizinci Senesi

Bu sene başında İslâm ülkesinin yöneticileri önceki senede adları geçen kimselerdi. İbn Teymiye hapisten çıkmış, insanlar kendisinden birşeyler öğrenmek, fetva almak veya başka faydalar sağlamak niyetiyle etrafında toplanmışlardı.

Rebiyülevvel ayı başında Emir Necmeddin Hızır b. Melik Zahir de serbest bırakıldı. Kaleden çıkarıldı. Kahire'de Efrem'in konağına yerleşti. Sonra receb ayının beşinde vefat etti.

Cemaziyelevvel ayının sonlarında Ümera mülkünün divan nazırlığına îbn Zemlekanî'nin yerine Zeyneddin Şerif b. Adnan atandı. Daha sonra İbn Hatirî'nin yerine cami nazırlığı da ek olarak kendisine verildi. Necmeddin b. Dımaşkî, Necmeddin b. Hilal'in yerine öksüzlerin nazırlığına atandı ramazan ayında Sahip Eminüddin er-Rifakî, Dımaşk'taki divanların nazırlığından azledildi ve Mısır'a göçtü.

Bu ayda Kemaleddin b. Şerişî Beytü'1-mal vekilliği görevinden istifa etti. Bir daha göreve dönmemeye kesin karar vermişti. Bu göreve tekrar dönmesi teklif edildi. Ancak kabul etmedi. Görev başı yapanlara giydirilen hil'at kendisine gönderildi. Ancak hil'ati giymedi. Müteakip senenin aşura gününe kadar görevden uzak durdu. Ancak yeniden bu göreve atandığına dair ferman çıkarıldı ve yeni devlette kendisine hil'at giydirildi.

Bu senede Melikü'n-Nasır Muhammed b. Kalavun hacca gitmek üzere Mısır'dan yola çıktı. Kendisini uğurlamak için bir grup ümera da şehir dışına çıktılar. Ancak onlan geri çevirdi. Kerek önünden geçmekte iken şehre yöneldi. Kendisi için bir köprü kuruldu. Köprünün ortasına geldiğinde köprü çöktü. Önden gidenler kurtuldular. Atı sıçrayarak onu kurtardı. Fakat arkadan gelenler vadiye düştüler. Param parça oldular. Kerek naibi Emir Cemaleddin Akkuş mahcup oldu. Sultanın bu işi kendisinin kasıtlı olarak yaptırdığından şüpheleneceğini düşünerek ve-himlendi. Sultan için 14.000 dinar sarfederek büyük bir ziyafet hazırlamıştı. Ancak sultan kendisinin ve arkadaşlarının başına gelen belâ ile uğraştığından ziyafete katılamadı. Sonra naibe hil'at giydirdi ve Mısır'a gitmesine izin verdi. O da Mısır'a gitti. Sultan, Kerek'te yalnız başına memleket idaresiyle meşgul oldu. Adalet Sarayına gidiyor, işleri bizzat idare ediyordu. Karısı da Mısır'dan yanma gelmişti. İçinde bulundukları sıkıntılı hali ve harçlıklarının azlığını kendisine anlattı. [37]

İbn Teymiye'nin Düşmanı Münbicî'nin Gayreti Sonucunda Melik Muzaffer Rükneddîn Baybars El-Caşnigir'in Sultan Olması

Melikün-Nasır Kerek'te oturup ikamete niyet ettiğinde Mısır'a bir mektup yazarak sultanlıktan istifa ettiğini bildirdi. Bu mektubu, Mısır'daki kadılara gösterilip tescil edildi. Sonra Şam kadılarına da gerekli tebligat yayıldı. Şevval ayının yirmiüçünde cumartesi günü ikindiden sonra Emir Seyfeddin Saların konağında devlet erkânı, ümera, ayan ve diğerlerinin hazır bulunduğu toplantıda Emir Rükneddin Baybars el-Caşnigir'in sultanlığına bey'at edildi. Ona Melik Muzaffer lakabıyla hitap edildi. Merasim alayıyla kaleye gitti. Emirler önünde yürüdüler. Kalede bulunan memleket tahtına oturdu. Sevinç davulları çalındı bu husus posta vasıtasıyla diğer beldelere bildirildi.

Zilkade ayı başında Emir îzzeddin el-Bağdadî Dımaşk'a ulaştı. Saltanat naibi, kadılar, emirler ve ayan ile Ablak Sarayında görüştü. Na-sır'm, Mısırlılara gönderdiği mektubu onlara okudu. Nasır, mektubunda sultanlıktan vazgeçtiğini bildiriyordu. Kadılar mektubu görüp tescil ettiler. Ancak Hanbelî kadısı bunu tescile yanaşmayıp şöyle dedi: "Hiç kimse sultanlığı kendi serbest iradesiyle terketmez. Eğer o sıkıştınlma-saydı sultanlığı terketmezdi. Aksine o, azledildi. Yerine başkası geçirildi." Emir İzzeddin el-Bağdadî orada hazır bulunanlardan Melik Muzaffer adına yeminle bey'at aldı. Tuğrası kalenin üzerine yazıldı. Lakabları memleketin birçok mahalline nakşedildi. Sevinç davulları çalındı. Şehir süslendi. Melik Nasır'ın istifa mektubu sarayda ümeraya okunduğunda şu ifadeye rastlanıyordu :

"Ben, on sene müddetle halkı idare ettim. Sonra Kerek'te ikameti tercih ettim...." Bu kısım okunduğunda ümeradan bir topluluk ağlaştı-lar. Yeni sultana gönülsüz olarak bey'at ettiler.

Yeni Sultan Emir Rükneddin Baybars el-Caşnigir'in eski makamına Emir Seyfeddin b. Ali; Ter'aki'nin eski makamına Seyfeddin Benhas; Benhas'ın yerine de eski Kerek naibi Emir Cemaleddin Akkuş atandı. Cuma günü Dımaşkin ve diğer beldelerin minberlerinde Sultan Muzaffer adına hutbe okundu. Hutbeyi dinlemeye saltanat naibi Efrem ve kadılar geldiler. Hil'atler ve saltanat naibinin atanma fermanı zilkade ayının ondokuzunda Dımaşk'a ıılaştı. Saltanat naibinin atanma fermanını Sır katibi Kadı Muhyiddi^b. Fedlullah sarayda ümeranın huzurunda okudu. Hepsi hil'atlerini giymişlerdi.

Sultan Muzaffer, halifenin gönderdiği siyah hil'ati ve yuvarlak sarığı giydi. Zilkade ayının yedisinde cumartesi günü hepsi de hü'atlerini giymiş olarak devlet erkânı önünde yaya yürüdüler. Sahip Ziyaeddin en-Nesayî, halife tarafından gönderilen sultan fermanını siyah bir atlas kese içinde taşıyordu. Fermanın baş kısımında şunlar yazılıydı :

"O, gerçek Süleyman'dandır. Ve o, hakikaten Rahman ve Rahim

gündü. Muzaffer sadece bir kaç gün sevinebilmişti. Şeyhi Münbicî de aynı şekilde kısa bir süre safa sürmüştü, ama sonra Cenâb-ı Allah çabucak nimetlerini yok etti.

Bu senede İbn Cemâa kalede hutbe irad etti. Şeyh Alaeddin el-Konevî de Şerifıye Medresesi'ndeki müderrislik görevine başladı. [38]

Hicretin Yediyüzsekizinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler

Şeyh Osman El-Halbunî

Salih bir insandı. Aslen Mısır'a bağlı Said bölgesindendir. Bjr süre Halbun'da ve o taraflara bağlı mıntıkalarda ikamet etti. Bir müddet ekmek yemedi. Bir grup mürid etrafında toplandılar. Kendisi bu senenin muharrem ayının sonlarında Berare köyünde vefat etti. Oraya defnedildi. Cenaze merasiminde Şam naibi, kadılar ve ayandan olan kimseler hazır bulundular. [39]

Şeyh Ebu'l-Hasan Ali B. Muhammed B. Kesir El-Harranî

Salih bir insandı. Hanbelî mezhebine mensuptu. Atiye mescidinin imamı idi. İbn Mukrî adıyla tanınmıştır. Hadis rivayet etti. Hanbelî-îerin medreselerinde fakihlik yaptı. Hicretin 634. senesinde Harran'da doğdu. Bu senenin ramazan ayının yirmisinden sonra Dımaşk'ta vefat etti. Kasyun Mezarlığı'na defnedildi. Kendisinden önce Şeyh Zeyneddin el-Harranî Gazze'de vefat etmişti. Şeyh Ebu'l-Hasan Ali'nin taziyet meclisi Dımaşk'ta kuruldu. Allah ikisine de rahmet etsin. [40]

Seyyid Şerif Zeyneddin

Seyyid Şerif Zeyneddin Ebu Ali Hasan b. Muhammed b. Adnan el-Hüseynî. Nakibü'l-Eşraftı. Faziletli, yüksek derecede alim, fesahat sahibi ve kelama bir kimse idi. Mutezilîlerin yolunu bilir, İmamiye mezhebinin meselelerini incelerdi. Münazaralar yapardı. Vefatından kısa bir süre önce caminin nazırlığına ve Efrem divanının nazırlığına başladı. Zilkade ayının beşinde ellibeş yaşındayken vefat etti. Babü's-Sa-ğir'deki aile mezarlığına defnedildi. [41]

Şeyhü'l-Celil Zahiruddin

Şeyhü'l-Celil Zahiruddin Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Ebu'1-Fadl b. Men'a, Bağdatlıydı. Mekke'de amcası Afifüddin Mansur b. Men'adan sonra Harem-i Şerif şeyhi oldu. Hadis dinledi. Uzun bir süre Bağdat'ta ikamet etti. Sonra amcası vefat edince Mekkeye göçtü ve Harem şeyhliğine atandı. Vefatına kadar bu görevi sürdürdü. Bu senede vefat etti. [42]

Hicretin Yediyüzdokuzuncu Senesi

Bu sene başında Müslümanların halifesi Müstekfî b. Hakim bi-Em-rillah el-Abbasî, ülkenin sultanı Melik Muzaffer Rükneddin Baybars el-Caşnigir, Mısır'daki naibi Emir Seyfeddin Salar, Şam'daki naibi Emir Akkuş el-Efrem idi. Mısır ve Şam'ın kadılarına gelince bunlar da önceki senede adları anılan kimselerdi.

Safer ayının son gecesinde Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye, Emir Mukaddemle birlikte Kahire'den İskenderiye'ye gitmek üzere yola koyuldu. Emir Mukaddem onu sultanın konağında geniş bir burca yerleştirdi. Bulunduğu yer gerçekten rahat ve genişti. İnsanlar ziyaretine geliyorlar. Kendisinden çeşitli ilimleri tahsil etmeğe çalışıyorlardı. Bundan sonra cumalara gitti. Adetini sürdürerek camilerde toplantılar yapıp vaazlar verdi. İskenderiye'ye pazar günü ulaşmıştı. On gün sonra İskenderiye'ye ulaştığına dair haber Dımaşk'a ulaştı. Halk onun için üzüldü. Caşnigir ile Şeyhi Menbicî'nin ona bir tuzak kurmasından korktular. Onun için çok dualar ettiler. Çünkü Caşnigir ile Şeyhi Menbicî, İskendi-reyeye gidişinde İbn Teymiye'ye, arkadaşlarından hiçbirinin refakat etmesine izin vermemişlerdi. Dostları onun için üzüldüler. Çünkü düşmanı olan Nasır el-Menbicî ona zarar verme fırsatını ele geçirmişti. Ona düşman olmasının sebebi; İbn Teymiye'nin Caşnigir ile Caşnigir'in Şeyhi Nasr el-Menbicî'nin aleyhinde konuşması ve "Artık Caşnigir'in iktidarı sona erdi. Reisliği son buldu. Eceli yaklaştı" demesi; İbn Arabi ile Muridlerini eleştirmesi idi. Onu sürgüne gönderir gibi İskenderiye'ye göndermek istemişlerdi. "Ola ki İskenderiye halkından biri cür'et gösterip de suikast yaparak onu öldürür" dediler. Ama onu İskenderiye'ye göndermeleri halkın ona olan sevgisini, yakınlığını daha da artırdı. Halk, ondan yararlandı. İlim tahsil etti. Ona daha çok meyil gösterdiler, ikramda bulundular. Bu arada Şeyh Takiyyüddin İbn Teymiye'nin kardeşinin yazdığı mektup Dımaşk'a ulaştı. Mektupta şunlar yazılıydı:

"Kıymetli kardeşim, korunmuş olan İskenderiye limanına sanki ci-had nöbeti tutmak niyetiyle geldi. Allah'ın düşmanları onu buraya göndermekte kendisine, İslâm'a ve Müslümanlara tuzak kurmayı amaçlamışlardı; ama bu bizim hakkımızda uaha iyi oldu. Onlar Şeyh İbn Tey-miye'nin böylece helak olacağını zannetmişlerdi. Ama kötü maksatları geri tepti. Her bakımdan beklediklerinin aksi durumlarla karşılaştılar. Allah katında ve arif insanlar nezdinde yüzleri karardı. Hasret çekmeye, pişman olmaya, yaptıklarından ötürü eseflenmeye başladılar. Bütün İskenderiye halkı kardeşim İbn Teymiye'ye yöneldi. Ona saygı, gösterdiler. O da her zaman Allah'ın kitabını ve Rasûlunun sünnetini, gözleri doyuracak, müminlerin gözünü aydınlatacak derecede yayıyor; bu da düşmanların boğazına bir düğüm gibi çöküyor. İskenderiye'de yumurtlayan, yavrulayan, fırkaların ve Arapların yolunu saptıran bir İb-lis'e rastlandı. Ama Cenâb-ı Allah'ın, kardeşim şeyhi oraya getirmesi sebebiyle onların düzeni bozuldu. Adamları tarumar oldular. Sırlan açığa çıktı. Perde aralandı. Rezil rüsvay oldular. Onların çoğundan tevbe etmeleri istenildi. Reislerinden biri de tevbe etti. Müminlerin avam ve havasının emir, kadı ve fakihlerinin, müftü ve şeyhlerinin, müctehidler cemaatinin huzurunda -sadece cahil zelil ve alçak kimseler hariç- Şeyh İbn Teymiye'nin sevgisi, saygısı karşı konulmaz bir hüküm gibi yerleşti. Sözü kabul edildi emir ve yasaklarına uyuldu. Allah'ın kelimesi böylece Allah ve Rasûlunun düşmanlarına karşı yüceldi. Allah ve Rasûlunun düşmanları gizli aşikâr lanetlendiler. Hem de her yerde ve adlarıyla lanetlendiler. Yerinde çöküp kalan Nasr el-Menbicî'nin yanında da bu durum gerçekleşti. Kelimelerle ifade edilemeyecek derecede korkuya kapıldı. Alçalıp zillete maruz kaldı......"

Bu mektupta daha bir çok sözler söyleniyor ve durumlar anlatılıyordu.

Kısaca demek istediğimiz şudur ki; Şeyh Takiyyüddin İbn Teymi-ye, iskenderiye liman şehrinde sekiz ay ikamet etti. İkametgahı geniş, güzel ve temiz bir kale burcuydu. İki penceresi vardı. Pencerelerden biri deniz tarafına diğeri de şehir tarafına bakıyordu. İsteyen herkes ziyaretine gidiyor, devlet büyükleri, fakihler ve ayan tabakasına mensup kimseler yanına gidip geliyorlardı. Kendisinden ilim tahsil ediyorlar, yanında kitap okuyorlar ve istifade ediyorlardı. O da rahat bir yaşam sürüyor rahat ve huzur içinde günlerini geçiriyordu.

Rebiyülevvel ayı sonlarında Menbicî'nin tavsiyesi üzerine -İbn Teymiye taraftarı olmakla suçlanan- Şeyh Kemaleddin b. Zemlekanî, Maristan nazırlığından azledildi. Yerine Şemseddin Abdulkadir b. Hatirî atandı.

Rebiyülahir ayının üçünde sah günü Mısır'da Hanbelîlerin kadılıgına Mısır Şeyhti' 1-Hadisi Şeyh İmanı, Hafız Sadeddin Ebu Mahmut Mes'ud b. Ahmet b= Mes'ud b. Zeyneddin el-Harisî atandı. Daha önce bu görevde bulunan Kadı Şerefüddin Ebu Muhammed Abdülgani b. Yahya b. Muhammed b. Abdullah b. Nasr b. Ebu Bekir el-Harranî vefat etmişti. Cemaziyelevvel ayında Sultan Muzaffer'in buyruğu ve fermanı sahil beldelerine gönderildi. Bu fermanda içki içmenin yasaklanması, meyhanelerin yıkılması, meyhanecilerin ve içkicilerin sürgün edilmesi yetkililere emrediliyordu. Emir yerine getirildi. Müslümanlar buna çok

sevindiler.

Cemaziyelahir ayı başında Dımaşk'taki Hanbelîlerin kadılığına Şeyh Şihabeddin Ahmed b. Şerifüddin Hasan b. Hafız Cemaleddin Ebu Musa Abdullah b. Hafız Abdülgani el-Makdisî'nin atandığına dair ferman postayla geldi. Daha önce bu görevde Taki Süleyman b. Hamza bulunuyordu. Bu zat, Melik Nasırın tahttan inişini diline doladığı onun kendi iradesiyle, değil zorla tahttan indirildiğini söylediği için -ki bu söyledikleri doğruydu- görevden azledilmişti.

Cemaziyelahir ayının yirmisinde divan nazırlığına Rüstemî'nin yerine Emir Seyfeddin Bektimur el-Hacibî'nin atandığına dair ferman postayla Dımaşk'a geldi. Ancak Emir Seyfeddin bu görevi kabul etmedi. Yine aynı postayla Emir İzzeddin Ahmed b. Zeyneddin Muhammed b. Ahmed b. Mahmud İbn Kalanisî'nin hazine nazırlığına atandığına dair ferman da geldi. Bu zat mezkur göreve başladı. Kendisinden önce anılan görevde bulunan şehir muhtesibi Basravî azledildi.

Yine bu ayda Kadilkudat Bedreddin b. Cemaa, Sufilerin talebi üzerine Kahire'de Saidü's-Suada Şeyhliği görevine başladı. Cuma günü yanlarında bir kez hazır bulunması sebebiyle kendisinden hoşlanmış-lardı. Daha önce bu görevde bulunan Şeyh Kerimüddin el-Eykî azledildi. Çünkü o, Saidü's-Suada hankâhmdaki şahitleri oradan uzaklaştır-mıştı. Bu yüzden kendisine karşı harekete geçtiler. Dine sığmayan bazı suçları olduğunu dilekçeyle ilgili makama bildirdiler. Şikâyetçi oldular. Bu sebepten o da bu görevden uzaklaştırıldı. Halka yaptığı, yoluna geldi. Zira bu kişi, Şeyhü'l-İslâm İbn Teymiye'ye karşı harekete geçmiş, ona iftiralarda bulunmuştu. Oysa kendisi cahil ve takvası az bir kimseydi. İşte bu iftirası yüzünden Cenâb-ı Allah onu kendi arkadaşları ve dostları vasıtasıyla rezil rüsvay etti. Bu da onun yaptığının tanı karşılığı olan bir ceza idi.

Receb ayında Dımaşk'ta korkular çoğaldı insanlar şehir dışından içerilere doğru akın ettiler. Bunun sebebi de şuydu : Sultan Melikü'n-Nasır Muhammed b. Kalavun, Dımaşk'a gelmek üzere Kerek'ten yola çıkmıştı. Tekrar tahta geçmeyi istiyordu. Ümeradan bir grup onunla ittifak kurmuşlar, gizlice mektup yazarak kendisinin samimi yandaşları olduklarım bildirmişlerdi. Mısırlı ümeradan bir grup da onun tarafına geçmişlerdi. İnsanlar Dımaşk naibi Efrem'in Kahire'ye gitmiş olması ve büyük kitlenin onunla birlikte olması yüzünden tedirgin oldular. Şehrin kapılarını kuşluk vaktine kadar açmadılar. İşler karman çor-man oldu. Kadılar ve ümeranın çoğu sarayda toplanarak Melik Muzaf-fer'e beyitlerini yenilediler. Cumartesi günü akşama doğru şehrin kapıları kilitlendi. Babü'n-Nasır önünde bulunan insanlar izdiham meydana getirdiler ve büyük bir yorgunluk ve bezginlik meydana geldi. Köyden gelen insanlar sebebiyle şehirde kalabalık meydana geldi. Melik Nasır'ın Human'a ulaştığına dair haber postayla Dımaşk'a ulaştı. Şam naibi bundan rahatsız oldu. Melik Nasırla savaşacağını ve şehre girmesine engel olacağını bildirdi. Emir Rükneddin Baybars el-Mecnun ile Baybars el-Alemî onun yanma gittiler. Ona iltihak ettiler. Başhacib Emir Seyfeddin Bektimur da yanına giderek geri dönmesini önerdi ve Mısırlılarla savaşacak gücü olmadığını söyledi. Emir Seyfeddin Bahadır da yanma gidip aynı öneride bulundu. Sonra receb ayının beşinde salı günü Dımaşk'a döndü. Sultan Melik Nasırın Kerek'e döndüğünü halka bildirdi. İnsanlar sakinleştiler. Saltanat naibi saraya döndü. İnsanların bir kısmı evlerine döndü. Nizam sağlandı. [43]

Melikü'n-Nasır Muhammed B. Melikü'l-Manşur Kalavun'un Tahta Dönmesi Muzaffer Caşnîgir Baybarsın Ve Şeyhi Hulûlcü Nasır El-Menbicî'nin İktidardan Düşmeleri

Şaban ayının onüçünde, Melik Nasır'ın Dımaşk'a geldiğine dair haber geldi. Emir Seyfeddin Kutlubek ve Hacı Bahadır, Kerek'e gittiler. Onun Dımaşk'a gelmesi için teşvikte bulundular. Bunun üzerine Dımaşk naibi paniğe kapıldı. Şaban ayının onaltısında kendisine tabi olan bir cemaatla birlikte yola koyuldu. Beraberinde Şakif Arnun beldesinin sahibi İbn Sabh da vardı. Dımaşk'ta saltanat merasimi için gerekli hazırlıklar yapıldı. Kösler çalınmaya başladı. İnsanlar toplandı. Sultan Melik Nasır Muhammed de büyük bir debdebe ile Kerek'ten hareket etti. Emir Akkuş el-Efrem'e eman verdiğini bildirdi. Şaban ayının onyedi-sinde pazartesi gecesi minarelerde müezzinler ona dua ettiler. Sabah olunca halk ona dua edip sevindi. Adı amhnca insanlar ferahladı. Halka eman verdiği duyuruldu. İnsanların dükkanlarını açmaları, yerlerinde, evlerinde, ticarethanelerinde güven içinde olmaları istenildi. Halk etrafı süslemeye başladı. Sevinç davulları çalındı. İnsanlar şehre girdiği esnada sultanı görebilmek için sah gecesi evlerinin damlarında uyumaya başladılar. Sultanı karşılamak için kadılar, emirler ve ayan tabakasına mensup kimseler yola çıktılar.

Sultanın katibi İbn Kesir dedi ki: "Sultanın salı günü gün ortasında büyük bir alayişle şehre girdiğini müşahede ettim. Musalla yanında kendisi için halı serildi, yoluna sergiler konuldu. Saltanat debdebesiyle geliyordu. Yoluna ipek halılar serildi. Her bir halının üzerinden geçtikten sonra halı duruluyor, tekrar Ön tarafına seriliyordu. Gayet ciddiyet ve vakar sahibiydi. Sağında, solunda silahtarlar, önünde muhafızlar yürüyorlardı. İnsanlar ona yüksek sesle dua ediyorlardı. Dua sesleriyle her taraf çınlıyordu. O gün görülmeye değer muazzam bir gündü."

Şeyh Alemüddin el-Berzalî dedi ki: "O gün sultan beyaz bir sarık sarmıştı. Kırmızı bot giymişti. Başının üzerinde şemsiyesini Hacı Bahadır taşıyordu. Sultanın üzerinde kıymetli bir kürk vardı ki altın sırmalıydı. Kaleye ulaştığında kendisi için köprü kuruldu. Kale naibi Emir Seyfeddin es-Sencerî yanına geldi. Huzurunda yer öptü. Sultan ona "Ben şimdi buraya girmeyeceğim" dedi ve atını ablak kasrı tarafına çevirdi. Emirler önündeydiler. Cuma günü kendisi için hutbe okundu."

Şaban ayının yirmiikisinde cumartesi günü Emir Celaleddin Akkuş el-Efrem itaatini sunmak üzere Dımaşk'tan geldi. Huzurunda yer öptü. Sultan ona ikramda bulunmak için atından indi ve eskiden olduğu gibi yine Dımaşk naibliğine devam etmesine izin verdi. İnsanlar, Efrem'in sultana itaatini arzetmesine çok sevindiler. Hama naibi Emir Seyfeddin Kıpçak da sultanın yanma geldi. Şaban ayının yirmidördün-de pazartesi günü Trablus naibi Emir Seyfeddin İstedmür de geldi. İnsanlar bunları karşılamaya çıktılar. Sultan Efrem'i karşıladığı gibi bunları da karşıladı. Aynı günde sultan, Hanbelîlerin kadılığına yeniden Takiyyüddin Süleyman'ın atanmalına karar verdi. İnsanlar Takiyyüd-din'i tebrik ettiler. O da saraya sultanın huzuruna çıktı. Ona selam verdi ye Cevziye medresesine geçti. Orada üç ay müddetle hakimlik yaptı. İkinci cumada, Meydanı Ahbarda namaz kılındı. Burada sultan ve kadılar da hazır bulundular. Büyük emirler, devlet erkânı ve halktan büyük bir kalabalık burada namaz kıldı. Aynı günde Haleb naibi Emir Kara Sungur el-Mansurî, sultanın yanına geldi. Ramazanın dördünde perşembe günü sultanın tahtırevanı çıkarıldı. Sultan tahtırevana bindi. Kadılar ve kurralar da yanında bulunuyorlardı. Vakit, ikindi vaktiydi. Ramazanın beşinde cuma namazı yine Meydan-ı Ahbar'da kılındı. Sonra ramazanın dokuzunda salı günü sultan Dımaşk'tan ayrıldı. Beraberinde İbn Saserî Kadıasker Sadreddin el-Hanefî, Hatip Celaleddin, Şeyh Kemaleddin b. Zemlekânî de bulunuyordu. Tevki divanının görevlileri, ordu divanı ve bütünüyle Şam askerleri beldelerinden naibleri ve emirleriyle birlikte gelip orada toplandılar. Sultan, Gazze'ye büyük bir alâyişle vasıl oldu. Emir Seyfeddin Bahadır ile bir grup Mısır ümerası onu karşıladılar. Melik Muzafferin, sultanlıktan feragat ettiğini ona bildirdiler. Sonra Mısır'dan emirler peş peşe gelmeye devam ettiler. Sultanla görüştüler bu durumu ona bildirdiler. Şamlılar bu haberler üzerine rahatladılar ve sevindiler. Sevinç davulları çalındı. Sultan Melikü'n -Nasır Muhammed'in tahta oturuşuna dair haberi, Dımaşk'a geç geldi

Bayram gününde hatip naibi Şeyh Takiyyüddin el-Cezerî el-Mak-day, adet üzere sancaklarla Musalla'ya gitti. Şeyh Mecdüddin et-Tunisî'yi vekil olarak bıraktı. Bunlar Musalla'ya vardıklarında Musalla hatibinin namaza başladığım gördüler. Musalla' nın sahnına sancaklar dikildi. Sancaklar arasında Takiyyüddin el-Makday namaz kıldırdı Sonra hutbe irad etti. Aynı şekilde İbn Hassan da , Musalla dahilinde namaz kıldırıp, hutbe irad etti. Böylece bayram gününde iki bayram namazı kılındı ve iki hutbe irad edildi. Bildiğimiz kadarıyla o güne dek böyle bir durum yaşanmamıştı.

Sultan Melikü'n-Nasır bu senenin ramazan bayramının son gününde Cebel kalesine girdi Saların, Sübek'e gitmesini emretti. Sıfd naibi Emir Seyfeddin Bektimur el-Cogendar'ı, Mısır'a naib tayin etti. Şam'a da naib olarak Emir Kara Sungur el-Mansurî'yi görevlendirdi: Bu fermanının tarihi şevvalin yirmisiydi Sahib Fahreddin el-Halefî'yi bundan iki gün sonra vezirliğe tayin etti. Bahaeddin Abdullah b. Ahmed b. Ali Muzaffer el-Hillî, şevval ayının onunda cuma gecesi vefat etmişti. Ondan sonra Kadı Fahreddin, Mısır'da ordu nazırlığı görevine başladı. Bu zat Mısırlıların Önde gelen vezirlerinden ve büyük şahsiyetlerinden-di. Biraz hadis rivayet etmişliği de vardır. Emir Cemaleddin Akkuş el-Efrem, serhat naibliğine atandı. Divanların nazırlığına Emir Zeyned-din Kutboğa atamp Dımaşk'a geldi. Bu zat ayrıca Seyfeddin Akcaba'nm yerine saray üstadlığına da atanmıştı. Devlet yönetiminde büyük bir değişiklik meydana gelmişti.

Şeyh Alemüddin el-Berzalî dedi ki: "Sultan, ramazan bayramında Mısır'a girer girmez, Şeyh Takiyyüddin İbn Teymiye'yi saygın ve mü-kerrern olarak İskenderiye'den çağırttı. Şeyh de şevval ayının sekizinde geldi. Beraberinde bir grup İskenderiyeli onunla yola çıkmış ve onu uğurlamışlardı. Cuma günü sultanla görüştü. Sultan ona ikramda bulundu. Kalabalık bir mecliste onu karşıladı. Bu mecliste Mısırlıların ve Şamlıların kadıları da vardı. İbn Teymiye'yi onlarla barıştırdı ve bundan sonra Şeyh İbn Teymiye Kahire'ye indi. Meşhed-i Hüseyin yakınında bir meskene yerleşti. İnsanlar ziyaretine geliyorlardı. Emirler, askerler, birçok fakih ve kadılar da yanma geliyorlar, kimi kendisine karşı sergiledikleri tavırlarından ötürü özür diliyor, kimi de bu işlerle ilgileri olmadığını söylüyordu. Ama Şeyh İbn Teymiye "Bana eziyet eden herkese hakkımı helal ettim" dedi.

Ben derim ki : "Kadı Cemaleddin b. Kalanisî bu meclislerde cereyan eden konuşmaları, sultanın ve mecliste hazır bulunanların şeyhe gösterdikleri saygı ve ikramı, ondan sitayişle bahsedilmesini, onun övülmeşini, bütün tafsilatıyla anlatmıştır. Aynı şekilde Kadilkudat Mansu-rüddin el-Hanefî de buna bu oturumlar hakkında geniş bilgiler vermişti. Ancak İbn Kalanisî'nin verdiği bilgiler daha tafsilatlıydı. Çünkü o, o zamanda kadıaskerlik yapıyordu. İkiside o mecliste hazır bulunmuşlardı. Bana anlatıldığına göre Şeyh Takiyyüddin İbn Teymiye meclise gittiğinde sultan ayağa kalkarak onu karşılamıştı. Görür görmez hemen eyvanın ucuna kadar onun için yürümüş, eyvanın baş tarafında onunla birlikte uzaklaştıktan sonra sultan onu alıp, penceresi bahçeye bakan bir salona götürmüştü. Orada oturup bir süre başbaşa konuşmuşlardı. Sonra İbn Teymiye'nin eli sultanın elinde olarak meclise gelip oturmuşlardı. Sultanın sağ tarafında Mısır Kadısı Bedreddin b. Cemaa, sol tarafında Vezir İbn Halilî, alt tarafında İbn Sasesî, sonra Sadreddin Ali el-Hanefî oturmuşlardı. Şeyh Takiyyüddin İbn Teymiye de sultanın önünde halının ucunun üzerinde oturmuştu. Vezir, zimmilerin tekrar işaretli beyaz sarık takmalarına müsaade edilmesini istedi. Ödemekte oldukları paraya ek olarak yıllık 700.000 dinar daha vermeyi üstlendiklerini söyledi. Mecliste bulunanlar sustular. Orada Mısır ve Şam'ın kadıları, aralarında İbn Zemlekanî'nin de bulunduğu Mısırlı ve Şamlı büyük alimler vardı. Ben, sultanın meclisinde İbn Zemlekânfnin yan tarafında oturuyordum. Alimlerden, kadılardan hiç biri bu hususta konuşmadı. Sultan, kendilerinden fetva isteyerek "Bu konuda ne diyorsunuz" diye sordu. Hiç biri konuşmadı. Ancak Şeyh Takiyyüddin İbn Teymiye diz üstü çöküp bu konuda sultanla sertçe konuştu. Vezirin söylediklerini sert bir dille reddetti. Sesini yükseltti. Sultan da gayet yumuşak ve sakin bir tarzda onu susturmaya çalışıyordu. Ancak İbn Teymiye çok ileri gitti. Kimsenin söyleyemeyeceklerini söyledi. Kimsenin yapamayacağını yaptı. Bu konuya sıcak bakanları da şiddetlice azarladı ve sultana dedi ki: "Saltanat tahtına oturduktan sonra kurduğun ilk mecliste fani dünya metaı uğruna zimmilere yardım etmeyeceğine inanıyorum. Hâşâ sen böyle bir şey yapacak biri değilsin. Tahtını sana geri veren Allah'ın sana bahşettiği nimeti an. Düşmanını yüz üstü düşürdü. Seni düşmanlarına karşı muzaffer kıldı. Bu kapıyı zimmîlere açan ilk kişi Caşnigir olmuştur. O da elbetteki senin fermanına dayanarak bunu yapmıştı. Çünkü o zaman o senin naibindi"

Sultan bu duruma şaştı ve onların tekrar beyaz sank, giymelerine müsaade etmedi. Anlatımı burada uzun sürecek çok detaylı konuşmalar cereyan etti.

Sultan, mecliste hazır bulunanların tamamından daha çok ibn Teymiye'yi tanıyordu. Onun dindar, şecaatti, hakkı yerine getiren iyi bir insan olduğunu elbetteki biliyordu.

Şeyh Takiyyüddin îbn Teymiye'nin sultanla başbaşa oturduklarında aralarında geçen konuşmaları anlattığını duydum. Sultan, kendisinin aleyhinde bulundukları, tahttan indirilip Çaşnigir'e bey'at edilmesi hususunda fetva vermiş olan bazı kadıların öldürülmesi hususunda İbn TeymiyeY m olumlu fetva vermesini istemiş, ibn Teymiye buna karşı çıkınca ona "Bunlar senin de aleyhinde bulunmuşlar ve sana eziyet etmişlerdi demiş ve bazılarının öldürülmesi hususunda fetva vermesi için İbn Teymiye'yi kışkırtmıştı. Sultanın o kadılara kızmasının sebebi, kendisinin azledilmesi ve Çaşnigir'e bey'at edilmesi için göstermiş oldukları çabalardan ötürüydü. Şeyh İbn Teymiye, sultanın maksadını anladı, kadıları ve alimleri tazimle anmaya başladı. Onlara kötülük yapacak olan kimseleri yerdi ve sultana "Eğer bunları öldürecek olursan bunlardan sonra böyle büyük alimleri bulamazsın" dedi. Sultan ona "Bunlar sana eziyet ettiler dedi. Defalarca seni öldürmek istediler!" deyince Şeyh İbn Teymiye "Bana eziyet edene hakkımı helal ettim. Ama Allah ve Rasûlu-ne eziyet edenlere gelince Allah onlardan intikam alır. Ben kendi öcümü almam" diye karşılık verip sultana nasihatlerde bulundu. Nihayet sultan yumuşadı ve onları bağışladı.

Maliki Kadısı İbn Mahluf şöyle demişti: "İbn Teymiye gibisini görmedik. Biz, hükümdarları ona karşı kışkırtıyorduk ama yine de ona güç yetiremiyorduk. O bize karşı güçlendiği zaman bizi bağışladı ve bizi savundu."

Şeyh İbn Teymiye, sultanla görüştükten sonra Kahire'ye indi. İlim yaymaya devam etti. Halk kendisine yöneldi. Uzak diyarlardan yanma gelerek kendisinden ilim tahsil ettiler. Fetvalar sordular. O da yazılı ve şifahî olarak onlara cevap verdi. Fakihler yanma gelerek kendisi hakkında sergiledikleri olumsuz tutumlardan Ötürü özür dilediler, o da "Ben herkese hakkımı helal ettim" dedi.

Şeyh İbn Teymiye, ailesine bir mektup yazıp gönderdi. Mektubunda Allah'ın kendisine bahşettiği nimetleri ve çok hayırları andı. Ailesinden, kendisine ait bir kısım kitapları göndermelerini talep etti. Bu hususta Cemaleddin el-Mizzî'nin yardımına başvurmalarını istedi: "Çünkü o benim istediğim kitapları nereden ve nasıl çıkaracağını bilir" dedi. Mektubunda devamla şöyle demişti :

"Hakka ait olan her şey yükselir, artar ve muzaffer olur. Batıl ise sürekli alçalır, sefil olur, izmihlale uğrar. Cenâb-ı Allah, hasımların boyunlarını büktü. Onların büyükleri, anlatımı, burada uzun sürecek şekilde banş talebinde bulundular. Biz de İslâm'ın ve sünnetin yücelmesine vesile olacak şartları onlara karşı ileri sürdük. Bu şartlar sebebiyle batıl ve bid'at parçalanacaktır. Onlar bütün bu şartlara uyacaklarını bildirdiler. Biz de bunu fiilen gerçekleştirmelerine kadar onlara karşı ihtiyatlı durduk. Sözlerine ve ahidlerine güvenmedik. Şartları gerçek-leştirinceye kadar taleplerini yerine getirmedik, söylediklerini mutlaka yerine getirmelerini bekledik. Böylece avam ve havas için İslâm'ın ve sünnetin izzeti ortaya çıkacaktır ki, bu da onların kötülüklerini yok edecek güzelliklerdir....."

Ayrıca Yahudileri ve Hristiyanlan ezip zelil etmek, onları zillet ve küçüklükleri içinde bırakmak hususunda sultanla yaptığı konuşmaları içeren uzun ifadeleri de yazmıştı. Doğrusunu, noksanlıklardan münezzeh olan yüce Allah daha iyi bilir.

Şevval ayında sultan, yirmiye yakın emiri tutukladı. Şevvalin onaltısmda Havranlüardan olan Kays ve Yünın kabileleri arasında çatışma çıktı. İki taraftan da yaklaşık 1.000 kişi kadar sevda (veya Süvey-de) yakınlarında öldürüldü. Buna Süveyda savaşı denilmiştir. En fazla zayiat veren Yümn kabilesi hezimete uğradı. Bunlar Kayslılarm Önünden kaçtılar. Çokları da perişan ve zayıf halde Dımaşk'a girdiler. Kayslı-lar da devletten kortukları için kaçtılar. Bu yüzden köyleri boş ekinleri sahipsiz kaldı. İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râciun (Doğrusu biz Allah'a aidiz ve O'na dönücüleriz).

Zilkade ayının altısında çarşamba günü Haleb'e naib olarak atanan Emir Seyfeddin Kıpçak el-Mansurî, bir grup Mısır ümerasiyle birlikte Dımaşk'a uğradı. Sonra beraberindeki ümera ve askerlerle birlikte Haleb yoluna koyuldu. Emir Seyfeddin Bahadır da naib olarak atandığı Trablusa ve Dımaşk'ın sahil beldelerine gitmekte iken Dımaşk'a uğradı. Kendisinden önce orada naib olarak Emir Seyfeddin İstedmür bulunuyordu.

Sultanla birlikte Mısır'a gitmiş olan bir grup insan, zilkade ayında Mısır'a ulaştılar. Aralarında Hanefi'lerin Kadildukatı Sadreddin, Mu-hiddin b. Fadlullah ve diğerleri de vardı. Mısır'a gelişinden sonra bir gün kalkıp Kadı Sadreddin el-Hanefî'nin yanma gittim. Bana "İbn Teymiye-yi severmisin?" diye sorunca ben "Evet diye cevap verdim. O da gülerek şu karşılığı verdi : "Vallahi çok güzel birşeyi sevmişsin" sonra da İbn Kalanîsî'nin anlattıklarına yakın şeyleri anlattı. Ama İbn Kalanîsinin anlattıkları daha tam ve mükemmeldi. [44]

Caşnigir'în Öldürülmesi

Habis herif, arkadaşlarından bir grupla kaçmıştı. Emir Seyfeddin Kara Sungur el-Mansurî, Efrem'in yerine Mısır'dan Şam naibliğine gelmek üzere yola çıktığında Gazze yakınlarında zilkade ayının yedisinde bir av halkası kurdu. Caşnigir de 300 kadar arkadaşıyla bu çemberin içine düşünce etrafı sarıldı. Adamları dağılıp onu yalnız bıraktılar. Emir Seyfeddin Kara Sungur da onu yakaladı ve onu alıp arkadaşı Seyfeddin Bahadırla birlikte develere binerek Mısır'a geri dönüş yoluna koyuldu. Ancak Hattara'ya vardıklarında Emir İstedmür onları karşıladı. Caşni-giri onlardan teslim alıp Mısır'a götürdü. Seyfeddin Kara Sungur ile Seyfeddin Bahadır da askerlerinin başına döndüler. Emir İstedmür, Çaşnigir'i sultanın huzuruna çıkardı. Sultan onu kınayıp azarladı. Bu, onur sultanla son görüşmesi oldu. Sonra Öldürülerek Kurafe Mezarlığı'na defnedildi. Şeyhi Menbicî kendisine fayda vermediği gibi malı mülkü de kendisini kurtarmadı. Aksine feci bir şekilde öldürüldü.

Emir Seyfeddin Kara Sungur el-Mansurî, zilkade ayının yirmibe-şinde pazartesi günü Dımaşk'a girdi. Saraya yerleşti. Beraberinde İbn Saserî, İbn Zemlekânî, İbn Kalanisî, Alaaddin b. Ganim, bir grup Mısırlı ve Şamlı Ümera vardı. Hatip Celaleddin el-Kazvinî onlardan önce aynı ayın yirmiikisinde perşembe günü Dımaşk'a gelmiş, cuma günü adeti üzere hutbe irad etmişti. İkinci cuma günü ayın yirmidokuzu idi. O zamanda Dmıaşk Camii'nde Kadı Bedreddin Muhammed b. Osman b. Yusuf b. Haddad el-Hanbelî, saltanat naibinin izniyle hutbe irad etti. Atanma fermanı namazdan sonra kadıların, ekâbirin ve ayanın huzurunda okundu. Daha sonra kendisine kıymetli bir hil'at giydirildi. Kırkiki gün süreyle İmam Hatiplik görevini yürüttü. Sonra hatip Celaleddin, sultan fermamyla bu görevine iade edildi ve müteakip senenin onikisinde perşembe günü göreve başladı.

Zilhicce ayında Kemaleddin b. Şirazî, Şamiyetü'l-Berraniye Med-resesi'nde ders verdi. Bu görevi îstednıür'ün de yardımıyla Şeyh Kemaleddin b. Zemlekanî'den devraldı.

Bu senede Tatar hanı Harbenda, kendi ülkesinde Rafızîliği destekleyerek ortaya koydu. Hatiplere, hutbelerinde ilk olarak Hz. Ali'nin ve ehli beytin adlarım anmalarını emretti. Ezec beldesinin hatibi, hutbenin bu kısmına geldiğinde hıçkıra hıçkira ağlamaya başladı. Cemaat de onunla birlikte ağladı. Hutbeyi tamamlayamadan minberden indi. Onun yerine bir başkası minbere çıkarılarak hutbe tamamlattırıldı. O kişi namazı da kıldırdı. O ülkede bid'atçiler, ehli sünnete egemen oldular. İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râciun (Doğrusu biz Allah'a aidiz ve O'na dönücüleriz).

Bu senede devletteki düzensizlik ve ihtilafların çokluğu yüzünden Şamlılardan hiç kimse hacca gidemedi. [45]

Hicretin Yediyüzdokuzuncu Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler

Hatip Nasiruddin Ebu'l-Huda

Ahmed b. Hatip Bedreddin Yahya b. Şeyh İzzeddin b. Abdüsselam. Akibe hatibi idi. Emevî Camii'nin nazırlığını da yaptı. Başka görevlerde de bulundu. Bu senenin muharrem ayının ortasında çarşamba günü Akibe'deki evinde vefat etti. Akibe Camii'nde cenaze namazı kılındı.

gabü's-Sağir Mezarlığı'na babasının yanına defnedildi. Hadis rivayet etmiş, babası Bedreddin'den sonra hatiplik yapmıştı. Cenaze merasiminde saltanat naibi, kadılar ve ayan tabakasına mensup insanlar hazır bulundular. [46]

Mısır Hanbelîlerinin Kadısı Şerefüddün Ebu Muhammed

Şerefüddin Ebu Muhammed Abdülgani b. Yahya b. Muhammed b. Abdullah b. Nasır b. Ebu Bekir el-Harranî. Hicretin 645. senesinde Harran'da doğdu. Hadis dinledi. Mısır'a geldi. Hazine nazırlığı, Salihiye Medresesi'nin müderrisliği, sonrada kadılık yaptı. Yönetimi güzel bir kimseydi. Güzel hasletleri vardı. Rebiyülevvel ayının ondördünde cuma gecesi vefat etti ve Kurafe Mezarlığı'na defnedildi. Vefatından sonra Sa-deddin el-Harisî onun yerine geçti. Nitekim bu husus önceki kısımlarda da anlatılmıştı. [47]

Şeyh Necmeddin Eyyup

Şeyh Necmeddin Eyyup b. Süleyman b. Muzaffer el-Mısrî Müez-zin-ü Necibi adıyla meşhur olmuştur. Dımaşk Camii'ndeki müezzinlerin reisi ve hatiplerin de nakibi idi. Sureti güzel, sesi gürdü. Bu hususiyetleri elli sene kadar devam etti. Nihayet bu senenin cemaziyelevvel ayı başında vefat etti. Allah rahmet etsin. [48]

Emir Şemseddin Sungur El-A'ser El-Mansurî

Mısır'da divan nazırlığıyla birlikte vezirlik görevini yürüttü. Şam'da da bir kaç kez divanların başkanlığım yaptı. Dımaşk'ta meşhur bir evi ve bahçesi vardır. Himmetli, gayretli ve servet sahibi bir kimseydi. Bu senenin cemaziyelevvel ayında Mısır'da vefat etti. [49]

Emir Cemaleddin Akkuş B. Abdullah Er-Resimî

Dımaşk'taki divanların başıydı. Daha Önceleri Şerifî'den sonraki dönemde Kibeliye beldelerinin genel valiliğini yapmıştı. Otoriter bir yöneticiydi, Bu senenin cemaziyelevvel ayının ondokuzunda pazar günü vefat etti. Kuşluk vakti, Raslan kubbesinin karşısında yaptırmış olduğu kubbeye defnedildi. Tecrübeli ve ehliyetli bir yöneticiydi. Kendisinden sonra divan başkanlığına Akbaca atandı. [50]

Tac B. Saidü'd-Devle

Müslüman bir kimseydi. Devlet sefiri idi. Caşnigir'in yanında itibarh biriydi. Çünkü kendisi, Caşnigir'in Şeyhi Nasr el-Menbicî'nin sohbetinde bulunan ve onunla arkadaşlık yapan biriydi. Kendisine vezirlik teklif edilmiş, ancak o bunu kabul etmemişti. Vefat edince görevini kız-kardeşinin oğlu Kerimüddin el-Kebir üstlendi. Bu senenin şaban ya da receb ayında vefat etti. [51]

Şeyh Şihabüddin

Şeyh Şihabuddin Ahmed b. Muhammed b. Ebu'l-Mekarim b. Nasr el-İsfahanî. Emevi Camii'ndeki müezzinlerin reisiydi. Hicretin 602. senesinde doğdu. Hadis dinledi. Hicretin 645. senesinde müezzinlik görevine başladı. Bu senenin zilkade ayının beşinde salı gecesi vefat edinceye dek bu görevi sürdürdü. Mazbut bir insandı. Doğrusunu noksanlıklardan münezzeh olan yüce Allah daha iyi bilir. [52]

Hicretin Yediyüzonuncu Senesi

Bu sene başında, zamanın halifesi Müstekfi Billah Ebu Rebi Süleyman el-Abbasî, ülkenin Sultanı Melik Nasır Muhammed b. Mansur Ka-lavun idi. Şeyh Takiyyüddin b. Teymiye de saygı ve ikram görerek Mısır'da ikamet etmekteydi. Mısır naibi Emir Seyfeddin Bektimur, Emir-Haznedardı. Kadılar da önceki senede adları anılan kimselerdi. Sadece Hanbelî kadısı değişmişti. Yenisi Saadeddin el-Harisî idi. Mısır veziri Fahreddin el-Halilî, ordu komutanı Fahreddin Katibül-Memalik, Şam naibi Kara Sungur el-Mansurî idi. Dımaşk kadıları ise önceki senede adları anılan kimselerdi. Haleb naibi Kıpçak, Trablus naibi Hacı Bahadır,

Serhat naibi de Efremdi.

Bu senenin muharrem ayında Hişam Mescidi'nin İmamı ve Bey-tü'l-mal vekili Şeyh Eminüddin Salim b. Ebi'd-Derin Şamiyetü'l-Cevva-niye Medresesi'nde ders vermeye başladı. Şeyh Sadreddin Süleyman b. Musa el-Kürdî, Azraviye Medresesi'nde ders vermeye başlaaı. Bu zatlar mezkur görevleri, Mısır'a gidip orada ikamet eden İbn Vekilden devir almışlardı. İbn Vekil, Mısır'a Sultan Muzafferin yanına gitmiş, Sultan Muzaffer de ona, Menbicî'ye yakınlığı sebebiyle, maaş bağlamıştı. Ancak daha sonra sultanın fermanı ile Dımaşk'taki iki medresesinin başına dönmüş, orada bir ay ya da yirmiyedi gün süreyle kalmış, bir süre sonra bu medreseler tekrar elinden alınarak Emin Salim ile Sadr el-Kürdî'ye verilmişti. Hatip Celaleddin, muharrem ayının onyedisinde hatipliğe döndü. Hatip Bedir b. Haddad görevden azledildi. Sahip Şem-seddin de pazartesi günü Emevi Camii'nin nazırlığına, öksüzlerin ve bütün vakıfların nazırlığına atandı. Sonra kendisine hiVat giydirildi. Şere-füdiin b. Saserî de Emevi Camii'nin nazırlığı görevinde ona ortak oldu. Daha önce kendisi bu görevde müstakildi. Aşura gününde Emir İsted-nıür naib olarak atandığı Hama'ya gitmek üzere Dımaşk'a uğradı. Yedi

gün sonra Hama'ya gitti.

Muharrem ayında Bedreddin b. Haddad, Şemseddin b. Hatir'in yerine Maristan nazırlığı görevine atandı. Sadreddin b. Merhal ile Sadr Süleyman el-Kürdî arasında Azraviye Medresesi'nin müderrisliği yüzünden çekişme çıktı. Bunlar Vekil'e bir mektup yazarak İbn Vekil'in ırtikâb ettiği çirkinlikleri, rezaletleri ve küfür hallerini bildirdiler, İbn Vekil de Kadı Takiyyüddin b. Süleyman el-Hanbelî'nin yanma gitti. Kadı el-Hanbelî onun Müslüman olduğuna, dokunulmazlığına hükmetti. Cezalandırılmaması gerektiğine, makamlara layık olduğuna karar verdi. Bu Takiyyüddin b. Süleyman el-Hanbelî'nin bir hatasıydı. Ancak yinede Azraviye Medresesi Süleyman el-Kürdiye, Şamayitü'l-Cevvaniye Medresesi de Emin Salim'e verildi. İbn Vekil'in elinde Eşrefîye Darü'l-Hadisi'nin şeyhliğinden başka bir görev kalmadı.

Safer ayının yedisinde pazartesi gecesi Necm Muhammed b. Osman el-Basravî, Şam vezirliğine atanmış olarak Mısır'dan geldi. Beraberinde kardeşi Fahreddin Süleymanın da muhtesipliğe atandığına dair fermanı getirmişti. Her ikiside Emevi Camii'nde göreve başladılar. Sonrada Derbi İbn Ebi Heycâ denen Derb-i Süfun'a gidip konaklarına yerleştiler. Daha sonra vezir, Babülberi ol yanındaki Darü'l-A'ser'e intikal etti. Şeyh Celaleddin'in kardeşi İzzeddin Ahmed b. Kalanisî de hazine nazırlığı görevine devam etti.

Rebiyülevvel ayı başında Kadı Cemaleddin ez-Zer'i, Mısırda İbn Cemaa'nm yerine kadilkudatlık görevine başladı. Zilhicce ayında İbn Cemaa'nın şeyhü'ş-şuyûhluk görevi elinden alınıp Kerim el-Eykiye verilmişti. Hatiplik görevi de elinden alınmıştı.

Posta Şam'a gelerek Kadı Şemseddin b. Harirî'nin, Mısır diyarının kadılığına atanmak üzere Mısır'a davet edildiği haberini getirdi. O da rebiyülevvel ayının yirmisinde yola koyuldu. Bir topluluk onu uğurlayıp kendisiyle vedalaştı. Mısır'da sultanın huzuruna çıktığında sultan kendisine ikramda bulunup saygı gösterdi. Onu Hanefî kadılığına, Nasıriye ve Salihiye medreselerinin müderrisliğine ve Hakim Camii'nin İmam Hatipliğine atadı. Kadı Şemseddin es-Surucî'yi ise görevden azletti. O da birkaç gün daha yaşadıktan sonra vefat etti.

Rebiyülevvel ayının ortasında Dımaşk'ta yedi tane, Kahire'de de ondört tane emir tutuklandı. Rebiyülahir ayında sultan, Emir Seyfed-din Salar'ı yanına getirtmek ve sorgulamak istedi. Sonra bizzat kendisi onun yanma gidip onu azarladı ve kınadı. Sonra da malını ve mülkünü bir aylık süre zarfında elinden aldı. Bundan bir süre sonra Emir Seyfed-din öldürüldü. Sayılamayacak derecede malı, mülkü, hayvanı, silahı, kölesi, katırı, merkebi, sağmal davarları, mücevherleri, altınları ve gümüşleri görüldü. Hülasa o Beytü'l-maldan ve Müslümanların mallarından büyük bir kısmını, kendine ayırmıştı. Anlatıldığına göre bununla birlikte o, insanlara çokça bağışta bulunan, devlet erkânı ve halk tarafından çok sevilen bir kimseymiş. Doğrusunu Allah bilir.

Hicretin 698. senesinden beri Mısır'da sultan naibliği yapmaktaydı. Nihayet rebiyülahir ayının yirmidördünde çarşamba günü bu görevde iken öldürüldü. Perşembe gecesi Kurafe'deki türbesine defnedildi. Allah kendisini bağışlasın.

Rebiyülahir ayında Kadı Şemseddin b. Muiz el-Hanefî, Şemseddin el-Harirî'nin yerine Zahiriye de ders vermeye başladı. Dersinde dayısı Sadr Ali ile diğer kadılar ve ayan tabakasına mensup kimseler hazır bulundular. Bu ayda Emir Seyfeddin İstedmür, bazı işlerini görmek üzere Dımaşk'a gelmişti. Şeyh Sadreddin b. Vekil'i çok severdi. Darul-Hadis nazırlığına ve Azraviye Medresesi'nin müderrisliğine atanması için sultandan bir ferman almıştı. Ancak İstedmür yola koyulmadan Şeyh Sadreddin bu göreve başlamadı. Bundan iki gün sonra da Salihiye'de İbn perbasın evinde başından şöyle bir olay geçti: Anlatıldığına göre çirkin bir iş yaparken yakalanmış ve Salihiye halkından bir cemaat, Hanbelî-ler ve diğerleriyle birlikte etrafında toplanmışlar. Aleyhinde şahit olmuşlar ve bu durumu saltanat naibine bildirilmişlerdi. Salanat naibi de onun hakkında ne yapılacağını sormak üzere sultana mektup yazmıştı. Gelen cevapta onun dinî görevlerden azledilmesi emrediliyordu. Bunun üzerine Eşrefîye Darü'l-Hadisi'nin nazırlığından azledildi. Dımaşk'ta görevsiz kaldı. Ramazan ayı sonunda Haleb'e göçtü. Haleb naibi İstedmür camide onun için bir görev ayarladı. Sonra onu oradaki bir medreseye atadı ve kendisine ihsanda bulundu. Emir İstedmür, Cemaziyela-hir ayı sonunda vefat eden Seyfeddin Kıpçak'ın yerine Haleb naibliğine intikal etmişti. Kendisinden sonra Hama melikliğine İmaddüddin İsmail b. Efdal Ali b. Mahmud b. Takiyyüddin Ömer b. Şahinşah b. Eyyup tayin edilmiş ve göreve başlamıştı. Cemaleddin Akkuş el-Efrem de Ser-hat'ten, Hacı Bahadır'm yerine Trablus naibliğine intikal etmişti. Şaban ayının onaltısmda perşembe günü Şeyh Kemaleddin b. Zemlekânî, İbn Vekil'in yerine Eşrefiye Daru 1-Hadisi'nin şeyhliğine atandı. Tefsir, hadis ve fıkıh dersleri verdi. Burada sadece onbeş gün görev yaptı. Sonra Kemaleddin b. Serişi bu görevi kendisinden devir alarak ramazan ayı-nm üçünde pazar günü yeni görevine başladı. Şaban ayında Şam naibi Kara Sungur, Maksure'nin genişletilmesini kararlaştırdı. Müezzin nıahfelini iki rüknün arka tarafına Nesir kubbesinin altına aldırdı. Bir kaç gün müddetle cenazelerin camiye girmelerini yasakladı. Sonra cenazelerin camiye konularak namazlarının içeride kılınmasına izin verdi.

Ramazan ayının beşinde Rum kalesinin naibi Fahreddin İyas, Zey-neddin Kutboğa el-Mansurî'nin yerine Dımaşk divanlarının başkanlığına atanıp Dımaşk'a geldi.

Şevval ayında Şeyh Alaeddin Ali b. İsmail Kerim b. Hüseyin el-Eykî'nin yerine Mısır diyarının şeyhüş-şüyuhluğu görevine başladı. Hirnmetli, mazbut bir kimseydi. Bu görevi sebebiyle Konevî Saidüs-Sü-

ada da hazır bulundu.

Zilkade ayının üçünde perşembe günü Şam da Sahip İzzeddin el-Kalanisî'ye vezirlik hil'atı giydirildi. Daha önce bu görevde bulunan

Necm el-Basravî vezirlikten vazgeçmiş, kendisine iktalar verilmişti.

Zilkadenin onaltısında çarşamba günü Şeyh Kemaleddin b. Zemle-kanî, Şamiyetü'l-Berraniye Medresesi'ndeki müderrislik görevine döndü. Aym günde Takiyyüddin b. Sahip Şemseddin b. Sel'us Emevi Camii'-nin nazırlığı görevine atanması sebebiyle hü'at giydi. Haleb naibi Emir Seyfeddin Istedmür de zilhiccenin ikisinde tutuklanarak Mısır'a götürüldü. Aynı şekilde birkaç gece soma Bire naibi Seyfeddin Durgan da tutuklandı. [53]

Hicretin Yediyüzonuncu Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler

Kadilkudat Şemseddin Ebu'l-Abbas

Şemseddin Ebu'l-Abbas Ahmed b. İbrahim b. Abdülganî es-Sürucî. Hanefî Mezhebine mensuptu. el-Hidaye adlı eseri şerhetmiştir. Çeşitli ilimlerde yükselmiş bir alimdi. Bir süre Mısır'da hakimlik yaptı. Vefatından birkaç gün önce azledildi. Rebiyülahir ayının onikisinde perşembe günü vefat etti. Şafiî'nin yakınına defnedildi. İlm-i kelamda İbn Tey-miye'ye karşı itirazları vardı. Ancak bu itirazlarında kendini gülünç duruma düşürmüştü. İbn Teymiye de ona birkaç ciltlik cevaplar vermiş ve reddiye yazmıştı. Delillerini de iptal etmişti.

Bu senede Salar katledildi. Nitekim bu husus önceki kısımlarda da anlatılmıştır. [54]

Sahip Emînü'd-Devle

Sahip Eminü'd-Devle Ebu Bekir b. Vecih Abdülazim b. Yusuf. İbn Rukakî adıyla meşhur olmuştur. Bu senede vefat etti.

Bu senede Trablus naibi Hacı Bahadır da Trablus'ta vefat etti. [55]

Emir Seyfeddin Kıpçak

Haleb naibi idi. Haleb'te vefat etti ve cemaziyelahir ayının ikisinde Hama'daki türbesine defnedildi. Şehametli ve şecaatli bir kimseydi. La-çin zamanında Dımaşk naibliğine atanmıştı. Sonra Laçin'den korktuğu için Tatarların yanına kaçmıştı. Daha sonra Tatarlarla birlikte gelmişti. Onun vasıtasıyla Kazan savaşının yapıldığı senede Müslümanlar rahatlamışlar ve genişliğe kavuşmuşlardı. Nitekim bu hususu Önceki kısımlarda da anlatmıştık. Daha sonra durumu değişti. Nihayet bu senede Haleb'te vefat etti. Kendisinden sonra yerine İstedmür atandı. O da bu senenin sonunda vefat etti. [56]

Şeyh Kerimüdbin B. Hüseyin El-Eykî

Mısır Şeyhü'ş-Şuyuh'u idi. Emirlerle irtibatı vardı. Bir defasında seyhü'ş-şuyuhluktan azledildi. Yerine İbn Cemaa atandı. Bu senenin şevval ayının yedisinde cumartesi gecesi Saidü's-Süada hankâhmda vefat etti. Kendisinden sonra bu göreve Şeyh Alaeddin el-Konevî atandı. [57]

Fakih İzzeddin Abdülcelil

İzzeddin Abdülcelil en-Nemravî eş-Şafiî. Faziletli ve yüksek derecede bir alimdi. Mısır naibi Salar ile arkadaşlığı vardı. Onun sayesinde dünyada yüksek makamlara ulaştı. [58]

İbn Rif'a

İmam, allame, Necmeddin Ahmed b. Muhammed. et-Tenbih adlı eseri şerh etmiştir. Başka eserleri vardır. Fakih, faziletli ve birçok ilimde imamdı. Allah rahmet etsin. [59]

Hicretin Yediyüzonbirinci Senesi

Bu sene başında İslâm ülkesinin yöneticileri, Önceki senede adlan anılan kimselerdi. Yalnız Mısır veziri azledilerek yerine Seyfeddin Bek-timur atanmıştı. Necm el-Basravî de azledilmiş, yerine İzzeddin el-Kalanisî atanmıştı. İbn Teymiye'nin sultana önermesi üzerine Efrem Trablus naibliğine nakledilmişti. Hama naibi Melik Müeyyed İmadüd-, din, seleflerinin kaidesine uygun olarak görevinin başında bulunuyordu.

Haleb naibi İstedmür vefat etmiş, buranın naibliği münhal bulunuyordu. Ergun ed-Devaddar en-Nasirî, Dımaşk'a ulaşmıştı. Çünkü orada naib olarak bulunan Kara Sungur Haleb'e sevk edilmiş, Seyfeddin Giray da Dımaşk naibliğine getirilmişti. Haleb'teki askerlerin ve Arabî-lerin büyük bir kısmı beldenin etrafını çembere almışlardı. Muharrem ayının üçünde Kara Sungur el-Mansurî bütün malı, mülkü, eşyası, maiyeti ve adamlarıyla birlikte Dımaşk'tan ayrılmıştı. Askerler onu uğur-lamıştı. Kendisini Haleb'e yerleştirmek için Ergun da beraberinde gitmişti. Kale naibi Emir Seyfeddin Bahadır es-Sencerî'ye sultandan bir ferman geldi. Bu fermanla sultan ona, Dımaşk'a naib gelinceye kadar beldelerin işleri konusunda kendisiyle konuşmasını ve kendisiyle mu-hatab olmasını emrediyordu. Vezir ve tevki divanının görevlileri yanında hazır bulundular. Naiblik görevine başladı. Kuvveti arttı. Vezirin de Şevket ve iktidarı güçlendi. Nihayet o, birkaç göreve adam atama yetkisine sahip oldu. Kardeşinin oğlu İmamüddin'i sırlar nazırlığına atadı ve bu görev onun elinde kaldı. Saltanat naibi Seyfeddin Giray el-Mansurî naib olarak Dımaşk'a geldi.

Muharremin yirmibirinde perşembe günü halk onu karşılamaya çıktı. Mumlar yakıldı. Muharremin yirmidordünde hatip mahfeli eski yerine konuldu. İnsanlar rahatça gezip dolaşmaya başladılar. Necin el-Basravî de safer ayının üçünde perşembe günü emirlik hil'ati giydi. Vezirlerin kaidesine göre taylasanı da omuzuna attı. Büyük tabılhane emirleri gibi kendisine iktalar verildi. Rebiyülevvel ayının onyedisinde çarşamba günü birbirlerine iftira atıp yalan uydurmaları yüzünden şahitlerin ve sicil katiplerinin hakkında karar vermek üzere dört mezhebin kadıları Emevi Camii'nde toplandılar. Saltanat naibi bu durumdan haberdar olmuş, gazaplanmış ve bunlar hakkında bir toplantı yapılarak durumlarının görüşülmesini, haklarında karar alınmasını emretmişti. Ancak toplantı neticesinde herhangi bir değişiklik olmadı ve önemli bir

karar da alınmadı.

Aynı gün Şerif Nakibü'l-Eşraf Eminüddin Cafer b. Muhammed b. Muhyiddin, Adnan, Şihabüddin el-Vasıtî'nin yerine divanların nazırlığına atandı. Takiyyüddin b. Zeki, yeniden şeyhü'ş-şüyuh oldu.

Aynı günde İbn Cemâa, Kahirede Nasıriye Medresesi'nin müderrisliğine atandı. Ziyaeddin en-Nesaî de Şafiî Medresesi'nin müderrisliğine atandı. Ziyaeddin en-Nesaî aynı zamanda Tulon Camii'nin vaizliğine ve hapishanelerin nazırlığına da atanmıştı. Eminü'1-Mülk Ebu Said, Hacip Seyfeddin Bektimur'un yerine rebiyülahir ayında Mısır vezirliğine atandı. Aynı ayda Dımaşk'ta vezir İzzeddin b. Kalanisî göz altına alındı. İki ay müddetle tutuklu kalmasına hükmedildi. Saltanat naibi ona çok kızgındı. Sonra hapishaneden salıverildi.

Rebiyülahir ayının onbirinde Bedreddin b. Cemaa, Mısır diyarının hakimliğine iade edildi. Ayrıca Kâmiliye Darü'l-Hadisinin müderrisliği, Tulon Camii'nin Salihiye ve Nasiriye medreselerinin müderrisliği de kendisine verildi. Sultan kendisine çok ikbal gösterdi. Cemaleddin ez-Zer'i, kadı askerlikte ve Hakim Camii'nin müderrisliğinde kaldı. Hanefî ve Hanbelî kadılarının arasında adalet saraymca sultanın yanında oturmasına karar verildi.

Cemaziyelevvel ayı başında İbn Saserî'nin naibi Kadı Necmeddin ed-Dımaşkî, Ramsa, Şevce ve Fisaliyede Mansurî'nin terekesinden satın almış olduğu malların satış akdinin batıllığma dair itirafta bulundu. Çünkü bu malların emsal değerini Ödemeksizin satın almış olduğunu bildirdi. Ama diğer hakimler bu alış verişin geçerli olduğunu söyleyerek akdi onayladılar. İbn Kalanisî'yi Dârüssaâde'ye getirdiler. O da bu malların gelirlerinin Necmeddin ed-Dımaşkî tarafından Ödenmesi gerektiği iddiasında bulundu ve bu şekilde hüküm verdi. Sonra Kadilkudat Takiyyüddin el-Hanbelî, bu alış verişin sıhhatine hükmetti. Dımaşkî'nin verdiği hükmü bozdu sonra diğer hakimler de Hanbelî'nin hükmünü tasdik ettiler.

Bu ayda Dımaşkhların 1.500 süvari hazırlamaları kararlaştırıldı.

Her süvariye de 500 dirhem vermeleri emredildi. Mülklere ve vakıflara vergi tarhedildi. İnsanlar bundan çok elem duydular. Durum hatip Ce-laleddin'e iletildi. O da bunu kadılara aktardı. Ayın onüçünde pazartesi günü sabahleyin insanlar bir araya gelip toplandılar. Hz. Osman'ın mushafım, Peygamberin emanetini, halifenin sancağını da beraberlerinde getirmişlerdi. Giray onları görünce çok öfkelendi. Kadı ve hatibe sövmeye başladı. Mecdüddin et-Tunisî'yi dövdü. Onları göz altına aldı. Sonra kefalet karşılığında serbest bıraktı. İnsanlar bundan çok elem duydular. Allah da Giraya mühlet vermedi. Sadece on günlük bir aradan sonra aniden emir geldi. Görevden azledilip hapse atıldı. İnsanlar bu duruma çok sevindiler. Anlatıldığına göre Şeyh Takiyyüddin İbn Teymiye, Şamlıların başına gelen bu belayı duyunca durumu sultana iletmiş, sultan da hemen görevlileri Şam'a gönderek Giray'ı çok kötü halde yakalatmıştı. Şöyle kr Emir Seyfeddin Ergun ed-Devaddar gelip saraya inmiş, cemaziyelevvel ayının yirmiüçünde perşembe günü Emir Seyfeddin Giray'a kıymetli bir hil'at giydirmiş, o da bu hil'ati giyip eşik öpmüş, merasime gelmiş, büyük bir ziyafet vermişti. Tam sofrada iken Seyfeddin Ergun onu emirlerin huzurunda zincire vurup bağlamış ve posta vasıtasıyla Gurlu el-Adilî ile Baybars el-Mecnun refakatinde Ke-rek'e sevketmişti. İzzeddin el-Kalanisî Darüssaâde'deki törenden çıkmış, öğlen namazını Emevî Camii'nde kılmış sonra konağına dönmüştü. O esnada kendisi için mumlar yakılmış ve insanlar ona dua etmişlerdi. Sonra Eşrefîye Darü'l-Hadisine dönmüş ve Kerek naibi Emir Cemaled-din'in gelişine kadar yaklaşık yirmigün orada kalmıştı.

Bu ayda Sıfd naibi Emir Seyfeddin Bektimur Emir-i Haznedar tutuklanmış yerine Kerek'te bulunan Baybars ed-Devaddar el-Mansurî atanmıştı. Gazze naibi de tutuklanarak yerine Çavlı atanmıştı. Bunlar Kerek hapishanesinde Haleb naibi İstedmür, Mısır naibi Bektimur, Dı-maşk naibi Giray, Sıfd naibi Kutlubek ve Gazze ile Binhas'ın naibi Kıl-tutmaz ile bir araya gelmişlerdi. Kerek naibi Cemaleddin Akkuş el-Mansurî rebiyülahir ayının ondordünde çarşamba günü Dımaşk'a naib olarak geldi. İnsanlar mumlar yakarak onu karşıladılar. Beraberinde kendisini naiblik makamına yerleştirmek için Hatirî de gelmişti. Bu zat hicretin 690. senesinden hicretin 709. senesine kadar Kerek naiblîği yapmıştı. Orada gerçekten güzel eserler bırakmıştı, İzzeddin b. Kalanisî naibi karşılamak üzere şehir dışına kadar çıkmıştı. Cuma günü sultanın mektubu, naibin kadıların ve ayan tabakasına mensup olan kimselerin huzurunda sarayın kapısında okundu. Mektupta halka iyi kavranılması, Giray zamanında üzerlerine ağır vergiler tarhedilen bu vergileri ödeyemediklerinden ötürü de zindanda tutulan insanların salıverilmesi emrediliyordu. Bu mektubu sebebiyle sultana çokça dualar edildi. İnsanlar sevindiler.

Ayın ondokuzunda pazartesi günü Emir Seyfeddin Bahadır As'a Sıfd naibliğine atanması sebebiyle hil'at giydirildi. O da eşik öperek salı günü Sıfd'a gitti. Aynı günde Dımaşk divanlarının nazırlığına atanması münasebetiyle Sadr Bedreddin b. Ebi'l-Fevaris de hil'at giydi. Bu zat Şerif b. Adnan'a ortak olarak bu göreve atanmıştı. İki gün sonra İzzeddin b. Kalanisî'ye hoşlanmadığı için vezirlikten affedildiğine, ama sultan vekaleti görevine de devam etmesine dair ferman geldi.

Receb ayında İbn Sel'us, Şemseddin Adnan'ın yerine vakıflar nazırlığı görevine başladı.

Şaban ayında saltanat naibi hapishanelerin kapılarına giderek oralardaki mahpusları serbest bıraktı. Çarşılarda pazarlarda ve diğer yerlerde bu yaptığından dolayı kendisine çokça dualar edildi. Aynı günde Sahip İzzeddin b. Kalanisî Mısır'dan geldi. Naible görüştü, ona hil'at giydirdi. Beraberinde ona bir mektup da getirmişti. Mektupta ona saygı ve ikram ifadeleri kullanıldıktan sonra sultan vekilliğine, has nazırlığına devam etmesi, Dımaşk'ta aleyhine tesbit edilen şeylerinse red edildiği bildiriliyordu. Sultanın bu hususları bilmediği ve bu hususlarda da kendisine vekâlet vermediği söyleniyordu. Bu konuda kendisine yardım edecek olan kişi Kerimüddin'di. O da sultanın has nazın idi. Aynca Emir Seyfeddin Ergun ed-Devaddar da kendisine yardım edecekler, deniliyordu.

Şaban ayında İbn Saserî, şahitleri ve akdedicileri kendi cihetinden reddetti. Bunların şahitliklerine ve akidlerine itibar etmeyeceğini bildirdi. Diğer kadılar da böyle yaptılar. Malikî kadısı onları redetti.

Ramazan ayında Zeyneddin Kutboğa el-Mansurî'nin hacipler ha-cipliğine, Emir Bedreddin Maltubat el-Karamanî'nin de Doğan'ın yerine divanların başkanlığına atandığına dair ferman posta vasıtasıyla geldi. İkisine de hil'at giydirildi.

Yine ramazan ayında Dımaşk kalesinin naibi Bahadır es-Sencerî posta arabasıyla Mısır'a gitti. Kale naibliğine Seyfeddin Balaban el-Bedrî geçti. Sonra akşama doğru Sencerî, Bire naibliğine döndü. Oraya gitti. Bağdat'ta bir grup Müslüman tüccann gözaltına alındığına dair haber geldi. Bunlardan İbn Akkab ile îbn Bedir öldürülmüş, Ubeyde kurtulmuş ve salimen gelmişti. Şevval ayında hacca gitmek üzere Emi-rin tahtırevanı görüldü. O senede hac emiri de Alaeddin Tayboğa idi. Alaeddin, Bahadır As'ın kardeşiydi.

Zilkade ayı sonunda Emir Kara Sungur'un Birketü Zira'yâ ulaştıktan sonra Hicaz yolundan geri döndüğü, Mühenna b. İsa'nın yanma giderek canından korktuğu için ondan eman dilediğine dair haber Şam'a geldi. Kara Sungurun beraberinde has adamlarından bir topluluk da vardı. Sonra oradan, Tatarların yanına gitti. Efrem ve Zerdkeş de onunla beraberdiler.

Zilkade ayının yirmisinde Emir Seyfeddin Ergun 5.000 askerle Dı-maşk'a ulaştı. Oradan da Humus taraflarına ve o havaliye yöneldiler. Zilhicce ayının yedisinde Şeyh Kemaleddin b. Şerişî Mısır'dan Şam'a geldi. Vekâlet görevine devam etmesiyle birlikte Şam kadıaskerliğine de atandığına dair fermanım getirmişti. Arefe gününde kendisine hil'at giydirildi. Aynı günde Seyfeddin Milli komutasında 3.000 kişilik bir askerî birlik Şam'a geldi. Bunlar Önceki 5.000 kişilik birliğin peşinden gelmişler ve şimal beldelerine doğru yönelmişlerdi.

Ay sonunda Kahire'den gelen Şihabeddin el-Kaşengerî Şam'a ulaştı. Beraberinde şeyhü'ş-şüyûhluk makamına atandığına dair fermam da getirmişti. Hankâha konuk oldu. Kadıların ve ayan tabakasına mensup kimselerin huzurunda bu göreve başladı. Eski Şeyhü'ş-Şüyûh İbn

Zeki ise görevden ayrıldı.

Bu ayda Sadr Alaeddin b. Taceddin b, Esir, Mısır'daki sır katipliği görevine başladı. Daha önce bu görevde bulunan Şerefüddin b. Fadlul-lah bu görevden ayrılarak Drmaşk sır katipli|ine kardeşi Muhiddin'in yerine atandı. Muhiddin ise normal yazı işleri katipliğine devam etti. Doğrusunu Allah bilir. [60]

Hicretin Yediyüzonbirinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler

Şeyh Reis Bedreddin

Bedreddin Muhammed b. Reisül-Etibba Ebu İshak İbrahim b. Mu-hammed b. Turhan el-Ensarî. Sa'd b. Muaz es-Süveydî sülale sindendir. Burada adı geçen Süveyd, Havran'a bağlı süveydadır. Reis Bedreddin hadis dinledi. Tıp ilminde yükseldi. Bu senenin rebiyülevvel ayında Şe-beliye yakınındaki bahçesinde vefat etti. Kendi yaptırdığı türbesinin üzerindeki kubbenin alt tarafına defnedildi. Vefat ederken altmış yaşındaydı. [61]

Şeyh Şaban B. Ebu Bekir B. Ömer El-Erbilî

Emevi Camii'ndeki Halebiye Şeyhi idi. Salih ve mübarek bir insandı. Kendisinde çok hayırlar vardı. Çokça ibadet eder, yoksullara iyiliği dokunurdu. Cenaze merasimine büyük bir kalabalık kitle iştirak etmişti. Cenaze namazı receb ayının yirmidokuzunda cumartesi günü öğleden sonra Emevi Camii'nde kılındı. Sufıye Mezarlığı'na defnedildi. Vefat ederken seksenyedi yaşındaydı. Biraz hadis rivayet etmişti.

Ekâbir'in hazır bulunduğu bir merasimde, hadis şeyhliği unvanım almıştı. Allah kendisine rahmet etsin. [62]

Şeyh Nasirüddin Yahya B. İbrahim

Şeyh Nasirüddin Yahya b. İbrahim b. Muhammed b. Abdülaziz el-Osmanî, otuz sene kadar süreyle Hz. Osman'ın mushafinm hizmetkârlığını yapmıştır. Bu senenin ramazan ayının yedisinde cuma günü namazdan sonra cenaze namazı kılındı Sufıye Mezarlığına defnedildi. Saltanat naibi Efrem ona çok inanırdı. Vefatı ile büyük bir kayba uğramıştı. Şeyh Nasirüddin vefat ederken altmışbeş yaşındaydı. [63]

Şeyh Ebu Abdullah Muhammed

Şeyh, salih, kıymetli ve önder bir zat olup şeceresi şöyledir : Ebu Abdullah Muhammed b. Şeyh Kudre İbrahim b. Şeyh Abdullah el-Emevî. Bu senenin ramazan ayının yirmisinde vefat etti. Kasyun Mezarlığı'na defnedildi. Cenaze merasiminde emirler, kadılar ve devlet erkânı hazır bulundular. Cenaze namazı Muzafferi Camii'de kılındı. Sonra babasının yanına defnedildi. O gün Salihiye çarşısı onun cenaze merasimi sebebiyle kapanmıştı. Halk nezdinde itibarı ve hatırı vardı. Bir işe aracılık yaptığında ricası kabul edilirdi. Faziletli ve sevecen bir kimseydi. Sahih hadislere dair birkaç cüz toplamıştı. Hadis dinlemişti. Vefat ederken yetmiş yaşma yaklaşmıştı. Allah kendisine rahmet, etsin. [64]

Katip İbn Vahid

Sadr Şerefüddin Ebu Abdullah Muhammed b. Şerif b. Yusuf ez-Zer'î. İbn Vahid adıyla tanınmıştır. Kahire'de tevki divanında çalışırdı. İnşa yazısına dair bilgisi vardı. Kendi zamanında katiplikte son merhaleye ulaşmıştı. İnsanlar kendisinden yararlanmışlardı. Faziletli, atılgan ve şecaatli bir kimseydi. Bu senenin şevval ayının onaltısmda Mısır'ın Mansurî H ast ananesinde vefat etti. [65]

[1] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/70-73.

[2] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/73-76.

[3] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/76.

[4] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/76.

[5] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/77.

[6] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/77.

[7] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/77.

[8] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/77-79.

[9] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/79-80.

[10] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/80.

[11] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/80.

[12] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/80-81.

[13] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/81.

[14] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/81-82.

[15] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/82-85.

[16] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/85-87.

[17] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/87.

[18] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/87.

[19] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/87-88.

[20] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/88-89.

[21] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/89-93.

[22] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/93.

[23] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/93.

[24] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/93.

[25] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/93-94.

[26] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/94.

[27] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/95-98.

[28] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/98.

[29] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/98-99.

[30] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/99.

[31] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/99.

[32] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/99.

[33] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/99-100.

[34] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/100-103.

[35] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/103.

[36] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/104.

[37] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/104-105.

[38] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/105-106.

[39] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/106.

[40] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/106.

[41] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/106-107.

[42] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/107.

[43] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/107-110.

[44] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/110-115.

[45] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/115-116.

[46] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/116-117.

[47] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/117.

[48] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/117.

[49] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/117.

[50] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/117.

[51] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/117-118.

[52] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/118.

[53] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/119-122.

[54] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/122.

[55] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/122.

[56] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/122.

[57] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/123.

[58] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/123.

[59] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/123.

[60] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/123-127.

[61] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/127.

[62] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/127-128.

[63] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/128.

[64] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/128.

[65] İbn Kesîr, El Bıdaye Ve'n-Nihaye, Çağrı Yayınları: 14/128.