باب: متى
يقعد إذا قام
للجنازة.
47. Cenaze İçin Kalkan Kişi Ne Zaman Oturur?
حدثنا
قتيبة بن
سعيد: حدثنا
الليث، عن
نافع، عن ابن
عمر رضي الله
عنهما، عن
عامر بن ربيعة
رضي الله عنه، عن النبي
صلى الله عليه
وسلم قال: (إذا
رأى أحدكم
جنازة، فإن
يكن ماشيا
معها فليقم
حتى يخلفها،
أو تخلفه، أو
توضع من قبل
أن تخلفه).
[-1308-] Amir İbn Rebîa
r.a. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den
şunu rivayet etmiştir: "Siz'den biri cenaze gördüğünde, şayet cenaze ile
birlikte gitmiyorsa cenaze onun yanından geçirilip de kendisi arkada kalıncaya
yahut geçirilmeden önce yere konuluncaya kadar ayakta beklesin."
حدثنا
أحمد بن يونس:
حدثنا ابن أبي
ذئب، عن سعيد
المقبري، عن
أبيه قال : كنا
في جنازة،
فأخذ أبو
هريرة رضي
الله عنه بيد
مروان،
فجلسنا قبل أن
توضع، فجاء
أبو سعيد رضي
الله عنه،
فأخذ بيد
مروان فقال:
قم، فوالله لقد
علم هذا أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم نهانا عن
ذلك، فقال أبو
هريرة: صدق.
[-1309-] Saîd el-Makburi babasından
şunu rivayet etmiştir: Bir cenazede bulunuyorduk. Ebu
Hureyre r.a. Mervan'ın
elinden tuttu ve cenaze yere konulmadan önce ikisi yere oturdular. Ebu Said gelerek Mervan'ın elinden tuttu ve şöyle dedi: "Ayağa kalk.
Vallahi bu (yani Ebu Hureyre)
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in
bize bunu yasakladığını bilmektedir." Ebu Hureyre de: "Doğru söylüyor" dedi.
Tekrar: 1310.
Diğer tahric: Tirmizî,
Cenaiz; İbn Mâce, Cenaze
باب: من تبع
جنازة فلا
يقعد حتى توضع
عن مناكب الرجال،
فإن قعد أمر
بالقيام.
48. Bir Cenazeye Katılan Kimse Cenaze Omuzlardan Yere
Konulmadıkça Oturmaz, Oturursa Kalkması Emredilir
حدثنا
مسلم، يعني
ابن إبراهيم:
حدثنا هشام:
حدثنا يحيى،
عن أبي سلمة،
عن أبي سعيد
الخدري رضي
الله عنه، عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال:
(إذا
رأيتم
الجنازة
فقوموا، فمن
تبعها فلا يقعد
حتى توضع).
[-1310-] Ebu Saîd el-Hudrî r.a. Nebi Sallallahu Aleyhi
ve Sellem'den şunu rivayet etmiştir: "Cenazeyi
gördüğünüzde kalkın. Cenazenin arkasından giden, cenaze yere konuluncaya kadar
oturmasın."
AÇIKLAMA: Konu başlığında yer alan ifadeyi, Cerîr, Süheyl'den rivayet etmiştir. Bu rivayette yalnızca
"yere konulmadıkça oturmaz" ifadesi yer almıştır. Bu rivayette şöyle
denilmektedir: Süheyl şöyle dedi: Cenaze erkeklerin omuzlarından yere
konmadıkça Ebu Salih'in oturmadığını gördüm. Bunu Ebu Nuaym bu fazlalıkla Müstahredde rivayet etmiştir.
Başlıkta yer alan "Oturursa kalkması emredilir"
ifadesi, oturma durumunda kalkma görevinin kaçırılmış olmayacağını gösterir.
Çünkü ayakta durmanın amacı, ölüm olayının ciddiyetini kavramaktır. Kişi
oturduğu anda bu görevi elinden kaçırmış olmaz (yeniden ayağa kalkmakla telafi
eder). Fakihler ölü için ayağa kalkma konusunda farklı görüşler ileri
sürmüşlerdir.
İbnü'I-Münzİr'in naklettiğine göre sahabe ve
tabiun'un büyük çoğunluğu bunun müstehap
olduğunu söylemişlerdir. Bu; Evzaî, Ahmed İbn Hanbel,
İshak, Muhammed İbnü'l-Hasen'in
de görüşüdür. Beyhakî, Ebu Hazim el-Eşcaî aracılığıyla Ebu Hüreyre, İbn
Ömer ve bunların dışındaki sahabeden "cenaze için ayağa kalkan kişinin,
onu taşıyan gibi sevap alacağını" nakletmiştir.
Şa'bî ve Nahaî "Cenaze yere konulmadan
önce oturmak mekruhtur" demişlerdir.
Selefin bir kısmı "Ayağa kalkmak farzdır" demiştir.
Buna delil olarak Said'in, Ebu
Hüreyre ve Ebu Said'den rivayet ettiği şu hadisi delil getirmişlerdir:
"Resulullah'ın (s.a.v.) katıldığı hiçbir
cenazede, cenaze yere konmadan önce oturduğunu görmedik." Bunu Nesaî rivayet etmiştir. Kendisinin yanından cenaze geçen
kişi ise, cenaze yanından geçinceye kadar yahut şayet kişi namazgahta
ise cenaze yere konuluncaya kadar ayakta durur.
Ahmed ibn Hanbel,
Saîd İbn Mercane
aracılığıyla Ebu Hüreyre'den
merfu olarak şunu rivayet etmiştir: "Cenazenin
namazını kılan fakat onun arkasından gitmeyecek olan kişi cenaze gidinceye
kadar ayakta beklesin. Cenaze ile birlikte yürürse, yere konuluncaya kadar
oturmasın." Bu hadis, ayağa kalkmanın gerekçesini ortaya koymaktadır. Bu,
yalnızca yanından cenaze geçen kişiye özgü değildir.
Ayağa kalkmak ifadesi cenaze geçerken o anda yerde oturan kişi İle
ilgilidir. Ancak hayvana binmiş olan kişi hakkında, onun hayvanını durdurup
beklemesinin ayakta durma yerine geçtiğini söylemek mümkündür. cenazenin arkasından gitmeyecek olan ifadesi cenazeye
katılmanın farz-ı ayn olmadığını göstermektedir.