باب: إذا
اختلفوا في
الطريق
الميتاء، وهي
الرحبة تكون
بين الطريق،
ثم يريد أهلها
البنيان،
فترك منها
الطريق سبعة
أذرع.
29. YOLUN GENİŞLİĞİNDE ANLAŞMAZLIĞA DÜŞTÜKLERİNDE
Mahalle sakinleri bir arazi üzerine bir yol yapmak istediğinde
yol için yedi arşın genişlik bırakılır:
حدثنا
موسى بن
إسماعيل:
حدثنا جرير بن
حازم، عن
الزبير بن
خريت، عن
عكرمة: سمعت
أبا هريرة رضي
الله عنه قال: قضى
النبي صلى
الله عليه
وسلم: إذا
تشاجروا في
الطريق بسبعة
أذرع.
[-2473-] İkrime'den rivayet edilmiştir: Ebu Hureyre'nin şöyle dediğini
işittim: "Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir grup, yol genişliğinde
anlaşmazlığa düştüklerinde yolun genişliğinin yedi arşın olmasına
hükmetti."
AÇIKLAMA: Buhari "mahalle sakinleri ... "
diyerek hükme ilişkin konuya geçiş yapmıştır. Tahavı bu konuda İmam Buhari ile
aynı doğrultuda düşünerek şöyle demiştir: Bu hadisin, yeni yapılacak bir yol
şeklinde anlaşılmaktan daha uygun bir anlamı yoktur. Bu anlaşmazlık da, yol yapacak
kişiler yolun ne büyüklükte olacağı konusunda görüş ayrılığına düştüklerinde
olur. Bu, Müslümanların yolu olmayan bir yöreyi fethetmeleri ve devlet
başkanının canlandırması için bağışladığı ölü araziyi verdiği kişinin, geçenler
için bir yol yapmak istemesi gibidir."
Bir diğer fakih ise şöyle demiştir: "Hadisten maksat şudur:
Yolun sahipleri genişliğin ne kadar olacağı konusunda anlaştıkları zaman ona
göre hareket edebilirler. Anlaşmazlığa düştüklerinde ise yolun genişliği yedi
arşın yapılır."
Ekin tarlası da böyledir. Mesela tarla sahipleri, tarlanın
ortasından geçen bir yol yapmak istedikleri zaman yolun büyüklüğü onların
tercihine kalmıştır. Fazla kullanılmayan yollar da böyledir. Hane sahiplerinin
karşılıklı rızası ile avluların sınırları geriye çekilerek yol yapılır.
Hadiste belirlenen "yedi arşın" ölçüsü, anlaşıldığı
kadarıyla, insan arşınıdır.
Bunda da normal bir insanın arşını kabul edilir. Bunun, meşhur
olan bina yapımında kullanılan arşın olduğu da söylenmiştir.
Taberı şöyle der: Bu hadisin anlamı şudur: Ortak yolun genişliği
yedi arşın olarak belirlenir, sonra tarladaki ortaklardan her birine
faydalanabileceği ve diğerine zarar vermeyecek büyüklükte bir tarla bırakılır.
Yolun genişliğinin yedi arşın olarak belirlenmesinin hikmeti,
tarlaya girip çıkarken yükleri ve ağırlıklarının geçebilmesi ve yolun, kapı
dışına bırakmaları gereken eşyalarını alabilmesidir.
Buhari'nin konu başlığında geçen mahalle sakinlerine yolun
kenarına oturan satıcılar da girer. Yol yedi arşından daha büyükse satıcıların
yol kenarında oturması engellenmez. Daha dar ise yoldan geçenlerin yolunun
daralmaması için satıcıların oturması engellenir.