DEVAM: 44. Abdest İçin
Yeterli Su Miktarı
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ
الصَّبَّاحِ
الْبَزَّازُ
حَدَّثَنَا
شَرِيكٌ عَنْ
عَبْدِ
اللَّهِ بْنِ
عِيسَى عَنْ
عَبْدِ
اللَّهِ بْنِ
جَبْرٍ عَنْ
أَنَسٍ قَالَ
كَانَ
النَّبِيُّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
يَتَوَضَّأُ
بِإِنَاءٍ
يَسَعُ رَطْلَيْنِ
وَيَغْتَسِلُ
بِالصَّاعِ
قَالَ أَبُو
دَاوُد
رَوَاهُ
يَحْيَى بْنُ
آدَمَ عَنْ
شَرِيكٍ
قَالَ عَنْ
ابْنِ جَبْرِ
بْنِ عَتِيكٍ
قَالَ
وَرَوَاهُ
سُفْيَانُ
عَنْ عَبْدِ
اللَّهِ بْنِ
عِيسَى
حَدَّثَنِي
جَبْرُ بْنُ
عَبْدِ اللَّهِ
قَالَ أَبُو
دَاوُد
وَرَوَاهُ
شُعْبَةُ
قَالَ
حَدَّثَنِي
عَبْدُ
اللَّهِ بْنُ عَبْدِ
اللَّهِ بْنِ
جَبْرٍ
سَمِعْتُ
أَنَسًا
إِلَّا
أَنَّهُ
قَالَ
يَتَوَضَّأُ
بِمَكُّوكٍ
وَلَمْ
يَذْكُرْ
رَطْلَيْنِ
قَالَ أَبُو
دَاوُد و
سَمِعْت
أَحْمَدَ
بْنَ حَنْبَلٍ
يَقُولُ
الصَّاعُ
خَمْسَةُ
أَرْطَالٍ
وَهُوَ صَاعُ
ابْنُ أَبِي
ذِئْبٍ
وَهُوَ صَاعُ
النَّبِيِّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
Enes (r.a.) den rivayet
edildiğine göre şöyle demiştir: "Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)
iki rıtl su ile abdest alır, bir sa* (dolusu) su ile de ğusül ederdi."
Ebu Davud der ki: Bu
hadisi aynı zamanda Yahya b. Adem Şerik'den rivayet etmiştir. Ancak şerik
"ibn Cebr b. Atik'den" diyerek hadisi sevketmiştir. Yine aynı hadisi
Süfyan’da Abdullah b. İsa'dan, onun
"Bana Cebr b. Abdullah haber verdi ki" dediğini kaydederek rivayet
etmiştir.
Yine Ebu Davud'un
belirttiğine göre aynı hadisi Şu'be, "Bana Abdullah b. Abdullah b. Cebr
(Enes'den şöyle duydum) dedi" diyerek rivayet etmiştir. Fakat Şu'be
hadiste geçen "iki rıtl'ı zikretmeksizin, "Resul-i Ekrem (s.a.v.) bir
mekkuk su ile abdest alırdı" demiştir.
Yine Ebu Davud dedi ki:
"Ben Ahmed b. Hanbel'i "bir sa’, beş rıtl’dır” derken işittim.
Ebu Davud dedi ki:
Gerçekten de bu miktarda olan sa' ibn Ebi Zi'b'in sa'ıdır. ibn Ebi Zi'b'in sa'ı
da Nebiyy-i Ekrem (s.a.v.) Efendimizin sa'ının ta kendisidir.
Diğer tahric: Müslim,
hayz; Nesaî, tahare; miyah; Tirmizî, cennet Darimi, vudu ; Ahmed b. Hanbel
AÇIKLAMA: Hadiste geçen Mekkuk kelimesi ( 11) rıtla denk
bir hacim ölçüsüdür. İbn Esir’e göre ise miktarı bölgelere göre değişir. Nevevi'ye ve bu
hadisteki zahiri manaya göre "Mekkuk bir müdd (832gr) dür.
Ubbi,
"Iraklıların kullandıkları bir ölçektir ki, Medine'lilerin Medine sa'ı ile
bir buçuk sa' alır" diyor.
İbn
Esir "Burada Mekkuk ile Müdd kastedilmiştir. Çünkü diğer hadisler mckkuk'u
müdd ile açıklamıştır" diyor ki; Müslim ve Nesai'nin Abdullah b. Cebr
kanalıyla Enes'ten rivayet ettikleri "Resulullah (s.a.v.) beş mekkuk ile yıkanır,
bir mekkuk ile de abdest alırdı" mealindeki hadis de bu görüşü
doğrulamaktadır.
Eğer
bu hadisteki Mekkuk’u te'vil etmeden hakiki manada kullanıldığını kabul edersek
Resul-i Ekrem (s.a.v.)'in ( 5 ) rıtl su ile ğusül ettiğini söylemiş oluruz ki,
bunu hiç bir kimse söylememiştir. 92 ve onu takib eden diğer hadisler de
açıklandığı gibi abdest veya ğusulde kullanılan su için Resulullah'ın her zaman
riayet ettiği ve bizim de riayet etmemizi gerektiren bir ölçü tayin edilmiş
değildir.
Hadislerde
Resulullah (s.a.v.)'in bazen en çok kullandığı, bazan da en az kullandığı
ölçüler nakledilmektedir ki, bu duruma göre söz konusu ölçülerin hepsinden
istifade edilebilir.
Hanefi
ulemasından ve Buhari şarihlerinden Ayni bu konuta şunları nakletmektedir:
a.)
Orta boylu ve orta cüsseli bir kişi, orta boylu ve orta cüsseli olan Resulullah
(s.a.v.)'in abdest ve ğusülde kullandığı su ölçülerine uymalı, ondan daha az
veya çok kullanmaktan kaçınmalıdır.
b.)
Bedenleri, Resulullah (s.a.v.)'in bedenine uymayan zayıf cüsseli kişiler ise,
Resulü Ekrem (s.a.v.)'in vücuduna nisbetle ne kadar cılız olduklarını hesap
edip kullandıkları suyu da o nisbette azaltmalıdırlar. Bu onlar için
müstehaptır.
c.)
Resulullah (s.a.v.)'in mubarek vücuduna nisbetle çok daha iri olan kimseler ise,
Resulullah'ın kullandığı su'yun miktarını göz önünde bulundurarak irilikleri
nisbetinde bu ölçüyü artırmalıdırlar. Bu da bu kimseler için mustehabtır.
Ahmed
b. Hanbel'in "bir sa' 5 rıtldır" açıklamasının aslı (5 ) rıtl olması
lazımdır. Ancak bu rivayette (1/3) miktannm yanlışlıkla düşdüğü diğer
rivayetlerden anlaşılmaktadır. Yine bu açıklamada adı geçen ibn Ebi Zi'b'in
kimliği hakkında iki ihtimal vardır:
1.
İsmi geçen ibn Ebi Zi'b'in; yanında Resulullah (s.a.v.)'in kullandığı rıtlı
saklayan ve rıtl imal eden kişilerin ölçü için müracaat ettiği ibn Ebi Zi'b
olması ihtimali vardır. Bu ihtimale göre bu zatın, rıtl imal eden bir kimse
olması gerekir. Bu yüzdendir ki rıtl'lar "İbn-i Ebi-Zi'b rıtli"
şeklinde ona nisbet edilmiştir.
2.
Yine ibn Ebi Zi'b isminde tarihte bir emir vardır ki o ismi geçen ibn Ebi
Zi'b'in sakladığı Resul-i Ekrem (s.a.v.)'e ait rıtl'a uyulmasını emrederdi. Bu
bakımdan rıtl ölçüsü" ibn Ebi Zi'b rıtlı" diye bazan da bu kişiye
nisbet edilir.
Bu
hadiste geçen ölçülerin gram'a çevrilişine dair izahat 92 numaralı hadis'in
açıklamasında geçmiştir.