NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
61 - (1576) حدثنا
يحيى بن يحيى.
قال: قرأت على
مالك عن يزيد
بن خصيفة؛ أن
السائب بن
يزيد أخبره؛
أنه سمع سفيان
بن أبي زهير
(وهو رجل من
شنوءة من
أصحاب رسول
الله صلى الله
عليه وسلم)
قال:
سمعت
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم يقول (من
اقتنى كلبا لا
يغني عنه زرعا
ولا
ضرعا، نقص من
عمله، كل يوم،
قيراط). قال:
آنت سمعت هذا من
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم؟ قال: إي
ورب هذا
المسجد!
[ش
(ولا ضرعا)
المراد
بالضرع
الماشية.
ومعناه من
اقتنى كلبا
لغير زرع
وماشية].
{61}
Bize Yahya b. Yahya
rivayet etti. (Dediki): Malik'e, Yezîd b. Husayfa'dan dinlediğim, ona da Sâib b.
Yezid'in haber verdiği, onun da Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in
ashabından Şenûe kabilesine mensûb bir zât olan Süfyân b. Ebî Züheyr'den
dinlediği şu hadîsi okudum. Süfyân şöyle demiş: Ben Resûlullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem)'i:
«Bir kimse kendisine
ekin veya hayvan beklemeğe faydası olmayan bir köpek edinirse, amelinden her
gün bîr kırât eksilir.» buyururken işittim.
Sâib: «Bunu Resûlullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'den sen mi işittin?» diye sormuş. Süfyân:
«Şu mescidin Rabbına
yemîn olsun ki, evet!» demiş.
61 - (1576) حدثنا
يحيى بن أيوب
وقتيبة وابن
حجر. قالوا: حدثنا
إسماعيل عن
يزيد بن
خصيفة. أخبرني
السائب بن
يزيد؛ أنه وفد
عليهم سفيان
بن أبي زهير الشنئي.
فقال: قال
رسول الله صلى
الله عليه وسلم.
بمثله.
[ش
(الشنئي)
منسوب الى
أزدشنوءة. حي
من اليمن].
{…}
Bize Yahya b. Eyyûb ile
Kuteybe ve Ibni Hucr rivayet ettiler. (Dedilerki): Bize İsmail, Yezîd b.
Husayfa'dan rivayet etti. (Demişki): Bana Sâib b. Yezîd haber verdiki, yanlarına
Süfyân b. Ebî Züheyr eş-Şeneî gelmiş de:
«Resûlullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) yukarıki hadîs gibi îrâdda bulundu. demiş.
İzah:
Hz. Ebû Hureyre ve
Süfyân b. Ebî Züheyr rivayetlerini Buhâri «Müzârea» ve «Bed'ü'1-Halk»
bahislerinde; Süfyân rivayetini Nesâî ile İbni Mâce «Kitâbü's-Sayd» da tahrîc
etmişlerdir.
Mâşiye: Deve, sığır ve
koyun gibi hayvanların hepsine verilen bir isimdir; ekseriyetle koyun hakkında
kullanılır.
Dar': Aslında çift
tırnaklı ve tabanlı hayvanlara verilen isimdir. Burada mâşiyeden kinayedir.
Dârî: Ava alıştırılmış;
Öğretilmiş manasınadır. Bu kelime hadîsin muhtelif rivayetlerinde: «dâriyen,
dârî, dârin, dâriyetin» şekillerinde kullanılmıştır. Dâriyen şeklinin îrâbı
hakkında söz yoktur. Dârî ile dârin şekilleri (mâşiye) üzerine atı'f suretiyle
mecrûr olup mevsûfun sıfatına izafeti kabîlindendirler. Bu takdirde «dârî» deki
yâ 'nın hazf edilmemesi meşhurun hilâfınadır. Bazıları buradaki «dârî»
kelimesinin «sâid» yâni avcıya sıfat olduğunu söylemişlerdir; yâni avcıya istiare
yolu ile «dârî» denilmiştir.
«Dâriyetin» rivayetine gelince: Burada hazif
olduğu söylenmiştir.
Terkîb: yâni «Ancak
talimli köpekler sahibinin köpeği» takdirindedir.
Kırât: Lügatte beş arpa
ağırlığı, yarım dânık ve bir şeyin, yirmi dörtte biri gibi mânâlara gelir.
Burada Allah'ın bildiği bir mikdâr manasınadır. Hadîsten murâd : Köpek edinen
kimsenin amellerinden bir cüz'ü-nün sevabı eksilmesidir.
Hadîsin bâzı,
rivayetlerinde köpek edinen kimsenin ecrinden bir kırât, diğerlerinde iki kırât
eksileceği bildiriliyor. Ulema bu iki muhtelif rivayetin arasını muhtelif
şekillerde te'lîf etmişlerdir. Bâzıları kırât farkının insanlara eziyet
hususunda birbirinden farklı iki nevi' köpeğe nisbetle yapılmış olması ihtimâli
üzerinde durmuşlardır. Bunlara göre iki kırât» fazla eziyet veren köpeğin
sahibine aittir. Bir takımları: «İki kırât kasaba ve köylere, bir kırât kır ve
çöllere mahsustur.» demiş; daha başkaları iki nevi' kırat'ın ayrı ayrı iki
zamana ait olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu takdirde evvelâ bir kırât'tan
bahsedilmiş; bilâhare iki kırât azalacağı bildirilmek suretiyle hüküm daha
ağırlaştırılmıştır.
Sevapların niçin
eksiltileceği de ihtilaflıdır. Bâzılarına göre buna sebep, köpek bulunan haneye
meleklerin girmemesidir. Bu hususta: Köpeğin yoldan geçenlere saldırması, yasak
olan bir şeyi irtikâb ettikleri için sahiplerine bir ceza olması, köpeğin çok
necaset yemesi, fena kokması, bazı köpeklerin şeytan olması, sahibinin haberi
yokken kaplara ağzını sokması gibi birçok ihtimâller üzerinde durulmuştur.
Eksiltilecek ecrin
geçmişe mi yoksa geleceğe mi âit olacağında ve keza kıratın mahallinde ihtilâf
olunmuştur. Bâzıları: «İki kırâttan biri gündüz, diğeri gece amellerine
aittir.» demiş; diğerleri, bir kırât farzdan, bir kırât da nafile ibâdetten
eksiltileceğini söylemişlerdir.
Köpek edinmenin caiz
olup olmaması hususunda Şâfiîler'den Nevevî şunları söylüyor: Bizim mezhebimize
göre ihtiyaç yokken köpek edinmek haramdır. Ama av. ziraat ve hayvan muhafazası
gibi şeyler için edinilmesi caizdir. Evleri, sokakları ve bunlara benzer
yerleri muhafaza için edinilip edinilemeyeceği hususunda iki vecih vardır.
Birinci veçhe göre caiz değildir. Çünkü hadîslerin zahirleri ziraat, av ve
çoban köpeğinden başkasını sarahaten yasak etmektedir. Esah olan veçhe göre bu
üç nevi' köpeğe kıyâsen diğerlerini edinmek de caizdir; bu hususta hadîslerden
anlaşılan illetle amel olunur ki, o da ihtiyaçtır.
Acaba köpek yavrusu
edinerek av, ziraat ve hayvan muhafazası hususatında terbiye etmek caiz midir? Bu
bâbda dahî iki vecih vardır. Esah olan veçhe göre câizdir.
Hanefîler'den Kemâl b.
Hümâm «Fethü'l-Kadîr» adlı eserinde: «Köpeği av yahut hayvan, ev ve ziraat
muhafazası için edinmek bilicmâ' caizdir; lâkin hırsız yahut düşman korkusu
olmadıkça onu haneye sokmamalıdır...» diyor.
Mâlikîler'den bâzıları,
edinilmesi caiz olan köpeğin temizliğine bu hadîslerle istidlal etmişlerdir.
Çünkü insanların arasında bulunduğu hâlde ondan korunmak son derece güç bir
iştir. Onlara göre köpeği edinmeğe izin vermek, ondan maksud olan hususâtı
tamamlayan şeyler için de izin sayılır. Fakat bu zevâtın görüşleri, köpeğin
ağzını soktuğu kabın yedi defa yıkanmasını emreden hadîse muarızdır. Hadîs-i
şerîf hayırlı işlere teşvik, sevabı eksiltecek işlerden sakınmayı tenbîh etmektedir.