NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
92 - (2218) حدثنا
يحيى بن يحيى.
قال: قرأت على
مالك عن محمد
بن المنكدر
وأبي النضر،
مولى عمر بن
عبيدالله عن
عامر بن سعد
بن أبي وقاص،
عن أبيه؛ أنه
سمعه يسأل
أسامة بن زيد: ماذا
سمعت من رسول
الله صلى الله
عليه وسلم في
الطاعون؟
فقال أسامة:
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم: الطاعون
رجز أو عذاب
أرسل على بني إسرائيل،
أو على من كان
قبلكم. فإذا
سمعتم به بأرض،
فلا تقدموا
عليه. وإذا
وقع بأرض
وأنتم بها،
فلا تخرجوا
فرارا منه".
وقال أبو
النضر "لا
يخرجكم إلا
فرار منه".
{92}
Bize Yahya b. Yahya
rivayet etti. (Dediki): Mâlik'e Muhammed b. Münkedir ile Ömer b. Ubeydillah'ın
azatlısı Ebu'n-Nadr'dan dinlediğim, onların da Âmir b. Sa*d b. Ebî Vakkâs'dan,
onun da babasından naklen rivayet ettiği şu hadîsi okudum. Âmir, babasını Usâme
b. Zeyd'e: Sen Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'den taun hakkında ne
işittin? diye sorarken dinlemiş. Usâme şunu söylemiş: Resûlullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem):
«Taun bir ricz yahut bir
azabdır. Benî İsrail'e yahut sizden öncekilere gönderilmiştir. Bir yerde onun
zuhur ettiğini işittiniz mi oraya gitmeyin! Bir yerde zuhur ederse siz de orada
bulunursanız, ondan kaçmak için oradan çıkmayın!» buyurdular.
Ebu'n-Nadr:
«Sizi ancak ondan kaçmak
çıkarır.» demiştir.
93 - (2218) حدثنا
عبدالله بن
مسلمة بن قعنب
وقتيبة بن سعيد
قالا: أخبرنا
المغيرة
(ونسبه ابن
قعنب فقال:
ابن
عبدالرحمن
القرشي) عن
أبي النضر، عن
عامر بن سعد
بن أبي وقاص،
عن أسامة بن
زيد. قال:
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم "الطاعون
آية الرجز.
ابتلى الله عز
وجل به ناسا
من عباده.
فإذا سمعتم
به، فلا
تدخلوا عليه.
وإذا وقع بأرض
وأنتم بها،
فلا، تفروا
منه".هذا
حديث القعنبي.
وقتيبة نحوه.
{93}
Bize Abdullah b. Mesleme
b. Ka'neb ile Kuteybe b. Saîd rivayet ettiler. (Dedilerki): Bize Muğîre (İbni Ka'neb
nesebini de belirterek ibni Ahdirrahman El-Kureşî dedi.) Ebu'n-Nadr'dan, o da
Âmir b. Sa'd b. Ebî Vakkâs'dan, o da Usâme b. Zeyd'den naklen haber verdi.
Üsâme şöyle demiş: Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
«Taun azab alâmetidir.
Allah (Azze ve Celle) onunla kullarından bâzı kimseleri imtihan eder. Onu
işittiniz mi, bulunduğu yere girmeyin. Bir yerde zuhur eder de, siz de orada
bulunursanız ondan kaçmayın!» buyurdular.
Bu hadîs Ka'nebî'nindir.
Kuteybe'ninki de onun gibidir.
94 - (2218) وحدثنا
محمد بن
عبدالله بن
نمير. حدثنا
أبي. حدثنا
سفيان عن محمد
بن المنكدر،
عن عامر بن
سعد، عن أسامة. قال:
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم "إن هذا
الطاعون رجز
سلط على من
كان قبلكم، أو
على بني
إسرائيل. فإذا
كان بأرض، فلا
تخرجوا منها
فرارا منه.
وإذا كان
بأرض، فلا
تدخلوها".
{94}
Bize Muhammed b.
Abdillah b. Numeyr de rivayet etti. (Dediki): Bize babam rivayet etti.
(Dediki): Bize Süfyân, Muhammed b. Münkedir'den, o da Âmir b. Sa'd'dan, o da
Usâme'den naklen rivayet etti. Şöyle demiş: Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem):
«Muhakkak ki bu taun
sizden öncekilere yahut Benî İsrail'e musallat kılınmış bir azabdır. Bir yerde
zuhur ederse, siz ondan kaçmak için oradan çıkmayın. O bir yerde bulunuyorsa,
oraya da girmeyin!» buyurdular.
95 - (2218) حدثني
محمد بن حاتم.
حدثنا محمد بن
بكر. أخبرنا
ابن جريج. أخبرني
عمرو بن
دينار؛ أن
عامر بن سعد
أخبره؛ أن
رجلا سأل سعد
بن أبي وقاص
عن الطاعون؟
فقال أسامة بن
زيد: أنا
أخبرك عنه.
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم "هو عذاب
أو رجز أرسله
الله على
طائفة من بني
إسرائيل، أو
ناس كانوا
قبلكم. فإذا
سمعتم به
بأرض، فلا
تدخلوها عليه.
وإذا دخلها
عليكم، فلا
تخرجوا منها
فرارا".
{95}
Bana Muhammed b. Hatim
rivayet etti. (Dediki): Bize Muhammed b. Bekr rivayet etti. (Dediki): Bize İbni
Cüreyc haber verdi. (Dediki): Bana Amr b. Dinar haber verdi. Ona da Âmir b.
Sa'd haber vermişki: Bir adam Sa*d b. Ebî Vakkas'a taun'u sormuş da Usâme h.
Zeyd: Onu sana ben haber vereyim. Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
«O Allah'ın Benî
İsrail'den bir taifeye yahut sîzden önce geçen bâzı insanlara gönderdiği bir
azab yahut ricz'dir. Bir yerde onu işittiniz mî oraya onun üzerine girmeyin!
Bir yerde sîzin üzerinize girerse, ondan kaçarak oradan çıkmayın!» buyurdular,
demiş.
95-م - (2218) وحدثنا
أبو الربيع،
سليمان بن
داود وقتيبة
بن سعيد قالا:
حدثنا حماد
(وهو ابن زيد). ح
وحدثنا أبو
بكر بن أبي
شيبة. حدثنا
سفيان بن
عيينة. كلاهما
عن عمرو بن
دينار بإسناد
ابن جريج. نحو
حديثه.
{m-95}
Bize Ebu'r-Rabi'
Süleyman b. Dâvud ile Kuteybe b. Saîd de rivayet ettiler. (Dedilerki): Bize Hammâd
(Bu zât Zeyd'dir.) rivayet etti. H.
Bize Ebû Bekr b. Ebi
Şeybe dahî rivayet etti. (Dediki): Bize Süfyân b. Uyeyne rivayet etti.
Her iki râvi Amr b.
Dinar'dan, İbni Cüreyc'in isnadı ile onun hadîsi gibi rivayette bulunmuşlardır.
96 - (2218) حدثني
أبو الطاهر
أحمد بن عمرو
وحرملة بن
يحيى. قالا:
أخبرنا ابن
وهب. أخبرني
يونس عن ابن
شهاب. أخبرني عامر
بن سعد عن
أسامة بن زيد، عن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم؛ أنه قال
"إن هذا الوجع
أو السقم رجز
عذب به بعض
الأمم قبلكم.
ثم بقي بعد
بالأرض. فيذهب
المرة ويأتي الأخرى.
فمن سمع به
بأرض، فلا
يقدمن عليه.
ومن وقع بأرض
وهو بها، فلا
يخرجنه
الفرار منه".
{96}
Bana Ebu't-Tahİr Ahmed
b. Amr ile Harmele b. Yahya rivayet ettiler. (Dedilerki): Bize îbni Vehb haber
verdi. (Dediki): Bana Yûnus, İbni Şihab'dan naklen haber verdi. (Demişki): Bana
Âmir b. Sa'd, Usâme b. Zeyd'den, o da Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem)'den naklen haber verdi ki, şöyle buyurmuşlar:
«Şüphesiz bu ağrı veya
hastalık bir azabdır. Onunla sîzden önceki bâzı ümmetler azab olunmuşlar; ondan
sonra yeryüzünde kalmıştır. Bâzan gider, bâzan gelir. Her kim onun bir yerde
zuhur ettiğini işitirse sakın onun üzerine gitmesin. Ve her kim onun zuhur
ettiği yerde bulunursa, sakın ondan
kaçmak için kendisini oradan çıkarmasın!» buyurmuşlar.
96-م - (2218) وحدثناه
أبو كامل
الجحدري.
حدثنا
عبدالواحد
(يعني ابن
زياد). حدثنا
معمر عن
الزهري.
بإسناد يونس.
نحو حديثه.
{m-95}
Bize bu hadîsi Ebû Kâmil
El-Cahderî de rivayet etti. (Dediki): Bize Abdü'l-Vâhid (yâni İbni Ziyâd)
rivayet etti. (Dediki): Bize Ma'mer, Zührî'den Yûnus'un isnadı ile onun hadîsi
gibi rivayette bulundu.
97 - (2218) حدثنا
محمد بن
المثنى. حدثنا
ابن أبي عدي
عن شعبة، عن
حبيب. قال:
كنا
بالمدينة
فبلغني أن
الطاعون قد
وقع بالكوفة.
فقال لي عطاء
بن يسار
وغيره: إن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال "إذا
كنت بأرض فوقع
بها، فلا تخرج
منها. وإذا
بلغك أنه وقع
بأرض، فلا
تدخلها" قال
قلت: عمن؟
قالوا: عن عامر
بن سعد يحدث
به. قال
فأتيته
فقالوا: غائب. قال
فلقيت أخاه
إبراهيم بن
سعد فسألته؟
فقال: شهدت
أسامة يحدث
سعدا قال:
سمعت رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
يقول "إن هذا
الوجع رجز أو
عذاب أو بقية
عذاب عذب به
أناس من قبلكم.
فإذا كان بأرض
وأنتم بها،
فلا تخرجوا
منها. وإذا
بلغكم أنه
بأرض، فلا
تدخلوها".
قال حبيب:
فقلت
لإبراهيم: آنت
سمعت أسامة
يحدث سعدا وهو
لا ينكر؟ قال:
نعم.
{97}
Bize Muhammed b. Müsennâ
rivayet etti. (Dediki): Bize İbni Ebî Âdiy, Şu'be'den, o da Habîb'den naklen
rivayet etti. (Demişki): Medine'de idik, kulağıma geldi ki, Kûfe'de taun zuhur
etmiş. Bunun üzerine bana Atâ' b. Yesar île başkaları şunu söylediler :
— Şüphesiz ki Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
«Bir yerde bulundun da,
orada taun zuhur etti mi, artık oradan çıkma! Onun bir yerde olduğunu duydun
mu, oraya da girme!» buyurdular. Ben:
— (Bu hadîs) Kimden? dedim.
— Âmir b. Sa'd'dan! Onu rivayet ediyor,
dediler. Habîb demiş ki: Bunun üzerine Âmir'e geldim, fakat: Evde yoktur,
dediler. Derken kardeşi İbrahim b. Sa'd'a rastlayarak ona sordum. O şunu
söyledi:
— Ben Usâme'yi Sa'd'a rivayet ederken gördüm.
Şöyle dedi:
Ben Resûlullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'i:
«Şüphesiz ki bu ağrı bîr
ricz veya bir azab yahut bir azabın kalıntısıdır. Onunla sizden önce geçen bîr
takım insanlar azâb olunmuşlardır. O bir yerde zuhur eder de, siz de orada
bulunursanız, o yerden çıkmayın! Onun bir yerde zuhur ettiğini duyarsanız oraya
da girmeyin!» buyururken işittim.
Habib demiş ki: Bunun
üzerine İbrahim'e: Usâme'nin Sa'd'a rivayet ettiğini, onun da inkârda
bulunmadığını sen mi işittin? dedim:
— Evet! cevâbım verdi...
97-م - (2218) وحدثناه
عبيدالله بن
معاذ. حدثنا
أبي. حدثنا
شعبة، بهذا
الإسناد. غير
أنه لم يذكر
قصة عطاء بن
يسار في أول
الحديث.
{m-97}
Bize bu hadîsi
Ubeydullah b. Muâz dahî rivayet etti. (Dediki): Bize babam rivayet etti.
(Dediki): Bize Şu'be bu isnadla rivayet etti. Şu kadar var ki o, hadîsin
başındaki Ata' b. Yesar kıssasını anmadı.
97-م 2 - (2218) وحدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة.
حدثنا وكيع عن
سفيان، عن
حبيب، عن
إبراهيم بن
سعد، عن سعد
بن مالك
وخزيمة بن
ثابت وأسامة
بن زيد. قالوا:
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم بمعنى
حديث شعبة.
{m-97-2}
Bize Ebû Bekr b. Ebî
Şeybe de rivayet etti. (Dediki): Bize Veki' Süfyân'dan, o da Habîb'den, o da
İbrahim b. Sa'd'dan, o da Sa'd b. Mâlik ile Huzeyme b. Sabit ve Usâme b.
Zeyd'den naklen rivayet etti. (Demişlerki):
Resûlullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu...
Râvi Şu'be'nin hadîsi
mânâsında rivayette bulunmuştur.
97-م 3 - (2218) وحدثنا
عثمان بن أبي
شيبة وإسحاق
بن إبراهيم.
كلاهما عن
جرير، عن
الأعمش، عن
حبيب، عن إبراهيم
بن سعد ابن
أبي وقاص قال:
كان أسامة بن
زيد وسعد
جالسين
يتحدثان.
فقالا: قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. بنحو
حديثهم.
{m-97-3}
Bize Osman b. Ebî Şeybe
ile tshâk b. İbrahim ikisi birden Cerîr'den, o da A'meş'den, o da Habîb'den, o
da İbrahim b. Sa'd b. Ebî Vakkâs'dan naklen rivayet ettiler. İbrahim şöyle
demiş: Usâme b. Zeyd ile Sa'd oturmuş konuşuyorlardı.
Resûlullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: ... dediler.
Râvi yukarkilerin hadîsi
gibi rivayette bulunmuştur.
97-م 4 - (2218) وحدثنيه
وهب بن بقية.
أخبرنا خالد
(يعني الطحان)
عن الشيباني،
عن حبيب بن
أبي ثابت، عن
إبراهيم بن
سعد بن مالك،
عن أبيه، عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم. بنحو حديثهم.
{m-97-4}
Bana bu hadîsi Vehb b.
Bakıyye dahî rivayet etti. (Dediki): Bize Hâlid (yâni Tahhân) Şeybânî'den, o da
Habîb b. Ebî Sâbit'ten, o da ibrahim b. Sa'd b. Mâlik'den, o da babasından, o
tla Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'den naklen yukarkilerin hadîsi gibi
haber verdi.
İzah:
Bu hadîsi Buhârî
«Kitâbü'l-Enbiya»'da tahrîc etmiştir.
Taun : Vücûdun dirsek,
koltuk, el ve parmak gibi yerlerinde çıkan ve şiddetli ağrılara, şişkinliklere
sebep olan yaralardır. Yaranın etrafı siyah, yeşil veya menekşe rengi olur.
Hastada kalb çarpıntısı ve kusma gibi araz görünür.
Veba: Bâzılarına göre
taundur. Muhakkak ulemâya göre ise yeryüzünün bir tarafında mûtadın hilâfına zuhur
eden pek çok insanların yakalandığı bir hastalıktır. Başka zamanlarda
hastalıklar muhtelif olduğu halde veba'da yalnız bir nevi olur. Bu zevata göre
taunla veba arasında umum ve husus mutlak vardır. Her taun vebadır. Fakat her
veba taun değildir. Bu hadîslerde taunun Benî İsrail 'e azâb olarak
gönderildiği bildirilmektedir. Müslümanlar için ise rahmetdir. Nevevî : Tâun bu
ümmet için bir rahmet ve şehâdettir. Buhari ile Müslim'in rivayet ettikleri bir
hadîs de :
«Taundan öien
şehiddir...» denildiği gibi, başka bir hadîste de :
«Taun bir azâb idi.
Allah onu dilediğinin üzerine gönderirdi. Nihayet onu mü'minlere rahmet yaptı.
Eğer bir kul tauna tutulur da bulunduğu yerde sabrederek bekler, Allah'ın
takdirinden başka kendisine bir şey isabet etmiyeceğini bilirse, o kimseye
şehîd ecri kadar sevab verilir.» buyurulmuştur...» diyor.
Hadîs-i şerifteki
ricz'den murad da azabdır. Râvi ricz mi, yoksa azab mı denildiğinde ve keza
Benî İsrail'e mi, yoksa sizden öncekilere mi buyurulduğunda şekketmiştir.
Bu rivayetlerde taun
hastalığı zuhur eden yere girmek ve taundan kaçmak için o yerden çıkmak yasak
edilmektedir. Kaçmak için değil de arızî bir sebeple o yerden çıkmakta beis
yoktur. Cumhur ulemânın kavli budur. Hattâ Hz.
Aişe (Radiyallahu anhâ);
«Taundan kaçmak,
harbden kaçmak gibidir.» demiştir. Ulemâdan bâzıları taun hastalığı bulunan
yere girmeyi ve ondan kaçmak için o yerden çıkmayı caiz görmüşlerdir. Bu kavil
Hz. Ömer'le, Ebû Mûsa'l-Eş'ârî, Mesrûk ve Esved b. Hilâl 'den rivayet
olunmuştur. Hattâ Amr b. Âs'ın: «Bu azabdan geçitlere, vadilere ve dağ
tepelerine kaçın!» dediği rivayet olunur. Bunlar hadîsteki nehyi te'vil ederek:
«Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) tâunlu beldeye girip çıkmayı mukadder
olmayan bir şey başa gelir korkusuyla yasak etmemiştir. Lâkin fitne çıkmasın,
halk o yere gelen kimsenin helakini gelişine, kaçanın selâmetini de kaçışma
bağlamasın diye nehiy buyurmuştur...» derler.
Nevevî diyor ki: «Sahîh
olan yukarda arzetiğimiz gibi taun zuhur eden yere girmenin ve taundan kaçmak
için o yerden çıkmanın men edilmesidir. Çünkü sahîh hadîslerin zahiri bunu
gösterir.»
Taundan kaçmak için
değil de, herhangi bir iş veya meşguliyetle o yerden dışarı çıkmak bütün
ulemâya göre caizdir.
«Sizi ancak ondan
kaçmak çıkarır...» diye terceme ettiğimiz cümlesi bâzı nüshalarda merfu'
bâzılarında mensub olarak rivayet edilmiştir. Fakat gerek ibare gerekse mânâ
itibariyle ikisi de müşkildir. Kaadî İyad: «Bu rivayet lisan âlimlerine göre
zayıftır, mânâyı bozmaktadır. Çünkü zahirine göre herhangi bir sebeple tâunlu
yerden çıkmak memnu, yalnız taundan kaçmak için çıkmak memnu değildir, mânâsına
gelir ki, bu da maksadın tam zıddıdır.» diyor.
Ulemâdan bir cemâat bu
cümledeki «illâ» nın râvi tarafından yanlışlıkla getirildiğini söylemişlerdir.
Hadîsin doğru şekli sair rivayetlerde olduğu gibi, onu hazfederek okumaktır.
Hadîs-i şerîf zararlı
şeylerden ve onların sebeplerinden korunmaya, âfet ve musibet zamanında
Allah'ın kazasına teslimiyet göstermeye teşvik etmektedir.