|
YOLCULUKTA NAMAZ |
A. YOLCULUKTA NAMAZLARI
BİRLEŞTİREREK KILMANIN HÜKMÜ
Uzun yolculukta; öğle ve
ikindi namazlarının cem-i takdim ve cem-i tehir şeklinde birleştirilerek kılınması
caİzdir. Akşam ve yatsı namazlarının da bu şekilde kılınması caizdir.
[Zayıf] bir görüşe göre
kısa yolculukta da bu şekilde kılınabilir. Kişi birinci namazın vaktinde
yolculuğa devam ediyorsa iki namazı cem-İ tehir şeklinde kılması aksi takdirde
cem-i takdim şeklinde kılması daha faziletlidir.
A. UZUN YOLCULUKTA
B. KISA YOLCULUKTA
C. BİRLEŞTİRİLEREK
KILINAMAYACAK NAMAZLAR
D. BİRLEŞTİREREK Mİ
AYRI OLARAK MI KILMAK DAHA FAZİLETLİDİR?
E. CEM-İ TAKDİM Mİ
CEM-İ TEHİR Mİ DAHA FAZİLETLİDİR?
A. UZUN YOLCULUKTA
1) Uzun-mübah yolculukta
öğle ve ikindi namazlarının öğle vaktinde cem-İ takdim şeklinde veya ikindi
vaktinde cem-i tehir şeklinde birleştirilerek kılınması caizdir.
Zerkeşi'nin nakledip
muteber gördüğü görüşe göre Cuma namazı da cem etme bakımından öğle namazı
gibidir. Orneğin yağmur sebebiyle birleştirerek kılma böyledir. Hatta Cuma
namazı bu konuda diğerlerinden de önceliklidir.
2) Cuma namazının cem-i
tehir şeklinde kılınması mümkün değildir; çünkü vaktinden sonraya ertelenmesi söz
konusu olamaz.
3) Uzun-mübah yolculukta
akşam ve yatsı namazlarının da cem-i takdim ve cem-i tehir şeklinde kılınması
caizdir.
Cem-i tehir şeklinde
namazları cem etmenin caiz olduğuna dair delil Buhari ve Müslim'in Enes ve İbn
Ömer'den naklettikleri hadistir. (Buhari. Taksirü's-salat, 1091; Müslim,
Salatü'l-müsafirin, 1622)
Cem-i takdimin caiz
olduğunun delili ise İbn Hibban ve Beyhaki'nin Muaz'dan rivayet ettiği
hadistir. Tirmizi bu hadisin hasen olduğunu söylemiştir. (Tirmizi,
Ebvabü's-salat, 553; BeyhaKi, Salat, III, 145; İbn Hibban, Salat, 1593)
4) Adet dönemini
bilemeyen kadın -Ziyadetü'r-Ravda ve elMecmu'da belirtildiğine göre-
namazlarını cem-i takdim şeklinde birleştirerek kılamaz.
El-Mühimmat'ta şöyle
denilmiştir: Bunun sebebi şudur: iki namazı birincinin vaktinde birleştirmenin
şartı birincinin kesin olarak veya zanna göre sahih olarak geçmiş olmasıdır.
Örneğimizde bu söz konusu değildir. İki namazı ikincinin vaktinde birleştirme
de ise böyle bir durum bulunmamaktadır.
Zerkeşi şöyle demiştir:
Su ve toprak bulamayıp teyemmümle namaz kılan kişi ve namaz borcu üzerinden
düşmeyen tüm şahıslar da bu konuda adetini bilemeyen kadın ile aynı hükümdedir.
Hocamız Zekeriya
el-Ensan, Zerkeşi'nin bu sözü ile ilgili olarak "teyemmümle"
ifadesini zikretmeseydi daha iyi olurdu demiştir. Bu durumda teyemmüm yapmadan
namaz kılanı da kapsamış olacaktı.
B. KISA YOLCULUKTA
Şafii'nin eski görüşüne
göre kişi kısa yolculukta da -nasıl ki nafile namazlarını binek üzerinde
kılabiliyorsa- namazlarını kısaltarak kılabilir.
Karşı görüşün delili
"namazların birleştirilerek kılınmasını kısaltılarak kılınmasına kıyas
etmek"tir.(Kıyas)
Diğer namazın vaktinde
birleştirilerek kılınan namaz edadır. Çünkü her iki namazın vakti bir olmuştur.
C. BİRLEŞTİRİLEREK
KILINAMAYACAK NAMAZLAR
1) Metinde zikredilen
ifadelerle "sabah namazının bir başka namazla birleştirilmesi" ve
"ikindi ile akşam ın birleştirilmesi" dışarıda bırakılmıştır. Bunlar birleştirilerek
kılınmaz; çünkü bununla ilgili bir uygulama nakledilmemiştir.
2) Namazlar hazarda
[yani ikamet halinde iken, yolcu değilken] birleştirilerek kılınmaz.
3) Kısa yolculukta
-Mekke'de oturan şahıs için bile olsa- namazlar birleştirilerek kılınmaz.
4) Günah amaçla yapılan
yolculukta namazlar birleştirilmez.
D. BİRLEŞTİREREK Mİ
AYRI OLARAK MI KILMAK DAHA FAZİLETLİDİR?
Nevevl'nin
"caizdir" ifadesi, yolculukta namazları birleştirmeden ayrı ayrı
kılmanın daha faziletli olduğunu göstermektedir. Böylece Ebu Hanife'nin farklı
görüşünden de kurtulmuş olunur. Nevevi bunu er-Ravda'da istisna yapmaksızın
zikretmiştir.
(Mahir: Günümüzde Otobüs
- Gemi - Tren gibi vasıtalarla yolculuk sırasında, aktarmalarda zamanın nasıl
hızlı geçtiğini dikkate alırsan; ruhsata sarıl derim! Zira kaçan farz'ın
yerini, tüm kaza yada nafileler birleşse tutamaz.)
[istisnalar]
1. Ancak Cüveyni'nin
dediği gibi hac esnasında Arafafta, İsnevi'nin dediği gibi Müzdelife'de
namazları cem etmek bu hükümden istisna edilir; çünkü orada namazları cem
ederek kılmanın daha faziletli olduğu konusunda [mezhepler arasında] ittifak
vardır. Zira Nebi {s.a.v.)'in uygulaması sebebiyle böyle yapmak daha
faziletlidir.
Hacda namazları cem
ederek kılmanın sebebi [nedir? Bu konuda İmam Şafil {r.a.)'ye ait iki görüş
bulunmaktadır:]
[Birinci görüş]: Daha
güçlü görüşe göre bunun sebebi yolculuktur, hac değildir. Bu konu
"hac" bölümünde gelecektir.
[İkinci görüş]: Nevevi
Mensekü'l-kebır adlı eserinde bunun sebebinin hac olduğu görüşünü doğru
bulmuştur. Bu, diğer kitaplarında sahih gördüğü görüşlere aykırıdır.
2. Yine şüphe eden ve
ruhsattan yüz çeviren kimsenin de namazları birleştirerek kılması -Beğavi'nin
et-Ta'lık adlı eserindeki ifadesinden ve diğerlerinin sözlerinden anlaşıldığına
göre- daha faziletlidir.
3. Birleştirerek
kılındığında cemaatle kılınıyorsa veya sürekli abdestsizlik sebebi olan özür
bulunmaksızın kılabiliyorsa yahut avretini açmaksızın kılabiliyorsa -Ezrat'nin
dediği üzere- birleştirerek kılmak daha faziletlidir.
4. [namazları ayrı ayrı
kılması halinde] Arafat'ı kaçırmaktan veya bir esiri kurtarmak için düşmana
yetişmesi gerektiği halde [namazları ayrı ayrı kılsa] yetişememekten korkan
kimsenin namazları birleştirerek kılması daha faziletlidir.
E. CEM-İ TAKDİM Mİ CEM-İ
TEHİR Mİ DAHA FAZİLETLİDİR?
Kişi -Arafattan yola
çıkıp Müzdelife'ye giden ve orada geceleyen kimsenin durumunda olduğu gibi-
birinci namaz esnasında yolculuk halinde ise ve ikinci namaz vaktinde
konaklıyorsa cem-i takdim şeklinde namazları birleştirmesi daha faziletlidir.
Aksi takdirde yani birinci namaz vaktinde yolculuk yapmıyorsa, konaklıyorsa,
ikinci namaz vaktinde yolculuk yapıyorsa cem-i tehir şeklinde namazları
birleştirmesi daha faziletlidir.
[*] - Bu hükmün
gerekçesi Buhari ve Müslim'in(1) öğle ve ikindi hakkındaki, Ebu Davud ve diğer
hadisçilerin ise akşam ve yatsı namazı hakkındaki rivayetleridir. (2)
---Tahric: (1) Buhari, Taksirü's-salat, 1089; Müslim, Salatü'l-müsafirin, 1580
- (2) Ebu Davud, Salat, 1212; Nesai, Mevakit, 590
Ayrıca bu şekilde
hareket etmek, yolcunun durumuna daha uygundur.
Metindeki ifadeye dair
benim yaptığım açıklama, alimlerin sözlerinin zahirinden anlaşılan durumdur.
Geriye kişinin her iki
namaz vaktinde de yolculuğa devam etmesi veya her ikisinde de konaklaması
kalmıştır. Öyle anlaşılıyor ki bu iki durumda cem-i tehir yapmak daha
faziletlidir; çünkü ikinci namazın vakti hakikatte birincinin de vaktidir.
Ancak birincinin vakti ikincinin vakti değildir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
B. YOLCULUKTA
NAMAZLARI CEM-i TAKDİM ŞEKLİNDE BİRLEŞTİREREK KILMANIN ŞARTLARI