|
CENAZE NAMAZI |
2. CENAZE NAMAZININ
SÜNNETLERİ
[Cenaze namazının
sünnetleri şunlardır]:
1. Tekbirlerde ellerini
kaldırmak
2. Kıraati gizli yapmak.
[Zayıf] bir görüşe göre
gece kılınan cenaze namazında kıraat açıktan yapılır.
3. Daha doğru görüşe
göre euzü okumak menduptur, namaza başlama duasını okumak mendup değildir.
4. Kişi üçüncü tekbirde
''Allahümme Mza abdüke vebnü abdeyke" duasını sonuna kadar okur. Bu duadan
önce şu duayı okur:
AlIahümmeğfir lihayyina
ve meyyitina ve şahidina ve gaibina ve sağirina ve kebirina ve zekerina ve
ünsana. Allahümme men ahyeytehu. minna fe ahyihi ale'l-İslam ve men
teveffeytehu. minna feteveffehu. ale'l-iman
5. Çocuğun cenaze
namazını kılarken ikinci dua ile birlikte şunu da okur:
Allahümmec'alhu faratan
li ebeveyhi ve selefen ve zühran ve izaten ve'fibaren ve şeflan ve sakil bihi
mevazinehüma ve efriğissabra ala kulubihima.
6. Dördüncü tekbirde şunu
söyler: Allahümme la tahrimna ecrahu ve la teftinna ba'dehu.
A. TEKBİRLERDE ELLERİ
KALDIRMAK
B. FATİHA SURESİNİ
GİZLİ OKUMAK
C. EUZÜ OKUMAK
D. ÜÇÜNCÜ TEKSİRDEN
SONRA CENAZE DUASI OKUMAK
E. DÖRDÜNCÜ TEKBİRDEN
SONRA OKUNACAK DUA
A. TEKBİRLERDE ELLERİ
KALDIRMAK
Kişinin -diğer
namazlarda olduğu gibi- cenaze namazı tekbirlerinde ellerini omuzları hizasına
kadar kaldırması ve her tekbirden sonra göğsünün altına koyması sünnıettir.
B. FATİHA SURESİNİ
GİZLİ OKUMAK
[Cenaze namazında Fatiha
suresi açıktan mı yoksa gizli mi okunur? Bu konuda mezhep içinde iki
görüşbulunmaktadır]
[Birinci görüş]
Kişi cenaze namazını
geceleyin kılsa bile Fatiha suresini gizli okuması sünnettir.
[*] - Çünkü Ebu Ümame Se
hı b. Huneyf şöyle demiştir: Cenaze namazında tekbir getirmek, sonra Fatiha
suresini gizli olarak okumak, sonra Nebi (s.a.v.)' e salavat getirmek, sonra
yalnızca ölü için dua etmek ve selam vermek sünnetlendir. (Nesai, Cenaiz, 1988;
Abdürrezzak, Musannef, 3, 493. Hadisin senedi sahihtir)
Cenaze namazı
"[Fatiha'dan sonra] sure okumanın meşru olmaması" bakımından akşam
namazının üçüncü rekatına benzer.
[*] - Daha önce İbn
Abbas'ın Fatiha suresini açıktan okuduğu geçmişti.
Buna şu şekilde cevap
verilmiştir:
[&] - Ebu Ümame'nin rivayeti
daha sahihtir.
[&] - Ayrıca İbn
Abbas, "bunun sünnet olduğunu öğrenesiniz diye sesli okudum"
demiştir. EI-Mecmu'da şöyle denilmiştir: "Yani namazda Fatiha okumanın
emredildiğini bilesiniz diye yaptım".
[İkinci görüş]
[Zayıf] bir görüşe göre geceleyin
kılınan cenaze namazında yalnızca Fatiha suresi açıktan okunur; çünkü bu
"gece namazı" hükmündedir.
Nebi {s.a.v.}'e salavat
okumak ve ölü için dua etmeye gelince; bunların gizli okunması gerektiği
konusunda görüş birliği vardır.
Tekbir ve selamın sesli
olarak söyleneceği konusunda da alimler ittifak etmiştir.
Nevevi'nin konuyu
yalnızca Fatiha suresiyle sınırlı olarak ifade etmesi görüş ayrılığı
sebebiyledir.
C. EUZÜ OKUMAK
["Euzü" ve
"başlama duası" okumanın mendup olup olmadığı konusunda mezhep içinde
üç görüş vardır]:
[Birinci görüş]
Daha doğru olan görüşe
göre euzü okumak menduptur. Çünkü Kur' an' dan bir şeyokumadan önce Euzü okumak
sünnettir. Bu yüzden Fatiha'dan sonra amin demek sünnet olduğu gibi öncesinde
euzü okumak da müstehaptır.
Diğer namazlarda euzünün
gizli okunmasına kıyasla cenaze namazında da euzü gizli okunur.
Namaza başlama duasını
okumak ise -bu dua uzun olduğu için- mendup değildir.
[İkinci görüş]
"Amin" demek müstehap
olduğu gibi euzü ve başlama duası okumak da müstehaptır.
[Üçüncü görüş]
"Amin" sözü
kısa olduğu halde bunlar uzun olduğu için bunları okumak müstehap değildir.
Cenaze namazında namaza
başlama duasını okumak sünnet olmadığı gibi Fatiha suresinden sonra bir sure
okumak da sünnet değildir.
Alimlerin sözünün
zahirinden "kabirde kılınan cenaze namazı" ve "gıyabı cenaze
namazı"nda da hükmün böyle olduğu anlaşılmaktadır; çünkü Hocam Remli'nin
belirttiği üzere cenaze namazı hafif [kısa] kılınma üzerine dayalı bir
namazdır.
D. ÜÇÜNCÜ TEKSİRDEN
SONRA CENAZE DUASI OKUMAK
A. ERGENLİK ÇAĞINI
GEÇMİŞ OLAN ERKEK CENAZESİ İÇİN YAPILACAK DUA
Cenaze namazı kılan
kişinin üçüncü tekbirden sonra şu duayı okuması menduptur:(Bu duanın tamamı
el-Muharrer ve diğer eserlerde zikredildiği halde Nevevi çok meşhur olduğundan
zikretmemiştir. Ancak biz istifadenin tam olarak gerçekleşmesi için duanın
tümünü zikrediyoruz. (Şirbini)
> Allahümme haza
abdüke vebnü abdik. Harace bin reuhi'ddünya ve seatiha ve mahbubihi ve
ehibbaihi fihi ila zulmeti'l-kabri ve ma hüve lakihi. Kane yeşhedü elia ilahe
illa ente ve enne Muhammeden abdüke ve rasulüke ve ente a'lemu bih.
Allahümme innehu nezele
bike, ente ekramü'l-ekramine ve dayfü'l-kirami la yudam, ve ente hayru menzulin
bih, ve asbaha fakirun ila rahmetike ve ente ganiyyün an azabih. Ve kad ci'nake
rağibine ileyke, şüfeae leh.
Allahümme in kane
muhsinen fezid fi ihsanihi ve in kane müslen fetecavez anhu ve lakkihi bi
rahmetike rıdake ve kıhi fitnete'l-kabri ve azabih. Vefsah lehu fi kabrihi ve
cafi'l-arda an cenbeyhi ve lakkihi bi rahmetike'l-emne min azabike hatta
teb'asehu ila cennetike ya erhame'r-rahimin.
Meali: Allah'ım! Bu
senin kulundur ve iki kulunun oğludur, dünyanın rahatlık ve genişliğinden, sevdiği
kimselerden ve sevdiği şeylerden ayrılarak kabrin karanlığına ve kabirde
karşılaşacağı şeylere geliyor. O, [hayatta iken] senden başka ilah olmadığına
ve Muhammed'in senin kulun ve resulün olduğuna şahitlik ederdi. Zaten sen onu
[bizden] daha iyi bilirsin.
Allah'lm! O sana konuk
oldu, sen ikram edenlerin en cömertisin. Cömert kimselerin misafirleri
haksızlığa uğramaz. Sen, misafirlerin konuk olduğu en hayırlı varlıksın. Bu
kulun senin rahmetine muhtaç hale geldi, sen ona azap etmekten müstağnısin. Sana
onun [affedilmesi için] ümitli bir şekilde aracı olarak geldik.
Allah'ım! Şayet bu
kulun iyi bir kimse ise onun iyiliğini arttır, şayet kötü bir kimse ise o[na
azap etmekten] vazgeç ve onu rahmetinle rızana kavuştur, onu kabrin fitnesinden
ve azabından koru. Onun için kabrini genişlet, yeri onun iki yanından
uzaklaştır, onu rahmetinle -cennetine ulaşıncaya dek- azabından güvenliğe
kavuştur ey merhametlilerin en merhametlisi)
İmam Şafii (r.a.) bu duayı
rivayetlerden toplayarak bir araya getirmiş, mezhebimizin alimleri de bu duayı
okumayı güzel bir iş olarak kabul etmişlerdir.
[*] - Müslim, Avf b.
Malik'ten şunu rivayet etmiştir: Nebi (sollollohu oleyhi ve sellem) bir cenaze
namazı kılıyordu, onun şu duayı okuduğunu duydum: Allahümmeğfir lehu verhamhu
va'fu anhu veafih ve ekrim nüzülehu ve vessi' müdhalehu. Veğsilhu bi main ve
selcin ve berad. Ve nakkihi mine'l-hataya kema yünekka's-sevbü'l-ebyadu
mine'd-denes, ve ebdilhu darun hayran min darihi ve ehlen hayran min ehlihi ve
zevcen hayran min zevcihi ve kıhi fitnete'l-kabri ve azabe'n-nar.(Müslim,
Cenaiz, 2231) (11)
Avf şöyle demiştir:
"Keşke ölen ben olsaydım" diye temennı ettim.
(11) Meali: Allah'ım
onu bağışla ve merhamet et, onu affet ve afiyette kıL. Onu ikram ~~erek konuk
et, gireceği yeri genişlet, onu su, kar ve dolu ile yıka. Beyaz elbisenin
kirden temizlenmesi gibi onu [günahlardan] temizle. [Dünyadaki] evinden daha
hayırlı bir ev, ailesinden daha hayırlı bir aile, eşinden daha hayırlı bir eş
ver. Onu kab ir fitnesinden ve ateş azabından koru.
B. KADIN CENAZESİ İÇİN
OKUNACAK DUA
Yukarıdaki dua, ergenlik
çağını geçmiş erkek için okunacak olan duadır. Şayet ölen kişi kadın ise
"Allahümme haza abdüke" ifadesi yerine "Allahümme hazihı emetüke"
ifadesini kullanır, ayrıca duada geçen erkek zamideri yerine dişi zamirleri
kullanılır.
Kadın cenazesi için
namaz kılarken yukarıdaki duayı aynen okusa ve bu duada yer alan erkek
zamirleri ile "şahıs" ifadesini kasdetse er-Ravda' da belirtildiği ne
göre bunun zararı olmaz.
C. ÇİFT CİNSİYETLİ ŞAHIS
CENAZESİ İÇİN OKUNACAK DUA
Şayet ölen kişi çift
cinsiyetli bir şahıs ise;
İsnevı şöyle demiştir:
"Allahümme haza memluküke" vb. bir ifade kullanmak uygun olur. Şayet
ölen kimse babası bilinmeyen bir veled-i zina ise kıyasa göre duayı okuyan kişi
"vebnü emetike" demekle yetinir.
Kıyasa göre kişi ölünün
erkek mi kadın mı olduğunu bilemezse dua ederken "memIOküke" vb.
ifadeler kullanır.
Bazı Meseleler:
1. Kişinin [ölen kişinin
cinsiyeti ne olursa olsun Arapça müzekker / erkek sigası olan]
"şahıs" veya "ölü" kelimelerini kastederek duadaki
zamirleri erkek zamiri gibi okumasında veya [Arapça müennes / dişi sigası olan]
"cenaze" kelimesini kastederek dişi zamiri gibi okunmasında bir
sakınca yoktur.
2. Kişi, erkek ve kadın
cenazelerden oluşan bir grubun cenaze namazını kılacak olduğunda buna uygun
zamirler zikreder.
Küçük çocuğun cenaze
namazında ne okunacağı konusu birazdan gelecektir.
3. Yukarıda [a maddesinde]
geçen duadan önce şu duayı okumak menduptur:
Allahümmeğfir li hayyina
ve meyyitina ve şahidina ve gaibina ve sağirina ve kebirina ve zekerina ve
ünsana. Allahümme men ahyeytehu minna fe ahyihi ale'I-İslam ve men teveffeytehu
minna feteveffehu ale'l-iman.
Bu hadisi Ebu Davud,
Tirmizi ve diğerleri rivayet etmişlerdir.(Ebu Davud, Cenaiz, 3201; Tirmizi,
Cenaiz, 1024; Nesai, Cenaiz, 1985; ibn Mace, Cenaiz, 1498)
Tirmizi dışındaki
hadisçiler 'fillahümme id tahrimnd ecrahU ve Id teftinnd ba'dehU"
ifadesini de eklemişlerdir.(Ahmed b. Hanbel, Müsned, 6, 71; Taberani,
Mu'cemü'l-kebir, 12, 60)
Bu duanın diğerinden
daha önce okunmasının sebebi Müslim'in rivayet ettiği hadisin lafzıdır. Ayrıca
diğer duanın aksine bu dua ölü için [doğrudan] duayı içermektedir. Diğerinin
bir kısmı mana ile bir kısmı ise lafızIa rivayet edilmiştir.
Bu iki duayı birlikte
okuma konusunda el-Muharrer ve eş-Şerhu's-sağir de Nevevi gibidir. Nevevi
er-Ravda ve el-Mecmu'da temas etmemiştir.
D. KÜÇÜK ÇOCUĞUN CENAzE
NAMAZINDA OKUNACAK DUA
Kişinin -ergenlik çağına
ulaşmamış olan- küçük erkek veya kız çocuğu cenazesinde [bir önceki maddede
zikredilen dua ile birlikte] şöyle demesi menduptur:
Allahümmec'alhu faratan
li ebeveyhi ve selefen ve zühran ve izaten ve'tibaren ve şefian ve sakil bihi
mevazınehüma ve efriğissabra ala kulubihima.
Bu duanın açıklaması
şöyledir:
Allah'ım! -gerek erkek
gerekse kız olsun- bunu ana-babası için bir öncü kıl, yani ana-babasının
ahiretteki maslahatlarını hazırlamak üzere önden giden bir öncü, selef, hazine,
mev'ize [veya vaiz], ibret ve şefaatçi kıl. Onun vesilesiyle ana-babasının
terazilerini ağırlaştır, kalplerine sabır yağdır.
Duruma uygun olan bir
dua olduğu için bunun okunması menduptur. Nevevi el-Mecmu, er-Ravda ve
Aslü'r-Ravda'da buna şu ifadeleri de eklemiştir:
''Allahümme la teftinna
ba'dehu ve la tahrimna ecrahu"
Ölü dişi olursa zamirler
de müennes yapılır. Çift cinsiyetli şahıs için dua okurken yukarıda
belirttiğimiz ifadeler kullanılır.
[*] - Küçük kız ve erkek
çocuk için dua yapılacağına dair delil Muğıre'nin rivayet ettiği hadiste yer
alan şu ifadedir: Düşük olan çocuk için cenaze namazı kılınır, ana-babasının
afiyette olması ve merhamet edilmesi için dua edilir. (Ebu Davud, Cenaiz, 3180;
Tirmizi, Cenaiz, 1031; Nesai, Cenaiz, 1947)
Çocuk için yukarıda
geçen duayı yapmak yeterlidir. Bu, alimlerin "duanın yalnızca ölü için
yapılmış olması şarttır" şeklindeki ifadeleri ile çelişmez: Çünkü bu konu
ile ilgili özel bir nas bulunmaktadır. Ancak kişi yalnızca ölen için dua etse
bu yeterlidir.
Buluğa yaklaşmış çocuğun
[mürahik'in] buluğa erişip erişmediğinde tereddüt hasıl olursa ihtiyata uygun
olan davranış onun için bu duanın yapılması, üçüncü tekbirden sonra da ona özel
dua yapılmasıdır.
İsnevi şöyle demiştir: Alimlerin
belirttiği bu duanın okunması; ana-babası hayatta iken ölen çocuk için de böyle
olmayan çocuk için de eşittir.
Zerkeşi şöyle demiştir:
Bu dua, ana-baba Müslüman ve hayatta ise okunur. Şayet böyle olmazsa hale uygun
olan bir dua yapılır.
ZerkeşI'nin bu görüşü
[İsnevı'nin görüşünden] daha uygundur. Ezrai şöyle demiştir.
[Ölen çocuğun
ana-babasının] Müslüman olup olmadığı bilinmese yaygın durum ve içinde
bulunulan ülkenin İslam ülkesi olması dikkate alınarak Müslümanlara uygulanan
hükümler uygulanır.
Evla olan, özellikle de
kafirlerin çoğunlukta bulunduğu bir bölgede bu şekildeki bir çocuk için dua
ederken "şayet ana-babası Müslüman ise" şeklinde bir kayıtla duayı
okumaktır.
Küçük çocuklar, esir
edilen anne-babalarına bağlı kabul edildiğinden bu şekildeki küçük kız ve erkek
çocuğu öldüğünde onların bağışlanması için ve ana-babalarına şefaat etmeleri
için dua etmek haram olur.
Ana-babadan birinin
Müslüman olduğu, diğerinin kafir olduğu bilinse veya şüphe edilse, -yukarıda
geçen açıklamalardan- bunun hükmünün ne olacağı kapalı değildir.
E. DÖRDÜNCÜ TEKBİRDEN
SONRA OKUNACAK DUA
Dördüncü tekbirden sonra
şu duayı okumak menduptur: Allahümme la tahrimna ecrahu ve la teftinna ba'dehu
"Allah'ım bizi onun ecrinden mahrum bırakma": Yani bizi ona dua etme
ecrinden veya onun musibetinin ecrinden mahrum bırakma demektir. Çünkü
Müslümanlar, başlarına gelen musibetler konusunda tek bir kişi gibidirler.
"Bizi onun
ölümünden sonra fitneye düşürme": Yani günahlarla imtihan etmek suretiyle
fitneye düşürme.
Bazıları -ki Şeyh Ebu
İshak eş-Şirazi de et-Tenbih adlı eserinde bunu yapmıştzr- bu duaya şunu da
eklemiştir: "Vağfir fena ve lehu".
Dördüncü tekbirden sonra
duayı uzatmak sünnettir; çünkü erRavda'da belirtildiği üzere Nebi (s.a.v.) bunu
yapmıştır. (Müstedrek, Cenaiz, 1 360. Hakim bu hadisin sahih olduğunu
söylemiştir.)
Kişi [duayı uzattığı
takdirde] ölünün bedeninin değişime uğrayacağından veya sünnetlere riayet
etmesi halinde bedeninde bir yarıImanın meydana geleceğinden korkarsa -Ezrai'nin
dediği üzere- kıyasa uygun olan yalnızca rükünlerle yetinmektir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
3. CENAZE
NAMAZINDA İMAMDAN GERİDE KALMA