|
AKİDDE MUHAYYERLİK |
B. SATIM BEDELİNİN SATICI
ELİNDE TELEF OLMASI
Satılan mal telef
olmamakla birlikte satım bedeli satıcının elinde telef olsa [ve müşteri bundan sonra
malda bir kusur tespit etse] malı satıcıya geri verir ve [şayet satım bedeli
misli bir mal ise] satım bedelinin mislini veya [şayet kıyemı bir mal ise]
kıymetini [satıcıdan] alır.
1. Satılan mal telef
olmamakla birlikte [satıcı tarafından teslim alınan] satım bedeli;
[a] - Gerçekten telef
olsa,
[b] - veya şer'ı açıdan
telef olmuş hükmünde olsa örneğin satıcı, satım bedeli olarak aldığı köleyi
azat etse, onunla özgürlük sözleşmesi yapsa, vakfetse, cariyeden çocuk sahibi
olsa
[onu ümmüveled kılsa],
[c] - veya bedel,
satıcının mülkiyetinden çıkıp başkasının mülkiyetine geçse,
[d] - yahut mal üzerinde
rehin gibi başkasına ait bağlayıcı bir hak söz konusu olsa
Daha sonra müşteri malın
kusurlu olduğunu tespit edip kusurdan dolayı malı geri vermek istese, vermesine
engel durumlardan herhangi biri bulunmadığından malı geri verebilir.
Bedelolarak verdiği şey mislı mallardan ise satım bedelinin mislini, kıyemı
mallardan ise kıymetini satıcıdan geri alır. Çünkü satım bedeli satıcının
elinde duruyor olsaydı müşteri onu almayı hak edecekti. Bedel telef olduğuna
göre -telef olan diğer mallara kıyasla- satıcı onu tazmin eder.
2. er-Ravda ve
eş-Şerhu'l-kebir'de belirtildiğine göre satım bedelinin değeri belirlenirken satım
anından bedelin teslim edildiği ana kadar malın sahip olduğu en düşük değer
dikkate alınır. Bu hüküm, Rafrı ve Nevevi'nin daha önceki mesel ed e geçen erş
konusundaki hükümlerine aykırıdır. Bununla birlikte bu hüküm, el-Minhac'ın o
bölümündeki hükme uygundur.
İsnevi şöyle demiştir:
"Doğru olan, ikisinin birbirine eşit olmasıdır".
Eş-Şerhu's-sağir'de bu
konuyu ele alırken kullanılan ifade şöyledir: "Akdin yapıldığı gün ve
satım bedelinin teslim edildiği günkü değerden en düşük olanı dikkate alınır."
Bu, daha önce geçen hükme uygundur.
İtimad edilecek görüşe
göre hem burada hem de diğer meselede aradaki zaman dilimi de dikkate alınır.
3. Satıcı, satım
bedelini geri vermek yerine maldaki noksanlık için müşteriye geri ödeme yapmak
veya başka bir şey vermek konusunda anlaşsa bu anlaşma sahih olmaz; çünkü bu,
feshedilen bir muhayyerlik olup düşünüp taşınma muhayyerliğine benzemektedir.
Her ikisi arasındaki ortak nokta ikisinin de kıyemı olmaması ve malı geri
vermeyi düşürmemesidir. Çünkü malı geri verme ancak bir bedel karşılığı
düşebilir, ancak bu bedel müşteriye teslim edilmemiştir. Şu var ki müşteri
anlaşmanın geçersiz olduğunu bilirse kendi kusurlu davranışı sebebiyle malı
geri verme hakkını kaybeder.
4. Malı geri verme
hakkına sahip olan kişinin malı elde tutarak bedelde geri ödeme veya indirim
talep etme hakkı olmadığı gibi satıcının da müşterinin malı geri vermesini
engelleme ve bunun yerine bedelin bir kısmını geri verme veya bedelde indirim
yapma hakkı yoktur.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
C. SATILAN MALIN
MÜLKİYETİNİN BAŞKASINA GEÇMESİ