SAHİH-İ BUHARİ

Bablar - Konular - Numaralar

KİTABU’S SEWM

<< 914 >>

باب: إذا نوى بالنهار صوما.

21- Gündüz Vaktinde Oruca Niyet Etmek

 

-وقالت أم الدرداء: كان أبو الدرداء يقول: عندكم طعام؟ فإن قلنا: لا، قال: فإني صائم يومي هذا. وفعله أبو طلحة، وأبو هريرة، وابن عباس وحذيفة رضي الله عنهم.

Ümmü'd-Derda şöyle demiştir: "Ebü'd-Derda bazen 'yemeğiniz var mı?' diye sorardı. Biz yemeğin olmadığını söylediğimizde: "O halde ben bu gün oruç tutuyorum!" derdi.  Ebu Talha, Ebu Hureyre, İbn Abbas ve Huzeyfe (r.anhum) de aynı şeyi yapmışlardır.

 

حدثنا أبو عاصم، عن يزيد بن أبي عبيد، عن سلمة بن الأكوع رضي الله عنه: أن النبي صلى الله عليه وسلم بعث رجلا ينادي في الناس يوم عاشوراء: (إن من أكل فليتم، أو فليصم، ومن لم يأكل فلا يأكل).

 

[-1924-] Seleme İbnü'l-Ekva' şöyle demiştir: "Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Aşure günü birisini görevlendirerek ashaba şu duyuruyu yapmasını söylemişti: "Kim birşeyler yemişse (günün kalan kısmını oruç tutarak) tamamlasın veya oruç tutsun, kim şu an'a kadar herhangi birşey yememişse bundan sonra da yemesin!"

 

 

AÇIKLAMA:     İmam Buharî bu başlık altında gündüz vaktinde oruca niyet etmenin sahih olup olmadığını ele almaktadır. Konuyla ilgili olarak alimler arasında görüş ayrı­lıkları bulunmaktadır. Bazı alimlere göre farz olan oruçlar İle nafile oruçlar ara­sında bu bakımdan fark bulunmaktadır. Alimlerin bir kısmı ise güneşin tepe nok­tasından batıya doğru meyletmeye başladığı zeval vaktinden önce sadece nafile oruca niyet edilebileceğini söylemişlerdir.

 

İmam Nevevî şöyle demiştir: "Bu hadis alimlerin çoğunluğu tarafından sa­vunulan şu görüşe delil teşkil etmektedir: Güneş tepe noktasına varmadan önce niyet edilerek nafile oruç tutulabilir."

 

İbnü'l-Münzir konuyla ilgili görüş ayrılıklarına değinirken şunları söylemiştir: "Sabah kalktığında oruç tutma düşüncesinde olmayan bir kimsenin şartlar değiş­tiği için nafile oruç tutmaya niyet etmesi konusunda alimler arasında görüş ayrı­lıkları bulunmaktadır. Bazılarına göre kişi, şartlar değiştiği için oruç tutmaya ka­rar verdiği andan itibaren oruç tutabilir. Nitekim Ebu Talha, Ebu Hureyre, İbn Abbas, Huzeyfe, Abdullah İbn Mesud ve Ebu Eyyub (r.anhüm) gibi sahabiler bu görüştedir. İmam Şafiî ile Ahmed İbn Hanbel de bu görüşü kabul etmiştir. Buna karşılık Abdullah İbn Ömer şöyle demiştir: 'Bir kimse geceden niyet etmedikçe veya sahura kalkmadıkça nafile oruç tutamaz.

 

İmam Malik'in nafile oruç hak­kındaki görüşü şöyledir: 'Kişi geceden niyet etmedikçe nafile oruç tutamaz. Fakat alışkanlık olarak belirli günlerde oruca devam eden kimsenin geceden niyet etmesine gerek yoktur.' Ehl-i rey'in (rey taraftarlarının) konu hakkındaki kanaati ise şöyledir: Sabah kalktığında oruç tutma düşüncesinde olmayan bir kimse gün ortasından önce şartlar değiştiği için oruç tutmaya niyet ederse tuttuğu oruç geçerli olur. Ancak zeval vaktinden sonra oruca niyet ederse bu caiz olmaz.'

 

Şafiî ekolünde diğer görüşlere göre daha doğru olarak kabul edilen görüş budur. [Niyetin zevalden önce veya sonra edilmesi arasında herhangi bir ayırım yapmaksızın {yani mutlak olarak) orucun sahih olacağına dair İbnü'l-Münzir tarafından İmam Şafiî'ye isnad edilerek nakledilen görüş İmam Şafiî'nin iki farklı görüşünden biridir. Ancak kitaplarının çoğunda bu iki durumun birbirinden ayrı olarak değerlendirildiğine dair açık ifadeler vardır.

 

İmam Malik, Leys ve İbn Ebu'z-Zi'b ise nafile oruç için gece niyet edilmesi gerektiği görüşündedir.

 

Seleme İbnü'l-Ekva'dan nakledilen bu hadisin, gece niyet edilmese bile oru­cun geçerli olacağına delil teşkil ettiği söylenmiştir. Bu bakımdan Ramazan oru­cu ile diğer oruçlar arasında herhangi bir fark yoktur. Çünkü Hz. Nebi {s.a.v), gün içinde oruç tutulmasını emretmiştir. Bu da niyetin gece vakti yapıl­masının şart olmadığını göstermektedir.

 

Fakat Aşure orucunun daha önce farz olduğu ileri sürülerek bu görüşe karşı çıkılmıştır. Bununla birlikte Aşure günü orucunun farz olmadığını söyleyen alim­lerin görüşleri daha doğru görünmektedir. Aşure günü orucunun önceden farz olduğunu varsaysak bile bu hükmün neshedildiği konusunda şüphe yoktur. Dolayısıyla bu hükümle İlgili şartlar da neshedilmiş olur. Zaten Hz. Nebi'in (s.a.v) "Kim birşeyler yemişse tamamlasın, yani oruca başlasın" şeklindeki sözü de bunu göstermektedir. Gece vakti niyet etmenin şart olduğunu söyleyenler, gündüz vakti birşeyler yiyen kimsenin orucunun geçerli olacağını kabul etmezler.

 

ibn Kudame şöyle demiştir: "Alimlerin çoğunluğuna göre Ramazan ayında günün her anında oruca niyet edilebilir, Hatta Ahmed İbn Hanbel'e göre kişinin bütün bir Ramazan ayı için bir defa (toptan) niyet edebileceği nakledilmiştir." Bu görüş, İmam Malik ile İshak'ın görüşlerine benzemektedir.