B. MALIN ÜÇTE BİRİNDEN FAZLASINI VASİYET ETMEK
Kişinin
hayatta iken bir vasi (yetkili) tayin etmesi sünnettir. Yetkili kılman; vasiyet
edenin vefatından sonra onun borçlarım ödemek, vasiyetlerini yerine getirmek,
çocuklarının işlerinin yoluna koymak gibi işleri yapar. Tayin edilen vasinin
mükellef, hür ve adil olması, kendisine vasiyet edilen işte tasarrufta
bulunmaya ehil ve müslüman olması şarttır.
En sahih
kavle göre zımminin zımmiyi vasi tayin etmesi caizdir. En sahih kavle göre,
kör olmak vasi olmaya mani değildir. Vasinin erkek olması da şart değildir.
Çocuklarına annelerini vasi tayin etmek, başka kadını veya erkeği vasi tayin
etmekten evladır. En sahih kavle göre vasi, fasıklık sebebi ile azledilir. Keza
en sahih kavle göre hakim de fasıklık sebebi ile görevinden azledilir. Ancak
halife fasıklık sebebi ile azledilemez.
Hür ve
mükellef olan her kişi, borçlarının Ödenmesi ve vasiyetinin yerine getirilmesi
için bir vasi tayin edebilir. Çocuklarının işlerini yola koymak için vasi
tayin eden kişinin, çocuklar üzerinde velayet hakkının olması gerekir. Tayin
olan vasi, vasi tayin edemez. En zahir kavle göre vasiyette bulunan kişi vasiye
izin vermişse, vasi tayin etmesi caizdir. Bir kimse: "Oğlum buluğ çağına
erinceye kadar veya Zeyd gelinceye kadar seni vasi tayin ettim." derse,
çocuk buluğ çağına ulaşıncaya kadar veya Zeyd dönünceye kadar vasi kalması
caizdir.
Dedeleri
hayatta olup velayet sıfatını taşıyorsa, onun yerine bir başkasını çocuklara
vasi tayin etmek veya onları (erkek ve kız çocuklar) evlendirmek için vasi
tayin etmek caiz değildir.
Vasi
tayin etmenin lafzı ise, bir kişinin başkasına: "Şu işleri yapmanı sana
vasiyet ediyorum veya bu işleri sana havale ediyorum." demesidir. Vasiyi
bir sene gibi belli bir zaman için tayin etmek veya falan kimse gelinceye kadar
gibi bir şeye talik ederek tayin etmek caizdir.
Vasiyet
edilen işin belli olması şarttır. Borçları ödemek, çocukların işlerini yoluna
koymak gibi. Buna göre kişi sadece: "Seni vasi tayin ediyorum."
derse, böyle bir vasiyet geçerli değildir. Kendisine vasiyet yapılan kişinin, vasiyeti
kabul etmesi şarttır. En sahih kavle göre vasiyetin kabulü, vasiyeti yapanın
ölümünden sonra olmalıdır.
Bir kimse
iki kişiyi vasi tayin eder de birinin tasarrufta bulunmasını açıkça
söylemedikçe, tek kişi tasarrufta bulunamaz. Vasiyet eden istediği zaman
vasiyetinden dönebilir. Vasiyeti kabul eden de dilediği zaman vasilikten
vazgeçebilir.
Çocuk
buluğ çağına ulaşınca vasinin kendisine yaptığı harcama konusunda anlaşmazlığa
düşerlerse vasi, yemini ile birlikte doğrulanır. Çocuk buluğa erdikten sonra
vasinin, malı kendisine verdiği konuda anlaşmazlarsa, çocuk yemini ile
birlikte tasdik edilir.