Aynı cins
yiyecek maddelerinin birbiri karşılığında satılması üç şartla caiz olur.
1- Hulul,
yani her iki mal peşin olmalıdır.
2-
Temasül, yani bedeller misli misline eşit miktarda olmalıdır.
3-
Tekabud, yani taraflar akid meclisinden ayrılmadan teslim ve tesellüm el be el
olmalıdır.
Buğdayın
arpa karşılığında satılması gibi malın cinsi ayrı ise, birinin diğerinden fazla
olması caizdir. Bununla birlikte hulul ve te-kabudun bulunması şarttır.
Taam;
gıda, meyve veya tedavi maksadıyla insan için yiyecek olan maddelerdir. Riba
ancak bu maddelerde söz konusudur. Cinsi değişik maddelerin unu, sirkesi ve
yağı ayrı cinsler sayılır. En zahir kavle göre, et ve sütün hükmü de böyledir.
Eşitlikte
kile ile olan şeylerde kile, tartı ile olan şeylerde tartı dikkate alınır. Bir
şeyin ölçüsünün kile veya tartı olduğunu tespit etmek için genellikle
Resûlüllah (a.s.)'m devrindeki Hicaz halkının adeti dikkate alınır. Ölçüsü
bilinmeyen eşyada kile, tartı, muhayyerlik veya malın elde edildiği bir usul
varsa o usûl ölçü olarak alınır diyen zayıf kaviller de vardır.
Altını
altın veya gümüşü gümüş karşılığında satmanın hükmü yiyecek maddelerinin hükmü
gibidir. Ribevi olan mallar kendi cinsleri ile tahmini olarak satılırsa, akid
sahih olmaz. Bedelleri eşit olduğu anlaşılsa da hüküm böyledir.
Meyve ve
hububatta denklik, kuruma vaktinde tahakkuk eder. Bazen denklik, olgunlaşma
vaktinin ilk döneminde dikkate alınır. Buna göre yaş hurma, yaş ve kuru hurma
karşılığında; taze üzüm, yaş ve kuru üzüm karşılığında satılamaz.
Kurutulmayan
üzüm, salatalık gibi meyve ve sebzeleri kendi cinsleri karşılığında satmak caiz
değildir. Bir kavle göre meyvenin yaş olması eşitliğin tahakkuku için
yeterlidir.
Un, kavut
ve ekmek gibi maddelerde mümaselat yeterli olmaz. Belki hububattaki denklik
habbelerde olur. Yağı çıkan susam gibi habbelerde denklik , habbelerde veya
yağda tahakkuk eder. Üzümün kuru olanında ve sirkesinde eşitlik tahakkuk eder.
Keza en sahihkavle göre, üzümün şırasında da denklik tahakkuk eder.
Sütte
denklik; katıksız süt, katıksız yağ ve katkısız kaymakta tahakkuk eder. Sütten
elde edilen peynir ve çökelek gibi diğer nevi-lerde ise denklik tahakkuk etmez.
Ateşte
pişirilen veya kızartılan veya haşlanan maddelerde denklik tahakkuk etmez.
Örneğin ısıtılarak ateşte tasfiye edilen balı mumdan ve yağı sütten ayırmak
gibi maddelerde ateşin eşitliğe zararı olmaz.
Taraflar
arasında ribevi akid cereyan eder ve mal ile paranın cinsleri ayrı ayrı ise,
bir avuç hurma ve bir dirhemi, bir avuç hurma ve bir dirhem karşılığında veya
bir avuç hurma ve bir dirhemi, iki avuç hurma veya iki dirhem karşılığında
satmak gibi veya sağlam ve kırık para ile veya bunlardan biriyle akid yapmak
gibi nevileri ayrı ayrı ise akid batıldır.
Bir
hayvanın etini, aynı cins canlı hayvan karşılğmda satmak; keza en zahir kavle
göre, eti helal olsun veya olmasın ayrı cins canlı hayvan karşılığında satmak
haramdır.
4. Bir Satışta İki Satış Akdi Yapmak
6. Bir Satışta Ayıplı İki Malı Satın Almak
8. Malın Teslimden Önceki ve Sonraki Hükmü
9. Müşterinin Malı Teslim Alması
10. Satıcının Malı Teslim Etmesi
11. Tevliye Ortaklık Murabaha ve Muhatat
14. Meyve ve Zirai Ürünlerin Satışı
15. Satıcı ve Müşterinin Anlaşmazlığı
B. SELEM (PEŞİN PARA İLE VERESİYE MAL ALMAK)
H. MÜŞTEREK KULLANILAN YERLERDE İZDİHAM YARATMAK
R. KIRAD - MUDAREBE (SERMAYE EMEK ORTAKLIĞI)
S. MÜSÂKÂT (AĞAÇLARIN BAKIMI VE SULAMA İŞİ)