4. Bir Satışta İki Satış Akdi Yapmak
6. Bir Satışta Ayıplı İki Malı Satın Almak
8. Malın Teslimden Önceki ve Sonraki Hükmü
Mal,
müşteri tarafından teslim alınmadıkça satıcının zimmetindedir. Telef olması
halinde akid fesholur ve satıcı malın bedelini alamaz. Şayet müşteri, satıcıyı
zimmetten beri kılarsa en zahir kavle göre, satıcı zimmetten kurtulmuş olmaz
ve hükümde bir değişiklik olmaz.
Müşteri
malı telef eder ve satılık mal olduğunu bilirse, bu onun için malı teslim alma
sayılır. Satılık mal olduğunu bilmezse, bunda iki görüş vardır: Bunun hükmü,
kişinin misafir olarak gasp edilmiş malını yemesinin hükmü gibidir. Mezhep
alimlerince kabul edilen rivayete göre, satıcının malı telef etmesi, malın
semavi bir afetle telef olması gibidir. En zahir kavle göre bir başkası malı
telef ederse akid fesholmaz. Müşteri dilerse akdi kabul eder ve telef edeni
borçlandırır, dilerse akdi fesheder. Bu durumda satıcı, yabancıyı (malı telef
edeni) borçlandırır.
Mal
teslimden önce semavi bir afetle ayıplı hale gelir ve müşteri akdi kabul
ederse fiyatın tümünü öder. Mal müşteri tarafından ayıplı hale gelirse, artık
onun için muhayyerlik hakkı olmaz. Bir başkası malı ayıplı kılarsa, müşteri
için muhayyerlik hakkı vardır. Ancak akdi kabul ederse malı ayıplı kılan
kişiden noksanlık farkını tazmin eder. Satıcı malı ayıplı hale getirirse mezhep
alimlerince kabul edilen rivayete göre müşteri için muhayyerlik hakkı sabit
olur. Fakat onu borçlandırma hakkı olmaz.
Müşterinin
malı henüz teslim almadan satması caiz değildir. En sahih kavle göre, henüz
teslim alınmamış malı ilk sahibine geri satmanın hükmü, başkasına satmanın
hükmü gibidir. İcare, rehin ve hîbe akidlerinde de hüküm, satış akdinin hükmü
gibidir. Müşterinin köleyi teslim almadan azad etmesi ise bu hükmün aksinedir.
Tayin
edilmiş olan bedel, satılan mal gibi olup, satıcı onu teslim almadan satamaz.
Satıcı başkasının elinde emanet, ortaklık, mudarebe ve rehine olmaktan kurtulan
malı satabilir. Ancak miras malı ve velinin elinde bulunan mal, sahibi reşid
olduktan sonra satılabilir. Keza kişi iğreti malını ve müşterinin elindeki
malını da satabilir.
Üzerine
selem akdi yapılan malı teslim almadan satmak veya bedelini almak sahih
değildir, imam'm son kavline göre, selem akdi için şart koşulan paranın yerine
bir başka parayı almak caizdir. Şayet bedel, dirhem yerine dinar almak gibi
ribevi bir mal ise, bedeli aynı mecliste almak şarttır. En sahih kavle göre,
bedeli akid meclisinde tayin etmek şart değildir. Keza dirhem yerine elbise
vermek gibi her iki bedelin illeti aynı değilse aynı mecliste almak da şart
değildir. Borcu başka bir mala değiştirip aynı mecliste almak ve telef olmuş
malın değerini aynı mecliste almak caizdir. Bedeli aynı mecliste teslim
almanın şartı; daha önce geçen ribevi ve ribevi olmayan malın teslim ve
tesellümün şartları gibidir.
Bir
kimsenin borcunu üzerinde borcu bulunan kimseden başka bir kişiye satması,
ezher kavle göre geçersizdir. Meselâ, bir kimsenin Amr'da bulunan yüz liralık
alacağına karşılık Zeyd'in kölesini satın alması gibi. Şayet Zeyd ile Amr'm bir
kişiden alacakları olsa ve Zeyd borcunu Amr'a borcu karşılığında satarsa, bu
akid ittifakla geçersizdir.
Gayri
menkul gibi bir malın teslimi satıcının eşyalarım çıkarması, müşteri için
akarı tahliye etmesi ve müşteriye onda tasarruf yapma imkanını vermesi ile
olur. Alıcı ve satıcı satılık malın bulunduğu yerde değillerse, en sahih kavle
göre, teslimat için satılık malın bulunduğu yere gitmelerine imkan veren bir
zamanın geçmesi dikkate alınır.
Menkul
olan bir malın teslimatı ise, malı bulunduğu yerden bir başka yere nakletmekle
olur. Şayet akid satıcıya ait olmayan bir yerde cereyan etmişse, teslimatın
gerçekleşmesi için malı bulunduğu yerden bir başka yere nakletmek yeterlidir.
Akid satıcının evinde cereyan etmişse, malı bulunduğu yerden başka bir yere
nakletmek teslimat içim yeterli olmaz. Ancak satıcının iznini almak şartı ile
mal bulunduğu yerde ariye olarak kalabilir.
9. Müşterinin Malı Teslim Alması
10. Satıcının Malı Teslim Etmesi
11. Tevliye Ortaklık Murabaha ve Muhatat
14. Meyve ve Zirai Ürünlerin Satışı
15. Satıcı ve Müşterinin Anlaşmazlığı
B. SELEM (PEŞİN PARA İLE VERESİYE MAL ALMAK)
H. MÜŞTEREK KULLANILAN YERLERDE İZDİHAM YARATMAK
R. KIRAD - MUDAREBE (SERMAYE EMEK ORTAKLIĞI)
S. MÜSÂKÂT (AĞAÇLARIN BAKIMI VE SULAMA İŞİ)